LITERATUURLIJST Literatuur
Bijlage 2 Interview Sandra den Hamer Naam interviewer: Tonke Huizing
Naam geïnterviewde: Sandra den Hamer Functie bij EYE: directrice
Datum interview: 16-11-2015 Datum uitgewerkt: 17-11-2015 Duur: 00:32:56
T: Nou ik zal eerst mezelf even introduceren. Ik ben dus Tonke, ik heb hier vorig jaar stage gelopen bij Inge.
S: Oke.
T: Eh vanuit mijn masteropleiding Kunst en Cultuur in het Publieke Domein aan de UvA. En als afstudeeronderzoek eh doe ik onderzoek naar de functies van kunstmusea in de huidige Nederlandse maatschappij. En EYE is daarbij dan case study. En eh ja ik heb een eerste deel van mijn scriptie heb ik al af, en dat is het literatuurgedeelte. Dus daar heb ik echt aan de hand van heel veel wetenschappelijke literatuur een soort geschiedschrijving van het ontstaan van de kunstmusea geschreven en eh de ontwikkeling in de focus op de collectie, dus intern, naar de externe focus op het publiek, die opkomst. En ook ontwikkelingen in het museumpubliek, samenstelling en behoeftes.
S: Ja.
T: En aan de hand daarvan kom ik tot eh functies, eh een aantal functies van hedendaagse musea. Ik ga nog niet zeggen welke, want dat komt later in het interview nog terug. Eh en die test ik dan in het kwalitatieve gedeelte bij EYE, of dat dus inderdaad aan de orde is. En dan ga ik vanaf december ongeveer dus publieksonderzoek doen hier. Dan ga ik zeven
tentoonstellingsbezoekers en zeven filmbezoekers en zeven niet-bezoekers, maar die wel bekend zijn met EYE, interviewen, ook echt weer diepte-interviews. En dan eh kijken hoe zij tegen EYE aankijken.
S: En hoe kom je aan die adressen, of hoe zoek je die respondenten?
T: Eh ik moet het nog met Marjolijn en Inge even in detail gaan bespreken, maar eh. Want ik heb van Hendrik Beerda dat onderzoek heb ik tijdens mijn stage heel veel voor gedaan en ook respondenten verzameld, dus dan stond ik bij de ingang of uitgang van de tentoonstelling. Dus ik had zo'n idee misschien dat we zoiets weer kunnen doen, maar eh moeten we nog even precies naar kijken.
S: Ja, oké.
T: Dus eh dat in het kort. S: Hmhm.
T: Ik weet niet eh of u nog vragen heeft daarover? S: Nee, nee hoor. Het is helder.
T: Oké. Nou dan wou ik vragen of u eerst een introductie kunt geven op uzelf, dus functie, achtergrond, hoe u bij EYE bent gekomen.
S: Oké, eh Sandra den Hamer, 56 jaar. Eh ik zit, ben sinds 2007 directeur van eerst het Filmmuseum. Eh daarvoor, zal ik even heel kort, ik heb film- en theaterwetenschappen gestudeerd in Utrecht en eh al tijdens mijn studie begonnen als medewerker, vrijwilliger bij onder andere het Nederlands Filmfestival, eh het toenmalige Holland Film, verantwoordelijk voor de internationale promotie van de Nederlandse film, wat nu hier ook in de organisatie zit. T: Ja.
65
S: Eh Holland Festival heb ik nog een tijdje gewerkt. En toen ben ik parttime medewerker in Rotterdam geworden voor de Cinemart, de co-productiemarkt op te zetten. Eh en al snel werd ik daar eh nou ja, ik heb drieëntwintig jaar lang in Rotterdam gewerkt in allerlei functies. Eh ik heb het Hubert Bals Fonds eh gedaan, fonds voor filmmakers in ontwikkelingslanden, eh toen werd ik adjunct-directeur, co-directeur en directeur. Toen in 2007 ben ik gevraagd voor het Filmmuseum wat toen net plannen had voor een nieuw museum hier aan de noordelijke IJ. En het ontwerp was eh bijna klaar. Maar de rest moest nog gebeuren. En daar kwam bij dat toen de opdracht ook vanuit de overheid kwam om een fusie tot stand te brengen met een aantal filminstellingen.
T: Oké.
S: In 2007 heb ik die overstap van Rotterdam naar Amsterdam gedaan. En in 2010 zijn we gefuseerd. En in 2012 is het nieuwe museum open gegaan, en dat voelt eigenlijk natuurlijk weer als een volstrekt nieuwe en andere baan, want het verschil tussen waar we nu zijn en waar we vandaan komen is natuurlijk gigantisch.
T: Ja. Oké eh nou in mijn onderzoek maak ik een heel duidelijk onderscheid tussen taken en functies. Eh taken dat zie ik als echt de activiteiten die echt het bestaansrecht van musea uitmaken, dus in het geval van kunstmusea is dat dan het verzamelen, bewaren, beheren en presenteren van de collectie. En functies zijn dan echt de manieren waarop die uitgevoerd worden en de doelen die daarbij kunnen komen kijken. Eh kunt u zich daarin vinden, in dat onderscheid?
S: [Korte stilte] Ja taken eh taken begrijp ik, want die taken of je taakstelling ligt bij ons voor een groot deel vast in de opdracht die wij van de overheid hebben. Dus we hebben een ministeriële regeling waarvoor wij op aarde zijn, namelijk het collectiebeheer, het beheer en behoud van de filmcollectie Nederland en de publieksactiviteiten die daarbij horen, eh de landelijke educatie en de mediawijsheid. En de internationale promotie van de Nederlandse film en de versterking van de internationale positie van de Nederlandse film of sector. Dus dat zijn onze taken die vastliggen in een ministeriële regeling.
T: Ja.
S: Dat noemen wij ook onze kerntaken. Maar de functies, wat jij functies noemt zou ik dan eerder de strategieën of de visie, hoe je die dingen uitvoert. Dat noem jij functies?
T: Ja eh bijvoorbeeld, ik kan wel één voorbeeld geven alvast want dat is wel een algemene waar veel wel aan denken, bijvoorbeeld educatieve functies.
S: Ja.
T: Dat valt dan bij mij, bij jullie zoals u zegt onder taken, maar dat heb ik onder functies gevat.
S: Maar bij type functie, dan moet je bedenken dat wij de landelijke opdracht hebben, dus niet alleen voor ons eigen museum, maar om filmeducatie te stimuleren. Dat doen we ook voor scholen, eh ja. Dus elke rijksgesubsidieerde instelling moet aan educatie doen. Maar we hebben daarnaast ook de taak dat we educatie voor anderen moeten doen, dus niet alleen maar voor onszelf.
T: Ja.
S: Maar ik begrijp, nee jouw functies zeg nog een keer.
T: Functies is meer de uitvoering van die taken, en de manieren waarop dat gebeurt eh en de doelen die daarbij kunnen kijken, zoals bijvoorbeeld bij educatie kun je als doel hebben dat je het publiek wil laten leren over de collectie, zeg maar op die manier een beetje.
S: Ja, ja. Nee dat begrijp ik, maar wij hebben eh ik bedoel als missie, visie, strategie. T: Ja, precies.
S: En dan verder uitwerken een activiteitenplan. En jij hebt dan missie noem jij de kerntaken, je taken eh en wat wij missie noemen en visie samen noem jij functies.
66
S: Het is allemaal semantiek.
T: [Interviewer lacht] Ja klopt. Die functies zijn dan uiteindelijk waar het onderzoek zich echt op richt. Eh in mijn onderzoek constateer ik ook dat in die kerntaken dat de focus is
verschoven van dus de collectie zoals ik net al zei, dus het verzamelen, bewaren en beheren, naar het presenteren dus meer dat die publieksfocus, de publieksgerichtheid steeds meer is opgekomen en dat dat tegenwoordig.
S: Bij ons of?
T: In het algemeen, dit is nog in het algemeen inderdaad. En dat dat tegenwoordig echt eh ja een belangrijke rol speelt voor musea. Eh ziet u dat ook?
S: Ja maar ik zou dan wel willen zeggen dat het erbij gekomen is. T: Ja.
S: Eh dus het is niet zo dat het in plaats van, of dat het eh de focus verschoven is. Want nog altijd is beheren of behoud eh voor ons het fundament van het hele museum. Eh maar wel veel meer dan vroeger eh is ook die taak van de ontsluiting, dus waarom heb je een collectie, en ik vind ook wel dat de collectie pas echt waarde krijgt als je het kan ontsluiten.
T: Ja.
S: Eh en in ons geval is het natuurlijk ook nog eens een keer als je het kwantitatief bekijkt, toen wij in het Vondelpark zaten waar het Filmmuseum lang gezeten heeft, hadden wij twee zaaltjes en eh tussen de dertig- en veertigduizend bezoekers per jaar. Hier komen er
zevenhonderdduizend mensen per jaar over de vloer, nu hebben we vier filmzalen en een tentoonstellingsruimte die we daar helemaal niet hadden, die functie hadden we niet eens. T: Hmhm.
S: Om tentoonstellingen te maken. Dus het is wel eh een enorme sprong geweest, maar het is er bijgekomen. Het is niet zo dat onze focus op beheer en behoud afgenomen, binnenkort openen wij hier ook een nieuw collectiecentrum.
T: Ja.
S: Eh dus dan eindelijk kunnen we aan die taak ook weer eh veel meer doen. T: Hmhm.
S: Maar en het is natuurlijk ook belangrijker, het is een soort legitimiteit weer van je functie en je subsidie bijna, dat je moet verantwoorden eh voor wie je het allemaal doet.
T: Ja precies.
S: En soms doe je het voor generaties van over honderd jaar, maar je moet nu ook laten zien eh aan het publiek eh waarom het belangrijk is.
T: Ja. En hoe zou u de functies van EYE omschrijven? Als we nog denken vanuit hoe we het net bespraken inderdaad.
S: [Korte stilte] Dus eh.
T: Dus meer vanuit uw oogpunt. Dus hoe u de functies, dus vanuit wat we net zeiden missie en visie, eh hoe zou u het dan omschrijven?
S: Ja ik vind jou, eh jouw begrip van functies heb ik nog niet helemaal, maar als je zegt wij zijn er voor het beheer en behoud van het Nederlands erfgoed en de ontsluiting daarvan, educatie en promotie. En van daaruit hebben wij gewoon een hele heldere indeling ook al in onze organisatie. We hebben de collectie, we hebben presentatie, eh en presentatie valt
eigenlijk uiteen in eh de tentoonstellingen, de filmprogramma's en onder filmprogramma's dat vertakt ook allemaal weer naar festivals, naar concerten, naar reeks, retrospectief noem maar op. Eh dus er zitten allemaal vertakkingen onder. Eh dan hebben we een academische functie. T: Hmhm.
S: Dus wat wij eh nou ja de samenwerking met de UvA, die master, begeleiding van
onderzoeken. Dus zo werken wij al die functies verder uit. Dus hoe programmeer je, hoe eh nou ja educatieve functie, academische functie, presentatiefunctie, eh collectiefunctie. Als je het zo omschrijft zijn dat de functies ja.
67
T: Ja. En eh als ik het dan anders formuleer, hoe zou u de functies van EYE richting het publiek en richting de maatschappij omschrijven?
S: Eh ja het ligt er ook aan voor wie je het omschrijft. Als je het voor een academisch onderzoek schrijf je het anders op dan hoe je het uitlegt aan de leerlingen van het Imperium. Dus dat is met die missies en visies en dat soort beleidsplannen ook altijd de vraag, wie is de lezer? Dus dat is heel belangrijk. Eh nou ja kijk in brede zin zijn wij ervoor om de filmcultuur in Nederland te bevorderen. Wat wij graag willen zijn is een soort boegbeeld van de
cinematografie. T: Ja.
S: Dus waar je alles kan leren, lezen, horen, zien over film. En we willen natuurlijk, en dat doen we op basis van die collectie die we hebben, door die programma's die we daarover maken door de educatieve programma's die we daaromheen organiseren. Eh en wat je, eh dat telt allemaal op, eh want ook die educatie waarin je kinderen wilt leren wat film is en eh dat ze vooral ook leren kijken, en dat doen we ook door ze zelf te leren maken dat ze begrijpen hoe het werkt, dat doe je eh zit ook in een bredere zin dat je mensen in deze tijd van
beeldcultuur de vaardigheden wilt geven om dat te kunnen acquiseren of eh nou ja noem maar op.
T: Ja, eh nou ik zal nu maar even uitleggen welke functies ik in mijn eh, dat zal het misschien ook wat duidelijker maken wat ik daaronder versta. Eh ik onderscheid vier overkoepelende functies voor eh musea. Eh dat zijn educatieve functies, entertainment-functies, sociale functies en maatschappelijke functies.
S: Hmhm.
T: En die zijn echt overkoepelend, dus die dragen allerlei eh kleinere functies onder zich. Bijvoorbeeld educatieve functies daar heb je nog heel dat traditionele het faciliteren van onderzoek en eh stimuleren van nieuwe kennis. Eh maar ook edutainment, dus dat je mensen wat leert maar op een speelse of losse manier. Eh en de emancipatorische functies, dus dat is dat musea focussen in hun tentoonstellingen op een bepaalde kunstenaar, of een bepaalde stroming of genre, en eh willen het publiek kennis laten maken met die kunstenaar of dat genre en het publiek daar kennis over geven. En eh op die manier houden ze als het ware het verleden levend. Eh entertainment-functies dat is heel erg die totale beleving eh daarop inspelen wat het publiek tegenwoordig wil. Dus dat echt een dagje uit, dat het niet alleen de tentoonstelling is of alleen de film maar dat er ook nog een museumrestaurant bij komt kijken of een museumwinkel, eh dat soort dingen. Eh en ook de aanvullende diensten, dus dat je niet alleen de film zelf of de tentoonstelling hebt, maar ook randprogrammering. Eh en de service is heel belangrijk ook, dus de ontvangst, personeel eh dus het publiek zich welkom laten voelen, eh dat dus. En eh sociale functies, echt dat het museum als een sociale
ontmoetingsplek fungeert. Dus waar mensen heenkomen om te werken maar ook om te ontspannen. Met dat werken doel ik bijvoorbeeld op zzp'ers die in museumcafés gaan zitten werken, of zoals wat hier ook gebeurt is dat vergaderzalen door externen gehuurd kunnen worden. Eh en musea spelen dus in op het vormen van een soort gemeenschapsgevoel. S: Ja.
T: En eh nou ja in sommige gevallen, daarbij maak ik wel heel duidelijk de nuance dat dit niet voor het hele publiek geldt, maar dat musea een bijdrage kunnen leveren aan
identiteitsvorming voor het publiek. Dus die zijn heel erg op zoek naar authentieke ervaringen waarmee ze kunnen zeggen 'dit ben ik', dus dat ze hun identiteit versterken. En als laatste maatschappelijke functies is het bevorderen van de laagdrempeligheid, eh en eh ook de debat- functie, dus het op gang brengen van debat, context geven. En eh ook musea als eh instrument voor stedelijke ontwikkeling. En daarbij heb ik het dan zowel over de revitalisatie van eh nou ja zoals Noord bijvoorbeeld, van wat verloederde gebieden en daar een stimulans aan geven,
68
maar ook gewoon musea als instrument voor citymarketing, dat ze daar steeds meer voor worden ingezet.
S: Ja.
T: Dus dat zijn de, eh hoe ik de functies zeg maar eh. S: Uitschrijf.
T: Uitschrijf, ja. Eh speelt dat allemaal ook bij EYE?
S: Zeker, ja. Ja ik bedoel eh, ik kan terugwerken van waar je begon, kijk bij de ontwikkeling van dit hele gebied, wat inderdaad voor publiek gesloten terrein was jarenlang omdat het allemaal Shell-gebied was, toen wilde de gemeente dat gaan ontwikkelen. En zij hadden meteen de visie dat er een culturele instelling op kop moest liggen als een soort magneet die de mensen het IJ over trekt. En in heel veel steden zie je hoe cultuur als katalysator voor stedelijke vernieuwingen kan eh, dus dat is heel goed. Die sociale functie die vind ik heel belangrijk. Een van de dingen die wij graag willen hier is dat wij een heel gastvrij museum zijn. Dat dit een plek is waar je heel graag komt, en van daaruit bedenkt van 'oh dat is leuk ik kan hier naar de film, ik kan naar de tentoonstelling'. Eh en ik denk ook dat dat steeds
belangrijker wordt. Als iedereen eh op zijn social media zit, dat er de behoefte aan social spaces waarin je dus toch mensen ontmoet, dat die alleen maar toeneemt. Dus ik denk dat dat een hele belangrijke functie is. Nou die eerste twee, die identiteitsvorming, nou ja dat is eh dat denk ik ook. Want eh wij gebruiken dat ook vaak, als je zegt van wij gaan een eeuw
Nederlandse geschiedenis, en film is ook een heel goed middel om te laten zien hoe het eh vijftig jaar geleden was, vooral voor al die beelddenkers die er nu opgroeien. Dus het draagt in een belangrijke mate ook bij aan je identiteit, waar je vandaan komt, hoe het was. Eh dus ik denk dat al die functies, als jij ze zo uitschrijft, zouden kunnen inkleuren met hoe eh wat wij daaraan doen, of hoe wij dat voor onszelf zien.
T: Hmhm. En hoe verhouden deze functies zich tot elkaar? Zouden ze naast elkaar kunnen bestaan volgens u?
S: Nou ja dat eh is volgens mij de kracht dat dat zou moeten. T: Ja precies. En hoe loopt dat tot nu toe?
S: Eh nou kijk dat heeft ook te maken, elke organisatie vormt zich een beetje naar de eh naar de mate in eh van zijn levenscyclus. Eh wij hebben natuurlijk een enorme sprong gemaakt, en de afgelopen jaren moest de focus natuurlijk wel heel erg liggen hier op het publiek. Wij zeggen wel eens: dit is het restaurant, hier serveren wij uit. Dus hier eh laten we de film zien, eh de tentoonstellingen, je moet het publiek hier binnenhalen. Onze keuken, als je in die eh metafoor blijft, is de achterkant van de collectie. Dus eh restauratie, beheer, conservering nou ja noem maar op, de hele mikmak. En daar heeft de afgelopen jaren iets minder focus op gelegen. En nu we hier staan, nu het hier goed gaat, en er heel veel publiek is, eh hebben we ook weer meer tijd, en dat loopt ook mooi samen dat we nu dat collectiecentrum volgend jaar gaan verhuizen, en dat onze digitale workflow, onze digitale infrastructuur heel erg onder de loep nemen. Dat zijn heel erg activiteiten achter de schermen waar we nu weer meer tijd voor hebben, dan de jaren waarin we ons letterlijk en figuurlijk moesten bewijzen hier.
T: Hmhm, ja, oké. Dan ga ik nu eh in op de waarde en positionering van EYE. Eh hoe ziet u de waarde van EYE in het culturele veld?
S: Nou ik denk eh dat wij eh, ik zeg natuurlijk goed, beter, best. [Interviewer en
geïnterviewde lachen] Maar eh in die drieënhalf jaar dat we hier open zijn en bestaan, en de aantallen die we binnenhalen aan publiek maar ook de waardering die wij krijgen in de pers maar ook van professionals, collega's, dat is natuurlijk heel goed en dat moet je natuurlijk wel vast zien te houden de komende jaren.
T: Ja.
S: En ik denk ook dat we voor Amsterdam ook in, eh dat de stad ook een stukje groter is geworden. Ik zeg altijd dat kan je ook letterlijk zien aan het plattegrondje van Amsterdam,