Is daar sprake van ’n “amp” van die gelowige?

5.2.1 “Amp van die Gelowige” in die Gereformeerde Belydenisskrifte

Die Gereformeerde Belydenisskrifte het sy ontstaan in ’n tyd toe daar grootliks ’n oorwaardering was van die besondere amp. Dit is dus te verwagte dat daar in hierdie geskrifte ’n duidelike verwysing sal wees na die taak en rol van die lidmaat wat nie in ’n besondere amp staan nie. Die meerderheid van hierdie verwysings is egter nie direkte verwysings na die taak van die gelowige nie maar is eerder versluierd in taal wat die oorwaardeerde rol van die priesteramp probeer weerspreek. Oor die verlossing van die mens word daar in die tweede deel van die Kategismus baie klem daarop gelê dat dit geskied sonder die bemiddeling van die ampte of enige ander mens. Die vrye toegang tot God, wat in daardie stadium beperk was tot die priesteramp van die Roomse Kerk, word nou bely as die voorreg van elke gelowige. Vraag en antwoord 13 keur verlossing deur eie bemiddeling af terwyl vraag en antwoord 14 weer verlossing die bemiddeling van ander afkeur. Slegs die offer wat Christus gebring het kan ’n sondaar bevry. “Hierdie dood van die Seun van God is die enigste en volmaakte offer en voldoening vir die sondes. Sy dood is van oneindige krag en waarde, oorvloedig genoeg om die sondes van die hele wêreld te versoen” (Dortse Leerreëls 2: 3). As verlostes moet gelowiges nou aan die roeping tot diens van mekaar gehoorsaam wees. By die verklaring van wat hierdie “gemeenskap van die heiliges” is, bely antwoord 55 van die Heidelbergse Kategismus dat dit beteken “dat elkeen verplig is om sy gawes gewillig en met vreugde tot nut en saligheid van ander lede aan te wend”. Die doel van “goeie werke” is volgens vraag en antwoord 86 tot die wins van die naaste. Die duidelikste verwysing daarna dat hierdie diens teenoor mede gelowiges en ongelowiges ’n amptelike taak is, word gevind in vraag en antwoord 124 van die Kategismus. Hier word ten opsigte van die die derde bede van die Ons Vader-gebed, verklaar dat hierdie bede daaroor gaan dat God gelowiges sal help om hulle eie wil prys te gee om gehoorsaam te kan wees aan die wil van God “sodat elkeen sy amp en beroep net so gewillig en getrou kan beoefen en uitvoer soos die engele in die hemel”.

Die belydenisskrif gebruik die term en gedagte van die “amp” in ’n algemene sin van roeping, werk of opdrag waartoe ’n persoon geroep is (Lekkerkerker 1971: 39). Die term “ampte” in die oorspronklike Franse teks van die Nederlandse Geloofsbelydenis word in die Afrikaanse vertaling met “take” vertaal wanneer daar in artikel 12 gesê word dat God met die skepping “aan elke skepsel ’n eie wese, gestalte, voorkoms en onderskeie take gegee het het om sy Skepper te

dien”. “In artikel 28 horen wij over het ambt van alle gelovigen (franse tekst: ‘devoir’, nieuwe vertaling geven al terstond weer met : roeping) zich af te scheiden van hen, die niet tot de Kerk behoren en zich te voegen bij de heilige vergadering van de ware gelovigen” (Lekkerkerker 1971: 39). In die Afrikaanse vertaling word bely dat hierdie taak ’n “plig” is. In dieselfde artikel word bely dat almal wat die plig het om aan die kerk te behoort vermaan moet word om “die nek onder Jesus Christus te buig en volgens die gawes wat God aan elkeen gegee het, die broers in die opbou van hulle geloof te dien.”.

Die Belydenis van Belhar getuig in artikel 2 oor die kerk dat gelowiges “skuldig is om onsself tot nut en saligheid van mekaar gewillig en met vreugde te gee.” Daar word bely dat gelowiges “saam opgebou word tot die gestalte van Christus, tot die nuwe mensheid; saam mekaar se laste ken en dra en so die wet van Christus vervul, mekaar nodig het en opbou, mekaar vermaan en mekaar vertroos, saam met mekaar ly vir die geregtigheid, saam bid, saam diensbaar is aan God in hierdie wêreld, saam stry teen alles wat hierdie eenheid mag belemmer of bedreig.” Artikel 3 bely dat die boodskap van versoening aan die hele kerk toevertrou is en dat die hele kerk geroep is om sout en om lig vir die wêreld te wees. Die kerk is vredemakers en die hele kerk is woord en daad getuies van die nuwe hemel en aarde. Deur sy Woord en Gees stel God sy volk in staat om te leef in ’n nuwe gehoorsaamheid “wat ook in die samelewing en wêreld nuwe moontlikhede bring” (Belhar, Art 3). Die hele kerk is geroep om met multidimenionele aktiwiteite die geregtigheid van God se koninkryk te laat aanbreek. Elke gelowige is hierby betrokke. Die Belydenis van Belhar bely dat God “sy volk wil leer om goed te doen en die reg te soek” (Belhar, Art 4).

Die belydenisskrifte stel dit dus duidelik: Elke gelowige is, deur sy verbondheid aan Jesus Christus, geroep tot diens. Hierdie diens is gerig op medegelowiges maar ook op die hele wêreld. Die heel duidelikste belydenis oor die roeping, taak en opdrag van die gelowige word gevind in die Heidelbergse Kategismus vraag en antwoord 32. Die woord “amp” kom wel nêrens voor in die Kategismus nie maar wat wel opval is dat “uitgaande van het drievoudig ambt van Christus … de Heidelberger onmiddelijk daarna overgaat op een drievoudige roeping van de christen. En niet op gevestigde kerkelijke ambten!” (Lekkerkerker 1971: 41). Die gelowige word “Christen” genoem omdat hy “deur die geloof ’n lid van Christus is en daardeur deel aan sy salwing het …”. Die roeping van die Christen is dan om Christus se Naam te bely, om homself as ’n lewende dankoffer aan Hom te wy en in die lewe teen die sonde en die duiwel te kan stry om uiteindelik saam met Christus te kan heers. Hierdie belydenis volg op die belydenis van die

munus triplex van Jesus in vraag en antwoord 31 en is ’n duidelike poging om te bely dat die gelowige ook ’n gesalfde (“christen”) is om amptelik te dien as koning, priester en profeet.

“Soos die heilige salfolie, op die hoof uitgegiet, langs die liggaam afgevloei en die ganse gewaad deurdrenk het, so vloei die salwing van Christus deur die Heilige Gees oor op elkeen van die lede wat sy liggaam vorm. En so is elke Christen insgelyks ’n gesalfde; hy is Christen juis omdat hy soos Jesus gesalf is as profeet, priester en koning. Soos die groot Ampsdraer staan elke Christen ook in ’n amp, die amp van die gelowiges” (Kleynhans 1984: 6).

Gevolgtrekking 5.2:

Alhoewel die term “amp van die gelowige” nie in die Drie Formuliere van Eenheid gevind word nie is die saak wel aanwesig en word die amptelike taak wat op elke gelowige rus verbind aan die ampswerk van Jesus Christus

5.2.2 Die Bruikbaarheid van die term “Amp van die Gelowige”

“ … the Scriptures reveal God’s covenant that calls all humanity to the office of covenant stewardship as God’s office-bearers in his creation. Every human equally, none more nor less than other, is called to rule, subdue and cultivate the creation. All without exeption are called to serve God in wholehearted love for him and our neighbour” (Fowler 1991: 13). Nie almal is dit eens dat daar sprake is van ’n “amp van die gelowige” of ’n “algemene amp” in onderskeiding van die besondere ampte van leraar, ouderling en diaken nie. Kritzinger (1979: 89) skryf dat daar strengenome nie “so ’n ding soos die ‘amp van die gelowige’ is nie. Dit is maar net nog ’n benaming wat verraai hoe ‘amptelik’ ons in die kerk dink. Ons dink òf … òf: òf die gelowige het ’n amp, en dan kan ons hom die Kerk gebruik; òf hy is as een wat nie ’n amp het nie outomaties ’n passasier”. Calvyn lê in reaksie op die ampsbegrip van die Roomse Kerk klem op die priesterskap van alle gelowiges maar maak nooit ’n direkte uitspraak oor die gelowige wat in ’n algemene amp staan nie. “Zij, die vandaag zo graag de aandacht vragen voor inspraak, medezeggenschap en medebeslissingsrecht van de gemeenteleden (algemene kerkvergadering), kunnen beter terecht bij Luther dan by Calvijn” (Lekkerkerker 1971: 140). Uit Calvyn se klem op die priesterskap van alle gelowiges kan daar nie afgelei word dat gelowiges in ’n algemene amp staan nie.

AA Van Ruler maak ’n baie sterk saak uit teen die gebruik van die term “amp van die gelowige”. Hy is van oordeel dat hierdie term “rijkelijk ondoordacht” gebruik word. Deur die diens van die gelowige as “amp” te beskryf word christenwees volgens hom ekklesiologies vereng. Sy vrees is dat die beskrywing van die algemene diens van die gelowige in “dagelijkse leven in huwelijk, gezin en werk; in de maatschappij, de cultuur en de staat en misschien ook in het heelal” skade sal lei as dit onder die noemer “amp” gestel word. Hierdie diens word gedoen “deels opzettelijk, deels ook feitelijk en zonder dat wij het weten, soms zonder dat wij het willen” (Van Ruler 1952: 42). Om die term “amp van gelowige” te gebruik mag dus volgens hom die indruk skep dat die gelowige slegs in die kader van die kerk en gemeente ’n taak en diens te lewer het. Die diens wat gelowiges te lewer het geskied nie “amptelik” in die εκκλεσια nie maar eerder in die βασιλεια. Gelowiges is wel in gemeenskap met mekaar in die εκκλεσια maar hier is dit die gemeenskap van die gelowiges, eerder as die amptelike, wat beklemtoon moet word. In die gesprek oor die “amp van die gelowige”, voel van Ruler (1952: 43) word die gedagtes van “amp” en διακονια oorbeklemtoon ten koste van die κοινωνια. Deur die klem op die ampsdiens van die gelowige te lê loop die kerk dus die gevaar om die wins van die Reformasie rondom die herontdekkning van die waarde van die gemeente weer te verloor. Die diens van die gelowige hoef nie vanuit die εκκλεσια begryp of benader te word nie maar is deel van die βασιλεια. De Klerk (1971: 204) meen egter dat hierdie argument nie stand hou nie. Van Ruler se standpunt kom neer op ’n dualisme en kan selfs uiteindelik weer lei tot die klerikalisme van die Roomse Kerk. Fowler (1991: 14) betrek juis die gemeenskap van gelowiges by die gesag van die amp van gelowige. “While it is God who calls us to office, this calling comes to us in a communal context” (Fowler 1991: 14).

Rossouw (1984: 510) maak beswaar teen die gebruik van die term “amp van die gelowige” maar sy beswaar teen die term “amp van die gelowige” is dat hy vrees dat dit tot demokratisme in die kerk kan lei. Hy onderskei tussen ’n “legitieme” gebruik van die term en ’n “minder legitieme” gebruik daarvan en waarsku dat selfs die “meer legitieme gebruik van die term nie heeltemal aan die gevare verbonde aan die gebruik daarvan ontkom nie” (Rossouw 1984:511). Omdat die term nie in die Bybel voorkom nie kies hy dan om eerder te praat van die “Christenskap van alle gelowiges” (Rossouw 1984: 512). Waar daar misbruik is van die ampsgedagte in die kerk is daar egter reeds “communal unfaithfullness to the divine calling” (Fowler 1991: 14). In so ’n situasie is daar misbruike rondom alle ampte en nie net die amp van gelowige nie. “Authority … belongs to an office by virtue of the creation-ordering law of God’s Word. It is not brought to the office by the person holding the office at any given time” (Fowler 1991: 14).

Teoloë soos A Kuyper, K Sietsma en K Schilder heg ’n primêre waarde aan die “amp van die gelowige”. ’n Duidelike onderskeid word egter gehandhaaf tussen die “amp van die gelowige” en die besondere ampte (Rossouw 1984: 494 – 498).

H Kraemer, een van die teoloë uit die vorige eeu wat die gesprek rondom die roeping en taak van die gelowige geïnisiëer het, kyk nie na die vraag oor die “amp van gelowige” uit ’n ekklesiologiese of kerkregtelike oog nie maar vanuit ’n missionêre hoek. Hy sê, soos Van Ruler, dat die roeping en taak van die gelowige in die wêreld buite die kerk die grootste klem moet ontvang. Die gelowige beweeg in twee wêrelde. Sy “van Godswege verordineerde lidmaatschap van de kerk” moet hy in die wêreld “bevestigen door bij elke beslissing allereerst trouw te zijn aan hun Hoogste Meester” (Kraemer 1960: 160). Om die lidmaat hiervoor in staat te stel is dit volgens hom dan nodig om ’n hele nuwe ekklesiologie te ontwerp waarin die lidmaat nie ’n tweederangse aanhangsel aan die gemeente is nie maar waar die inrig van die kerk teologies so beskrywe word dat die benutting van die lidmaat, as die een wat die grense tussen die kerk en die wêreld daagliks oorsteek, vir die kerk en sy ampsdraers die hoogste prioriteit word (Kraemer 1960: 162). Die kerk is geroep om op grond van die Missio Dei die wêreld te bereik met die boodskap van hoop en bevryding wat daar is in Jesus Christus. Hierdie roeping geld vir die gelowige net soos vir diegene in die besondere amp. “In beginsel moet men dan ook nooit een beroep doen op het gemeentelid, of hij zo vriendelijk en welwillend wil zijn, de kerk te helpen (men denkt er immers niet over, zo tot de ambtsdragers of de geestelijkheid te spreken?) – men doe dit eenvoudig op grond van wat hij as als gemeentelid is, op grond van de aard van de aard en de roeping van de kerk van Christus, het ‘volk van God’, dat in de wereld word gezonden om te getuigen en te dienen” (Kraemer 1960: 160).

Waar Van Ruler, soos reeds aangedui, die term “amp van die gelowige” afwys omdat dit die persoon wat nie in die besondere amp staan nie mag weerhou om in die wêreld te getuig omdat sy taak ge-ekklesialiseer is, voel Kraemer dat die ekklesiologie die gelowige alreeds so ondergeskik aan die ampte stel dat die gelowige nie meer net as gevolg van sy of haar lidmaatskap van die kerk beleef dat hy of sy, soos die ampte, ’n taak en roeping in die wêreld het nie. Om dus te praat van die “amp van die gelowige” mag moontlik aan alle christene ’n belwenis gee van die eienaarskap wat almal het aan die roeping van die gemeente. Dit is ’n Bybelse gedagte dat elke gelowige ’n amptelike taak en roeping in die wêreld het. De Klerk (1971: 200) sê, “die hele Skrif is gelaai met hierdie begrip”. Vir hom is die ampsgedagte juis nie ekklesiologies bepaald nie maar gaan dit eerder om die algemene diens van menswees. “Die

ampsgedagte kenmerk die wesensaard van die mens” en is eie aan die aard van die mens wat na die beeld van God geskep is. Die algemene amp reik dus terug na die skepping maar moet sedert die sondeval ook weer deur die versoeningswerk van Christus herstel word. Hy sien die werksaamheid van die “amp van die gelowige” op uitmuntende wyse inpas, nie net in die βασιλεια van Van Ruler nie, maar ook in die strukture van die verbond en die wet (De Klerk 1971: 2002).

Die term “amp van die gelowige” loop die gevaar om na die een of ander kant verkeerd verstaan, of aangewend te word. “One of the fundamental distortions of human life in modern secularism is the restriction of ‘office’ to limited positions of leadership that are open only to some, carrying with them both status and power” (Fowler 1991: 13). Wanneer die term “amp van gelowge” wel benut word moet die regte inhoud daaraan gegee word sodat daar nie die geleentheid bestaan van misverstande nie. Daar sal deeglik gekyk moet word na die Bybelse fundering vir die gedagte van ’n algemene amp asook na die verhouding tussen die besondere en algemene ampte. In so ’n ondersoek sal die gelykheid van alle gelowiges erkenning moet kry terwyl daar spesifiek gesoek word na die inhoud van die taak en roeping van die amp van die gelowige. Uiteindelik sal die missionêre waarde van die amp van die gelowige in die kollig gestel word.

Gevolgtrekking 5.3:

Alhoewel die term “amp van die gelowige” nie in die Bybel gebruik word nie en alhoewel die gevaar bestaan dat dit verkeerd gebruik of verstaan kan word, is daar genoeg ondersteuning ten gunste van die term. Wanneer dit wel gebruik word moet die Bybelse inhoud daarvan omskryf word.