zij Dionysos volgden in de strijd vanaf de eilanden in de Egeïsche zee. Daarom worden zij Haliai genoemd. Tegenover het graf van de vrouwen is een heiligdom van Demeter, die de bijnaam Pelasgische heeft naar Pelasgos, de zoon van Triopas, de stichter van het heiligdom.
Het graf van Pelasgos ligt niet ver van het heiligdom. (2) Tegenover het heiligdom staat een kleine bronzen basis, waarop oude beelden staan van Artemis, Zeus en Athene. Lykeas zegt in zijn gedicht dat dit het beeld is van Zeus Mechaneus en dat de Argivers, die aan de expeditie tegen Troje deelgenomen hebben, hier gezworen hebben te zullen volharden in de oorlog, totdat ze Troje hadden veroverd, of te zullen sterven in de strijd. Maar volgens anderen bevat hij het gebeente van Tantalos. (3) Ik wil er niet op ingaan of Tantalos, de zoon van Thyestes of Broteas (beide versies worden verteld), die voor Agamemnon met
Klytaimnestra getrouwd was, hier begraven is. Maar ik weet dat het graf van de Tantalos, die volgens de overlevering de zoon van Zeus en Pluto was, en dat erg bezienswaardig is, op de berg Sipylos ligt, omdat ik het daar gezien heb. Bovendien was er voor hem geen enkele noodzaak van de Sipylos te vluchten, zoals later Pelops wel moest, toen de Phrygiër Ilos tegen hem ten strijde trok.
Tor zover deze discussie. De rites, die bij de kuil vlakbij gehouden worden, zouden ingesteld zijn door Nikostratos, een man uit de streek. Nog altijd gooit men brandende fakkels in de kuil ter ere van Kore, de dochter van Demeter. (4) Er is daar een heiligdom van Poseidon, die de bijnaam Prosklystios heeft. Want Poseidon zou een vloed over het grootste deel van het land hebben laten gaan, omdat Inachos en zijn mederechters beslist hadden dat het land niet van hem, maar van Hera zou zijn. Hera kreeg het van Poseidon gedaan dat de zee zich weer terugtrok. De Argivers bouwden op de plaats, waar de golven begonnen zich terug te trekken, een heiligdom voor Poseidon Polyklustios. (5) Als je een eindje verder gaat, is er het graf van Argos, van wie men denkt dat hij de zoon van Zeus en Phoroneus' dochter Niobe is. Dan is er een tempel van de Dioskouroi. De beelden stellen de Dioskouroi zelf voor en hun zonen Anaxis en Mnasimous, samen met hun moeders Hilaeira en Phoibe. Ze zijn gemaakt door Dipoinos en Skyllis en zijn van ebbenhout. Ook de paarden zijn
grotendeels van ebbenhout, maar een klein deel is van ivoor gemaakt.
(6) Vlakbij de Heersers is een heiligdom van Eileithyia, een wijgeschenk van Helena, toen na het vertrek van Theseus met Peirithoös naar Thesprotia Aphidna veroverd werd door de Dioskouroi en Helena naar Lakedaimon gebracht werd. Volgens de verhalen was zij
namelijk zwanger. Nadat ze in Argos bevallen was en het heiligdom van Eileithyia opgericht had, gaf ze het meisje, dat ze gebaard had, aan Klytaimnestra, die toen al met Agamemnon getrouwd was, en trouwde ze zelf daarna met Menelaos. (7) Euphorion van Chalkis en Alexander van Pleuron, die gedichten hierover geschreven hebben, en eerder al Stesichoros van Himera zijn het met de Argivers eens dat Iphigeneia de dochter van Theseus was.
Tegenover het heiligdom van Eileithyia staat een tempel van Hekate. Het beeld daarvan is gemaakt door Skopas. Dit is een stenen beeld. De beelden er tegenover, ook van Hekate, zijn van brons. Een is gemaakt door Polykleitos en de ander door zijn broer Naukydes. (8) Als je de directe weg neemt naar het gymnasion Kylabaris, zo genoemd naar de zoon van
Sthenelos, kom je bij het graf van Lykymnios, de zoon van Elektryon. Homeros zegt dat hij gedood is door Tlepolemos, de zoon van Herakles. Vanwege de moord is Tlepolemos uit Argos verbannen. Als je een klein eindje van de weg naar Kylabaris en de poort daar afbuigt, is daar het graf van Sakadas, de eerste die de Pythische fluitmuziek in Delphi speelde. (9) Men gelooft dat de haat van Apollo tegen fluitspelers, die al bestond sinds de rivaliteit met de Sileen Marsyas, dankzij deze Sakadas beeindigd is. In het gymnasion van Kylabaris staat een Athene, bijgenaamd Pania, en men toont de graven van Sthenelos en Kylabaris zelf. Niet ver van het gymnasion is een gemeenschappelijk graf gebouwd voor de Argivers die deelgenomen hebben aan de expeditie van de Atheners om Syracuse en Sicilië te onderwerpen.
23. Als je daarvandaan langs de zogeheten Holle Weg gaat, staat rechts een tempel van Dionysos. Het beeld zou afkomstig zijn uit Euboia. Toen de Grieken namelijk op hun terugreis uit Troje schipbreuk leden bij Kaphereus, werden de Argivers, die veilig aan land hadden kunnen komen, gekweld door kou en honger. In hun ellende baden ze dat een van de goden hen zou redden. Meteen toen ze verder gingen, kwamen ze bij een grot van Dionysos.
In de grot was een beeld van de god. Op dat moment hadden zich ook wilde geiten in de grot verzameld om te schuilen voor een storm. De Argivers slachtten die, ze aten hun vlees en gebruikten de huiden als kleding. Toen de storm was gaan liggen, herstelden ze de schepen en keerden ze terug naar huis, terwijl ze het houten beeld uit de grot mee namen. Ze vereren dit tot de huidige dag. (2) Vlakbij de tempel van Dionysos zul je het huis van Adrastos zien, wat verder daarvandaan een heiligdom van Amphiaraos en er tegenover het graf van
Eriphyle. Daarnaast is een heilig domein van Asklepios en dan een heiligdom van Baton.
Baton behoorde tot dezelfde familie als Amphiaraos, de Melampodiden, en wanneer hij ten strijde trok, was Baton zijn wagenmenner. Toen zij afgeslagen werden van de muur van Thebe, heeft een opening in de aarde Amphiaraos en zijn wagen opgenomen en laten verdwijnen samen met deze Baton. (3) Terugkomend van de Holle Weg zie je een graf dat van Hyrnetho zou zijn. Als dit een cenotaaf is en alleen een nagedachtenis aan de vrouw, is het wel aannemelijk wat ze vertellen. Maar als ze denken dat het stoffelijk overschot van Hyrnetho er ligt, geloof ik hen niet. Maar wie de geschiedenis van Epidauros niet kent, mag het geloven. (4) Het beroemdste heiligdom van Asklepios in Argos bezit tegenwoordig een wit marmeren beeld van een zittende Asklepios. Naast hem staat Hygeia. Ook zijn er zittende figuren van de makers van deze beelden, Xenophilos en Straton. Oorspronkelijk is deze tempel opgericht door Sphyras, de zoon van Machaon en broer van Alexanor, die door de Sikyoniërs in Titane vereerd wordt. (5) De Argivers vereren net als de Atheners en Sikyoniërs Artemis Pheraia en ook zij zeggen dat haar beeld uit Pherai in Thessalië gebracht is. Maar ik ben het niet met de Argivers eens, wanneer ze zeggen dat in Argos de
grafmonumenten zijn van Deianeira, de dochter van Oineus, en van Helenos, de zoon van Priamos, en dat bij hen het beeld staat van Athene, dat uit Troje weggehaald is en de
verovering van Troje mogelijk maakte. Het is duidelijk dat het Palladion, zoals het genoemd wordt, door Aeneas naar Italië gebracht is. Wat betreft Deianeira weet ik, dat ze in Trachis
gestorven is en niet in Argos. Haar graf is dichtbij Herakleia aan de voet van de Oita. (6) De geschiedenis van Helenos, de zoon van Priamos, heb ik al verteld, namelijk dat hij met Pyrrhos, de zoon van Achilles, naar Epiros kwam en, getrouwd met Andromache, voogd werd van Pyrrhos' kinderen en dat Kestrine zijn naam ontleende aan Kestrinos, de zoon van Helenos. De gidsen van de Argivers zelf weten heel goed, dat niet alles wat zij vertellen correct is, maar ze vertellen het toch. Want bij de meeste mensen is het niet gemakkelijk om hen te overtuigen van het tegendeel van wat zij geloven. (7) In Argos zijn nog andere bezienswaardigheden, zoals een onderaards bouwwerk, waar het bronzen vertrek was, dat Akrisios heeft laten maken om zijn dochter te bewaken. Perilaos echter heeft dit vernietigd, toen hij tiran werd. Behalve dit bouwwerk is er het graf van Krotopos en een tempel van de Kretenzische Dionysos. Want ze vertellen dat de god na zijn oorlog met Perseus een eind aan zijn vijandschap gemaakt heeft en dat hem door de Argivers grote eerbewijzen,
waaronder dit bijzondere heiligdom, gegeven zijn. (8) Later werd hij Kretenzisch genoemd, omdat hij Ariadne na haar dood daar begraven heeft. Maar Lykeas zegt dat bij de herbouw van de tempel een urn van aardewerk gevonden is en dat dit de urn van Ariadne was. Ook zei hij dat hij zelf en andere Argivers de urn gezien hebben. Vlakbij de Dionysostempel staat een tempel van Aphrodite Ourania.
24. De Akropolis heet Larisa, naar de dochter van Pelasgos. Naar haar zijn ook twee steden in Thessalië genoemd, een aan zee en de andere bij de Peneios. Als je de akropolis beklimt, ligt daar het heiligdom van Hera Akraia en ook staat er een tempel van Apollo, die gebouwd zou zijn door Pythaios na zijn aankomst uit Delphi. Het beeld dat er nu staat is een
rechtopstaande figuur van brons, Apollo Deiradiotes geheten, omdat deze plaats ook Deiras heet. Het functioneert nog steeds als orakel en werkt op de volgende manier. De
orakelpriesteres is een vrouw die geen omgang met een man mag hebben. Iedere maand wordt 's nachts een lam geofferd en wanneer de vrouw van het bloed gedronken heeft, raakt ze bezield door de god. (2) Naast de tempel van Apollo Deiradiotes staat een heiligdom van Athene, die Oxyderkes genoemd wordt, gewijd door Diomedes, omdat de godin bij hem, toen hij vroeger bij Troje vocht, de nevel van zijn ogen wegnam. Hiernaast ligt het stadion, waar de wedstrijden voor de Nemeïsche Zeus en de feesten ter ere van Hera gehouden worden. Als je verder de akropolis opgaat, kom je aan de linkerkant van de weg bij een ander graf van de zonen van Aigyptos. Want hun hoofden liggen daar, gescheiden van hun lichamen. De overige lichaamsdelen liggen in Lerna. Daar werden de jongemannen
vermoord en na hun dood sneden de vrouwen hun hoofden af om aan hun vader te bewijzen dat ze hun gruwelijke misdaden gepleegd hadden. (3) Op de top van Larisa staat een tempel van Zeus, bijgenaamd Larisaios, zonder dak. Het beeld, gemaakt van hout, staat niet meer op zijn voetstuk. Ook is er een bezienswaardige tempel van Athene. Tussen de
wijgeschenken die er staan bevindt zich ook een houten beeld van Zeus, dat op de natuurlijke plaats twee ogen heeft en een derde op het voorhoofd. Deze Zeus zou de beschermgod zijn van Priamos, de zoon van Laomedon, opgesteld in een open deel van de voorhof. Toen Troje door de Grieken veroverd werd, zocht Priamos zijn toevlucht bij zijn altaar. Bij de verdeling van de buit kreeg Sthenelos, de zoon van Kapaneus, dit beeld en daarom is het hier als wijgeschenk opgesteld. (4) De verklaring, waarom het beeld drie ogen heeft, kan het volgende zijn. Dat Zeus koning in de hemel is, is de gemeenschappelijke opvatting van alle mensen. Over degene, die naar men zegt onder de aarde regeert, bestaat een versregel van Homeros, waarin deze ook Zeus wordt genoemd:
"Zeus van de onderwereld en de gevreesde Persephone."
Aischylos, de zoon van Euphorion, noemt Zeus ook de god van de zee. Dus wie de maker ook was, hij heeft hem afgebeeld met drie ogen, omdat het een en dezelfde god is, die in de drie genoemde delen van de wereld heerst. (5) Vanuit Argos lopen wegen naar verschillende delen van de Peloponnesos, onder andere naar Tegea in Arkadië. Rechts is de berg Lykone, vooral met cipressen begroeid. Op de top van de berg is een heiligdom van Artemis Orthia gebouwd en er staan wit marmeren beelden van Apollo, Leto en Artemis, die gemaakt
zouden zijn door Polykleitos. Als je de berg weer afdaalt, staat links van de hoofdweg een tempel van Artemis. (6) Een eindje verder is rechts van de weg een berg met de naam Chaon. Aan de voet hiervan staan gecultiveerde bomen en hier komt het water van de Erasinos aan de oppervlakte. Tot dat punt stroomt hij vanuit Stymphalos in Arkadië zoals de Rheitoi bij Eleusis en de zee aldaar uit de Euripos stroomt. Waar de Erasinos zich van de berg naar beneden stort, brengt men offers aan Dionysos en aan Pan en voor Dionysos wordt ook een feest gevierd, genaamd Tyrbe.
(7) Wanneer je terug gaat langs de weg naar Tegea, is rechts van wat het Wiel wordt genoemd Kenchreai. Waarom de plaats deze naam heeft, vertelt men niet, maar misschien kreeg hij zijn naam vanwege Kenchrias, de zoon van Peirene. Er zijn daar
gemeenschappelijke graven van de Argivers, die de Lakedaimoniërs overwonnen hebben in de slag bij Hysiai. Ik heb ontdekt, dat dit gevecht plaats vond toen Peisistratos archont in Athene was, in het vierde jaar van de zevenentwintigste Olympiade, waarin de Athener Eurybotas het hardlopen gewonnen heeft. Als je naar een lager deel afdaalt, liggen daar de ruïnes van wat vroeger de stad Hysiai in Argolis was. De Lakedaimoniërs zouden daar de nederlaag hebben geleden.
25. De weg die van Argos naar Mantineia loopt is niet dezelfde als die naar Tegea, maar begint bij de poort bij Deiras. Aan deze weg staat een heiligdom met twee vertrekken. Het heeft een ingang aan de westkant en een aan de oostkant. Aan die kant staat een houten beeld van Aphrodite en aan de westkant een van Ares. De beelden zouden wijgeschenken zijn van Polyneikes en de Argivers, die aan de wraakexpeditie deelgenomen hebben. (2) Als je daarvandaan verder gaat en de bergstroom met de naam Charadros oversteekt, kom je bij Oinoë, dat zijn naam gekregen heeft van Oineus, zoals de Argivers zeggen. Het verhaal gaat namelijk dat Oineus, toen hij koning in Aitolië was, door de zonen van Agrios van de troon verdreven is en bij Diomedes in Argos gekomen is. Deze had hem geholpen met een leger tegen Kalydonia, maar hij zei dat hij niet bij hem kon blijven. Hij drong er bij hem op aan om, als hij dat wilde, met hem mee te gaan naar Argos. Daar aangekomen behandelde hij hem met alle égards, zoals passend is tegenover een vaders vader, en na zijn dood begroef hij hem daar. Naar hem noemen de Argivers de plaats Oinoë. (3) Voorbij Oinoë is de berg Artemision en op de top van de berg staat een heiligdom van Artemis. Op deze berg zijn ook de bronnen van de Inachos. Deze heeft namelijk werkelijk bronnen, maar het water komt niet erg ver.
(4) Er zijn daar geen verdere bezienswaardigheden. Een andere weg loopt van de poort bij Deiras naar Lyrkeia. Volgens de overlevering is dit de plaats waar Lynkeus naar toe ging, toen hij als enige van de vijftig broers gered was. Toen hij daar in veiligheid was, ontstak hij een vuursignaal. Hij had namelijk met Hypermnestra afgesproken dat hij een vuursignaal zou geven, als hij aan Danaos zou ontsnappen en op een veilige plaats zou komen. Zij zou ook een fakkel ontstoken hebben vanaf Larisa om duidelijk aan te geven dat ook zij niet meer in gevaar verkeerde. Daarom vieren de Argivers ieder jaar een feest van de fakkels. (5) Die plaats heette toen Lynkeia, maar toen Lyrkos, een bastaardzoon van Abas, er zich gevestigd had, werd hij naar hem genoemd. Het enige wat vermeldenswaard is tussen de ruïnes is een afbeelding van Lyrkos op een grafsteen. De afstand van Argos tot Lyrkeia is ongeveer zestig stadiën en van Lyrkeia tot Orneai ongeveer evenveel. Homeros noemt in de Katalogos de stad Lyrkeia niet, omdat hij in de tijd van de Griekse expeditie tegen Troje al verlaten was. Maar Orneai werd nog bewoond en hij plaatst deze stad in zijn lijst vóór Phlious en Sikyon, in overeenstemming met de positie die het innam in het Argivische gebied. (6) De naam is ontleend aan Orneus, de zoon van Erechtheus. Deze Orneus was de vader van Peteos, en hij was de vader van Menestheus, die samen met een contingent Atheners Agamemnon hielp bij de verwoesting van het rijk van Priamos. Van hem kreeg de stad zijn naam, maar later werden de inwoners van Orneai verdreven door de Argivers en bleven ze in Argos wonen. In Orneai is een heilgdom van Artemis en een rechtop staand
houten beeld, en er is nog een tempel die aan alle goden gemeenschappelijk gewijd is. Een eindje verder dan Orneai liggen Sikyonia en Phliasia.
(7) Aan de weg van Argos naar Epidauria staat aan de rechterkant een gebouw dat erg veel op een piramide lijkt. Daarop zij in reliëf schilden in Argolische vorm aangebracht. Hier vond het gevecht plaats tussen Proitos en Akrisios om de macht. Men zegt dat het gevecht onbeslist eindigde en dat er later een verzoening tussen hen kwam, omdat geen van beiden een definitieve overwinning kon behalen. Volgens de overlevering waren zij zelf en hun manschappen de eersten, die schilden als wapens in de strijd gebruikten. Omdat degenen, die aan beide kanten vielen, elkaars medeburgers en verwanten waren, werd op die plaats een gemeenschappelijk grafmonument gebouwd.
(8) Als je daarvandaan verder gaat en naar rechts afslaat, liggen er de ruïnes van Tiryns. Ook de bewoners van Tiryns werden door de Argivers verdreven, omdat zij hen bij de bevolking wilden opnemen en zo de macht van Argos wilden vergroten. De heros Tiryns, naar wie de stad genoemd is, is volgens de overlevering een zoon van Argos, de zoon van Zeus. Het enige deel van de ruïnes dat nog intact is, is de muur die door de Kyklopen gebouwd is en uit ruwe rotsblokken bestaat, elk zo groot dat zelfs de kleinste niet door een span muilezels van zijn plaats kan worden getrokken. Lang geleden zijn er kleine stenen tussen gevoegd, zodat elk daarvan de grote rotsblokken stevig met elkaar verbindt.
(9) Als je daarvandaan in de richting van de zee gaat, zijn daar de kamers van de dochters van Proitos. Wanneer je dan teruggaat naar de hoofdweg, kom je aan de linkerkant bij Medeia. Elektryon, de vader van Alkmene, zou koning in Medeia geweest zijn. Maar in mijn tijd was er behalve de fundamenten niets meer over. Aan de weg die rechtstreeks naar Epidauros gaat ligt het dorp Lessa, waar een tempel van Athene staat met een houten beeld, dat precies gelijk is aan dat op de akropolis Larisa. Boven Lessa verheft zich de berg
(9) Als je daarvandaan in de richting van de zee gaat, zijn daar de kamers van de dochters van Proitos. Wanneer je dan teruggaat naar de hoofdweg, kom je aan de linkerkant bij Medeia. Elektryon, de vader van Alkmene, zou koning in Medeia geweest zijn. Maar in mijn tijd was er behalve de fundamenten niets meer over. Aan de weg die rechtstreeks naar Epidauros gaat ligt het dorp Lessa, waar een tempel van Athene staat met een houten beeld, dat precies gelijk is aan dat op de akropolis Larisa. Boven Lessa verheft zich de berg