Bijdrage(n) verbonden partijen
Deelprogramma 6.2: Deelname aan cultuur
6.2.2 Een leven lang cultuur
Cultuuronderwijs is essentieel voor de ontwikkeling van kinderen. In Groningen krijgt iedereen de kans om zich te ontwikkelen met behulp van kunst en cultuur. We willen dat de inwoners van de stad kennis hebben van de geschiedenis van Groningen om bewustzijn te creëren over onze identiteit in zowel het verleden als het heden. We bevorderen actieve cultuurparticipatie omdat dit bijdraagt aan het welzijn van onze inwoners en sociale cohesie bevordert. Voor de musea en bibliotheek hebben we een nieuw uitvoeringsbeleid ontwikkeld.
Met de volgende indicatoren wordt de voortgang van dit beleidsveld gemeten. Als er geen gegevens beschikbaar zijn/of één maal per twee jaar gemeten worden staat er een streepje.
Prestatie-indicatoren Behaald 2016 Beoogd 2017 Behaald 2017
Aantal bezoekers Groninger Forum 1.190.151 107.000* 1.229.004
Aantal uitleningen bibliotheek 1.299.616 1.370.000 826.405
Aantal leden bibliotheek 45.500 45.000 42.379
% Groningers dat wekelijks naar OOG kijkt 42% 24%** 49%
Aantal bezoekers Noordelijk Scheepvaartmuseum
25.900 30.000 38.757
Aantal gehonoreerde projecten Plusregeling amateurkunst (en uitputting budget)
38 25 43
Aantal bereikte leerlingen in het basisonderwijs met CMK
9.371 10.000 9.752
% deelnemende scholen aan CMK 35% 35% 59%
Aantal scholen in het VO met de Cultuurkaart 10 10 10
*Het aantal bezoekers van het Forum in de begroting 2017 is onjuist weergegeven. In de realisatie van 2016 en de begroting 2017 zijn
getallen opgenomen waarbij de verlengingen als nieuwe uitleningen werden geteld. In 2017 zijn alleen de uitleningen opgenomen. Er is een lichte daling van leden vanwege de opschoning van de verschillende abonnementensoorten. De verwachting is dat dit aantal weer zal gaan stijgen door het boetevrije abonnement.
** In 2016 is een onderzoek gestart naar de kijk- en luistercijfers van OOG. De beoogde doelstelling van 24% is gemaakt nog voor het onderzoek plaatsvond.
Wat wilden we bereiken in 2017?
• Cultuuronderwijs is essentieel voor de ontwikkeling van kinderen. We sloten aan bij de Europese doelstelling van een leven lang leren en staan voor dat Stadjers 21st century skills ontwikkelen. In Groningen kreeg iedereen de kans om zich te ontwikkelen met behulp van kunst en cultuur;
136
• We wilden dat de inwoners van de stad kennis hebben van de geschiedenis van Groningen. Dit is belangrijk voor het bewustzijn over onze samenleving in zowel het verleden als het heden;
• We vergrootten het bereik en de kwaliteit van cultuuronderwijs op scholen. Ons instrument hiervoor is Cultuureducatie met kwaliteit;
• We streefden naar een optimale inzet van het gemeentelijke amateurkunstbudget; • We wilden meer samenwerking bewerkstelligen tussen de erfgoedinstellingen, zodat de
collectie Groningen vaker en laagdrempelig wordt getoond;
• De inwoners van de stad hadden plezier in lezen en werden gestimuleerd in hun literaire ontwikkeling;
• Kinderen, jongeren en volwassenen in de stad beschikken over een basisniveau taalvaardigheid waarmee ze minimaal zelfredzaam zijn in de hedendaagse informatiemaatschappij. Ze maakten kennis met, en beleefden plezier aan lezen;
• De inwoners van de stad zijn actieve burgers die deel uitmaakten van en participeerden in de samenleving. Alle Groningers hadden de mogelijkheid om vrij elkaar te ontmoeten en in debat te gaan over actuele maatschappelijke thema’s.
Wat hebben we hiervoor gedaan? Cultuureducatie
In september 2017 is K&C begonnen met de uitvoering van de steunfunctie cultuureducatie voor de stad. Dit heeft geleid tot een actualisatie van het nascholingsaanbod, een uitbreiding van het cultuurmenu en meer samenwerking tussen de culturele instellingen op het gebied van
cultuuronderwijs. Cultuureducatie met kwaliteit is in 2017 voortgezet.
Wij zijn als eerste gemeente gestart met 'Meer muziek in de klas'. Verschillende partijen uit de stad waaronder schoolbesturen, het Prins Claus Conservatorium en de PABO hebben gewerkt aan het gezamenlijk opstellen van plannen hoe muziekonderwijs een structurele plek binnen het curriculum te geven.
Amateurkunst
De klankbordgroep amateurkunst heeft een aantal aanbevelingen gedaan over de Basisregeling Amateurkunst en de Plusregeling. Deze aanbevelingen gericht op verhoging van het budget en het efficiënter inzetten van beide regelingen hebben wij overgenomen.
Toegankelijkheid kunst en cultuur
Ook in 2017 konden Stadjers die geen financiële mogelijkheden hebben om deel te nemen aan cultuur gebruik maken van het Jeugdcultuurfonds en de Stadjerspas. De regeling waarbij studenten gratis naar het Groninger Museum kunnen is verlengd tot 2020.
Groninger Forum - wijkfilialen
Het bibliotheekwerk in de wijken is versterkt. De wijkvestigingen van het Groninger Forum functioneren vooral als familiebibliotheek. De klassieke bibliotheektaken zijn een belangrijk vertrekpunt voor deze vestigingen. Tegelijkertijd ontwikkelen de wijkvestigingen zich verder tot een meer eigentijds multidisciplinair platform waar informatie, educatie en ontmoeten
kernwaarden zijn. Het accent van een wijkvestiging ligt op activiteiten rond educatie, jeugdactiviteiten en sociaal domein.
Conclusie
Cultuureducatie met kwaliteit is voortgezet, door de landelijke regeling muziekimpuls lag de focus op muziek. Het bibliotheekwerk in de wijken is versterkt. De wijkfilialen hebben een modern karakter gekregen en spelen hiermee in op de behoefte van de samenleving.
137
Bijdrage(n) verbonden partijen
Gemeenschappelijke regeling Groninger Archieven
Beleidsrisico’s in relatie tot de verbonden partij
De Groninger Archieven zijn voor de opbrengsten voor het grootste deel afhankelijk van de bijdragen van de gemeente en het Rijk. Bezuinigingen van deze partijen kan invloed hebben op de opbrengsten en het realiseren van de beleidsdoelen.
Relevante beleidsinformatie De functie van de archieven verschuift naar een brede publieksinstelling met als doel om de geschiedenis van stad en provincie onder de aandacht te brengen. Hiermee wordt de verbinding gelegd tussen het onderzoek dat in de archieven wordt gedaan en de groeiende belangstelling in regionale geschiedenis.
Digitalisering blijft de komende jaren de rode draad voor de Groninger Archieven. Het accent wordt gelegd op de groei van digitale
toegankelijkheid en digitale dienstverlening. Tot 1 januari 2021 wordt toegewerkt naar een te raadplegen collectie onderverdeeld in een fysiek en digitaal deel, met voor beide een eigen depot en eigen publieks-toegankelijkheid.
Martiniplaza BV
Beleidsrisico’s in relatie tot de verbonden partij
Het belangrijkste beleidsrisico voor 2018 was de vaststelling van het benodigde budget voor het vastgestelde achterstallig onderhoud voor de periode 2017 t/m 2020 (MJOP2). Dit risico is vervallen omwille van het feit dat het budget door de gemeenteraad beschikbaar is gesteld.
Het tweede risico is het risico dat kan ontstaan indien het vastgoed wordt overgedragen aan de gemeente Groningen en daarbij geen adequate en sluitende afspraken kunnen worden gemaakt over het onderhoud nu en in de komende tien jaar. Indien de dan nieuwe eigenaar van het gebouw (de gemeente) niet kan of wil voldoen aan de eisen die de markt aan het gebouw stelt, komt ook de toekomst van Martiniplaza rechtstreeks in gevaar.
Relevante beleidsinformatie Onderhoud gebouw (1)
Het urgent onderhoud fase 1 (MJOP1) is medio 2017 geëindigd. Een objectieve rapportage daarover van Draaijer+partners is naar de gemeenteraad gezonden.
Onderhoud gebouw (2)
De plannen voor het verdere onderhoud en aanpassing van het gebouw en de omgeving voor de periode 2018-2020 worden momenteel nader uitgewerkt. De financiering hiervoor zal door MartiniPlaza zelf worden verzorgd. Hierover is overeenstemming in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders bereikt.
De plannen voor de periode 2020 - 2030 worden nader uitgewerkt. Hierbij gaat het niet alleen om MartiniPlaza maar ook om de inpassing in de omgeving en de vergroening. Ook de toekomst van de beide oudste hallen vormt onderdeel van deze discussie.
Definitieve rechtsvorm
Het vervolgonderzoek naar de definitieve rechtsvorm voor MartiniPlaza (BV, stichting dan wel project structuur) is in gang gezet. De uitkomsten daarvan zullen naar verwachting rond de zomer 2018 worden aangeboden ter besluitvorming.
138 Eigenaarschap vastgoed
Het vervolgonderzoek naar wie de eigenaar moet worden van het vastgoed is in gang gezet. De uitkomsten daarvan zullen zoveel mogelijk in samenhang met het onderzoek naar de rechtsvorm rond de zomer 2018 worden aangeboden.
Begroting MartiniPlaza 2018
Deze begroting is in oktober 2017 vastgesteld in de
aandeelhoudersvergadering. Daarover kan op dit moment nog niets worden gezegd. Wel kan worden opgemerkt dat het jaar 2017 conform begroting is verlopen. De voorspellende kracht van de begroting ten opzichte van de realisatie neemt derhalve toe.
Wat heeft het gekost?
In dit onderdeel geven wij per deelprogramma een toelichting op de afwijking in de baten en de lasten > 250 duizend euro.
Deelprogramma (bedragen x 1.000 euro)
Primitieve begroting Actuele begroting Rekening 2017 Verschil
06.1 Culturele infrastructuur 23.963 29.319 30.383 -1.064
06.1.1 Ruim baan voor talent 842 886 931 -45
06.1.2 Een sterke basis en ruimte ver 4.936 4.921 4.934 -13
06.1.4 Overal cultuur 17.262 22.587 23.617 -1.031
06.1.5 Evenementen 923 926 901 25
06.2 Deelname aan cultuur 15.189 15.215 15.228 -13
06.2.2 Een leven lang cultuur 15.189 15.215 15.228 -13
Totaal Lasten 39.152 44.533 45.611 -1.078
06.1 Culturele infrastructuur 9.909 9.937 11.406 1.470
06.1.1 Ruim baan voor talent 2 2 2
06.1.2 Een sterke basis en ruimte ver 0 0 10 10
06.1.4 Overal cultuur 9.562 9.590 11.086 1.496
06.1.5 Evenementen 345 345 309 -36
06.2 Deelname aan cultuur 0 0 24 24
06.2.2 Een leven lang cultuur 0 0 24 24
Totaal Baten 9.909 9.937 11.430 1.494
Totaal Saldo voor bestemming 29.244 34.597 34.181 416
Reserve mutaties
Totaal toevoegingen 1.736 1.809 1.809 0
Totaal onttrekkingen 2.464 2.523 2.523 0
139
Financiële toelichting
6.1 Culturele infrastructuur Lasten Baten Saldo
Afwijking (bedragen x 1.000 euro)
-1.064 1.470 406
Onderhoud gebouwen (N 320 duizend euro)
Bij de Oosterpoort en de Schouwburg was er in 2017 een nadeel op onderhoud van 320 duizend euro. In 2017 is de onderhoudssituatie van De Oosterpoort onderzocht door Draaijer+Partners. Aanleiding was onder andere het oplopende tekort op onderhoud en knelpunten met betrekking tot de (brand)veiligheid en geluidsoverlast. Uit het onderzoek bleek dat het gebouw, ongeacht de investeringen, niet meer 'up to date' is te krijgen. Daarop heeft ons college besloten tot nieuwbouw binnen 10 jaar en instandhouding van de huidige locatie gedurende deze periode. Om te voldoen aan de actuele eisen met betrekking tot (brand)veiligheid en geluidsoverlast, is -conform het advies - besloten tot het doen van de noodzakelijke investeringen in 2018.
Kapitaallasten (V 175 duizend euro)
Er is incidentele vrijval op kapitaallasten bij de Oosterpoort en de Schouwburg, omdat vervangingsinvesteringen later dan begroot worden uitgevoerd. Grotere projecten bij deze gebouwen worden zo veel mogelijk in de zomermaanden gepland, wanneer weinig programmering plaatsvindt. De kapitaallasten komen daardoor nog niet volledig ten laste van 2017. Programmering (N 77 duizend euro)
In het kader van onze ontwikkelrol bij de podiumkunsten hebben we in 2017 in de programmering bij de Oosterpoort enkele experimenten opgezet, zowel op inhoud als op nieuwe doelgroepen. Met nieuwe festivals als Rockit, Schools'out en My First Festival proberen we nieuwe jazzmuziek en meer jeugd binnen te krijgen. Daarnaast zijn we gestart met het verbinden van de wijken van Groningen en de Stadsschouwburg in het project De Wijk, De Wereld. Deze experimenten hebben in 2017 geleid tot nadeel op het programmeringsresultaat.
Extra beleidsmiddelen Cultuur (thema Verrijken) (V 178 duizend euro)
In de begroting 2018 hebben we opgenomen dat een aantal knelpunten/ambities binnen het programma Cultuur in 2018, deels gefinancierd wordt uit het cultuurbudget 2017. Het gaat om de knelpunten/ambities Leeuwarden Culturele Hoofdstad 2018 (project Claudy Jongstra en de Groningse Ambassade) en de door de raad, bij de behandeling van het Uitvoeringsprogramma Cultuur, besloten aanvullende financiering voor Urban House, Noord Pool Orkest, Prime en Music and Fun. In 2017 hebben we hiervoor een budget van 178 duizend euro gereserveerd.
Plankosten Kunstwerf Ebbingekwartier (V 175 duizend euro)
De voorbereidingskosten voor de realisatie van het nieuwbouwproject Kunstwerf Ebbingekwartier zijn in 2017 lager dan de bijdrage.
Overige afwijkingen (V 17 duizend euro)
140
Financiële risico's
Naam risico Vennootschapsbelasting (Vpb) voor overheidsbedrijven
Programma Alle programma's
Omschrijving Vennootschapsbelasting is een belasting die wordt geheven over de fiscale winst
welke door een onderneming is behaald. Met ingang van 1 januari 2016 is de gemeente Vennootschapsbelastingplichtig indien en voor zover zij een onderneming drijft. Daar waar binnen de gemeente sprake is van het drijven van een onderneming, zal de Vpb-plicht gaan gelden. Het gaat dan om economische activiteiten waarbij de gemeente in concurrentie treedt (of kan treden) met de markt en daarmee winst behaald. Van die gemeentelijke onderdelen zal dan de fiscale winst moeten worden bepaald.
De gemeente doet voor alle activiteiten die fiscaal als onderneming worden aangemerkt gezamenlijk één aangifte. Daardoor kunnen verliezen bij één onderneming worden gesaldeerd met winsten van andere ondernemingen. Indien geconsolideerd een winst wordt behaald dient maximaal 25% Vpb worden betaald. De gemeente Groningen heeft ter voorbereiding op de invoering haar Vpb activiteiten in beeld gebracht en heeft ondersteund door externe fiscale deskundigheid een inschatting gemaakt van de Vpb effecten. Op grond van deze inventarisaties hebben we onze aanvankelijke inschattingen van te betalen Vpb voor de grondexploitaties, het parkeerbedrijf, Stadsbeheer en overige gemeentelijke activiteiten nader aangescherpt.
De grootste verwachte gevolgen komen uit het parkeerbedrijf en van Meerstad. Voor het Parkeerbedrijf verwachten wij geen fiscale winst. Voor Meerstad wordt op termijn wel een fiscale winst verwacht. De juridische constructie van Meerstad (CV/BV) maakt dat Meerstad moet worden opgenomen in de aangifte VPB van de gemeente Groningen.
Voor de aangifte over het boekjaar 2016 is uitstel aangevraagd. We verwachten als gemeente in totaliteit geen VPB te hoeven betalen in de eerst jaren. Het risico bestaat echter dat de Belastingdienst anders zal oordelen over de feiten. Het is derhalve wel van belang om dit risico te blijven volgen.
Risicobedrag 2018 nul Kans 2018 Risicobedrag 2019 nul Kans 2019 Risicobedrag 2020 nul Kans 2020 Risicobedrag 2021 nul Kans 2021 Structureel/Incidenteel 1e signaleringsmoment
Actie De voorbereidingsfase is in 2016 afgerond. Net als voor de overige belastingen zijn
de taken samenhangend met de Vpb-plicht overgenomen door de lijnorganisatie en onderdeel geworden van reguliere processen. Inmiddels zijn hiertoe onder andere de relevante systemen ingericht en zijn processen beschreven. Hiermee borgen we dat nieuwe activiteiten worden getoetst op mogelijke Vpb effecten.
Daarnaast hebben we samen met een externe fiscalist de consequenties voor de grondexploitaties en het parkeerbedrijf in beeld gebracht. Er hebben in 2016 gesprekken plaatsgevonden met de belastingdienst over de aanpak en gemaakte keuzes. We trachten hiermee een bepaalde mate van zekerheid te krijgen over het uiteindelijke effect van de invoering van de Vpb voor overheidsondernemingen. In 2018 doen we (uitgesteld) aangifte Vpb over het boekjaar 2016. Dit is de eerste keer dat we als gemeente aangifte Vpb doen. Vpb is voor gemeenten nieuwe wetgeving en er wordt landelijk op onderdelen nog overleg gepleegd over de interpretatie van de wet. Hierdoor bestaat het risico dat gemaakte keuzes wellicht moeten worden herzien en de gevolgen voor de gemeente moeten worden bijgesteld.
141
Naam risico Niet halen bezuinigingen
Programma Alle programma's
Omschrijving Om het tekort in het meerjarenbeeld 2014-2021 op te lossen is bij de begrotingen
tot en met 2017 een pakket aan bezuinigingsmaatregelen opgesteld van gemiddeld 20 miljoen euro. We moeten er rekening mee houden dat we niet alle
voorgenomen bezuinigingen volledig en/of in het gewenste tempo realiseren. We hebben bij de rekening 2017 het risico van elke bezuinigingsmaatregel afzonderlijk beoordeeld. Het risico komt daarmee in 2018 op 4 miljoen euro, in 2019 op 5 miljoen euro en vanaf 2020 op 4 miljoen euro. De kans in totaal is 100% omdat de kans van optreden per maatregel is bepaald. Dit is conform de werkwijze van de risicoboxenmethode.
Risicobedrag 2018 4 miljoen euro
Kans 2018 100%
Risicobedrag 2019 5 miljoen euro
Kans 2019 100%
Risicobedrag 2020 4 miljoen euro
Kans 2020 100%
Risicobedrag 2021 4 miljoen euro
Kans 2021 100%
Structureel/Incidenteel Incidenteel
1e signaleringsmoment Begroting 2014
Actie We sturen actief op realisatie van de maatregelen.
Naam risico Exploitatie Groninger Forum
Programma Cultuur
Omschrijving Het Forum opent in 2019. Op dit moment bedraagt het berekende structurele
tekort op de begroting vanaf 2020 van het Forum 829 duizend euro. Daarnaast is er nog sprake van incidentele frictiekosten van in totaal 1,1 miljoen euro vanaf 2020 t/m 2024. Het risico in 2020 bedraagt 1 miljoen euro en in 2021 2 miljoen euro. Het totale risico in 2024 is 4 miljoen euro. In het risico houden we ook rekening met het bedrag van 145 duizend euro dat het Forum zelf in de exploitatie moet oplossen.
Risicobedrag 2018
Kans 2018
Risicobedrag 2019
Kans 2019
Risicobedrag 2020 1 miljoen euro
Kans 2020 75%
Risicobedrag 2021 2 miljoen euro
Kans 2021 75%
Structureel/Incidenteel Incidenteel
1e signaleringsmoment Rekening 2014
Actie Samen met het Groninger Forum worden de ontwikkelingen in de exploitatie
142
Programma 7: Verkeer
We willen een goed bereikbare stad zijn, met een aangename, veilige en gezonde leefomgeving. Uitgangspunt daarbij is 'met de fiets of het openbaar vervoer als het kan, met de auto als het moet'. In fietsstad Groningen gaan veel inwoners dan ook met de fiets, mede dankzij de korte afstanden in onze compacte stad en het goede fietsklimaat. Voor het gebruik van openbaar vervoer, al dan niet in combinatie met het gebruik van Park+Ride (P+R), is veel draagvlak.
Onze stad heeft regionaal gezien een centrumfunctie voor werkgelegenheid, onderwijs, cultuur en zorg. Ook de bereikbaarheid met de auto is daarom van groot belang. Als inwoners en bezoekers toch de auto pakken, willen we dat ze vlot door kunnen rijden, zowel in de stad als op onze ringwegen.
De komende jaren zetten we zwaar in op de fiets, gezamenlijk met de partners in de regio investeren wij daarin 85 miljoen euro. Ook in openbaar vervoer wordt flink geïnvesteerd met de gezamenlijke aanpak van de spoorknoop bij het hoofdstation en de uitrol van het hoogwaardig openbaar vervoer (HOV)-bussysteem in de combinatie met een forse uitbreiding van de P+R-capaciteit. Daarnaast investeren wij, met onze partners, de komende tijd flink in de aanpassing van de zuidelijke ringweg en studeren op de westelijke, om daarmee het autoverkeer in de stad te ontlasten
De doelstelling(en) en relevante beleidsnota's van het programma staan hieronder. Via het menu hiernaast kom je bij de relevante ontwikkelingen, de bijdrage van verbonden partijen, de deelprogramma’s met bijhorende beleidsvelden, de financiën en de financiële risico’s.
Doelstellingen en relevante beleidsnota's
We willen dat:
• Groningen een goed bereikbare stad is;
• Met een aangename, veilige en gezonde leefomgeving;
• Ook tijdens de uitvoering van de grote infrastructurele projecten; • Waarin met de fiets of het openbaar vervoer gereisd wordt als het kan; • En met de auto als het moet.
Het programma is uitgewerkt in de volgende beleidsnota’s:
Uitvoeringsprogramma Bestemming Binnenstad (2016) Meerjarenprogramma Verkeer 2016-2019 (2016) Fietsstrategie 'Wij zijn Groningen Fietsstad' (2015) Uitvoeringsprogramma Fietsstrategie 2015-2025 (2015)
Vervoeren, Verbinden, Verslimmen! - Nota van Uitgangspunten voor aanbestedingen van het openbaar vervoer per bus, in Groningen en Drenthe in de periode 2017 – 2027 (2014)
Netwerkanalyse regio Groningen-Assen (2013)
HOV Visie - Bouwsteen van de Netwerkanalyse Regio Groningen-Assen (2013) Parkeren met perspectief (2012)
Beleidsregels gehandicapten parkeren 2012-2022 (2012) P+R nota 2011-2020 (2011)
Nota Duurzame Mobiliteit, geactualiseerde beleidsnota Verkeer en Vervoer 2011-2020 (2011) Programma Noord-Nederland - Spoorplan Noord-Nederland (2011)
Parkeernota 2011-2020 (2011)
143
Relevante ontwikkelingen
2017 is het jaar waarin veel meer aandacht is ontstaan voor het onderwerp verkeersveiligheid dan we vooraf hadden voorzien, onder andere door een expertmeeting en een hoorzitting georganiseerd door de
gemeenteraad medio 2017. Als vervolg daarop is een programma voor verkeersveiligheid in de maak en in de begroting 2018 is meer geld uitgetrokken voor dit onderwerp om vanaf 2018 te kunnen starten met de uitvoering.
Na afronding van de oostelijke en noordelijke ringweg is de aannemerscombinatie in 2017 verder gegaan met de uitwerking van de plannen voor de zuidelijke ringweg en zijn voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. Groningen bereikbaar heeft voorbereidingen getroffen voor de hinder die gaat ontstaan als we echt groots aan de slag gaan de komende jaren. Dat is naast de aanpak van de ringweg ook een start met de uitvoering van het project spoorknoop hoofdstation. In 2017 zijn we daarnaast begonnen met de voorverkenning voor het noordelijk deel van de westelijke ringweg.
Ook zijn in 2017 veel projecten voor de fiets uitgevoerd (Uitvoeringsprogramma Fietsstrategie), zoals het verbeteren/ verlengen van de slimme routes naar Zernike en de fietsrotonde kruispunt Wilhelminakade-Princesseweg. Fietsers hebben daarnaast meer fysieke ruimte gekregen op bijvoorbeeld de Diepenring waar aparte brede fietsstroken zijn aangelegd. Het flitsteam fietsparkeren heeft in de binnenstad gezorgd voor meer fietsparkeerplaatsen (zoals nachtstalling Grote Markt en zaterdagstalling A-kerk) en voor iets meer orde op straat door het inzetten van fietsstewards. Met gedragscampagnes proberen we het gedrag van de fietser te beïnvloeden, zoals de campagne 'alle richtingen tegelijk groen'.
Daarnaast zijn er verbeteringen geweest in het Openbaar Vervoer (OV) met de verdere verbeteringen van het