MET EEN HANDICAP IN BELGIË
1. ACTOREN BINNEN HET BELEID VOOR PERSONEN MET EEN HANDICAP IN BELGIË
De bevoegdheid inzake het beleid voor personen met een handicap berust in België niet bij één enkele overheid.670 De verschillende bestuursniveaus die ons land rijk is, nemen elk een deel van het beleid voor hun rekening. Hieronder volgt een kort overzicht.671
Een aantal domeinen van dit beleid behoren tot de sociale zekerheid, een domein dat tot de bevoegdheid van de federale overheid behoort. Meer bepaald vallen onder de sociale zekerheid:
– het stelsel van de invaliditeitsverzekering;
– het stelsel van de arbeidsongevallen;
– het stelsel van de beroepsziekten;
– het stelsel van de tegemoetkomingen aan personen met een handicap.672 De Directie-generaal (DG) Personen met een handicap van de FOD Sociale Zekerheid is de sleutelorganisatie binnen de federale overheid.673 Zij is belast met het toekennen van de inkomensvervangende tegemoetkoming en de integratietegemoetkoming.674
De tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden is door de zesde staatshervorming geregionaliseerd. De DG Personen met een handicap behandelt nog tot eind 2015 de aanvragen en dossiers tot het toekennen van een tegemoetkoming voor hulp aan bejaarden. In deze overgangsperiode gebeurt het toekennen en behandelen van deze dossiers al voor rekening van de
670 W. VAN EECKHOUTTE, Sociaal Compendium 2013-2014, Arbeidsrecht met fiscale notities. Band 1, Mechelen, Kluwer, 2013, 423.
671 Bron: /www.handicap.fgov.be/sites/5030.fedimbo.belgium.be/files/explorer/nl/brochure-gehandicaptenbeleid-belgie.pdf.
672 Bron: www.socialsecurity.fgov.be/nl/over-de-fod/organisatie/wat.htm; DIRECTIE-GENERAAL PERSONEN MET EEN HANDICAP, Gehandicaptenbeleid in België: een overzicht, Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid, juni 2013, 4.
Zie voor de effectiviteit van deze tegemoetkomingen: B.VERMEUELEN en K.HERMANS,“Op het snijpunt van handicap en armoede: effectiviteit van de tegemoetkomingen voor personen met een handicap”, BTSZ 2013, afl. 1, 27-55.
673 www.handicap.fgov.be/nl.
674 Wet 27 februari 1987 betreffende de tegemoetkomingen aan personen met een handicap, BS 1 april 1987, err. BS 6 augustus 1987.
gemeenschappen.675 Daarnaast behandelt zij de procedures voor de erkenning van een handicap, dit zowel voor kinderen als volwassenen. Tot slot beslist zij ook over wie in aanmerking komt voor een speciale parkeerkaart en voor een nationale verminderingskaart voor het openbaar vervoer.
De gemeenschappen staan in voor de persoonsgebonden aangelegenheden zoals opvoeding, beroepsopleiding en welzijnszorg voor personen met een handicap. Dat betekent dat de tewerkstelling van personen met een handicap, de beroepsopleiding, de toekenning van tussenkomsten met betrekking tot technische hulpmiddelen, de opvang, het bijzonder en geïntegreerd onderwijs e.d.
tot de bevoegdheid behoren van de drie gemeenschappen.676
In Vlaanderen neemt het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (kortweg VAPH) het merendeel van deze bevoegdheden voor haar rekening. Dit agentschap is bij decreet van 7 mei 2004 opgericht in het licht van de herstructurering van de Vlaamse Overheid, beter bekend onder de naam Beter Bestuurlijk Beleid.677 Het VAPH is de rechtsopvolger van het Vlaams Fonds voor Sociale Integratie van Personen met een handicap, dat zelf de opvolger was van het voormalige Rijksfonds voor de Sociale Reclassering van de mindervaliden.678
De gewesten staan in voor de zaken die te maken hebben met het grondgebied van het gewest waaronder economie, stedenbouw, toegankelijkheid van gebouwen, mobiliteit, cultuur, toerisme, …
Ook de provincies hebben een rol te spelen op het vlak van het beleid inzake personen met een handicap. Zo organiseren de provincies bepaalde initiatieven in het kader van het vervoer van personen met een mobiliteitsbeperking en de stimulatie van personen met een handicap tot permanente sportbeoefening.679
Tot slot is het bij de gemeenten dat personen met een handicap bepaalde aanvragen moeten doen, zoals de aanvraag voor een speciale parkeerkaart of de aanvraag van een tegemoetkoming.680 Op dit vlak zijn recentelijk een aantal
675 Bron: http://handicap.fgov.be/nl/inhoud/gevolgen-zesde-staatshervorming en www.handicap.fgov.be/nl/tegemoetkomingen/tegemoetkoming-voor-hulp-aan-bejaarden.
676 Bron: www.vlaanderen.be/nl/vlaamse-overheid/organisatie-van-de-vlaamse-overheid/bevoegdheden-van-gemeenschappen.
677 Decr. Vl. 7 mei 2004 tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijk
“Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap”, BS 11 juni 2004; Decr. Vl. 18 juli 2003 Bestuurlijk Beleid, BS 22 augustus 2003; www.vaph.be/vlafo/view/nl/20910-Ontstaan+en+historiek.html.
678 W. VAN EECKHOUTTE, Sociaal Compendium 2013-2014, Arbeidsrecht met fiscale notities. Band 1, Mechelen, Kluwer, 2013, 427.
679 Als voorbeeld: beleid rond G-sport in de provincie Oost-Vlaanderen (www.oost-vlaanderen.be/public/cultuur_vrijetijd/sport/gehandicaptensport/).
680 Bron: www.socialsecurity.be/site_nl/civilservant/Applics/communite/index.htm.
veranderingen doorgevoerd. Zo kunnen personen met een handicap vanaf 16 oktober 2013 hun tegemoetkoming, parkeerkaart of andere maatregel ook aanvragen via het ziekenfonds waarbij ze zijn aangesloten.681 Tot op heden moesten de mutualiteiten steeds via de gemeenten gaan, maar voortaan krijgen ze zelf toegang tot Cummunit-e. Dit is een online toepassing waarmee men aanvragen kan registreren bij de DG Personen met een handicap van de FOD Sociale zaken. Met de maatregel wilde gewezen Staatssecretaris COURARD bruggen slaan tussen de verschillende instellingen en een stap zetten in de richting van een
‘uniek loket’ waarbij de persoon met een handicap niet meer bij verschillende instanties moet aankloppen om maatregelen aan te vragen.682
Samenwerking tussen de verschillende bestuursniveaus: de interministeriële conferentie. De rol van de interministeriële Conferentie is het bevorderen van een doeltreffende samenwerking tussen de verschillende bevoegdheidsniveaus. Zij verenigt verschillende werkgroepen die zich buigen over specifieke aspecten om een goede regelgeving te ontwikkelen in de strijd tegen discriminatie.
De bij momenten ondoorzichtige bevoegdheidsverdeling tussen de verschillende bestuursniveaus leidt ertoe dat de overheidsinspanningen voor personen met een handicap erg verkaveld zijn en moeilijk op elkaar zijn af te stemmen.683 De samenwerking tussen de verschillende actoren gaat op dit moment niet ver genoeg. Bijgevolg is het voor personen met een handicap en hun entourage bijzonder complex om te weten voor welke materie ze bij welke overheidsinstantie moeten aankloppen. Aan deze problematiek tracht de zesde staatshervorming tegemoet te komen. Het is evenwel essentieel dat de bevoegdheden binnen hetzelfde beleidsniveau ook op afdoende mate op elkaar worden afgestemd. De inclusie van personen met een handicap is immers geen alleenstaand verhaal, maar vereist doorwerking in alle gebieden van het beleid.
681 KB 19 juli 2013 houdende wijziging van het koninklijk besluit van 22 mei 2003 betreffende de procedure voor de behandeling van de dossiers inzake de tegemoetkomingen aan personen met een handicap, BS 16 oktober 2013.
682 Bron: www.courard.belgium.be/nl/communit-e-een-betere-dienstverlening-voor-personen-met-een-handicap; www.handicap.fgov.be/nl/voor-professionals/communit-e-handiweb.
683KABINET VAN VLAAMS MINISTER VAN WELZIJN,VOLKSGEZONDHEID EN GEZIN,JO VANDEURZEN, Perspectief 2020 nieuw ondersteuningsbeleid voor personen met een handicap, 9 juli 2010,