Uitdagingen voor de toekomst: verschuivende of anders uitgewerkte compatibiliteit?

Het homogeniseren of compatibel maken van verkeersstromen, en die tevens afstemmen op een botsvriendelijke omgeving, is in de loop van de tijd vooral ingegeven door behoeften op het gebied van comfort, doorstroming, leefbaarheid, veiligheid en later ook milieu. Tegelijkertijd hebben we geconstateerd dat door het uitbreiden van vervoerswijzen het verkeer drukker en heterogener is geworden, met name in steden. Dit heeft voor nieuwe uitdagingen en

vraagstukken gezorgd. Vergrijzing, verstedelijking, technologische innovaties, economische en andere maatschappelijke ontwikkelingen zullen de actualiteit en oplossingsrichtingen van deze vraagstukken verder beïnvloeden (zie Van Schagen & Aarts, 2018). Het is daarbij de vraag wat we aan ontwikkelingen op ons af zien komen die om mitigatie, minimalisatie of zelfs eliminatie vragen, afhankelijk van hoe reëel, bedreigend of juist kansrijk ze zijn voor de verkeersveiligheid (zie Paragraaf 5.5).

Schoolkinderen en jongeren

Schoolkinderen zijn fysiek een relatief kwetsbare groep, zowel door hun leeftijdsgebonden eigenschappen als door hun vervoerswijzen. Bij toenemende leeftijd maken ze ook kennis met steeds grotere snelheden, overigens niet per se met meer incompatibele situaties.

Voor een veilig verkeerssysteem is het van belang dat de fysieke uitwerking van het verkeerssysteem optimaal op de eigenschappen van deze verkeersdeelnemers is afgestemd. Daarbij moet er ook aandacht zijn voor de psychologische aspecten van deze nog niet volgroeide groep (zie Hoofdstuk 5). Compatibele verkeerscondities in drukte, vergrijzing en heterogene doelen

De toenemende verstedelijking, toenemende drukte en vergrijzing zullen naar verwachting leiden tot een steeds complexer verkeersbeeld in steden, terwijl in rurale gebieden het voorzieningen- niveau mogelijk juist daalt omdat door de groei in steden de maatschappelijke aandacht vooral daar komt te liggen. Redenerend vanuit een ethisch perspectief heeft iedereen recht op net zoveel veiligheid en moet een hoogwaardige maatschappij deze veiligheid ook zo veel mogelijk aanbieden of faciliteren. De huidige initiatieven om aan de hand van veiligheidskenmerken voor veilige infrastructuur en voertuigen tot kwaliteitsverbetering te komen, bieden prima instrumen- tarium voor deze ontwikkeling. Wel zal hierbij ook in toenemende mate de vraag moeten worden gesteld in hoeverre de veiligheidskenmerken en condities zoals ‘veilige snelheden’ compatibel zijn voor de fysiek meest kwetsbare verkeersdeelnemer. Gezien de verwachte vergrijzing ligt het in de rede om daar actieve ouderen, voetgangers en fietsers als uitgangspunt te nemen en uit te gaan van hun biomechanica. Voor steden, waar heterogene doelen, drukte en heterogene vervoerswijzen samenkomen, zal in toenemende mate naar veilige oplossingen moeten worden gezocht die er mogelijk uiteindelijk toe leiden dat de meest incompatibele vervoerswijzen (te grote massa en grootte) geweerd worden uit binnensteden en dat de rol van ketenvervoer toeneemt. De veilige verkeerscondities (vooral gelegen in veilige snelheden) kunnen hier dan verder op worden aangepast.

Een andere mogelijkheid die verkend kan worden is of er – naast een statische vorm van (bio)mechanische afstemming van massa, snelheid en richting – met behulp van techniek ook dynamische oplossingen gevonden kunnen worden. Dat betekent dat situaties die nu statisch worden opgelost – zoals bij hoge snelheidslimieten snel en kwetsbaar verkeer scheiden en daar waar verkeer mengt altijd lage snelheden bewerkstelligen – meer situatie-afhankelijk zouden kunnen worden opgelost. Gegeven de inrichting van de weg, zouden technische systemen er bijvoorbeeld voor kunnen zorgen dat de toegestane snelheden afhankelijk worden gemaakt van de aanwezigheid van bepaalde typen verkeersdeelnemers. Dit vergt echter goede afstemming tussen wegbeheerders en de markt, en goed onderzoek naar de randvoorwaarden waaronder technologie een veilige oplossing kan bieden

Forensen en zakelijk verkeer

Voor deze groep, die veelal onder grote tijdsdruk aan het verkeer deelneemt, zal het een uitdaging worden om verschillende andere belangen (zoals snel op de plaats van bestemming willen zijn en (reis tijd efficiënt willen benutten) op verkeersveiligheidsbelangen afgestemd te krijgen. Met name de factor snelheid speelt hierin een cruciale rol. De uitdaging ligt hier om belangen zoals ‘vlot en veilig’ te laten samenvallen. Naar verwachting zullen ketenmobiliteit een de aanbieding van meer uiteenlopende diensten hierbij een belangrijkere rol spelen. Daarnaast is het aan te bevelen om

Technologische ontwikkeling: redding of waanbeeld?

In aanvulling op het voorgaande is het vervolgens de vraag wat met name technologische ontwikkelingen ons kunnen gaan bieden. Zoals we al eerder zagen, vragen wegbeheerders zich nu al af of technologie het belang van compatibiliteit zal doen verminderen (het voertuig dat toch wel automatisch remt), terwijl critici waarschuwen voor al te rooskleurige verwachtingen dat de techniek alle problemen wel zal oplossen en bovendien niet onfeilbaar zal zijn (zie bijvoorbeeld Hagenzieker, 2015; SWOV, 2010c). Zoals eerder uiteengezet, is de genuanceerde verwachting dat technologische ontwikkelingen zeker kunnen helpen, vooral in het verder ‘faalveilig’ maken van het verkeerssysteem (zie Paragraaf 4.3). De condities waaronder dit kan, ook rekening houdend met de verkeersdeelnemers (zie Hoofdstuk 5), moet daarin wel goed worden meegenomen. Het ligt niet in de verwachting dat we binnen nu en 2030 al een zo vergevorderde technologische ontwikkeling hebben doorgemaakt dat het verkeerssysteem er heel anders uit zal zien, bijvoorbeeld met honderd procent automatisch rijdende voertuigen. Wel zullen we moeten nadenken over de hoe een transitie naar een toekomstig verkeerssysteem eruit zal zien. Zal daarin technologie echt voor een radicale verandering zorgen? Of zullen technologisch innovaties toch vooral kunnen zorgen dat de falende componenten van het verkeerssysteem beter worden ondervangen? Het laatste lijkt realistischer.

Actieve ouderen en oudere forenzen

Ook dit is een fysiek kwetsbare groep, die in de toekomst naar verwachting ook nog eens in aandeel zal toenemen. Het is bovendien een actieve groep die veel uitstapjes maakt en daarbij allerhande vervoerswijzen gebruikt. Voor zo min mogelijk verkeersslachtoffers is het dus verstandig om de (bio)mechanische uitwerking van het verkeer op deze groep af te stemmen. Door hierbij ook rekening te houden met hun behoeften (bijvoorbeeld ook in vervoerswijzen en tijdstippen van vervoer), kan een optimaal gebruik verwezenlijkt worden. Hiervan profiteren naar verwachting ook de andere verkeersdeelnemers.