MET EEN HANDICAP
3. TOTSTANDKOMING VRPH
Een specifiek verdrag werd voor de eerste maal voorgesteld in 1987 door Zweden, maar werd verworpen.42 Twee jaar later stelde Zweden opnieuw een ontwerp voor, dat eveneens op verzet stuitte. Een niet-bindende verklaring werd in 1993 uitgevaardigd.43
De wereldwijde inspanningen van de verenigingen voor personen met een handicap hebben ertoe bijgedragen dat in maart 2000 een nieuwe verklaring werd goedgekeurd in Beijing. Hierin werd de volledige inclusie van personen met een handicap gevraagd en werd een verbintenis aangegaan om een wettelijk bindend verdrag na streven.44
In 2001 besliste de Algemene Vergadering van de VN een ad hoc comité op te richten. Deze oprichting volgde op de aanname van resolutie (op initiatief van Mexico)45 waarin werd overeengekomen dat dringend maatregelen moesten worden genomen om de situatie van personen met een handicap te verbeteren.46 Omwille van hevig verzet kon men slecht medio 2004 met het redigeren van het Verdrag starten. Bepaalde landen (waaronder Australië47) waren immers de mening toegedaan dat het Comité de grenzen van zijn mandaat te buiten ging door de opstelling van een allesomvattend verdrag.48 Zij gaven de voorkeur aan de aanname van een optioneel protocol bij het Verdrag inzake de Burgerlijke en Politieke rechten.49
42J.DHOMMEAUX,“La convention relative aux droits des personnes handicapées et son Protocole du 13 decembre 2006”, Rev.Trim.Dr.H. 2013, afl. 95, 531.
43 Standard Rules for the Equalization of Opportunities of Persons with Disabilities.
44J.VAN REMOORTEL,“De Conventie van de Verenigde Naties over de Rechten van Personen met een Handicap”, Panopticon2009, afl. 4, 65.
45J.E.LORD,D.SUOZZI en A.L.TAYLOR,“Lessons from the experience of the U.N. Convention on the Rights of Persons with Disabilities: Addressing the Democratic Deficit in Global Health Governance”, Journal of Law, Medicine & Ethics 2010, Vol. 38, No.3, 567.
46 Resol. United Nations 19 december 2001, nr. 56/168, Comprehensive and integral international convention to promote and protect the rights and dignity of persons with disabilities, www.un.org/esa/socdev/enable/disA56168e1.htm (laatst geconsulteerd op 10 mei 2015).
47 Uiteindelijk heeft Australië toch het VRPH geratificeerd:
www.un.org/disabilities/countries.asp?id=166 (laatst geconsulteerd op 13 mei 2015).
48R.KAYESS enP.FRENCH,“Out of the darkness into light? Introducing the Convention on the Rights of Persons with Disabilities”, Human Rights Law Review 2008, Vol. 8, No. 1, 18.
49R.KAYESS enP.FRENCH,“Out of the darkness into light? Introducing the Convention on the Rights of Persons with Disabilities”, Human Rights Law Review 2008, Vol. 8, No. 1, 18.
Op 13 december 2006 werd de huidige tekst van het Verdrag uiteindelijk dan toch aangenomen. Deze datum is niet geheel toevallig, gelet op het feit dat 13 december volgens de Westerse Christelijke kalender de dag van Sint Lucia is, de patroonheilige van de blinden.50 Op 3 mei 2008 trad het Verdrag effectief in werking.
Het Verdrag kreeg op de openingsdag meteen een recordaantal ondertekeningen.51 Ook België was daarbij.52 Het enthousiasme bij de staten om het te ondertekenen en te ratificeren is mede te danken aan het gegeven dat het Verdrag geen standpunt inneemt ten overstaan van ideologische vraagstukken.53 Daarnaast was ook de tijdsgeest een cruciale factor. Het Verdrag kwam immers tot stand in volle uitwerking van de Millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties. Indien landen toch niet overgaan tot de ondertekening en ratificatie is dit vaak te wijten aan de angst om eigen wetgeving te moeten aanpassen en daartoe niet de nodige financiële middelen hebben.54 Ook zijn er verdragspartijen die wel hebben getekend, maar een voorbehoud hebben geformuleerd. Dit geeft aan
50R.KAYESS enP.FRENCH,“Out of the darkness into light? Introducing the Convention on the Rights of Persons with Disabilities”, Human Rights Law Review 2008, Vol.8, No.1, 2-3.
51 Report of the Secretary-General as to the Status of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities and the Optional Protocol, 14 August 2007, A/62/230, at para. 4, beschikbaar via:
www.ohchr.org/english/issues/disability/docs/A.62.230.en.doc (laatst geconsulteerd op 27 mei 2014). Zie ook: UN Press Release, Record number of countries sign UN treaty on disabilities on
opening day, 30 March 2007, beschikbaar via:
www.un.org/apps/news/story.asp?NewsID¼22085&Cr¼disab&Cr1¼ (laatst geconsulteerd op 13 mei 2015).
52 Wet 13 mei 2009 houdende instemming met volgende Internationale Akten: Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, aangenomen te New York op 13 december 2006, BS 22 juli 2009; Decr. Vl. 8 mei 2009 houdende instemming met het verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, en het facultatief protocol bij het verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, opgemaakt in New York op 13 december 2006, BS 3 augustus 2009, ed. 1.
Ord. Br. 14 mei 2009 houdende instemming met het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap en met het Facultatief Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, ondertekend te New York op 30 maart 2007, BS 22mei 2009; Franse Gemeenschapscommissie-Brussels Hoofdstedelijk Gewest, Decreet 15 januari 2009 houdende goedkeuring van het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap en van het facultatieve Protocol bij het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, aangenomen in New-York op 13 december 2006, BS 13 februari 2009.
53 G.QUINN,“A short guide to the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities” in G. QUINN en L.WADDINGTON (eds.), European Yearbook of Disability Law, Vol.
1, Antwerpen, Intersentia, 2009, 91.
54J.VAN REMOORTEL,“De Conventie van de Verenigde Naties over de Rechten van Personen met een Handicap”, Panopticon 2009, afl. 4, 65.
landen de zekerheid niet te worden gedwongen hun eigen wetgeving aan te passen, ook al hebben ze het Verdrag geratificeerd.
De gevolgen van het niet ondertekenen van het VRPH moeten enigszins worden genuanceerd, omwille van de ratificatie door de Europese Unie (zie infra), maar eveneens omdat de principes volgens het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM) een weerspiegeling vormen van een Europese en universele consensus.55 In de zaak Glor staafde het Hof deze stelling (een schending van artikel 14 juncto artikel 8 EVRM) door meermaals naar het VRPH te verwijzen, ongeacht het gegeven dat Zwitserland op het moment van de uitspraak geen verdragspartij was.56 Dit was de eerste keer dat het VRPH opdook in de rechtspraak van het Mensenrechtenhof en het zou niet de laatste keer zijn. In 2010 bouwde het EHRM verder op de principes uit het arrest Glor in de zaak Alajos Kiss.57 Het oordeelde dat het ontzeggen van stemrecht aan een persoon die onder bewind staat, strijdig is met het EVRM. Het Hof onderbouwde de uitspraak door meermaals te verwijzen naar diverse bepalingen van het VRPH. Ook in andere zaken verwees het EHRM uitdrukkelijk naar de bepalingen in het VRPH.58
Bijzonder is vooral de participatieve methode van verdragsonderhandelingen die bij de totstandkoming van dit Verdrag is gehanteerd.59 Het Verdrag breekt met het ‘staatcentrisch’ model van verdragsonderhandeling bij mensenrechtenverdragen en brengt de standpunten, meningen en ervaringen van de doelgroep, in casu van personen met een handicap, in rekening.60 Het VRPH is
55J.CLIFFORD,“The UN Convention and its Impact on European Equality Law”, The Equal Rights Review 2011, Vol. 6, 20.
56 EHRM 2 juni 2009, Glor tegen Zwitserland, nr. 13444/04.
57 EHRM 20 mei 2010, Alajos Kiss/Hongarije, nr. 38832/06; J.CLIFFORD,“The UN Convention and its Impact on European Equality Law”, The Equal Rights Review 2011, Vol. 6, 20.
58 O.a. in EHRM 17 juli 2014, Centre for Legal Resources on behalf of Valentin Câmpeanu/Roemenië, nr. 47848/08; EHRM 19 februari 2015, M.S./Kroatië, nr. 75450/12.
59A.HOEFMANS,“New Perspectives through Fundamental Rights Policy and EU Accession to the CRPD” in L. WADDINGTON,G.QUINN enE.FLYNN (eds.), European Yearbook of Disability Law, vol. 3, Antwerpen, Intersentia, 2012, 43; STRATEGISCHE ADVIESRAAD INTERNATIONAAL VLAANDEREN,Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, advies nr. 2008/18,
1 oktober 2008,
www.sariv.be/web/images/uploads/public/6559028239_18_vadvies_verdragrechtenpersonenm eteenhandicap_web.pdf, 2; J.CLIFFORD,“The UN Convention and its Impact on European Equality Law”, The Equal Rights Review 2011, Vol. 6, 13.
60STEUNPUNT RECHT EN ONDERWIJS 2009, Advies over de specifieke bepalingen met betrekking tot onderwijs in het VN-Verdrag van 13 december 2006 inzake de Rechten van Personen met een Handicap, www.ond.vlaanderen.be/specifieke-onderwijsbehoeften/leerzorg/VN/VN-verdrag-advies.pdf, 6.
bijgevolg het resultaat van het meest participatieve ontwerpproces aller tijden.61 De participatie van personen met een handicap en hun organisaties werd expliciet nagestreefd. Deze betrokkenheid heeft dan ook een onmiskenbare invloed gehad op de finale versie van het Verdrag. Het adagium ‘Nothing about us without us’
werd consequent doorgetrokken.62 Het was ongezien in de VN-geschiedenis dat het woord van activisten, vertegenwoordigers van gehandicaptenorganisaties en staten van gelijke waarde was.63
Het gegeven dat een mensenrechtenverdrag door de Europese Unie mee werd onderhandeld, is eveneens vernieuwend te noemen (zie infra hoofdstuk 4 onder deel I).64
Tot slot geven we de lezer mee dat het VRPH het eerste VN-verdrag is dat werd aangenomen in de 21ste eeuw, en zelfs het eerste sinds 1991.65
61S.TRÖMEL,“A personal perspective on the drafting history of the United Nations Conventions on the Rights of Persons with Disabilities” in G.QUINN en L.WADDINGTON (eds.), European Yearbook of Disability Law, Vol. 1, Antwerpen, Intersentia, 2009, 117.
62 UN Doc.Resolutie 57/229 van 18 december 2002, paragraaf 7; S. KEUNEN S. VAN DAMME,
“Postsecundair onderwijs voor studenten met een handicap: feit of fictie?”, TORB 2014-15, 14.
63 Dit werd door de diverse betrokkenen ook verklaard: UN Press Release, Press Conference by High Commissionerfor Human Rights on Signing of Convention, 30 March 2007, beschikbaar via:
www.un.org/News/briefings/docs//2007/070330_Disabilities.doc.htm (laatst geconsulteerd 12 mei 2015).
64O.M.ARNARDÓTTIR,“The Rights of persons with Disabilities in the Context of Healthcare” in B.
TOEBES,M.HARTLEV,A.HENDRIKS en J.R.HERRMANN (eds.), Health and Human Rights in Europe, Cambridge, Intersentia, 2012, 250; L.WADDINGTON,“The European Union and the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities: a story of exclusive and shared competences”, MJ 2011, 431; STRATEGISCHE ADVIESRAAD INTERNATIONAAL VLAANDEREN,Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap, advies nr. 2008/18,
1 oktober 2008,
www.sariv.be/web/images/uploads/public/6559028239_18_vadvies_verdragrechtenpersonenm eteenhandicap_web.pdf, 2.
65J.VAN REMOORTEL,“De Conventie van de Verenigde Naties over de Rechten van Personen met een Handicap”, Panopticon 2009, afl. 4, 64; J. WOUTERS, “Zeventig jaar Verenigde Naties: welke