Karakteristieken van maritiem optreden

In dit hoofdstuk zijn de verschillende rollen en taken beschreven waarmee zeestrijdkrachten kunnen bijdragen aan de zeven strategische functies. Samen met de in de Hoofdstukken 1 en 2 behandelde kenmerken van het maritieme domein bepalen deze rollen de karakteristieken van maritiem optreden.

Zeestrijdkrachten kennen de volgende vaste karakteristieken die hen bruikbaar maken in een breed spectrum van operaties: mobiliteit, toegang, invloed, bereik en veelzijdigheid.

3.6.1 Mobiliteit en toegang

In Hoofdstuk 2 is al gebleken dat mobiliteit en toegang de twee belangrijkste karakteristieken van maritiem optreden zijn. De vrijheid van navigatie en overvlucht maakt dat zeestrijdkrachten wereldwijde mobiliteit bezitten: zij hebben toegang tot de meeste gebieden en de bewegingsvrijheid om daar te komen en te blijven. Mobiliteit en toegang zijn essentieel voor de bijdrage die zeestrijdkrachten kunnen leveren aan de strategische functies. Ze staan aan de basis voor de politieke en strategische bewegingsvrijheid om invloed uit oefenen, maar leveren ook tactische bewegingsruimte. Tegelijkertijd geldt die bewegingsvrijheid natuurlijk ook voor medestanders én voor tegenstanders.

Het voordeel daarvan is dat het eenvoudig is om in het maritieme domein multinationaal (combined) op te treden. Het nadeel is dat het veel moeite kost om een deel van de zee te kunnen beheersen en/of te kunnen ontzeggen aan tegenstanders.

Zo fungeert een marineschip in het gevecht op zee namelijk als bemenst wapen: het is geschutsopstelling, radarpost en commandopost in één. Grotere schepen fungeren daarbij ook als lanceerbasis voor geleide wapens en als vliegveld. Bij het gevecht vanuit zee en bij maritieme veiligheidsoperaties doet het schip tevens dienst als hoofdkwartier, als basiskamp voor amfibische troepen en boardingteams en als moederschip voor kleine(re) vaartuigen. Een marineschip is daarnaast ook altijd magazijn, herstelwerkplaats en ziekenhuis, zowel voor eigen schip en bemanning als voor anderen. En als de situatie er om vraagt, kan een marineschip bovendien tijdelijk dienen als ambassade, kerk, vluchtelingenkamp of gevangenis.

De veelzijdigheid van zeestrijdkrachten wordt niet alleen bepaald door de vele functies die een schip zelf kan vervullen. Marinierseenheden breiden deze multifunctionaliteit nog verder uit met hun vermogen om vanuit zee de situatie op land te beïnvloeden, ook in moeilijk toegankelijk terrein en onder extreme klimatologische omstandigheden.

Deze veelzijdigheid vindt zijn basis in het personeel: het zijn de marinemannen en –vrouwen en mariniers die er voor zorgen dat zeestrijdkrachten al deze functies kunnen vervullen. Zij weten te schakelen tussen de omstandigheden en taken: als lid van een gevechtseenheid, als rechtshandhaver, als diplomaat, als instructeur of als hulpverlener.

3.7 Samenvatting

In dit hoofdstuk is beschreven hoe de machtsuitoefening in het maritieme domein zich vertaalt naar rollen en taken voor de krijgsmacht, in het bijzonder de zeestrijdkrachten.

Zeestrijdkrachten hebben daarmee een groot bereik en de mogelijkheid om met geringe logistieke afhankelijkheid ergens langere tijd voortdurend aanwezig te zijn. Echter, de opmarssnelheid (speed of advance) van een maritiem verband is beperkt (enige honderden mijlen per dag) en kan sterk worden beïnvloed door weersomstandigheden, waardoor verplaatsingen relatief veel tijd vergen. Het is dus noodzakelijk om zeestrijdkrachten vroegtijdig of vooruitgeschoven in te zetten. De mobiliteit en toegang van het maritieme domein maken dit mogelijk.

De geringe opmarssnelheid over water is echter relatief. Zeestrijdkrachten kunnen zich doorgaans sneller over langere afstanden verplaatsen dan

strijdkrachten op land. Dit aspect draagt in belangrijke mate bij aan de invloed en kracht van een amfibische strijdmacht.

3.6.4 Veelzijdigheid

Zeestrijdkrachten kunnen bijdragen aan alle zeven strategische functies. Zij zijn daarbij multifunctioneel inzetbaar: zij kunnen met hun aanwezigheid en acties meerdere functies tegelijkertijd uitvoeren en kunnen snel schakelen van opdracht. Daarbij geldt dat hoe groter het schip, hoe meer functies het kan vervullen.

In Hoofdstuk 1 is beschreven dat de natuurlijke eigenschappen van het maritieme domein bepalend zijn voor iedereen die met een schip de zee op gaat. Daarbij is gesteld dat een schip voor zeevarenden niet alleen een (tijdelijk) huis is, maar ook elektriciteitscentrale en drinkwaterfabriek. Door de verschillende rollen en taken die zeestrijdkrachten kunnen uitvoeren, vervullen marineschepen ook nog andere functies.

Staten en andere actoren gebruiken macht om hun belangen te

waarborgen en strategische doelstellingen na te streven. Hiervoor zetten zij hun diplomatieke, militaire en economische machtsmiddelen in. Het gecoördineerd inzetten van die machtsmiddelen in het maritieme domein heet zeemacht of maritieme macht.

Macht, dus ook militaire macht wordt gebruikt om strategische doelstellingen te bereiken. Dit gebeurt door het uitvoeren van zeven strategische

functies: anticiperen, voorkomen, afschrikken, beschermen, interveniëren, stabiliseren en normaliseren. Binnen iedere functie zijn er rollen en taken voor zeestrijdkrachten te identificeren. Samen vormen zij een breed palet aan inzetmogelijkheden, variërend van vlagvertoon, gezamenlijke oefeningen, noodhulp, bescherming van koopvaardij, bestrijding van criminaliteit tot interventies op en vanuit zee en ondersteuning van militaire operaties op land.

De mobiliteit en toegang die het maritieme domein biedt, vormen de belangrijkste karakteristieken van maritiem optreden. Mobiliteit en toegang maken het mogelijk om met zeestrijdkrachten invloed laten gelden waar en wanneer dat nodig is. Daarbij kan niet alleen de situatie op zee, maar vanuit zee ook de situatie op land worden beïnvloed. Dit maakt dat zeestrijdkrachten, meer dan land- of luchtstrijdkrachten, geschikt zijn voor preventie en

afschrikking: zij kunnen dreigingen of conflicten -en dus de noodzaak voor een interventie- helpen voorkomen. Naast mobiliteit, toegang en invloed kenmerken zeestrijdkrachten zich ook door bereik en veelzijdigheid.