Ondersteuning en samenwerking bij maritiem optreden

In bovenstaande paragrafen is beschreven hoe maritiem optreden kan bijdragen aan het uitvoeren van de zeven strategische functies. Maritiem optreden omvat meer dan alleen het optreden van zeestrijdkrachten op en vanuit zee. Voor veel van de rollen en taken is samenwerking met of ondersteuning van andere krijgsmachtdelen, ministeries en

niet-overheidsinstellingen benodigd. In deze paragraaf volgt-niet uitputtend- een aantal vormen van ondersteuning en samenwerking bij maritiem optreden.

3.5.1 Luchtsteun

In veel gevallen van maritiem optreden zal ondersteuning nodig zijn van op land gestationeerde vliegtuigen. Dit is voornamelijk het geval wanneer zeestrijdkrachten zelf niet kunnen beschikken over organieke luchtsteun zoals een vliegkampschip. Luchtsteun vanaf de wal kan bestaan uit:

˜ aUf]h]YaYdUhfci]``Yj`]Y[hi][Yb aUf]h]YaY\Y`]_cdhYfgYbcbVYaUbXY

vliegtuigen (Unmanned Aerial Vehicle, UAV);

54 In Nederland is deze militaire bijstand geregeld in de Wet op de Veiligheidsregio’s (artikel 51). Voor het Caribisch deel van het Koninkrijk is deze bijstand geregeld in de Veiligheidswet BES voor Bonaire, Sint Eustatius en Saba en in het Koninklijk Besluit van 3 juli 1987 voor Aruba, Curaçao en Sint Maarten. De regeling is voor Defensie uitgewerkt in Aanwijzing SG A/972 Handboek militaire ondersteuning civiele autoriteiten.

In België geldt het Koninklijk Besluit betreffende de Nood- en Interventieplannen (2006) als kapstok voor diverse vormen van bijstand. De militaire bijstand is nader geregeld in de Guidelines for Homeland Operations (GHO).

moeilijk bereikbaar zijn. Vooral amfibische eenheden kunnen hierbij van groot nut zijn. Hierbij is het een belangrijk voordeel dat marineschepen beschikken over eigen capaciteit voor het maken van drinkwater en zijn uitgerust met (mobiele) middelen voor communicatie, brandbestrijding, energieopwekking en medische hulp. In de tweede plaats kan een vluchtelingenprobleem zich ook uitbreiden naar zee, wanneer vluchtelingen per boot een conflictgebied proberen te ontvluchten. Zeestrijdkrachten kunnen dan assisteren bij het opvangen en begeleiden van deze bootvluchtelingen.

Normaliseren na een door de mens of de natuur veroorzaakte ramp betreft in feite hulp bij rampenbestrijding (disaster relief). Hierbij ligt de nadruk meer op het beperken van de gevolgen, het redden van mensenlevens, het verlenen van acute medische zorg en het verzorgen van eerste levensbehoeften. Ook bij deze noodhulp is er onderscheid tussen noodhulp vanuit zee en noodhulp op zee.

˜ 6]^bccX\i`djUbi]hnYY[Y`XhkYXYfcaXUhnYYghf]^X_fUW\hYb jccfU`

amfibische eenheden, bij uitstek geschikt zijn voor noodhulp. Dit geldt in het bijzonder voor kustgebieden, omdat deze kwetsbaarder zijn voor natuurrampen als overstromingen, orkanen en tsunami’s.

˜ BccX\i`dcdnYYVYhfYə]bYYfghY]bghUbh]YXY]b\Yhjcf][Y<ccZXghi_

genoemde hulp aan drenkelingen (Search and Rescue, SAR), bijvoorbeeld bij een scheepsramp of een vliegtuigongeval boven zee. Daarnaast kunnen marineschepen initiële hulp verlenen bij de berging van schepen (salvage), indien de komst van civiele bergingsschepen niet kan worden afgewacht.

In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn dat specialistisch personeel en/of materieel van deze diensten, zoals afluisterapparatuur, tolken en ondervragers, aan boord van de schepen meevaren. Maritieme eenheden zijn daarmee niet alleen gebruikers van inlichtingen, maar ook leverancier van voor goede inlichtingen benodigde gegevens.

3.5.3 Logistiek

Hoewel marineschepen gebouwd zijn om langere tijd zelfstandig te kunnen opereren, zijn de voorraden aan boord eindig en zijn de mogelijkheden voor medische zorg en reparatie beperkt. Bij operaties van langere duur en/of op grotere afstand van de thuisbasis zal daarom in of nabij het operatiegebied herbevoorrading moeten plaatsvinden. Bij voorkeur zullen ook lokale mogelijkheden voor specialistische medische zorg en voor reparatie van materieel beschikbaar moeten zijn. Herbevoorrading kan voor een belangrijk deel geschieden door op zee de voorraden aan te vullen uit een bevoorradingsschip (Replenishment at Sea, RAS). Voor de andere vormen van de logistiek zal ondersteuning op de wal nodig zijn, bijvoorbeeld in een haven.

Deze logistieke en medische steun kan lopen via militaire kanalen of via lokale civiele instellingen en bedrijven.⁵⁶

3.5.4 Rechtshandhaving en toezicht

Maritiem optreden kan gericht zijn tegen verschillende vormen van

(georganiseerde) criminaliteit: piraterij, slavenhandel en smokkel van drugs, wapens en mensen. Bij dergelijk handhavend optreden is het de bedoeling dat overtreders berecht worden. Het juridische proces is de verantwoordelijkheid van justitiële autoriteiten. Om een zuivere en eerlijke rechtsgang te

56 Zie Hoofdstuk 8 voor nadere toelichting over de logistiek van maritiem optreden.

˜ [YjYW\hgj`]Y[hi][Yb nckY` hYf cbXYfghYib]b[ jUb XY `iW\hjYfXYX][]b[ U`g voor het aanvallen van vijandelijke schepen;

˜ cbXYfghYibYbXYj`]Y[hi][YbncU`g59K!j`]Y[hi][YbAirborne Early Warning) of tankervliegtuigen;

˜ hUWh]gW\`iW\ɛfUbgdcfh"

De afstand tussen de voor deze luchtsteun beschikbare vliegvelden en het maritieme operatiegebied kan een beperking opleveren voor maritiem optreden. Hoe groter de afstand, des te minder tijd het betrokken vliegtuig namelijk beschikbaar heeft om in het operatiegebied te verblijven.

Naast steun door vliegende eenheden vanaf land is voor de meeste vormen van maritiem optreden ondersteuning vanuit de ruimte nodig. Satellieten zijn essentieel voor bijvoorbeeld (precisie)navigatie, voor communicatie en voor het verkrijgen van diverse vormen van informatie (detectie van scheep- en luchtvaart, weersgegevens).

3.5.2 Inlichtingen

Voor het opbouwen van het omgevingsbeeld en het verkrijgen van

doelsinformatie beschikken marineschepen over goede sensoren zoals radar en sonar. Naast deze eigen sensoren zijn inlichtingen van essentieel belang om het omgevingsbeeld aan te vullen en om gegevens te verkrijgen over de intenties van een tegenstander.⁵⁵ Veel van de benodigde inlichtingen worden verzorgd door gezamenlijke (joint) organisaties, zoals militaire inlichtingendiensten.

55 Zie Hoofdstuk 6 voor nadere toelichting over de rol van inlichtingen bij maritiem optreden.

waarborgen is nauwe samenwerking met politie en justitie nodig, bijvoorbeeld bij de detentie van verdachten en bij het vergaren en zekerstellen van

bewijsmateriaal.

Een vergelijkbare samenwerking vindt plaats bij maritiem toezicht, als zeestrijdkrachten assisteren bij controle op de naleving van voorschriften op het gebied van (verkeers)veiligheid, milieu en dergelijke. Dergelijk optreden vindt altijd plaats in nauwe samenwerking met de verantwoordelijke toezichthouders, zoals kustwacht, inspectiediensten of ministeries.

3.5.5 Civiele scheepvaart

Bij veel vormen van maritiem optreden is er interactie met de civiele scheepvaart (koopvaardij, visserij, pleziervaart). Soms vindt maritiem optreden direct ten gunste van de scheepvaart plaats (bescherming tegen vijandelijkheden, terrorisme of piraterij) en soms vaart de scheepvaart ten dienste van een militaire operatie (strategisch zeetransport). Bij het afdwingen van een maritiem embargo is het civiele zeeverkeer zelf het onderwerp van het maritieme optreden. In al deze gevallen is het belangrijk dat zeestrijdkrachten op de juiste wijze kunnen communiceren en samenwerken met civiele

schepen, rederijen en havenautoriteiten. Dit gebeurt door gebruik te maken van de zeeverkeersorganisatie (in NAVO-termen: Naval Cooperation and Guidance for Shipping, NCAGS; zie kader).⁵⁷

57 De richtlijnen voor NCAGS staan beschreven in ATP-2 Volume I Naval Cooperation and Guidance for Shipping Manual en in ATP-2 Volume II Guide to Owners, Operators, Masters and Officers.

Zeeverkeersorganisatie (NCAGS)

De Zeeverkeersorganisatie draagt bij aan maritiem optreden door coördinatie, begeleiding en zo nodig sturing van de internationale handelsvaart en

zeegaande visserij, zowel in vredestijd als in tijden van confrontatie en conflict.

De samenwerking met de civiele scheepvaart heeft tot doel:

˜<YhXYWcbɘ]WhYfYbjUba]`]hU]fYcdYfUh]YgYbcjYf][YgW\YYdjUUfhXccf\Yh

uitwisselen van informatie;

˜<YhjYfVYhYfYbjUb\Yhca[Yj]b[gVYkighn]^bcjYfXYUUbkYn][YW]j]Y`Y

scheepvaart in het operatiegebied;

˜<YhjYfVYhYfYbjUbXYjY]`][\Y]XjUbgW\YYdjUUfh]bXYbUV]^\Y]XjUba]`]hU]fY

operaties;

˜<YhVYjcfXYfYbjUbYYbYɏW]„bhYYbYɌYWh]YjYi]hjcYf]b[jUbYaVUf[cÄg/

˜<YhncjYY`ac[Y`]^_jccf_caYbjUbjYfghcf]b[jUb\YhW]j]Y`Y

scheepvaartverkeer als gevolg van dreigingen of van militaire operaties.

Daarnaast is de Zeeverkeersorganisatie betrokken bij het begeleiden van strategisch zeetransport. Hiertoe varen in voorkomend geval militaire

liaisonofficieren mee op koopvaardijschepen die militaire of andere gevoelige lading vervoeren

De samenwerking en coördinatie met de civiele scheepvaart kan verschillende vormen aannemen, van coördinerend en adviserend tot sturend en dirigerend.

Dit is afhankelijk van de heersende dreiging en het verwachte geweldsniveau (zie afbeelding). >

58

58 GMDSS = Global Maritime Distress and Safety System, NAVTEX = Navigational Text Messages.

Het uitwisselen van informatie is de hoeksteen van de goede samenwerking tussen maritieme eenheden en de civiele scheepvaart. Voor het bekend stellen van waarschuwingen worden normaliter de civiele maritieme

waarschuwingssystemen gebruikt zoals GMDSS en NAVTEX.⁵⁸ Daarnaast beschikt de NAVO over het Allied Worldwide Navigational Information System (AWNIS), dat in tijden van crisis en conflict wordt geactiveerd om veiligheidswaarschuwingen te verspreiden over zowel militaire als civiele scheepvaart.

Binnen de NAVO is in vredestijd het NATO Shipping Centre (NSC) in Northwood (Engeland) belast met de dagelijkse coördinatie en afstemming met de civiele scheepvaartorganisaties en rederijen.

In Nederland en België is de Stafofficier Koopvaardijzaken/NCAGS van het Maritiem Hoofdkwartier Admiraal Benelux (MHK ABNL) in Den Helder het centrale aanspreekpunt voor NCAGS-aangelegenheden. In overleg met zijn Belgische collega coördineert hij de bijdrage die de beide landen leveren aan NCAGS, zowel in de NAVO als nationaal en fungeert hij als liaison tussen de beide marines en civiele scheepvaartorganisaties.

Samenwerking en liaison met het civiele zeeverkeer door de zeeverkeersorganisatie

In gebieden waar militaire operaties plaatsvinden, kan advies gegeven worden aan de civiele scheepvaart. In gebieden met een aantoonbare dreiging kan verder worden samengewerkt (liaison) en kan assistentie worden verleend, bijvoorbeeld door het begeleiden van scheepvaart (accompaniment). Bij verhoogde dreiging kan een Shipping Risk Area worden afgekondigd en meldingssystemen worden ingericht (Shipping Cooperation Point, SCP) waar schepen zich melden bij het in- of uitvaren van het risicogebied. Ook kunnen dan aanbevolen scheepvaartroutes worden vastgesteld. De meest intensieve en dwingende vorm is maritieme supervisie van scheepvaart, waarbij konvooien kunnen worden ingesteld of begeleiding door mijnengevaarlijke gebieden wordt uitgevoerd (leadthrough operations).

Coördinatie/

afstemming

Samenwerking/

assistentie Advies

Maritieme supervisie Uitvaardigen van

richtlijnen; inrichten van Shipping Control Points

toenemende mate van toezicht door de zeeverkeers organisatie

toenemende dreiging in een operatiegebied

3.6.2 Invloed

Door de mobiliteit en de toegang kan met zeestrijdkrachten invloed worden uitgeoefend, ook op land, zonder de territoriale integriteit van andere landen aan te tasten. Die invloed is flexibel: zeestrijdkrachten kunnen als dreiging worden gebruikt, maar kunnen ook worden aangewend om vriendschapsbanden te versterken en coalities te smeden. De invloed kan eenvoudig versterkt worden of men kan zich zonder gezichtsverlies terugtrekken. Vanuit politiek oogpunt bezien vormen zeestrijdkrachten dus een flexibel machtsinstrument om dreigingen in de kiem te smoren en crises te helpen voorkomen, desgewenst op grotere afstand van de eigen staat.

De invloed van zeestrijdkrachten kan in vredestijd al worden uitgeoefend:

maritiem optreden leent zich daarom bij uitstek voor preventie, afdwinging en primaire interventie. Bij een (groter) conflict is de invloed van maritiem optreden echter begrensd: zeestrijdkrachten zullen zelden alleen in staat zijn een dergelijk conflict te beslissen. Zij kunnen wel de noodzakelijke

voorwaarden voor de beslissing scheppen: aangezien een conflict meestal op land wordt beslecht zullen voor de beslissing ook lucht- en landstrijdkrachten nodig zijn.

3.6.3 Bereik

De wereldzeeën zijn zeer uitgestrekt. De meeste (oorlogs)schepen zijn daarom toegerust om langere tijd zelfstandig te kunnen opereren en grote afstanden af te leggen.

In document Nederlandse maritiem-militaire doctrine (pagina 87-91)