Aardolie en aardgas

_ Productie De groote vlucht in de laatste jaren door de petroleumindustne in JSIederlandsch-Indië genomen, welke zich k e n m e r k t in eene belangrijke jaar-hjksche stijging v a n de ruwe olie-productie, is gedurende 1930 eenigszins tot stil-stand gekomen; de door de groote pertroleumconcerns in verschillende landen der wereld toegepaste productiebeperking is, zij het in mindere m a t e dan elders ook voor Indie tot uiting gekomen. Tegenover eene jaarlijksche toeneming van de productie m d e 3 voorafgegane jaren van achtereenvolgens 22 4 16 6 en

~ l , b % staat in 1930 eene stijging van slechts 5,6 %, hetgeen eene grootere productie van 293 000 ton tegenover 1929 beteekent, welke toeneming alleen voor rekening komt van de nog in den aanvang harer ontwikkeling zijnde twee

W I N N I N G VAN D E L F S T O F F E N . 187

J a a r 1929 1930

petroleummaatschappijen: de Nederlandsche Koloniale Petroleum Maatschappij en de Nederlandsen-Indische Aardolie Maatschappij, terwijl de productie van de Bataafsche Petroleum Maatschappij een achteruitgang toont van öl UUU ton, zooals uit het volgende staatje nader moge blijken:

B . P . M . Koloniale Niam 4 732 543 354 937 150 308

4 680 773 609 616 240 966 De productievermeerdering van de „ K o l o n i a l e " is hoofdzakelijk t e danken aan de voortvarende exploitatie van het z.g. P e n d o p o - c o n t r a c t - t e r r e i n m de residentie P a l e m b a n g en die van de N . I . A . M . aan de terreinen in Djambi en in de Aroebaai (Oostkust van S u m a t r a ) . .

Verdeeld over de verschillende productiegebieden, zijn de opbrengstcijters (in tonnen van 1000 K . G . ) als volgt:

1929 1930 Midden-Java 401 628 405 054

ü o s t - J a v a en Madoera 289 915 196 40:' P a l e m b a n g

Djambi

Oostkust van S u m a t r a

Atjeh en Onderhoorigheden 221 076 372 090 Borneo 1 6 2 0 257 1 5 6 2 741 T a r a k a n 1 172 216 1 0 5 8 019 Boenjoe

Ceram

1 209 798 1 532 612 127 563 186 742 150 461 164 175

457 6 232 45 172 47 687 Totaal 5 238 543 5 5 3 1 7 5 4 of samengevat naar de verschillende eilanden:

1929 1930 J a v a en Madoera 691 543 601 456

S u m a t r a 1 ™8 898 2 255 619 Borneo en Tarakan 2 792 930 2 626 922 Ceram 45 172 47 687 5 238 543 5 531 754 Met deze productie zal Nederlandsch-Indië vermoedelijk de 7de plaats in de olieproduceerende landen der wereld innemen en kan zijn aandeel m de wereld-olieproductie op 2,8 % geschat worden.

De aardgas-opbrengst bedroeg 539 500 K . G . / t o n .

Verwerking. De verwerking van de ruwe olie, m e t uitzondering van die kwaliteiten (bijv. T a r a k a n ) , welke direct als stookolie verkocht worden had plaats

in de raffinaderijen van de Bataafsche Petroleum Maatschappij t e Balikpapan (Borneo) Wonokromo en Tjepoe ( J a v a ) , Pladjoe en P a n g k a l a n b r a n d a n ( S u m a t r a ) en van de Nederlandsche Koloniale P e t r o l e u m Maatschappij te Soengai Gerong ( P a l e m b a n g ) en te Kapoean ( J a v a ) ; in de raffinaderijen te P a n g k a l a n b r a n d a n werd ook de ruwe olie van de Nederlandsch-Indische Aard-olie Maatschappij verwerkt.

Ten einde de sedert jaren regelmatig toenemende ruwoheproductie t e k u n n e n verwerken, was eene gestadige uitbreiding van de transport- en verwerkmgs-inrichtingen noodig. Heeft dit in het afgeloopen jaar bij de B P . M — doordat haar raffinaderijen reeds op een behoorlijk peil waren gebracht en de productie

188 DE ECONOMISCHE TOESTAND.

m e t is toegenomen — in mindere m a t e plaats gehad en zich meer beperkt tot vernieuwing en verbetering van bedrijfsinrichtingen, de „ K o l o n i a l e " heeft de uitbreiding van h a a r raffinaderij te Soengai Gerong krachtig voortgezet; de daar opgerichte paraffmefabnek verdient afzonderlijke vermelding.

De winning van benzine uit aardgassen — door middel van compressie en daarop volgende koeling — heeft grooten voortgang g e m a a k t ; op tal van boor-terremen werden daartoe installaties opgericht, waardoor noemenswaardige lioeveeüieden benzine werden verkregen.

Verkoop. De algemeene, voor vrijwel alle wereldhandelsartikelen waarneem-bare daling der prijzen heeft de marktpositie van de olieproducten in Neder-landsch-lndie nagenoeg niet a a n g e t a s t ; de prijzen zijn vrijwel onveranderd gebleven Slechts gedurende de m a a n d e n M a a r t en April 1930 had eene belang-rijke verlaging van de benzine- en kerosineprijzen plaats, tengevolge van een tusschen de B . P . M , en de Standard Oil Company of New York (Socony^ uit gebroken concurrentiestrijd, gedurende welken de benzineprijs tijdelijk meer dan ÖU % werd verlaagd. Na afloop van dezen strijd werden de oude prijzen hersteld.

6. Zout.

Overzicht van den dienst der zoutregie. De a a n m a a k en aankoop van ruw zout, de fabriekmatige bewerking en verpakking daarvan, het vervoer en den opslag van het ruwe en bewerkte product naar en op de plaatsen van verkoop zoomede de verkoop van het zout geschiedt in Nederlandsch-Indië door den dienst der zoutregie, welke in 1915 is ingesteld ( I . S. 1915 n° 241)

Deze dienst is onderverdeeld in een hoofdkantoor en de volgende

dienst-valïKen : ° 1. a a n m a a k en aankoop van ruw z o u t ;

2. fabriekmatige bewerking en verpakking;

3. vervoer en verkoop.

K r a c h t e n s de ordonnantie in I . S. 1921 n°. 454, bestaat het gebied, waarin aan dezen dienst een wettelijk monopolie is gewaarborgd, u i t : J a v a en Madoera m e t uitzondering van h e t gebied der zoutwaterwellen in de afdeeling D e m a k (laatstelijk vermeld m I. S. 1923 n». 2 0 ) , het gouvernement Oostkust van b u m a t r a m e t uitzondering van het eiland Bengkalis, de tot Siak behoorende eilanden, den vasten wal van Siak van de grens m e t B a n g k a tot • die m e t -r-elalawan de tot het landschap Pelalawan behoorende eilanden en den vasten wal van dat landschap en de residentiën Benkoelen, S u m a t r a ' s W e s t k u s t m e t uitzondering van de t o t die residentie behoorende eilanden, Tapanoeli, Lampoeng-scne Districten P a l e m b a n g , B a n g k a en Onderhoorigheden, Westerafdeeling van .Borneo en Zuider- en Oosterafdeeling van Borneo.

I n 1930 werd de residentie Djambi bij het regiegebied ingelijfd ( I . S. 1930 nos. -i_j_y on ÖU / ).

E e n ordonnantie tot inlijving bij h e t zoutmonopoliegebied van en invoering der zoutregie m h e t nog niet ingelijfde gedeelte der afdeeling Bengkalis van het gouvernement Oostkust van S u m a t r a en van de afdeeling Inderagiri en het land-schap K a t e m a n m e t Danei van de onderafdeeling Karimoen van de afdeeling l a n d j o e n g p m a n g der residentie Eiouw en Onderhoorigheden alsmede tot het verbod van invoer aldaar en in het gewest Billiton van niet uit een landspakhuis atkomstig zout, is m J u n i 1931 tot stand gekomen ( I . S. n°. 191).

I n verband m e t de groote zoutvoorraden op het eiland Madoera is getracht een atzet op de buitenlandsche m a r k t t e vinden. E e n e proefzending van 3000 ton leszout naar Calcutta heeft echter minder gunstige resultaten opgeleverd zoodat van verderen verkoop n a a r het buitenland voorshands is afgezien.

De voorloopige financieele uitkomsten van den dienst der zoutregie over 1930 zijn m het volgend overzicht weergegeven (voor definitieve cijfers wordt ver-wezen naar het jaarverslag van den dienst en n a a r deel I I van dit Versla")

W I N N I N G VAN D E L F S T O F F E N . 189 Uitgaven:

Algemeen beheer van den dienst der zoutregie î

, 3 243 000 A a n m a a k en aankoop

Fabriekmatige bewerking en verpakking 1 9 2 0 0 , 3 721000 vervoer en verkoop

Totaal f 9 064 000 Opbrengst:

-, f 7 061 000 khgen verkoop

Verkoop aan de provincies

T V .. 356 000

Diversen

Totaal f 14 865 000 Bovendien had in 1930 eene toeneming van de zoutvoorraden plaats ter waarde van f 9 6 4 000, zoodat het batig saldo bedroeg f 6 765 000. _

De levering van verpakt zout door den dienst der zoutregie aan de provincies West- Midden- en Oost-Java geschiedt franco strandpakhuizen _ tegen den monopolieprijs van f 128 per ton, verminderd m e t 40 %. Op deze basis k o m t een bate van ± 25 % van de totale opbrengst van den verkoop der provinciale

zout-bedrijven t e n voordeele dier provincies. rw^Arfü«

V a n de winning van zout uit de zoutwaterwellen m de afdeelmgen CtottógaB en Bojolali, welke is geregeld in I . S. 1910 n°. 657 en I . S. 1913 n°. 462, j . I. S. 1923 'n°. 20, wordt een cijns geheven, welke in 1930 f 20000 opbracht.

Aanmaak en aankoop van ruw zout. D e winning van zout is, m e t uitzonde-ring van een klein gedeelte dat nabij Grisée wordt gewonnen gecentraliseerd op het eiland Madoera, voor welk eiland zij een belangrijk volksbedrijf vormt.

Bij dit omstreeks vijf m a a n d e n van het jaar durende seizoenbedrrji zijn + 24 000 personen werkzaam.

Van de productie aan ruw zout wordt ± 3 / 4 gedeelte verkregen van een drietal aan de bevolking toebehoorende zoutlanden op Madoera terwijl het overige gedeelte wordt aangemaakt op een tweetal op Madoera en één op J a v a bij Grisée gelegen landen, welke aan het L a n d toebehooren de z.g. Eigen landen.

] De winning vau zout op de b e v o l k i n g s l a g e n geschiedt door de Inlandsche zoutpanbezitters in vrijen arbeid, waarbij leiding wordt gegeven door den dienst der zoutregie. H e t op deze landen gewonnen zout moet worden ingeleverd bij de gouvernements opslagplaatsen tegen eene vergoeding van t 0,64 per i±.U.

Bh de i n n a m e van het zout, welke t e n overstaan van eene commissie ge-schiedt, was het gebruik o n t s t a a n om bij de vulling der vroegere pikolmaten een ruime toegift te verstrekken, de z.g. kop, zoodat per kojang veel meer werd gegeven dan de werkelijke inhoud van 30 pikolmaten bedroeg. Aangezien door

fegtoepasselijk verklaring van de ijkordonnantie 1928 op den dienst ^ aan dezen toestand een eind is gemaakt, geschiedde de inname m 1930 voor de

eerste m a a l m e t afgestreken m a t e n van een halven H . L . Daar de prijs per H . L . werd vastgesteld op een bedrag, overeenkomende m e t den tevoren betaalden prijs van f 15 per kojang m e t kop, bracht deze wijze van inname echter geen fman-cieele consequenties mede. , . . ' , , . n ... , ,. • „•, • Mede in verband m e t de inwerkingtreding van de ijkordonnantie, werd m T S 1929 n° 269 eene regeling o m t r e n t het beheer van het dienstonderdeel A a n m a a k en aankoop van ruw zout vastgesteld waarin eene o m » t e ™ g g ^ geseven van de leiding van dit dienstonderdeel, de verhouding tot de bevolkmgs-zoutwhmlng. de bevoegdheid tot beperking van den oogst door den Directeur van S o u v e r n e m e n t s b e d r i j v l n , de grootte der op de zoutlanden aan t e houden loszout-voorraden, de i n n a m e van loszout, den prijs van het zout per H . L , , enz.

190 DE ECONOMISCHE TOESTAND.

Het ontstaan der Eigen landen dateert van 1910, toen door op elkander