Preventie is lastig ‘vast te pakken’

Preventie is bijna een utopie

Preventie is bijna een utopie, het mooiste wat er is van veiligheid. Preventie is niet te meten, dat maakt het zo ingewikkeld. Grootste valkuil is technische oplossing voor menselijke problemen. We moeten oppassen constant bezig te zijn alles op die manier te willen

voorkomen. We grijpen naar technische oplossingen omdat het tastbaar is, meetbaar is. De rest kan het ook zien. Als iemand een enkelband om heeft dan is dat meetbaar. En het is een wat makkelijkere oplossing. Je regelt iets, weet precies wat we aan toe zijn. En de uitwerking is vaak ook al wel bekend. Je weet welk resultaat je daarmee gaat halen. En het is

verantwoordelijkheid afschuiven, kijk eens wat we allemaal al gedaan hebben. Aan mij kan het niet meer liggen. Zo werkt het systeem vaak wel. Over de grens naar de andere gemeente, dan hebben wij het opgelost. Dat is een vreemde gedachte. Waar degene verblijft, is daar het

56

probleem. Een technische oplossing is geen volledige oplossing. Het is gevoelsmatig een oplossing. Vaak creëer je er een ander veiligheidsprobleem mee. Je creëert angst. Heeft soms ook averechts effect. Het is bijna nooit een oplossing. Het is om de pijn te verzachten, maar je komt niet tot de kern van het probleem. Als je preventief zegt ga elke gek maar opsluiten, lopen er minder op straat, maar de gekken blijven komen. Preventief is dan echt zorgen dat iemand niet zo’n gedrag gaat vertonen. Wat zijn de triggers in dat gedrag? Dan ga je echt heel diep in zo’n maatschappelijk probleem.

Preventie op basis van feiten en cijfers

Ik weet even niet goed waar ik moet beginnen. Ze hebben in Deventer nu net een concept preventiecoalitie aanvraag, naar het ministerie gaan we die sturen. Preventie dat moet je breed zien, dus dat moet met verschillende partijen. Maar preventie verschilt wel weer van gebied tot gebied. En een van die opdrachten die in die preventiecoalitie voor ligt is om een inventarisatie te maken per wijk waar de problemen zitten. Want we hebben natuurlijk al heel gauw een idee en invulling maar we hebben geen cijfers geen facts. En nu heeft de gemeente natuurlijk veel feiten en cijfers maar de GGD heeft die ook en zorgverzekeraars hebben die ook van waar staat je gemeente bijvoorbeeld. Zo zijn er hele databronnen waar je bepaalde variabelen uit kunt halen: Hoe is de ervaren gezondheid, hoeveel kinderen gebruiken drugs, hoeveel kinderen gebruiken alcohol? Dus er zijn een heleboel cijfers, dus ik kan nu wel wat roepen.

Mijn bijdrage is het aanleveren van de cijfers. Meten is weten. Op basis hiervan beleid maken en campagnes voeren. Als je niets meet, weet je ook niet goed of je beleid werkt. Alleen cijfers is niet genoeg, je moet de omgeving er rijp voor maken. Heb een lange adem, hou vol en betrek iedereen er bij.

Ik zie Koen, en dan denk ik, Koen, het grootste gevaar is, los van alle anderen die ook hun bedoelingen hebben, maar degene die leiding daarbij geeft aan het proces moet ook de leiding nemen en eigenaar worden van het proces. Moet op een gegeven moment ook de knopen doorhakken. Moet op een gegeven moment zichzelf dwingen maar ook anderen tot zelfreflectie. En niet zeggen van we moeten resultaten boeken. Wat ik genoeg ook zelf

verkeerd heb gedaan door de cijfers zo te bekijken en zo te berekenen dat we dachten goh we gaan vooruit. We maken stappen vooruit want het papier is geduldig. Als je nu naar werk en inkomen kijkt. We hebben een landelijke monitoring en als je kijkt hoe dat is gebeurd dan zie je dus dat het ministerie alleen bezig is. Men heeft beleid gemaakt, wij moeten a priori succes hebben. Links om of rechtsom kunnen we de cijfers dusdanig manipuleren dat we dat hebben gedaan. Maar in essentie is er niets gebeurd misschien hebben we zelfs een teruggang

gemaakt. Ik ben heel negatief ook, maar ja.

Opbrengsten preventie moeilijk meetbaar

90% gaat nu naar curatieve zorg. Het is veel beter om meer te voorkomen. Je kunt alleen niet goed meten wat je hebt voorkomen, dat maakt het lastig. Dat maakt preventie zo moeilijk.

Gedrag veranderen duurt heel lang, leefstijl gerelateerd. Met z’n allen bespaar je uiteindelijk heel wat geld. Vloeit alleen niet per se terug naar de gemeente.

57

Preventie gaat over iets, wat je nog niet hebt. Preventie is ingewikkeld. Het levert altijd geld op bij een andere partij, dan de partij die aan preventie doet. Daardoor is het heel moeilijk

meetbaar en is de financiële stroom lastig te reguleren.

Op preventie wordt snel bezuinigd

Preventie heeft verschillende dimensies. Dat is van belang om op die verschillende dimensies te bekijken. Als je kijkt waar wij voor op aard zijn, voorkomen van verslaving, zie ik twee grote dingen op ons afkomen. Punt een is dat preventie eigenlijk belangrijker gevonden wordt, want preventie is de sleutel tot in ons geval minder verslaving. Maar dat het draagvlak voor het besteden van middelen aan preventie een stuk kleiner wordt. Daar zit een heel grote

discrepantie in. We hebben wel eens beleidsstukken gezien waarin stond: preventie wordt ons hoogste prioriteit maar we gaan er wel minder aan uitgeven, een paar ton minder Dat soort dingen komen wij regelmatig tegen. Het dilemma je ziet niet meteen resultaat of mensen worden er niet beter van, dat blijkt toch wel een lastig iets te zijn. Terwijl je ziet, zeker in de verslavingszorg, dat het duurzaam inzetten van preventie dat heeft uiteindelijk heel erg veel effect. Dat er daarnaast problematiek is die veel aandacht behoeft, dat blijft zo, maar preventie is uiteindelijk het beste om het risico op verslaving zo klein mogelijk te maken. En heel jong beginnen. Dat is ook allang wetenschappelijk aangetoond, als jongeren heel vroeg beginnen met roken of andere middelen dat het risico op verslaving veel groter is. Er zijn natuurlijk jongeren die die spanning zoeken dingen willen uitproberen, daar moet je dichtbij gaan zitten, om uiteindelijk te zorgen dat dit geen groot probleem wordt.

Waar moet je op bezuinigen, waar heb je direct het meeste last van? Dat zie je vaak wel

gebeuren. Dan is preventie makkelijker op te bezuinigen. Wat je niet moet onderschatten is dat preventie op een heel gedegen manier moet doen. Wij zetten altijd Evidence Based middelen in dat moet ontwikkeld worden en bijgehouden. Daar zitten heel veel ontwikkelingen in. Dat is niet een cursusje en dan kunnen we tien jaar lang weer aan de slag. Ontwikkelingen kosten gewoon geld. Mensen moeten dat doen, gaan uitdragen, en dat kost ook geld. Mensen willen ook gewoon hun salaris aan het eind van de maand. We hebben ook heel veel cursussen via internet, maar ook dat moet bijgehouden worden met de nieuwste inzichten en methodieken.

Als je kijkt die vroeg signalering is vaak een op een, en onze preventiemedewerker kost ook

€92 per uur als je dat allemaal terugrekent. En dan kun je zeggen dat moet iemand die goedkoper is doen, maar je moet wel een bepaald abstractieniveau hebben om dat goed te kunnen doen. En dat hulpverlenersstuk moet er wel in zitten dat je wel kunt zien wat een jongeren nodig heeft. Dat kun je niet iedereen late doen. Dat vraagt een bepaalde

deskundigheid en heeft ook veel ontwikkeling in zich. Bijvoorbeeld een nieuwe drug. De grootste gemene delers zijn uiteindelijk alcohol, wiet en roken. De evergreens zeg maar.

Sinds die transitie van 2015 is er natuurlijk wel het een en ander veranderd. En ook onze rol daarin. We vallen natuurlijk onder de wet publieke gezondheidszorg en ook onder de nieuwe jeugdwet. En in die zin is de rol van de jeugdgezondheidszorg wel eens een beetje, nou of het nu allemaal duidelijker is geworden is de vraag. We hebben te maken met aan de ene kant dat er gezegd wordt dat er heel veel aan preventie gedaan wordt maar aan de andere kant qua gelden en daadwerkelijke uren is er niet heel veel bijgekomen in de jeugdgezondheidszorg. En

58

daardoor ook dat contactmomenten veel minder zijn. En natuurlijk is dat een wens van ouders want er kan veel meer digitaal. Ouders kunnen zelf veel meer vinden. En aan de andere kant als je ouders en kinderen minder vaak ziet, bouw je een andere band op en waar leg je dan de problemen eventueel ziet dan neer. He, bij wie doe je dat dan? En het CJG is dan natuurlijk ook dat we hier samen in een gebouw zitten en wel nauw contact hebben met elkaar maar dat is landelijk natuurlijk niet zo. In die zin is dat soms wel een beetje zoeken.

Op de langere termijn loont preventie

Preventie, het resultaat van wat je er mee wilt bereiken. Mensen uit de goot halen, het kost de samenleving uiteindelijk minder geld!

We hebben dat laten uitrekenen, de financiële opbrengsten van verslavingszorg, dat is een zevenvoud van wat de kosten zijn. Dat heb ik altijd wel geweten als verslavingsexpert maar in de normale wereld wordt dat gezien als parels voor de zwijnen. Dure afkickbehandelingen, 20 keer opgenomen, mensen vallen ook nog weer terug, dat kost allemaal maar geld. Ze doen het allemaal zelf, waarom zou je het doen. De werkelijkheid is natuurlijk, wij werken met relatief jonge mensen dus als wij iemand 20 keer behandelen (begrijp me niet verkeerd, de meesten hoeven niet 20 keer behandeld te worden, maar laten we dat extreme getal als voorbeeld nemen) en door die 20 keer is die uiteindelijk de helft van zijn leven clean en arbeid productief en pleegt 90% minder delicten. Als ik dat uitreken in geld, ik zet dat af tegen de

behandelkosten, dan heb ik heel veel geld verdiend. En wat het met de zwarte markt gedaan heeft, die is ingestort. Heroïne kost nog maar een paar euro op de zwarte markt. Wat denk je dat dit met de zware criminaliteit gedaan heeft. Er zijn hele oorlogen mee gefinancierd. Je verstand staat er ook bij stil hoeveel criminaliteit drugsgebruikers per dag pleegden, de fysieke schade, hun detenties, de politie inzet, de maatschappelijke kosten van hun delicten, van de zwarte handel. Dan heb ik het nog niet eens over directe schade als huiselijk geweld,

huisuitzettingen, kinderverwaarlozing, ongelukken, onder invloed rijden, uitkeringen, dat zijn enorme kostenposten. Als je dat afzet tegen de kosten van een behandeling, dat is een fractie, echt een fractie. Afgezien van het feit het thema van preventie, dan heb je het over

behandelingen van een paar duizend euro. Als je daarmee weer iemand in een schooltraject krijgt en zorgt dat iemand zich niet vergiftigt, dat iemand weer een beroepscarrière heeft in plaats van dat hij in de verslaving scene blijft hangen, de opbrengst daarvan is bijna niet te becijferen. Daar kun je aardig wat pilletjes taaislijmziekte van betalen.

Vanuit mijn vakgebied als wijkverpleegkundige wil je gewoon graag dat iemand zo lang

mogelijk zelfstandig en naar behoren thuis kan blijven wonen. Als iemand zorg nodig is, dat is allemaal wel goed geregeld. Het maakt niet uit of je daar nu een Sensire voor benaderd of een buurtzorg of een Trimenzo of een Verian. Want iedereen levert gewoon de zorg, daar valt ook niet meer over te discussiëren, daar valt ook geen winst meer te behalen. Maar vooral het stukje preventie, zorg je ervoor dat je uiteindelijk geld bespaart omdat mensen, nogmaals, langer thuis kunnen blijven wonen en daarom meer vertrouwen krijgen en daarom ook meer dingen zelf kunnen ondernemen. Als iemand inderdaad thuis moet blijven omdat de thuiszorg 3 x per dag komt voor medicatie, dan zorg je voor dat iemand veel minder mobiel is, dat iemand eenzaam wordt omdat hij niet meer de deur uit kan. Zo zijn er nog veel meer dingen

59

op te noemen, waarvan ik denk dat het goed is om vooral preventief het al voor te zijn. En op het moment dat je preventief bezig bent kost het wel even tijd en geld, maar ik denk op de langere duur bespaart zowel de gemeente als de zorgverzekeraar en de cliënten in dit geval het voornaamste. Ik denk dat daardoor heel veel tijd bespaard kan worden en daarmee maak je de cliënt het gelukkigst.

In maart 2017 heb ik samen met de coördinator aan de hand van een effectencalculator in kaart gebracht hoeveel tijd en geld zo’n project kost en wie er allemaal aan hebben

meegewerkt. Op deze manier kan duidelijk worden dat preventief optreden minder tijd en geld kost dan bijvoorbeeld een WSNP traject. Daarnaast schrijft John van Hofstede van gemeente Lochem beleidsstukken met ervaringen uit het werkveld. Daarna mogen netwerkpartners op de beleidsstukken schieten en dan wordt het beleidsstuk in de Raad ingebracht.

Armoedebestrijding staat hoog op de lijst. Mijn ervaring is dat er in de gemeente Lochem meer opzet voor preventie is, maar in de gemeente Voorst is de samenwerking met

netwerkorganisaties professioneler.

Uiteindelijk is het altijd goed om preventief aan het gebruik wat te doen en op het juiste moment bij jongeren, maar ook bij volwassenen, omdat je dan heel veel leed kunt voorkomen.

Ik weet niet of jullie de brief van de staatssecretaris hebben ontvangen, die laatst uit is gegaan, dat elke euro aan preventie 6 euro oplevert. Dat is denk ik echt ook heel duidelijk waar de kern in staat. Wat je vanuit preventie kunt bereiken.

Preventie vind ik eigenlijk gewoon slim. Ik vergelijk het met de kerk. Veel kerken staan leeg en verdwijnen. Wij zijn 7 jaar geleden begonnen met investeren. Drie ton in een dak van een oude kerk. Als je het dak laat lekken dan kun je helemaal niets meer. Dan gaat die kerk verrotten.

Vier toiletten eraan bouwen en een invalidevoorziening enzovoorts. Waarom doe je dat nog terwijl het aantal kerkgangers minder wordt. Als je dat niet doet kun je geen multifunctionele activiteiten concerten verhuur en weet ik wat doen dus investeer in preventie. Daar kun je hele dikke boeken over schrijven maar hier zit een religieuze eigenaar van het kerkgebouw en die heeft geld nodig en dat krijg je door donaties, fondsen en subsidies. Eerst zorgen dat we euro’s er bij krijgen en de rest van de euro’s die zullen we gaan verdienen met verhuren en voor evenementen feesten enz. Maar dan moeten we eerst zorgen dat er een goed dak op zit.

Want anders gaan alleen maar achteruit boeren. En zo kan je ook over de samenleving denken of over welzijnsvoorzieningen. Kunst hoeven we geen geld aan te verdienen, dat mag

kostenneutraal. Maar als we dat niet doen dus we zijn alleen maar bezig om een mooi gebouw neer te zetten dan houdt het ook op. Dus dat is ook niet efficiënt als je kijkt naar de toekomst dan moet je zorgen dat er reuring komt. En met het dorp is het hetzelfde. Als je op een

eilandje blijft leven dan krijg je geen vrienden en als je niet met de buren contact of leert kennen of omziet naar je buren dan krijg je ook geen verbinding dan krijg je wel een mooie tempel waar getrouwd wordt en mooie concerten zijn maar daarvoor staat dat kerkje er niet dat kerkje staat er 12 eeuwen omdat het iets voor de gemeenschap betekend en ik denk dat je zo ook naar het ouderenprobleem, kwetsbare ouderen eenzaamheid kunt kijken en benaderen.

Daar kun je harde pegels euro’s aan verbinden maar dat kun je ook anders kwalificeren. Wat je er mee wilt. Kwaliteit van leven. Er komt steeds meer belangstelling van jongeren dat mensen

60

willen weten waar ze vandaan komen dat is prachtontwikkeling. Een neef uit Amsterdam die binnenkort een kindje krijgt was geïnteresseerd waar hij vandaan komt: “Hoe zit de familie eigenlijk in elkaar?” Onze kleinkinderen tussen 8 en 15 jaar stellen die vragen nog niet. Waar kom je vandaan opa of waar zat je op school? Daar zijn ze nog niet mee bezig. Scholen kunnen hier iets in betekenen. Klassen komen ook wel naar een repetitie van bijvoorbeeld een orkest van het Oosten vaak komen ouders mee en die zijn nog nooit in die kerk geweest. Maar we wonen niet in Twello of in Amersfoort we wonen hier in Wilp. Ze komen er met de hond langs maar wisten niet dat je hier naar binnen kon.

Jullie willen meer gaan sturen op resultaten. Dat vind ik nog wel een lastige. Neem JOGG, Je kunt op verschillende manieren kijken naar welke resultaten bereikt zijn. Bij de GGD hebben we een evaluatiebureau. Dat is best wel een hele worsteling, hoe geef je vorm wat je bereikt hebt, hoe kan dat met zo’n initiatief? Dat is meer een vraag die ik mezelf stel. Soms denk ik dat we wel eens roomser dan de paus willen zijn. Wij proberen bijvoorbeeld heel goed te evalueren. Daar worden we dan ook weer op afgerekend. Bijvoorbeeld er is met JOGG zoveel in gang gezet, straks wordt gevraagd of we wel het 2 procent minder overgewicht hebben

behaald, terwijl er zoveel mooie dingen gebeuren, waarvan het effect soms wat langer op zich laat wachten. Waar en hoe stuur je dan op? Is lastig. Er zijn ook dingen die op de lange termijn resultaat opleveren. Het verschilt wel per gemeente hoe strak er naar de cijfers gekeken wordt.

Daar zijn de gemeenteverkiezingen natuurlijk ook van belang in. Welke kleur komt daar naar voren, de een zet daar meer op in dat de ander. Maar ik denk altijd maar: welke kleur je ook hebt, als je zegt: we moeten goed voor die mensen, vluchtelingen, zorgen dan moet je iets doen op het gebied van gezondheid. En als je zegt: ik wil er niet teveel last van hebben, moet je ook wat doen! Want als je niets doet, komt er een groot aandeel bijstandstrekkers en mensen met klachten en de kinderen die erbij opgroeien en die gedeeltelijk goed terecht zullen komen maar ook daarvan last zullen ondervinden.

Waarderen van de goede, kleine initiatieven

Nog over de preventieplannen: niet alleen budget voor dingen is belangrijk, maar ook

waardering voor mensen die al dingen hebben gedaan, zet ze in het zonnetje. Mensen die iets betekenisvol gedaan hebben daarvoor waarderen. Voorbeeld is de kookclub die ergens

spontaan was ontstaan (staat op pagina 30 van een van de stukken). Misschien is iemand die zo’n kookclub al begonnen is wel geholpen met bijvoorbeeld hulp bij PR of iets dergelijks,

spontaan was ontstaan (staat op pagina 30 van een van de stukken). Misschien is iemand die zo’n kookclub al begonnen is wel geholpen met bijvoorbeeld hulp bij PR of iets dergelijks,