MET EEN HANDICAP
2. NOOD AAN SPECIFIEKE REGELGEVING?
Een nieuwe conventie over de rechten van personen met een handicap was in de eerste plaats noodzakelijk om de universele rechten van personen met een handicap wereldwijd te garanderen.24
Het VRPH is het snelst onderhandelde mensenrechtenverdrag in de geschiedenis van de Verenigde Naties.25 Meer bepaald liepen de onderhandelingen via acht sessies tussen 2002 en 2006 waarin stevig werd gediscussieerd over de vorm, de inhoud en de wenselijkheid ervan.26 Wat de wenselijkheid betrof, waren politici en rechtswetenschappers verdeeld in drie kampen.27
De eerste groep argumenteerde dat de bestaande rechtsbronnen voldoende bescherming boden. Daarnaast vreesden zij dat de inflatie van mensenrechten (‘steeds meer nieuwe mensenrechten’) ertoe kan leiden dat mensenrechtenverklaringen aan zeggingskracht inboeten, vermits niet elke beleidsmaatregel kan worden opgetild tot het niveau van de mensenrechten.28
Anderen verlangden een allesomvattend verdrag naar analogie van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. De voorstanders van deze werkmethode waren voornamelijk afkomstig uit het maatschappelijke middenveld.29
De laatste strekking bepleitte een verdrag in de lijn van het Verdrag houdende de uitbanning van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen. Deze benadering
24J.VAN REMOORTEL,“De Conventie van de Verenigde Naties over de Rechten van Personen met een Handicap”, Panopticon 2009, afl. 4, 64.
25 Official Statement of the UN Secretary-General, Secretary General Hails Adoption of Landmark Convention on Rights of People with Disabilities, 13 December 2006, SG/SM/10797, HR/4911, L/T/4400, beschikbaar via: www.un.org/News/Press/docs/2006/sgsm10797.doc.htm (geconsulteerd op 12 mei 2015); M.ASHLEY en J. E. LORD,“The united Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities: process, Substance and Prospects” in F.GÓMEZ IZA en K.
DE FEYTER,International Human Rights Law in a Global Context, Bilbao, HumanitarianNet, 2009, 499; J.CLIFFORD,“The UN Convention and its Impact on European Equality Law”, The Equal Rights Review 2011, vol. 6, 13.
26F.ANG,“En nu actie! Het Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap: uitvoering en toezicht”, TvMR 2010, afl. 3, 11.
27A.D’ESPALLIER,S.SOTTIAUX enJ.WOUTERS,Doorwerking van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Discriminatierecht in theorie en praktijk, Antwerpen, Intersentia, 2014, 3.
28P. DE HERT en A.HOEFMANS,“Gehandicapten hebben eigen mensenrechtenverdrag”, Juristenkrant 2007, afl. 150, 13.
29 G.QUINN,“A short guide to the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities” in G. QUINN en L.WADDINGTON (eds.), European Yearbook of Disability Law, vol.
1, Antwerpen, Intersentia, 2009, 99.
zou niet vereisen dat nieuwe rechten worden ontwikkeld, maar dat de bestaande rechten ten volle kunnen worden uitgeoefend.30
Uiteindelijk werd geopteerd voor een hybride model.31 In haar huidige gedaante bevat het VRPH zowel elementen uit het non-discriminatiemodel als elementen uit het allesomvattende model.32 Terwijl vroeger de focus lag op liefdadigheid en het ‘genezen’ van een handicap wordt nu door dit Verdrag de stap gezet naar het toekennen van specifieke en in bepaalde gevallen afdwingbare rechten aan personen met een handicap.33 Naar luid van die nieuwe zienswijze heeft niet de persoon een handicap, maar wel de samenleving doordat ze er niet in slaagt de diversiteit te accommoderen.
Het grote voordeel dat verbonden is het aannemen van een eigen verdrag, is enerzijds de zichtbaarheid ervan en anderzijds de instrumentalisering van subjectieve rechten.34 Het VRPH moet de personen met een handicap uit de grijze zone halen en ze zichtbaar maken in alle omstandigheden. Het Verdrag maakt duidelijk dat personen met een handicap ook burgers zijn die recht hebben op mensenrechten die onder internationale regelgeving vallen en wettelijk kunnen worden afgedwongen. Voortaan kunnen zij bijgevolg niet enkel ‘gunsten’ maar ook ‘rechten’ opeisen. Dat maakt een substantieel verschil uit in de rechtspraktijk, wat verklaart waarom diverse landen het Verdrag niet wilden ratificeren. Zo vormt het Verdrag de zoveelste uiting van de spanning tussen voorstanders die effectieve juridische emancipatorische hefbomen willen afdwingen en tegenstanders die juridisering willen vermijden. Het is evenwel contradictorisch ‘rechten’ te willen toekennen die ‘niet afdwingbaar’ zijn. Een onafdwingbaar recht blijft immers de facto een gunst en subjectieve rechten impliceren onvermijdelijk juridisering. Ook een Lidstaat, zoals Italië, bleef ten onrechte in dat oude paradigma steken en werd
30 A.D’ESPALLIER,S.SOTTIAUX enJ.WOUTERS,Doorwerking van het VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap. Discriminatierecht in theorie en praktijk, Antwerpen, Intersentia, 2014, 3.
31G.QUINN,“A short guide to the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities” in G. QUINN en L.WADDINGTON (eds.), European Yearbook of Disability Law, vol.
1, Antwerpen, Intersentia, 2009, 99.
32 Report of the Ad Hoc Committee on a Comprehensive and Integral International Convention on Protection and Promotion of the Rights and Dignity of Persons with Disabilities, 16-27 juni 2003, annex II, www.un.org.
33 G.QUINN,“A short guide to the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities” in G. QUINN en L.WADDINGTON (eds.), European Yearbook of Disability Law, vol.
1, Antwerpen, Intersentia, 2009, 93.
34A.LAWSON,“The United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities: New Era or False Dawn?”, Syracuse Journal of International Law and Commerce 2006-07, afl. 34, 574.
daarom door het Europees Hof van Justitie veroordeeld wegens een gebrekkige implementatie van het concept ‘redelijke aanpassingen’.35
Personen met een handicap bleven minder zichtbaar als subject van mensenrechten: ofwel werden mensenrechten niet van toepassing geacht, ofwel werden ze minder strikt toegepast.36 Daarom dienen mensenrechten te worden vertaald naar de specifieke context van personen met een handicap.37 In het Verdrag is ook een rapporteringsmechanisme38 ingebouwd, waardoor systematisch gegevens moeten worden verzameld die dan het voorwerp kunnen uitmaken van een publiek debat.39
Tot slot was het bestrijden van armoede een belangrijk argument om personen met een handicap een specifieke erkenning te geven.40 Statistieken tonen aan dat in die landen waar geen specifieke wetgeving voorhanden is, personen met een handicap tot de meest gemarginaliseerde groepen behoren, onder andere wegens minder kansen inzake onderwijs en tewerkstelling.41
35 HvJ 4 juli 2013, Commissie/Italië, c-312/11, .
36J.CLIFFORD,“The UN Convention and its Impact on European Equality Law”, The Equal Rights Review 2011, vol. 6, 12-13.
37P. DE HERT en A.HOEFMANS,“Gehandicapten hebben eigen mensenrechtenverdrag”, Juristenkrant 2007, afl. 150, 13.
38 Art. 34-35 VRPH.
39 Dergelijk rapporteringsmechanisme is ook ingeschreven in het Europees Sociaal Handvest, waarbij verdragspartijen tweejaarlijks een rapport overmaken aan de Secretaris-generaal van de Raad van Europa.
40J.VAN REMOORTEL,“De Conventie van de Verenigde Naties over de Rechten van Personen met een Handicap”, Panopticon2009, afl. 4, 64.
41 O. LEWIS, “Mental Disability law in Central and Eastern Europe: paper, practice, promise”, Journal