De recensies op een rij

Een van de belangrijkste recensenten is de Inspectie voor de Gezondheidszorg. Zij was in navolging van de Rijksrecherche de partij die de slechte situatie in de Dr. S. van Mesdagkliniek als eerste onder woorden bracht. Het publiek, waaronder de media, de ambtelijke top bij Justitie en de politiek volgde hun recensies

(inspectierapporten) dan ook nauwkeurig. De Inspectie voor de Gezondheidszorg bezocht de Dr. S. van Mesdagkliniek enkele jaren achtereen. Aanleiding hiervoor was het dringende advies van de Rijksrecherche naar aanleiding van haar onderzoek naar de integriteit van medewerkers in 1998.

7.10.1 De Inspectie voor de Volksgezondheid

Hieronder volgt uit elk opeenvolgend rapport een conclusie, die weergeeft wat de inspectie in het betreffende jaar heeft waargenomen en gerapporteerd.

Herstel van vertrouwen en bereidheid tot veranderen: augustus 2000

De angst die onder de medewerkers heerste, is in belangrijke mate gereduceerd. De keuze voor enkele heldere principes die tot uitdrukking komen in het organisatieplan, is daarbij bepalend geweest: het management neemt zijn verantwoordelijkheid, de behandelstaf adviseert en de patiënt staat centraal. Daarnaast is de nieuwe regel afspraak is afspraak ingevoerd. Momenteel is er dan ook een grote mate van veranderingsgezindheid onder de medewerkers te bespeuren. (Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2000)

Het vertrouwen hersteld: september 2001

Er staat een organisatie waar nog veel werk te doen is, maar zowel de visie als de daadkracht, de open en constructieve opstelling, de inzet en het enthousiasme van de leiding en het vertrouwen dat ook de leden van de Patiëntenraad in de leiding en de medewerkers stellen, staan redelijkerwijs garant voor een verdere verbetering voor de kwaliteit van de organisatie en de keten van zorg. (Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2001)

Essentiële verbeteringen: mei 2003

Op grond van de bevindingen tijdens dit algemeen toezichtbezoek is de inspectie tot de conclusie gekomen dat in deze Kliniek de afgelopen drie jaar een groot aantal zeer essentiële verbeteringen is doorgevoerd en dat de Kliniek de crisis die in 1999 ontstond duidelijk te boven is gekomen.

(Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2003a)

Er is respect en waardering: oktober 2003

Belangrijkishetfeitdatzoweldeleidingalsdemedewerkersinruimematebereid en in staat zijn om te reflecteren op het eigen handelen. Dit leidt onder andere tot de conclusie dat de meeste knelpunten en aandachtspunten diein deze rapportage worden genoemd reeds zijn onderkend en in het Jaarplan van 2003 of het Meerjarenplan als verbeterpunten zijn benoemd. De zelfkritische houding in combinatie met het belang dat gehecht wordt aan respectvolle bejegening, een onderhandelingshuishouding in plaats van bevelshuishouding, en aan passende medezeggenschap, dragen daarenboven bij aan het feit dat — in tegenstelling tot de situatie in 1999 — nu in ruime mate respect en waardering vandezijdevan patiëntenwordtbetoond.(Inspectie voor de Gezondheidszorg, 2003b)

7.10.2 De media

Na de crisisperiode verschenen er steeds minder negatieve artikelen over de Dr. S. van Mesdagkliniek in de media. Af en toe werd een artikel aan de crisisperiode gewijd als daar aanleiding toe was. Naar aanleiding van het uitkomen van het boek ‘Onder Dwang’ van H. Ludwig, een ex-patiënt uit de Dr. S. van Mesdagkliniek, werd de crisis uit de periode 1997–1999 weer even opgerakeld (Ludwig en Blom,

2001). Ludwig, bijgestaan door de journalist Rick Blom (Nieuwe Revu) schreef

een autobiografisch verhaal over zijn verblijf in de van Dr. S. Mesdagkliniek. In de laatste periode van de crisis is hij door de toenmalige directie overgeplaatst naar een andere Kliniek. Het was de heer Ludwig die van binnenuit contacten had met de Inspectie, de Ombudsman en de media. Via hem, en mogelijk ook via andere patiënten, kwamen de verhalen en geruchten over de misstanden in de Dr. S. van Mesdagkliniek naar buiten. De heer Ludwig verscheen menigmaal op de televisie en werd enkele malen als ervaringsdeskundige in verschillende media aan het woord gelaten. Ludwig gebruikt zelf een pseudoniem, maar noemt de medewerkers, psychiaters, therapeuten en leidinggevenden bij de naam. Op een van de laatste pagina’s vat hij zijn visie op de TBS als volgt samen:

Ik ben gedurende mijn TBS getuige geweest van een in slaap gesukkeld ideaal. Bepaalde mensen hebben zich een weg naar de top gebaand, meer door ellebogenwerk dan door capaciteiten, en zwaaien nu een scepter van incompetentie. Dat moet veranderen. Ik betwijfel of het systeem ooit perfect zal worden, maar zoals het nu is kan het niet blijven. De samenleving zou zich er van bewust moeten zijn dat zij zich dat niet kan veroorloven.

(Ludwig en Blom, 2001: 222)

Ondanks het eenzijdige verslag en het nodige cynisme dat eruit spreekt, legt de heer Ludwig in zijn boek de vinger wel op de zere plek. De TBS-behandeling, zoals dat ten tijde van de crisisperiode functioneerde in de Dr. S. van Mesdagkliniek, was inhoudelijk en organisatorisch duidelijk beneden de maat. Eind 2001 kwamen er nog een paar artikelen in de krant naar aanleiding van het (tijdelijk) hoge ziekteverzuim als gevolg van de personele reorganisatie, maar na deze laatste negatieve berichten over de crisisperiode en omvangrijke reorganisatie zette de kentering in. De negatieve aspecten van de ‘oude organisatie’ werden naar de achtergrond gedrongen; in die zin was er sprake van een ‘nieuwe organisatie’. Dit begrip, ‘de nieuwe organisatie’, werd intern door iedereen gebruikt om een nieuwe periode aan te duiden, terwijl de organisatie natuurlijk nog steeds in hetzelfde gebouw zat, veel medewerkers er nog steeds werkten, patiënten er nog steeds verbleven en de formele doelstelling ook niet gewijzigd was. Het begrip ‘de nieuwe organisatie’ was dus symbolisch bedoeld.

De media kregen ook in de gaten dat er nieuwe ontwikkelingen in de Dr. S. van Mesdagkliniek gaande waren. De afdeling P.R. en Communicatie zocht de media ook nadrukkelijk op. Er was geregeld contact en er werd vrij open met de media overleg gevoerd. Journalisten waren welkom in de Dr. S. van Mesdagkliniek en interviewden directieleden, medewerkers en patiënten. De media werden gevraagd en ongevraagd geïnformeerd via persberichten, jaarplannen en jaarverslagen. Hieronder volgen enkele citaten uit verschillende artikelen en berichten die over de Dr. S. Van Mesdagkliniek ten tijde van de reorganisatie (2000–2002) en de nieuwe organisatie (2003–2005) schreven:

Reorganisatie in van Mesdag bijna afgerond: september 2001

De Dr. S. van Mesdagkliniek lijkt in rustiger vaarwater te zijn beland.

(Nieuwsblad van het Noorden, 14 september 2001)

Nieuw Elan in de Van Mesdagkliniek (juni 2001)

Volgens de wet van de stimulerende achterstand is de veelgeplaagde Van Mesdagkliniek inmiddels al een heel eind gevorderd op weg naar een meer professionele, open en respectvolle bedrijfscultuur die de patiënt centraal stelt.

(Justitiekrant, juni 2001)

Patiënten beschilderen gevangenismuren (juni 2004)

De Patiënten in de Van Mesdagkliniek in Groningen hebben een nieuwe wereld voor zichzelf geopend. In samenwerking met de studenten van de Academie Minerva hebben ze een bruisende leefomgeving gecreëerd. De metershoge muur die hen scheidt van de buitenwereld is versierd met geschilderde vlinders, berglandschappen en muurtatoeages. (Dagblad van het Noorden, juni 2004)

Goede resultaten Van Mesdagkliniek (september 2004)

De Van Mesdagkliniek in Groningen is er weer helemaal bovenop. Vijf jaar geleden was de Kliniek nog het lelijke eendje van de TBS-instellingen. De Inspectie voor de Gezondheidszorg oordeelde toen dat de kwaliteit van het personeel en de zorg vér beneden de maat was. Na dit harde oordeel heeft de Dr. S. van Mesdagkliniek een ingrijpende reorganisatie doorgemaakt. Het doel hiervan was een cultuuromslag, waardoor de Van Mesdagkliniek meer op een ziekenhuis dan op een gevangenis moest gaan lijken. Dit open beleid heeft ervoor gezorgd dat er minder patiënten ontsnapten en dat het aantal geweldsdelicten is afgenomen. De cultuurverandering heeft ook het personeel niet onberoerd gelaten. Het ziekteverzuim is gehalveerd.

De Opleiding Forensisch Psychiatrische Hulpverlener (januari 2005)

“Wij hebben de inhoudelijke kennis en jullie de didactische vaardigheden. Daar moeten we samen een opleiding van kunnen maken.” Zo ongeveer stelden wij onze vraag aan Hanzeconnect, vertelt Pieter Sportel over het ontstaan van de opleiding FPH. Hij is een stafmedewerker Deskundigheidsbevordering bij de Dr. S. van Mesdagkliniek. (Hanzeconnect, opleiding, onderzoek en advies, Januari 2005)

Uniek panelonderzoek in de Mesdag (januari 2005)

Vaak neemt het management van een organisatie allerlei besluiten. Bijvoorbeeld over een efficiëntere bedrijfsvoering, veranderingen in de organisatiestructuur en cultuurveranderingen. Die veranderingen kosten vaak veel tijd, energie en geld, maar worden op hun resultaten nauwelijks onderzocht. Bij de Mesdagkliniek in Groningen doen ze het sinds kort anders en wel met een vrij unieke onderzoeksmethode: Het panelonderzoek.

(Balans, Januari 2005)

TBS-ers van Mesdag gaan zaalvoetballen in de competitie (mei 2005)

“We hopen dat er veel publiek meekomt en ook die mensen hoeven zich absoluut niet onveilig te voelen. Het is voor het eerst dat de Kliniek mee doet aan de competitie. Eerdere verzoeken zijn steeds afgewezen. Maar de Kliniek is nu een rustiger vaarwater gekomen. Daardoor kan het gelukkig nu wel”, aldus de sportleider. (Dagblad van het Noorden 25 mei 2005)

Van Mesdag verandert onderhand in KunstKliniek (augustus 2005)

Een deel van de Kliniek wordt beschilderd met een futuristisch landschap. Elders werken 10 studenten van de Kunstacademie Minerva aan de schilderijen met als thema de vier seizoenen. De Van Mesdagkliniek is hard op weg een kunstKliniek te worden. Want kunst is niet meer weg te denken uit de Dr. S. van Mesdagkliniek, waar patiënten verblijven in het kader van een TBS maatregel. Kunst is een vorm van reflectie, nadenken over het leven, over ruimte en ruimte is een aspect van het leven.

(Dagblad van Het Noorden, 25 augustus 2005)

Alexander (61)

“Ben je zelf ook wel eens in het nieuws geweest?”, informeert Alexander met een nieuwsgierige blik.

“Ja. Bij herhaling. In 2001 viel Willibrord Frequin de bezoekers en personeelsleden van de Kliniek lastig. Ik ben toen naar buiten gestapt en heb heel kort een interview afgegeven. Ook ben ik vaak gebeld om te reageren op een nieuwsfeit of incident met een TBS-er ergens in het land. Er waren ook andere aanleidingen, bijvoorbeeld een onderzoek of een kunstproject dat ruim aandacht kreeg in de media. Het meest nadrukkelijk kwam ik in het nieuws in de periode van mijn afscheid. Rob Zijlstra wilde

een zogenaamd portret interview maken van mij. Toen ik enkele dagen daarna de krant open sloeg schrok ik wel even. Een pagina groot artikel met een uitgebreide tekst. De kop luidde: De man van de nieuwe Van Mesdag.

Dat was wel wat veel van het goede. Ik had het niet alleen gedaan. Dit stond ook wel zo in het artikel, maar toch, als je zo prominent, met een paginagrote foto, verbonden wordt aan de reorganisatie en met name aan de cultuurverandering, dan schrik je wel even. Het was in ieder geval een zeer goed stuk. Inhoudelijk juist en positief. “ “Tja, het is wel groot als je op een hele pagina staat, maar het is toch goed nieuws over

de Mesdag?”

“Ja, en daar gaat het wat mij betreft ook om. “

In de eerste alinea uit het interview van het artikel uit het Dagblad van het Noorden citeert Rob Zijlstra mij als volgt:

Ik heb een positieve mensvisie. Mijn stelling is: mensen zijn de moeite waard. Ook TBS-gestelden. Even later zegt hij: Ik ben beschouwend, maar daarna wil ik wel concreet aan de bak. En tussen door een paar keer: ik ben niet naïef. De werkkamer van de directeur van het forensisch psychiatrische ziekenhuis, dat de Van Mesdagkliniek formeel is, is klein. Zijn onderkomen is een uitgebroken cel, met een dikke muur en met uitzicht op de binnenplaats die verscholen ligt achter een grauwgrijze buitenmuur rond de Kliniek. Het is, naar omstandigheden, een vrolijke binnenplaats, met een kleurrijke schildering op de binnenkant van die muur en met een felgroen voetbal annex basketbal veldje. Langs de zijlijn is een rij jonge appelbomen geplant. Die moeten de vier seizoenen binnen de muren brengen. (Dagblad van het Noorden, 17 december 2005)