96.! De vordering tot vernietiging wegens benadeling voor meer dan zeven twaalfden kan worden ingesteld door de verkoper of diens erfgenamen. Aangezien de nietigheidsvordering van vermogensrechtelijke aard is en niet van zuiver persoonsrechtelijke aard, kan deze, overeenkomstig artikel 1166 van het Burgerlijk Wetboek, bij wijze van zijdelingse vordering ook worden ingesteld door de schuldeisers van de verkoper.242
97.! Meer complex wordt het wanneer verscheidene personen gezamenlijk het onroerend goed hebben verkocht dat hen gemeenschappelijk toebehoorde of wanneer iemand het onroerend goed alleen heeft
239&Artikel&482&van&het&Burgerlijk&Wetboek.&&
240& H.& DE& PAGE& en& A.& MEINERTZHAGENWLIMPENS,& Les% principaux% contrats,% Brussel,& Bruylant,& 1997,& 490a& B.& TILLEMAN,&Totstandkoming%en%kwalificatie%van%de%koop&in&Beginselen%van%Belgisch%privaatrecht,&Antwerpen,&Kluwer,& 2001,&574a&R.&DEKKERS,&N.&CARETTE,&G.&BAETEMAN,&A.L.&VERBEKE&en&K.&VANHOVE,&Handboek%burgerlijk%recht,% deel&III,&Verbintenissen,%bewijsleer,%gebruikelijke%contracten&Antwerpen,&Intersentia,&2007,&36.&& 241&F.&SWENNEN,&Het%personenW%en%familierecht,&Antwerpen,&Intersentia,&2017,&165.&& 242&Brussel&19&juni&2012,&RABG&2013,&afl.&10,&602a&J.&LIMPENS,&La%vente%en%droit%belge,&Brussel,&Bruylant,&1960,&235a& H.&DE&PAGE,&Traité%élémentaire%de%droit%civil%belge,&IV,%Principaux%contrats,&Brussel,&Bruylant,&1972,&361a&B.&TILLEMAN,& Totstandkoming%en%kwalificatie%van%de%koop&in&Beginselen%van%Belgisch%privaatrecht,&Antwerpen,&Kluwer,&2001,&574.&&
verkocht, meerdere erfgenamen nalaat. Voor dergelijke situaties dient gekeken te worden naar artikel 1685 van het Burgerlijk Wetboek. Dit artikel verwijst naar de regels betreffende de uitoefening van het recht van wederinkoop. Meer bepaald gaat het dan over de artikelen 1668 tot en met 1672 van het Burgerlijk Wetboek.243 Twee verschillende hypotheses dienen te worden onderscheiden.
-& Hypothese 1. Verschillende (gezamenlijke) verkopers/verschillende erfgenamen van de verkoper
98.! Wanneer verscheidene personen gezamenlijk het onroerend goed hebben verkocht dat hen gemeenschappelijk toebehoorde244, of wanneer iemand die het onroerend goed alleen heeft verkocht meerdere erfgenamen nalaat245, kan ieder van de verkopers of ieder van de erfgenamen van de verkoper de vordering tot vernietiging wegens benadeling voor meer dan zeven twaalfden slechts uitoefenen voor zijn aandeel in de eigendom van het verkocht goed of in de nalatenschap. De vordering tot vernietiging is derhalve splitsbaar.246 De splitsbaarheid impliceert dat een vordering tot vernietiging enkel gevolgen heeft ten opzichte van de verkoper of erfgenaam die deze heeft ingesteld. Een eventuele inwilliging van de vordering door de rechter doet een onverdeeldheid ontstaan tussen hen en de koper.247
99.! Op het principe van de splitsbaarheid is, ten voordele van de koper, een uitzondering in artikel 1670 van het Burgerlijk Wetboek voorgeschreven. Namelijk, indien niet alle medeverkopers/mede-erfgenamen de vordering uitoefenen, kan de koper eisen dat alle medeverkopers/mede-erfgenamen worden opgeroepen en dat ze eerst overeenstemming dienen te bereiken om, in geval van koopvernietiging, het gehele erf over te nemen. Indien dit niet mogelijk blijkt, wordt de eis afgewezen tegen de koper afgewezen. Het betreft een dilatoire exceptie, wat tot gevolg heeft dat het door de koper voor elk verweer ten gronde dient te worden opgeworpen. Door dergelijke mogelijkheid voor de koper voor te schrijven heeft de wetgever zodoende willen verhinderen dat de koper tegen zijn wil in in onverdeeldheid zou verkeren met de overige verkopers of erfgenamen van de verkoper.248
243& J.& DEL& CORRAL,& “Art.& 1685& BW”& in& E.& DIRIX& en& A.& VAN& OEVELEN& (eds.),& Bijzondere% overeenkomsten.%
Artikelsgewijze%commentaar%met%overzicht%van%rechtspraak%en%rechtsleer,&Mechelen,&Wolters&Kluwer,&2017,&2.&
244&Artikel&1668&juncto&1685&van&het&Burgerlijk&Wetboek.&& 245&Artikel&1669%juncto&1685&van&het&Burgerlijk&Wetboek.&&
246& B.& TILLEMAN,& Totstandkoming% en% kwalificatie% van% de% koop& in& Beginselen% van% Belgisch% privaatrecht,& Antwerpen,& Kluwer,& 2001,& 575a& J.& DEL& CORRAL,& “Art.& 1685& BW”& in& E.& DIRIX& en& A.& VAN& OEVELEN& (eds.),& Bijzondere%
overeenkomsten.%Artikelsgewijze%commentaar%met%overzicht%van%rechtspraak%en%rechtsleer,&Mechelen,&Wolters&Kluwer,&
2017,&3.
247& B.& TILLEMAN,& Totstandkoming% en% kwalificatie% van% de% koop& in& Beginselen% van% Belgisch% privaatrecht,& Antwerpen,& Kluwer,&2001,&575.&
248& J.& DEL& CORRAL,& “Art.& 1685& BW”& in& E.& DIRIX& en& A.& VAN& OEVELEN& (eds.),& Bijzondere% overeenkomsten.%
100.! Bij een arrest van 12 april 1934 besliste het Hof van Cassatie dat het vereiste akkoord tussen de verschillende medeverkopers/mede-erfgenamen om gezamenlijk de vordering tot vernietiging op grond van benadeling voor meer dan zeven twaalfden in te stellen aan geen vormvereisten onderworpen is. Het kan uitdrukkelijk gebeuren, of de rechter kan een stilzwijgend akkoord uit de omstandigheden afleiden.249 Maar, voor ogen dient te worden gehouden dat in bepaalde omstandigheden vereiste unanimiteit tussen de medeverkopers/mede-erfgenamen niet aan de orde kan zijn. Dergelijk geval kan voorliggen als de onwillige verkoper juist diegene is die van de andere mede-eigenaars mandaat had gekregen om over de koop te onderhandelen, of als de onwillige medeverkoper tegelijkertijd ook de koper is, tegen wie de vordering tot vernietiging op grond van benadeling voor meer dan zeven twaalfden werd ingesteld.250 Evenwel wordt, de dag van vandaag, buiten de gevallen hier vermeld, nog moeilijk aanvaard dat een medeverkoper/mede- erfgenaam, zonder goede redenen aan te halen, weigert mee te werken aan de terugneming van het hele erf. Als zijn weigering op een bepaalde wijze wordt uitgeoefend, wat rechtsmisbruik zou kunnen uitmaken, zou de beslissing van de rechter deze beslissing kunnen vervangen.251
De wet vereist niet dat de overeenkomst onder de verkopers binnen de tweejarige vervaltermijn, zoals bepaald in artikel 1676 van het Burgerlijk Wetboek, tot stand komt.252 Het volstaat dat een medeverkoper/mede- erfgenaam zijn vordering tijdig voor het verstrijken van de tweejarige vervaltermijn instelt. De overeenstemming nopens de terugname van het gehele erf kan, indien de vordering tijdig is ingesteld, achteraf worden bereikt.253
-& Hypothese 2. Verschillende afzonderlijke verkopers van een onroerend goed
101.! Indien een erf, dat in onverdeeldheid toebehoort aan verschillende mede-eigenaars, niet verkocht is door allen gezamenlijk en voor het geheel, maar door ieder slechts voor het aandeel dat hij daarin had, kan ieder van hen afzonderlijk de vordering tot vernietiging wegens benadeling voor meer dan zeven twaalfden instellen voor het aandeel dat hem toebehoorde.254
249&Cass.&12&april&1934,&Pas.&1934,&I,&236.&&
250& B.& TILLEMAN,& Totstandkoming% en% kwalificatie% van% de% koop& in& Beginselen% van% Belgisch% privaatrecht,& Antwerpen,& Kluwer,&2001,&576.
251&Cass.&fr.&(civ.)&6&april&1954,&Bull.civ.,&121.&Het&Franse&Hof&van&Cassatie&besliste&dat&de&bedrieglijke&weigering&van&de& medeverkoper&de&overname&van&het&gehele&erf&door&de&andere&verkopers&niet&belet.&Deze&rechtspraak&zou&ook&in&België& navolging& kunnen& krijgen.& J.& DEL& CORRAL,& “Art.& 1685& BW”& in& E.& DIRIX& en& A.& VAN& OEVELEN& (eds.),& Bijzondere%
overeenkomsten.%Artikelsgewijze%commentaar%met%overzicht%van%rechtspraak%en%rechtsleer,&Mechelen,&Wolters&Kluwer,&
2017,&5.&&
252&Zie&infra&vanaf&randnummer&104.&&
253& J.& DEL& CORRAL,& “Art.& 1685& BW”& in& E.& DIRIX& en& A.& VAN& OEVELEN& (eds.),& Bijzondere% overeenkomsten.%
Artikelsgewijze%commentaar%met%overzicht%van%rechtspraak%en%rechtsleer,&Mechelen,&Wolters&Kluwer,&2017,&6.&&
Artikel 1671, tweede lid van het Burgerlijk Wetboek voegt hieraan toe dat de koper zijn verkoper nooit kan verplichten het gehele erf over te nemen. Hier ligt het verschil met hypothese 1, waar de koper zijn verkopers wel kon verplichten tot overname van het gehele erf. Dit verschil is ingegeven door het motief dat de koper die eigenaar van het gehele erf is geworden door afzonderlijke aankopen van onverdeelde delen niet de overname van het geheel kan eisen, voor het geval de vordering door slechts één of enkele verkoper(s) zou worden uitgeoefend.255