Ook in de toekomst zullen voedselincidenten op kleinere en grotere schaal voorko- men. Frauduleus handelen, menselijke fouten en nieuwe verrassingen zullen er altijd blijven. Ze maken het streven naar een nul-risico tot een utopie. Om de impact van incidenten te beperken is een meer adequate inschatting van het feitelijke gezond- heidsrisico en een betere risicocommunicatie met de consument nodig. Naarmate de onzekerheid over de kennis van de risico’s en de mate van maatschappelijke com- plexiteit toeneemt (het aantal betrokken en tegenstrijdige belangen), zal een opener maatschappelijke discussie gevoerd moeten worden.
b. Investeren in gezonde voeding even belangrijk als investeren in andere gezonde leefgewoonten
Om het gezondheidsverlies als gevolg van een ongezonde voeding en onveilig voedsel in perspectief te plaatsen wordt in tabel 3 een vergelijking gemaakt met het gezond- heidsverlies (in DALY’s) als gevolg van andere leefstijlfactoren dan alleen de voedings- gewoonte. Om de voedselveiligheid in perspectief te plaatsen is ook het gezondheids- verlies door enkele milieufactoren opgenomen. Tot slot wordt nog een vergelijking gemaakt met de ziektelast die belangrijke ziekten met zich meebrengen, onafhanke- lijk van de oorzaken van die ziekten. Omdat de berekeningen complex zijn, en er onzekerheden in de onderliggende gegevens zijn is de vergelijking grofmazig en is het gezondheidsverlies in categorieën ingedeeld.
De vergelijking laat zien dat het totale gezondheidsverlies door ongezonde voeding vergelijkbaar is met het gezondheidsverlies door roken. De theoretische gezondheids- winst die te bereiken is met alleen een gezonde voedingssamenstelling (alle vijf voe- dingsfactoren tezamen) komt op de tweede plaats en ligt in dezelfde orde van grootte als die van obesitas (hier weergegeven als energiebalans) en (meer) bewegen afzon- derlijk. Verder blijkt dat een gezonde voedingssamenstelling een gezondheidswinst kan opleveren die in dezelfde orde van grootte ligt als de totale ziektelast ten gevolge van enkele ‘topziekten’ in Nederland zoals coronaire hartziekten of depressie.
c. Investeren in veilig voedsel even belangrijk als in andere infectieziekten en milieufactoren
Tabel 3 laat ook zien dat de aantoonbare ziektelast als gevolg van microbiologische
besmetting van voedsel in dezelfde orde van grootte ligt als die van enkele belangrij- ke infectieziekten, zoals HIV/AIDS. Voor de chemische voedselverontreinigingen geldt dat de ziektelast geringer is dan voor een aantal belangrijke milieufactoren. Voor de allergene stoffen en acrylamide is het verlies echter wel groter dan voor diverse afzon- derlijke stoffen in het milieu.
In het kader van gezondheidsbescherming nemen allergene stoffen, zoals eerder gezegd, een aparte positie in omdat het meestal om normale voedingsbestanddelen gaat die individueel sterk verschillende reacties oproepen. De belangrijkste bescher- ming ligt in het vermijden van de betreffende voedingsmiddelen door de persoon die allergisch is en niet in het verminderen van allergene stoffen in het voedsel. Een goede voorlichting aan de consument over de allergene bestanddelen in voedingspro- ducten, zodat de consument een bewuste keuze kan maken, is hiervoor noodzakelijk.
DEEL A ONS ETEN GEMETEN
Tabel 3: Gezondheidsverlies in DALY’s per jaar door voedingsfactoren en energiebalans en andere leefstijl- factoren, milieufactoren en ziektecategorieën.
KLASSE: VOEDING OVERIG ZIEKTEN
aantal
verloren Voedings- Microbio- Chemische Andere Milieu- Selectie uit VTV- DALY’s factoren logische verontrei- leefstijl- factoren 2002
besmetting niging factoren
> 300.000 Ongezonde 3 Leefstijl- Hart- en vaatziek-
voeding factoren ten totaal, kanker
totaal 1 tezamen 2, totaal
Roken
100.000- 5 Voedings- Weinig Coronaire hart-
300.000 factoren bewegen ziekten,
tezamen, depressie, longkan-
Energie- ker, diabetes,
balans 3 alcoholafhan-
kelijkheid4
30.000- Te veel Alcohol Verkeers-
100.000 transvet, te gebruik 4 ongevallen,
weinig fruit, borstkanker
groente, vis
10.000- Te veel Fijn stof Schizofrenie,
30.000 verzadigd in buiten- prostaatkanker,
vet lucht influenza
3.000- Gastro- Passief Bovenste lucht-
10.000 enteritis roken weginfecties,
door micro- HIV/AIDS, maag-
organismen en darmzweren
in voedsel
1.000- Radon in Bacteriële menin-
3.000 binnen- gitis, bacteriële
milieu SOA6, tuberculose
3.00- Campylo- Allergene
1.000 bacter in stoffen,
voedsel 5 acrylamide
<300 STEC O157 6 PAKs6, Diverse
overige stoffen stoffen
1 Ongezonde voeding totaal betreft hier dus het gezondheidsverlies door de voedingssamenstelling (vijf
gemodelleerde voedingsfactoren tezamen) plus het aan voeding toe te rekenen deel van de ziektelast van overgewicht (door een positieve energiebalans).
2 Dit betreft het gezamenlijk effect van roken, te weinig bewegen (lichamelijke activiteit) en teveel alcohol-
gebruik op hart-en vaatziekten, diabetes mellitus en de relevante kankervormen.
3 Energiebalans is de ‘voedingsfactor’ die bijdraagt aan het ontstaan van overgewicht. De ziektelast van
overgewicht is gemodelleerd met BMI als indicator. Overgewicht wordt ook veroorzaakt door te weinig bewegen, dat onder andere leefstijlfactoren valt.
4 Voor alcohol is in de kolom leefstijl de uitkomst voor het middenscenario gegeven, omdat hier ten aan-
zien van de gemodelleerde ziekten de meeste winst bereikt kan worden (matig drinken is gunstiger voor hart- en vaatziekten dan niet drinken). Daarnaast is ook ‘alcoholafhankelijkheid’ opgenomen in de laatste kolom. Dit betekent dat, in DALY-termen, het gezondheidsverlies door somatische en ook psychosociale gevolgen van overmatig alcoholgebruik groot is, en ook groter is dan het verlies door ‘niet-optimaal gebruik’ ten aanzien van hart- en vaatziekten en kanker.
5 Het aantal verloren DALY’s door Campylobacter in voedsel is lager dan het totaal dat in hoofdstuk 4 in
deel B staat vermeld. (In hoofdstuk 4 gaat het om Campylobacter uit alle bronnen).
6 HIV:Human Immunodeficiency Virus; AIDS: Acquired Immune Deficiency Syndrome; SOA: Sexueel Over-
draagbare Aandoeningen; STEC: Shiga-toxine producerende Escherichia coli; PAKs: Polycyclische Aromati- sche Koolwaterstoffen.