V aardighede van em osionele bevoegdheid

V erskillende vaardighede van em osionele bevoegdheid word deur Saam i (1997:47-59) beskryf. Die genoem de outeur meld dat hierdie vaardighede interafhanklik is van mekaar. Indien aandag verleen word aan een vaardigheid behoort dit dus ook ’n invloed op die ander vaardighede te he. Die bevordering van hierdie vaardighede kan benut word om die kind se em osionele funksionering te bevorder. Die vaardighede van em osionele bevoegdheid w aaroor die kind beskik, is verder w aarskynlik ’n aanduiding van die mate w aartoe sy emosionele intelligensiepotensiaal in die praktyk tot uiting kom. Hierdie vaardighede word vervolgens kortliks aangetoon, waarna ’n bespreking volg oor die mate van ooreenstem m ing hiervan met die modelle en program m e wat reeds bespreek is.

ervaar word, met ander woorde die kind se bewussyn van een o f m eer em osies w at hy op ’n gegew e oom blik ervaar (Saam i 1997:47).

Vermoe om andere se em osies te onderskei, gebaseer op ekspressiew e, asook situasionele leidrade w at w aargeneem word. So kan ’n kind w aam eem dat sy onderw yser kwaad is. op grond van die situasie, naam lik dat sy nie haar huisw erk gedoen het nie, asook na aanleiding van die onderw yser se gesigsuitdrukking (ekspressiew e leidraad) (Saam i 1997:49).

V erm oe om ’n em osionele w oordeskat te benut om em osies te kan uitdruk volgens kulturele term e wat beskikbaar is, asook om kulturele voorskrifte te bekom wat em osies verbind met sosiale rolle soos dat seuns en dogters verskillend behoort te reageer ten opsigte van verskillende em osies (Saam i 1997:49). ’n Seun sal byvoorbeeld aggressief optree wanneer hy kw aad is, omdat sy kultuur hierdie reels van uitdrukking voorstaan, terwyl 'n dogter haarself sal onttrek. (Vgl. 3.4.2.)

K apasiteit vir em patiese (om te voel met andere) en sim patiese (om te voel vir andere) betrokkenheid met betrekking tot andere se em osionele ervaringe, met ander w oorde die verm oe om begrip te toon vir ’n ander se em osies en toepaslik hierteenoor te reageer (Saami

1997:51).

Emo'sionele bestuursvaardighede wat im pliseer dat oor kennis beskik word van w anneer om em osies opreg uit te druk en w anneer om em osies te onderdruk o f te verander, afhangende van.die sosiale situasie. Dit omvat dus die vermoe om te besef dat ’n innerlike em osionele staat nie noodw endig ooreenstem m ing h o ef te toon met die uiterlike uitdrukking daarvan nie, beide in die self en andere (Saam i 1997:52-54). ’n V oorbeeld hiervan is waar !n kind sy em osie van hartseer oor sy hond wat dood is wegsteek, om dat hy bang is hy word geterg as hy huil.

Die, verm oe om te kan aanpas by spanningsvolle em osies deur die benutting van selfregulerende strategiee wat die intensiteit van hierdie em osionele staat kan verminder. V erskeie strategiee sou in die opsig benut kon word, soos byvoorbeeld probleem oplossende strategiee in situasies w aaroor beheer uitgeoefen kan word en verm yding o f herdefiniering van die negatiewe konteks in situasies w aaroor daar nie beheer uitgeoefen kan word nie (Saarni 1997:54-55). ’n Voorbeeld van ’n probeem oplossende strategie sou wees dat die kind w at voortdurend raas kry omdat hy sy skoolboeke by die huis vergeet begin om dit in sy huisw erkboek aan te teken, terwyl ’n voorbeeld van herdefiniering van ’n negatiewe konteks kan inhou dat die kind wat angstig is in sy stiefma se teenwoordigheid, selfspraak

56

benut ten einde hom self te herinner aan vorige positiew e kontakte m et haar.

• B ew ussyn van die feit dat die struktuur en aard van verhoudings gedeeltelik gedefm ieer w ord deur die aard van em osionele kom m unikasie binne die verhouding. Hierdie vaardigheid im pliseer dat die kind verskillende vorme van em osionele kom m unikasie binne verhoudings sal benut, afhangende van die aard van die verhouding (Saam i 1997:56). So sal die kind wat nuut is in ’n skool en deur ’n groep kinders geterg word, nie sy w oede direk uitspreek nie, anders as w anneer h groep vriende hom sou terg.

• Die kapasiteit vir em osionele selfeffektiwiteit. Die individu is van mening dat hy mag ervaar dit wat hy wil ervaar. Dit behels dat em osionele ervaringe aanvaar word, terwyl die individu ook in beheer voel daarvan. Hy word dus nie daardeur oorw eldig nie, maar hoef dit ook nie te inhibeer nie. Hierdie aspek sluit begrip in vir die mate w aartoe persoon- likheidseienskappe n rol speel ten opsigte van em osionele ervaringe, met ander woorde selfkennis met betrekking tot sterkpunte en beperkinge (Saam i 1997:58). h Voorbeeld hiervan is dat die kind beleef dat hy toestem m ing het om ’n em osie soos woede te ervaar en dat hy hierdie w oede op ’n toepaslike wyse mag uitdruk. Dit sou verder behels dat die kind oor selfkennis beskik met betrekking tot die wyse w aarop hy woede norm aalw eg hanteer, asook positiew e en negatiew e aspekte daarvan.

V anuit bogenoem de blyk dit dat daar ’n groot mate van ooreenstem m ing is tussen die vaardighede w at em osioneel bevoegde optrede onderskei en die reeds bespreekte komponente, vaardighede en verm oens van em osionele intelligensie. Feitlik al die genoem de aspekte word deur beide M ayer en Salovey (vgl. tabe'l 2), asook G olem an (vgl. 2.1.2) en Steiner en Perry (vgl. 2.1.3) ingesluit. So byvoorbeeld word melding gem aak van die vermoe tot bewussyn van em osies, die verm oe om em osies te bestuur en te reguleer, die verm oe om em osionele kom m u­ nikasie in verhoudings effektief te benut en die verm oe om em patie te kan betoon. Saam i se konsep van em osionele selfeffektiw iteit is egter ’n m eer unieke vaardigheid wat veral daarop fokus dat die kind beheer neem oor sy eie em osies en die hantering daarvan, dat hy toestem m ing verkry om em osies te kan uitdruk en dat hy oor selfkennis beskik met betrekking tot sterkpunte en beperkinge in die verband. Selfassessering, wat insluit kennis met betrekking tot sterkpunte en beperkinge, word wel deur G olem an aangetoon as deel van die kom ponent van selfbew ussyn. (V gl.'2.1.2.)

2.1.5 “Six Seconds” se “S e lf Science’’''-model vir em osionele intelligensie

stand gekom as 'n opvoedkundige diensorganisasie wat hom beyw er vir die ontwikkeling van em osionele intelligensie deur die voorsiening van opleiding en opleidingsm ateriaal in die verband. Die “S e lf &/e/?ce”-kurrikulum vir die bevordering van kinders se emosionele intelligensie, wat deur hierdie organisasie onderskryf word, word alreeds vir meer as 20 jaar benut vir die bevordering van kinders se em osionele bevoegdheid by die N ueva Skool in die Verenigde State van Amerika (Stone-M cCow n et al. 1998:viii-xiv). Hierdie program word beskryf as 'n “experien ce-b a sed p ro g ra m d esig n ed to equip children with em otional a n d

cogn itive skills that can broaden their understanding a n d fu n ctio n in g in a ll learning a n d so cial situations''' (Stone-M cCow n et al. 1998:8).

Em osionele intelligensie word deur Stone-M cCown et al. (1998:3) om skryf as “a way o f

understan ding a n d sh aping how we think, fee l, a n d a c t”. Die fokus is dus op die interverhoudings tussen denke, em osies en aksies. Twee basiese aannames rig die program, naam lik dat hoe groter die individu se bewussyn is van w at hy ervaar, hoe groter is sy potensiaal vir selfkennis en hoe meer selfkennis die individu beskik, hoe groter is die m oontlikheid dat hy positief sal reageer teenoor hom self en andere. Ses fundamentele kom ponente van em osionele intelligensie word deur Stone-M cCown et al. (1998:3-4) geidentifiseer, naamlik: .

• em patiese verm oens en optim ism e

• selfkontrole en die uitstel van bevrediging • em osionele bestuur

• effektiew e sosialisering • selfm otivering

• die verbintenis tot edel doelwitte.

H ierdie aspekte word verder in drie afdelings gekategoriseer, naamlik K en j on s e lf (“Know

Y o u r s e lf), K ies jo u s e lf (“Choose Y o u r s e lf) en G ee jo u s e lf {“Give Y o u r s e lf) wat elkeen bepaalde vaardighede omvat. Hierdie vaardighede word vervolgens kortliks aangedui. (Vgl. Jensen e t al. 1998:5 en Stone-M cCown et al. 1998:3.)

K en j o u s e l f omvat die volgende vaardighede:

• Selfbew ussyn en begrip vir die wyse w aarop em osies en kognisies mekaar wedersyds beinvloed.

58

• Om patrone van em osionele uitdrukking te herken en behoeftes te identifiseer. • Die aanvaarding van kwaliteite en foute, eie ervaringe en em osies asook eie mag.

• Om eie regte en verantwoordelikhede as 'n vrye persoon te herken, asook dat 'n keuse bestaan ten opsigte van denke, gevoelens en aksies. ,

Dit blyk dat bogenoem de vaardighede verband hou met vaardighede wat gerig is op die individu se bewussyn van eie emosies, denke hierom trent, selfkennis, asook keuses en die verantw oordelikheid wat hiermee gepaardgaan. Hierdie aspek is waarskynlik 'n voorvereiste vir die vaardighede ten opsigte van die volgende kategorie, aangesien selfbewussyn en selfkennis daartoe behoort by te dra dat meer toepaslike keuses uitgeoefen kan word met betrekking tot die bestuur en regulering van emosies in die self en andere.

K ies j o u s e l f omv&x vaardighede met betrekking tot: • die uitstel van behoeftebevrediging

• selfm otivering • em osionele bestuur

• die keuse van 'n optim istiese lewensingesteldheid • die aanvaarding van verantwoordelikheid

• sosiale gedrag

• “consequential t h i n k i n g die evaluering van oorsaak en gevolg.

Die afleiding word gemaak dat bogenoem de vaardighede veral fokus op keuses wat uitgeoefen word met betrekking tot die bestuur en regulering van em osies in die self (byvoorbeeld vaardighede ten opsigte van selfm otivering) en andere (byvoorbeeld vaardighede ten opsigte van sosiale gedrag).

Gee jo u s e lf sluit die volgende aspekte in: _ • . H erkenning van interafhanklikheid van die individu met betrekking tot die groter

gem eenskap.

• Die verbintenis tot edel doelw itte soos byvoorbeeld gem eenskapsdiens. • Empatie.

Dit blyk dat bogenoem de vaardighede veral fokus op die individu se interpersoonlike em osionele bevoegdhede byvoorbeeld empatie, asook op die individu se vermoe tot konstruktiew e betrokkenheid binne die samelewing soos om hom te verbind tot edel doelwitte. O psom m end word die afleiding gemaak dat die komponente van em osionele intelligensie

waarop die " S e lf Science”-program gerig is, in ’n groot mate ooreenstem m ing toon met die kom ponente wat deur G olem an (vgl. 2.1.2) aangetoon word, aangesien hier ook verwys w'ord na vaardighede ten opsigte van selfbewussyn, em osionele bestuur, selfm otivering, empatie en sosiale verhoudinge. G olem an (1995:268) verwys ook hiem a as !n model vir die aanleer van em osionele intelligensievaardighede by kinders. Die kom ponent van die verbintenis tot edel doelw itte word egter nie as deel van enige van die ander outeurs se modelle o f program m e ge'identiflseer nie. Die insluiting van aspekte soos selfm otivering, optim ism e en die verbintenis tot edel doelw itte is w aarskynlik aan dieselfde kritiek onderw orpe, as die kritiek teen Goleman se m odel, naam lik die insluiting van te veel kom ponente onder die konsep em osionele intelligensie, wat nie noodw endig deur navorsing as geldige kom ponente hiervan bewys is nie. (Vgl. 2.1.2.) V aardighede met betrekking tot selfbewussyn, em osionele bestuur en empatie toon ook ooreenstem m ing met die model van M ayer en Salovey, asook Steiner en Perry en Saami se menings. n Eie interpretasie is dat die vaardigheid met betrekking tot die aanvaarding van eie kw aliteite, beperkinge, emosies en mag w aarskynlik ooreenkom ste toon met Saam i se em osionele bevoegdheidsvaardigheid van em osionele selfeffektiw iteit soos bespreek in 2.1.4.2.