Wat is preventie?

Preventie is gezond leven en ervaren gezondheid

Ja goed, ik zie even, als ik citeer uit Deventer wat ik zie en waar ik een groot voorstander van ben, dat is dat ze eigenlijk af willen van het stigma zorg. Ze willen af van het idee dat mensen met een probleem naar het zorgveld moeten gaan, want de zorgkosten nemen hand over hand toe en jij en ik betalen het allemaal. Het aantal oneigenlijke zorgvragen is torenhoog. Heel veel ziektes zijn welvaartziektes: obesitas, diabetes, cardiovasculaire aandoeningen. En niemand doet er wat aan tot de ziekte is voorgevallen en dan gaat de medische wereld er mee aan de gang. Maar je kunt in een voorstadium daar zo veel aan doen door een gezonde leefstijl te prediken of daar vroeg in bij te sturen dat die zorgkosten helemaal niet nodig zijn.

Ik kan zo wel als het ware een aantal gebieden noemen die ook in kamerbrieven staan waar die preventie-coalitiegelden op gebaseerd zijn dan noemen ze diabetes, COPD, zwaarlijvigheid dus obesitas cardiovasculair risico, maar dat zijn allemaal gebieden die hard zijn en die te meten zijn en die zitten echt in het zorg en ziekte domein maar dat is eigenlijk een

eindstadium van een heel proces want het is eigenlijk een resultante van jarenlang verkeerd gedrag dus als je het hebt over preventie of over wij noemen het gezondheidspromotie want preventie vinden wij meer gekoppeld aan een diagnose in het ziekte domein op het moment dat je geëtiketteerd bent als morbide obesitas patiënt met een BMI van 32 dan wij vinden dus preventie gerelateerd aan een medisch interventie. Er wordt een maagverkleining gedaan en er wordt gezegd gij zult niet meer vet eten. En dan vinden wij dat gekoppeld aan een medische diagnose, preventie. En wij noemen als het ware geluk en gezondheid en dat promoten, dat noemen wij promotie, gezondheidspromotie. Van nou lang en gelukkig leven. Preventie, dan is het kwaad zo’n beetje geschied en je probeert aan damagecontrole te doen dat de glucose niet teveel schommelt. Terwijl je eigenlijk aan het begin moet beginnen bij die kinderen om gezond te leren koken en eten en die red bull te laten staan en de drugs en dat ze meer gaan bewegen want als je jong meer beweegt heb je later ook minder kans op osteoporose. Dus we kunnen wel bestempelen die mevrouw heeft botontkalking dus die heeft breekbare botten maar dan ben je al vijftig jaar te laat. Dus ik ben erg, als je het hebt over preventie, dan vraag ik me af welke preventie bedoel je? Preventie gekoppeld aan ziektediagnose, de primaire, secundaire, tertiaire preventie of de geïndiceerde preventie, hoe je het noemen wilt. Of heb je het over een aanpak over de hele linie waarbij je patiëntparticipatie probeert te bevorderen want een patiënt die zelf participeert in zijn eigen ziekte proces die consumeert 20% minder zorg omdat die de regie zelf neemt. Of probeer je als het ware te kijken gewoon naar maatwerkoplossingen voor bepaalde mensen, want bepaalde klachten waar niks aan gedaan wordt, dat mondt op zeker moment uit in een zorgconsumptie omdat ze denken: ‘ja, dat wordt vergoed en ik voel me eigenlijk een beetje neerslachtig’. De vraag is dan waarom voel je je een beetje neerslachtig?

Bijvoorbeeld omdat je pas ontslagen bent en je hebt geen werk.

40

Dus kun je het wel hebben over preventie in de zin van zorg en ziekte maar je kunt het ook hebben van ‘goh wat heb jij nou nodig om een prettig en gezond leven te leiden?’ Waarbij gezond dus een breder begrip is dan alleen je lichaam en je geest en dan zal je zien dat het nooit one-size-fits-all is maar dat het altijd maatwerk is. Dus ik denk dat het beste van preventie is om in alle hoofden te prenten wat we in Deventer ook aan het doen zijn met ons programma, om de GG methodiek te gaan toepassen. Om te gaan kijken naar gezond en gedrag, Motivational Interviewing, wat zijn je drijfveren wat zou je graag willen bereiken wat ambieer je en als daar een stukje zorg bij nodig is dan nou ja, so be it, maar als daar een hele trits van andere voorzieningen bij nodig zijn, bijvoorbeeld het hebben van contacten of het hebben van een woning of het saneren van schulden, dan moet dat gebeuren en dan is er niks zo preventief als dat. Want mensen met schulden hebben veel meer stress. Dus we kunnen er wel een pilletje in douwen maar dat heeft helemaal geen zin, want dan ben je aan het dweilen met de kraan open. En daar zijn wij in Deventer dus hard mee bezig om vooruit te verdedigen van de verdedigingslinie wat dan zorg en ziekte heet en de huisarts en antidepressiva en insuline, zijn we meer naar voren aan het verdedigen het moet meer gebeuren in de wijken en de buurten.

Ik vind het ook nog steeds interventie. Alleen ik heb vorige week met een collega gezeten en die heeft mij het hele verhaal GGD ook uitgelegd en alle partijen en instanties die wij als gemeente ook hebben. Wat wij als preventietaken hebben en aan wettelijke taken. Nou daar had ik nog geen beeld van. En het hele project JOGG valt onder preventie en alle interventie- dingen die daar in zitten die horen in het pakket JOGG. En het is en blijft preventie. Want wat we doen met de interventie is diabetes voorkomen op latere leeftijd. Om die kinderen daar weg te houden, zullen we hier moeten ingrijpen en dat is een interventie. Heel lastig, want ik

praatte over Cool to be Fit. En daarbij gaat het over alle diagnoses en ziektebeelden, dus ik vond dat een laatste stadium. Maar mensen uit mijn werkveld zeggen dan kijk verder, als dat kindje hier afvalt, krijgt hij geen diabetes en krijgen wij geen zorgkosten en dat soort zaken dus het blijft preventie.

Meer preventie wordt noodzakelijk om te bereiken. Kijk alleen maar naar de kosten van de zorg. Er komen bijvoorbeeld nog meer dure medicijnen waardoor je langer leeft. We moeten niet iedere keer naar de huisarts rennen maar het probleem echt aanpakken. Dat is moeilijk want dan kom je als arts of hulpverlener te dichtbij. Als je het mensen oplegt, stuit je op verzet. Mensen moeten hierover meer bewustwording krijgen. Het gaat om de ervaren gezondheid. “Ik voel mijn rug maar ik heb geen rugklachten.” In Nederland ga je met een klacht door de hele medische molen en dan mankeert je altijd wel wat. Maar niet ieder mankement is een probleem. In de medische wereld heeft iedereen met een mankement hetzelfde probleem, dat moet anders. Iedereen is er bij gebaat als we meer aan preventie doen. Als je van de antidepressiva af bent, ben je gelukkiger. We moeten niet om de hete brij heen draaien, dan lossen we de problemen niet echt op. De inwoners hebben er zelf belang bij.

De grote vraag is alleen hoe we inwoners kunnen bereiken?

Een ontwikkeling die er een beetje aankomt, is uiteraard digitalisering. Maar dat zou moeten leiden tot meer signalering. Als je kijkt naar preventie waar de laatste tijd heel veel aandacht

41

aan is besteed, bijvoorbeeld gezondheidspreventie, dus bewegen, meedoen met zoveel mogelijk dingen. En ik denk dat dat juist een hele positieve richting is. Veel positiever dan we hebben gehad de afgelopen 20 jaar. Ja, laat me het zo zeggen, je kunt van alles bedenken wat niet goed is maar daar komt ook vanzelf een oplossing voor. Dus je moet alleen maar positiever ernaar kijken en door schade en schande wordt een dergelijk systeem alleen maar beter. De digitalisering is op zich geen oorzaak, het is een hulpmiddel om een beter preventie beleid te maken. En in dat vakje van preventie beleid zit ik vooral aan gezondheid te denken en dus meedoen in de maatschappij en daarin kan digitalisering dus helpen. Bij een beter preventiebeleid moet je denken aan, in algemene zin gezegd, de mens en welzijn situatie. Dat men dus zich beter en optimaler voelt. Daar kun je het inzitten voor beweging, je kunt het in zetten voor mensen met ontmoetingsproblemen, voor ouderen en eenzaamheid en noem maar op. Vanuit mijn positie die ik binnen de gemeente vervul bij de verschillende stichtingen is het gebaseerd op bewegen en ouderen, voor een deel ook wel kinderen. Maar daar is natuurlijk best wel veel voor geregeld.

Preventie is juist de gewone dingen goed doen

We komen natuurlijk heel vroeg bij een gezin. Dus wij kunnen heel vroeg insteken bij

gezinnen. Soms zelfs al prenataal. En op tijd de goede zorg inzetten. En dat is wel een beetje veranderd vinden wij zelf. Wij zijn niet meer standaard in beeld, zelfs binnen de gemeente niet.

Het is niet meer standaard dat er terug verwezen wordt naar ons. Dus wij moeten veel uitdragen, maar daar zit onze kracht. En juist de gewone dingen. Want ik heb wel eens een kindje waarvan ik denk waar moet ik nu naar toe. En het wordt allemaal zo groots, want als we dit en dit nog hadden dan konden we kijken wat goed was voor het kind. Integrale vroeghulp is hier een voorbeeld van. En dan konden we inzetten wat nodig is. Het gewone wordt

onvoldoende bekeken. Het hoeft niet altijd een probleem te zijn, al voordat we hulp in gaan zetten. De routes die er allemaal moeten worden belopen, ben ik bang zijn soms te

bureaucratisch waardoor het niet… En ik denk ook dat we elkaar minder als concurrenten moeten zien maar meer als we hebben allemaal hetzelfde doel en we moeten elkaar ook allemaal blijven opzoeken en vinden.

Je pakt het zo breed mogelijk voor kinderen. Tandenpoetsen is er zo eentje maar je hebt het ook over veiligheid in de auto, of op de fiets of voeding natuurlijk, dat je ook de groei en de ontwikkeling van een kindje in de gaten houd. Dus je hebt een hele scala aan dingen waar je in het preventieve wat aan kan doen. Je doet er niet alles standaard bij ieder kindje, je vult het ook individueel in van, als een kindje gewoon prima ontwikkeld en gewoon een normale dag menu heeft dan besteed je ook minder tijd van je dag aan hem of haar. Alleen als je ze niet ziet dan kun je er ook niet op denken en kun je er ook niet op insteken. We hebben van die evaluatie momenten waarin we weleens informeren. Maar we horen wel van mensen, ja prima als er iets is, trek ik wel even aan de bel. Ze vinden dat ook fijn, en er zijn anderen die toen wij die switch moesten maken en de contactmomenten wat minder werden dat ze zeiden ‘ja, we moesten die switch ook nog even meevoelen’. Ik denk dat als je in die preventiehoek zit dat je ook dingen hebt te vertellen dat als ouders het niet weten dan kunnen ze er ook geen vragen over stellen. Je hebt ook soms informatie te geven zonder dat er daarnaar wordt gevraagd. En

42

daar is ook iets waar ze van af wilden, het betuttelen van het consulatie bureau. Daar wilden ze vanaf, het moet vanuit de ouders komen. De andere kant van het verhaal is, je hebt soms ook dingen te vertellen en als er geen vragen over zijn dan valt er een heel stuk informatie weg.

Dat is ook glad ijs waar wij aan moeten wennen hoor. Want die switch is nu gekomen, dat er meer vanuit de ouders moet komen. Ja, zo’n consult duurt 20 min. En eigenlijk begin je al van, vertel maar, heb je vragen, is er iets wat u wilt delen, wil je dingen hebben. Daar begin je mee.

Dat je de dingen waarvoor de ouder naar het bureau kwamen sowieso al hebt gedekt. Wat er over is aan tijd vul je dan aan, maar dan kom je helemaal niet toe aan een onderwerp zoals veiligheid, tandenpoetsen enz.

Want in hoeverre kan je nog preventief werk doen als je steeds minder contactmomenten hebt met ouders van kinderen. Als jij bijvoorbeeld een lastige peuter hebt en je hebt weinig band opgebouwd met het consultatiebureau dan denk je in eerste instantie niet aan om daar je vraag neer te leggen. En ouders gaan dan anders kijken naar dat probleem. Of je maakt het als ouders al veel groter terwijl als je dat wat meer begeleidt. En je ziet soms ook al kinderen met 14 maanden oh dat wordt een pittige, nou dan zou je best deze moeder kan best weleens wat ondersteuning gebruiken. En dat kan je proberen te zeggen maar als je elkaar wat vaker ziet, gaat dat wat gemakkelijker. En in die zin vind ik het weleens lastiger. En soms mis je een kind doordat je vakantie hebt en dan zie je een kind soms een jaar niet. En dan denk ik de kracht bij ouders neerleggen is natuurlijk ook iets waar we naartoe moeten werken en heel veel ouders kunnen dat ook in Nederland. Maar er is ook een groep die dat wel denkt te kunnen maar toch wel ziet dat er geleidelijk aan toch problemen ontstaan. En had je daar eerder al wat eerder mee kunnen doen? Heel vroeg heel jong. Ja, dat is weleens de vraag. Laat je het lopen, laat je het niet lopen. Dus in die zin is het wel een beetje zoeken. Dit moet voor ouders duidelijk zijn.

En dat proberen wij natuurlijk ook te zijn, van trek aan de bel. Maar ja, als je een

jaar/anderhalf jaar niet in beeld bent bij de jeugdgezondheidszorg, trek je dan daar wel aan de bel? En nu in Twello kan het dan bij het CJG en soms horen we dat ook wel terug. Van dit hoort gewoon bij een normale ontwikkeling. En in die zin zie ik daarin ook wel een rol voor ouders in. Dat ze zelf dingen oppakken en uitzoeken. Maar dat kan ook weleens niet zo zijn.

Preventie is toegankelijkheid van basisvoorzieningen

We zouden moeten willen bereiken dat de samenleving of maatschappij zo ingericht wordt dat heel veel basisvoorzieningen toegankelijk zijn voor een zo groot mogelijke groep mensen. Dat is volgens mij preventie. Basisvoorzieningen zoals het naar school kunnen gaan, het kunnen sporten, gebruik kunnen maken van de bibliotheek. Eigenlijk alles dat maakt dat mensen vitaal kunnen meedoen in de samenleving.

Preventie vind ik breder dan alleen het oplossen van problemen. We leven in maatschappij waarin een aantal basisvoorzieningen zodanig is ingericht dat iedereen daar gebruik van kan maken. Dat maakt de kwaliteit van je samenleving. Hier is een aantal basisvoorzieningen heel goed ingericht wat ook tot preventie behoort, bijvoorbeeld bibliotheek, algemeen

maatschappelijk werk, welzijnswerk. Dat zijn allemaal voorzieningen die in de basis goed zijn ingericht en daar maakt iedereen gebruik van. Ook al ben je zelfredzaam, je gaat naar de bibliotheek ook al ben je een kind van welgestelde ouders. Daar zit een stuk overheid in.

43

Overheidsbemoeienis zou nog meer moeten zitten richting de mensen die het überhaupt moeilijker hebben.

Er moet nadruk worden gelegd op het feit dat preventie niet alleen gaat over problemen maar juist over bepaalde zaken binnen de maatschappij goed inrichten. Het moet niet te teveel gaan over problemen maar we moeten juist uitgaan van de kwaliteit van onze samenleving. Daarmee voorkomen we problemen. Veel doen we heel erg goed maar we kunnen nog stappen zetten!

Vanuit de gemeente is het de keuze hoe geld te besteden, geen gebrek aan geld. Als we met zijn allen vinden dat we meer moeten bieden aan bepaalde doelgroepen, meer sociale cohesie willen, meer samenhang, vitaliteit? Dan moeten we meer voorzieningen faciliteren / scheppen en geld vrij maken. Voor de jeugd wordt gekozen, dit kunnen ook andere keuzes worden.

Het is ook belangrijk in het kader van preventie of jij je kinderen leert zwemmen. Daarna pas mocht je naar de voetbalclub. Of het judo club. Of wat dan ook. Omdat het gewoon een onderdeel is van een stukje veiligheid. Sporten zijn sowieso ook heel erg goed. Het legt heel veel verbindingen naar elkaar toe, dus als je als jeugd leert daarmee om te gaan. En wat je nu ziet is dat kinderen op redelijke jonge leeftijd leren zwemmen. En daarna een hele tijd niets meer doen. En dan misschien weer beginnen. En dat zou gerefreshed moeten worden. Het is net als auto rijden, dat leer je op een gegeven moment daar zit er een instructeur bij maar het auto rijden dat leer je alleen als je alleen op pad gaat.

Preventie is vroegtijdig signaleren

De bekende rugzakjes discussie. Normalisatie, dat speelt in de transitie heel erg. We gaan opvoedingsondersteuning aanbieden, de problemen licht aanpakken. Ik was gisteren bij een bijeenkomst over extremisme. Wat zijn nou de oorzaken daarvan en hoe pak je dat aan. Daar kwam precies uit wat ik gedacht had. Wat je zag in die gemeente is dat wijkcoaches bezig waren met bijvoorbeeld een vader die zijn zoon verbood om met een meisje te trouwen dat niet van islamitische achtergrond was. Ik betaal geen belasting, ik zeg het nou even heel hard, om professionals met z’n vijven te laten vergaderen over een vader die niet wil dat zijn zoon trouwt met een meisje van een andere kerk. Mijn schoonmoeder mocht niet trouwen met een niet-katholieke man. Ze heeft uiteindelijk toch maar getrouwd met een katholieke man, dat heeft mijn vrouw voortgebracht. Ik ben er heel tevreden mee. Dit is van alle tijden, houd op je daarmee te bemoeien. Denk niet dat je daarmee die ernstige problemen voorkomt. Dat heeft er helemaal niets mee te maken. Want die strenge islamitische vader die voedt geen jihad strijder op. Dat is helemaal niet de ontwikkellijn van jihad strijders. Bemoei je niet met

opvoedingsproblemen, met moeilijk lerende kinderen, met spijbelende kinderen. Zie het hooguit als signaal, duik er niet te diep op in. Want dat voorkomt geen autisme, ADHD, antisociale stoornissen, huiselijk geweld, verslavingsproblematiek. Die ernstige problematiek uit zich wel in eerste instantie met heel lichte symptomen, maar wees daar scherp op. Ik zeg dat nu even heel wetenschappelijk. Bij psychische en psychiatrische problematiek is de curve

opvoedingsproblemen, met moeilijk lerende kinderen, met spijbelende kinderen. Zie het hooguit als signaal, duik er niet te diep op in. Want dat voorkomt geen autisme, ADHD, antisociale stoornissen, huiselijk geweld, verslavingsproblematiek. Die ernstige problematiek uit zich wel in eerste instantie met heel lichte symptomen, maar wees daar scherp op. Ik zeg dat nu even heel wetenschappelijk. Bij psychische en psychiatrische problematiek is de curve