Van controleur R. J. Koppenol: de d o e k o e n of p e n a b a r en zijne functies bij verschillende soorten van m e n a b a r (verg. nos. 13 en 20) ; hun toezicht op zeden en huwelijksinstellingen ; overtredingen voor te brengen bij „raad der ouden"; h a r t a p e n t j a r i a n gelijk te deelen (ook vrouw y2) ; soort tijdelijk dienhuwelijk.
6. Rechtsverhoudingen bij de pepercultuur (1913) . . . . 267
Ontleend aan „De pepercultuur in de buitenbezittingen" (Ene. Bureau).
Bundel XII.
7. Rechtsverhoudingen bij de gambircultuur (1914) . . . 213
Uit „gambircultuur in de buitenbezittingen" (Ene. Bureau).
Bundel XVIII.
8. Gegevens over Bangka (1918, 1919) 337
Adatinkomsten ; grond mag niet worden verkocht, wel huizen en boomen ; koopbrieven; ladang- en tuinaanleg door vreemden. — Herkomst niet vermeld.
Bundel XXII.
9. O r a n g l a o e t (1921) 355
Ontleend aan Rouffaer's „Was Malaka emporium vóór 1400?" verg. J no. 21 ; verder J nos. IS, 16, 19).
10. Verbodsteekenen (1921) 356
Gegevens uit Pangkal Pinang; zie verder Z no. 23.
145
B A N G K A - B E L I T O E N GNo. Biz.
Bundel XXV.
11. Inlandsche gemeenten op Bangka (1920) 227
Uit een regeeringsrapport [van de hand van M. Hamerster?] : inlandsen gemeentewezen hier vrijwel schepping van Eur. bestuur ; geen hoofden-bestuur was meer te vinden, tinbedrij f had adat weggevaagd; toen be-stuur en tinwinning gescheiden werden (1913) kon begonnen worden aan den opbouw der dorpsautonomie ; in werkingtreding gemeenteordon-nantie 1920, zeer geslaagd : raadsleden = k e t o e a k a m p o e n g , met k e p a l a k a m p o e n g aan het hoofd (titels g e g a d i n g , d e p a t i ) , enz.; opgewekt gemeenteleven; regelingen, o.m. van heffingen; inheem-sche dorpsrechtspraak (minnelijke schikkingen); voorbeelden van zaken, door den dorpsrechter (gemeenteraad) beslist met opleggen van boeten, bevel tot afwerking van taak, oplegging van gemeentediensten ; men legt zich bij beslissing neer (slechts 1 uitzondering).
12. Dorpsvorming op Belitoeng (1868, 1869) 238
Uit proces-verbaal van hoofdenvergadering 18 Mei 1868 en een rapport van 1869, betr. het doen aanleggen van kampongs langs de groote wegen ; verder een uittreksel uit het gouvernementsbesluit van 6 Juni 1869, waarin onmogelijkheid van dit streven werd ingezien in verband met ladangbouw.
13. I n l a n d s c h e g e m e e n t e n o p B e l i t o e n g ( 1 9 2 2 ) 2 4 1 1. Uit regeeringsrapporten (waarschijnlijk uit slechts één, van M. H a
-m e r s t e r ? ) : tinwinning hier veel -minder destructief gewerkt dan op Bangka ; ook hier moesten kampongs aan grooten weg aangelegd (zie vorig n r . ) , maar volksbestuur hier niet verdwenen; eigenlijke bevolking, en de s e k a h ' s en d j o e r o e ' s (zeevaarders en paaldorpen-bewoners) ; de eerstgenoemde woonde in gehuchten, k e 1 e k a, tusschen de ladangs ; het hoofd had tot titel p i a g e m ; eenige keieka's vormden een k e l o e -r a h a n onde-r 1 o e -r a h ; de kelekahoofden wa-ren de o -r a n g t o e w a h-t o e w a h of k e h-t o e a h ; veel gewichh-t had de d o e k o e n (o.a. bij aan-wijzing der in gebruik te nemen ladanggronden ; verg. nos. S en 20) ; zij zijn goede adatkenners ; aan deze keloerahan werd in 1921 bij orgnisatie gemeentewezen aangesloten ; leden uit d o e k o e n s, uit k e 1 e k a-hoofden-families, en andere geschikte personen gekozen ; ook hier dorps-rechtspraak (bij wege van p e r d a m a i a n ) ; waaraan zelfs Chineezen zich onderwerpen; voorbeelden van berechte zaken, boeten als straf, k e r d j a p a k s a (lichte gemeentedienst) als subsidiaire straf.
2. Riwajat atawa sedjarah keloerahan Tiang Bali; en
3. Riwajat 1 o e r a h Kelka Boekit, dan diseboet djoega k e r i j a h Kelka Boekit : geschiedenis van twee oude keloerahan, uit den mond van twee ouden van dagen opgeteekend.
B u n d e l X X V I I I (zie serie A no. 44).
14. Godsdienstige rechtspraak en berechting van familie- en erf-rechtzaken op Bangka (1925) . . . 385
Antwoord van bestuursambtenaren op het verzoek, vermeld in serie A no. 4 4 : gegevens uit 1. Muntok (vroegere toestand: r a n g g a ; p e n i t i b o e j o e n g , d o e k o e n k a m p o n g ) ; 2. Pangkal Pinang; 3. Belinjoe;
4. Zuid-Bangka ; hoewel r a a d i g a m a in 1923 door resident ingesteld, nergens eigenlijke godsd. rechtspraak; berechting door dorpsrechter, penghoeloe adviseert veelal; t a k 1 i k-formulieren; adoptie van Chinee-sche kinderen in Muntok (geen soort pandelingschap ; verg. serie W no. 18).
40 10
S E R I E K 15—20; L 1, 2 1 4 6
No. B , z
-15. Dorpsrechtspraak in familie- en erf rechtzaken op Bangka
(1915—1925) 394
a. Vijf p e r d a m a i a n van de r a p a t k a m p o n g van M u n t o k (zonder datum), waarvan de eerste in zijn geheel (Maleisch), de andere slechts in korte samenvatting : 1 en 2 : Verdeeling van gemeengewonnen goed tusschen man en vrouw in g e 1 ij k e deelen. — 3. Werking voor-waardelijke verstooting. — 4. Eisch tot echtscheiding wegens zware mis-handeling, niet bewezen; de penghoeloe adviseert, de vrouw „ n o e s o e s "
te verklaren, de rapat kampong is van meening „patoetlah dipasahkan" ; de man verklaart zijn vrouw te willen verstooten als zij naar Palembang (waarvandaan zij afkomstig is) terugkeert; aldus „ditetapkan". — 5.
Verdeeling van erfenis, na aftrek begrafeniskosten.
b. B l i n j o e (onderdistrict): 1. Beslissing van den p e n g h o e l o e a g a m a in erf rechtgeschil : eischer, binnen 6 maanden na huwelijksluiting geboren, niet als echt erkend, dus geen erfgenaam (in zijn geheel, Ma-leisch); 2. verdeeling van een boedel. — Zie verder onder 10 van dit nummer.
c. District S o e n g e i S e l a n : 3. (de nummering loopt verder dóór):
Verdeeling van gemeenverkregen goed in twee gelijke deelen door penghoeloe van Poepoet. — 4. Penghoeloe van Kerantai constateert ver-vulling ta°lik-voorwaarde : m e l a n g g a r t acl i k ; „talak radja'ie dja-toeh dengan sendirinja". — S. T e b o e s t a l a k ; man en vrouw schei-den ten overstaan van zelfschei-den penghoeloe : t a l a k c h o e 1 '' i. — 6.
Zelfde autoriteit : verdeeling van de goederen eener overleden vrouw tus-schen man, 3 zoons en 6 dochters.
d. District S o e n g a i l i a t (? er staat alléén Soengai) : 7. Twee en twintig penghoeloe-beslissingen : onderhoudsplicht van bij gescheiden vrouw verbleven kinderen; toewijzing aan vrouw van een som als aan-deel in tijdens huwelijk gewonnen goederen, welke tevens voor t e b o e s t a l a k moet strekken ; drie verdeelingen van gemeengewonnen goed ( b a r a n g s e r i k a t ) in twee gelijke deelen; zeventien boedelverdee-lingen.
e. P a n g k a l P i n a n g : 8. In dit district alleen beslissingen van dorpsbestuur betr. verdeeling van boedel, van huwelijksgoed, verstooting, enz.; boete-oplegging wegens waliën van zuster zonder s o e r a t i z i n van den g e g a d i n g ; verder een beslissing in zijn geheel (Maleisch) betr. ontbinding van huwelijk op grond dat man f 1 van eischeres had gestolen, waardoor hij m e l a n g g a r b o e n j i t acl i k ; met aantee-kening van den b a t i n , dat dit blijkbaar een voorwendsel is geweest om van haar man af te komen : „karena menoeroet taclik manakala lakinja mentjoeri goegoer talak satoe".
ƒ. District T o b o a 1 i : erf rechtsgeschillen enz. berecht door r a p a t k a m p o n g , huwelijksontbinding ook wel door p e n g h o e l o e alleen (die ander advies geeft) ; bij verdeeling van boedels Moh. wet toegepast.
g. 10. R a a d a g a m a (zie volgend nr. dezer serie) van Blinjoe, 1923:
vordering van drie erfgenamen betr. een door ged. ten onrechte geoccu-peerd erf van hun vader toegewezen ; zoons krijgen tweemaal het aandeel der dochters.
16. Instelling van r a a d a g a m a op Bangka (1923) . . . . 399
Residentsbesluit 20 Febr. 1923, waarbij in elk der vijf onderafdeelings-hoofdplaatsen een r a a d a g a m a wordt ingesteld op grond van ondes-kundigheid der rapat kampong, met een regeling in 8 artikelen ( !).
17. P o g i n g t o t i n s t e l l i n g v a n e e n c o l l e g e v o o r g o d s d i e n s t i g e r e c h t s
-z a k e n o p B e l i t o e n g ( 1 8 7 4 ) 4 0 3 1. Besluit ass.-res. 31 Augustus 1874 tot instelling van een r a a d
a g a m a te Tandjong Pandan. — 2. Toelichtend schrijven van ass. res.
aan directeur van justitie 27 Oct. d.a.v. — 3. brief van dezen directeur
147 B A N G K A - B E L I T O E N G
No. Biz.
aan gouverneur generaal 30 Nov. d.a.v., wijzende op de onwettigheid van dit besluit. — 4. Gouvernementsbesluit 2 Januari 1875, den ass. res.
uitnoodigend, om zijn besluit ten spoedigste in te trekken.
Bundel X X X I I I .
18. Oude gegevens (1850) 338
Ontleend aan H . M. Lange, Het eiland Bangka en zijne aangelegen-heden, 1850, blz. 46—47: over de eigenlijke Bangkaneezen (godsdienst, karakter, middelen van bestaan, kampongs, enz.), en de Orang Sekah of Orang Laut (zeevaarders) ; inlandsch bestuur.
Bundel X X X I X .
19. Rechtsgemeenschappen en dorpsrechtspraak op Bangka vóór
1925 . 2 7 5
Uit een ambtelijken brief van 1925, houdende bewijzen voor het steeds bestaan hebben van rechtsgemeenschappen en dorpsrechtspraak op dat eiland (met verwijzing naar Adatrechtbundel X X V , 235).
20. Adatregelingen en adatrecht in de onderafdeeling Mnntok
(1925) 278
Medegedeeld en samengevat door den oud-bestuursambtenaar L. D. de Roock (f 1936), en door dezen voorzien van uitvoerige noten. Houdt i n : 28 artikelen in Nederlandsche vertaling van „Adat bari di Ampang"
betr. de verhouding tusschen mannen en vrouwen, jongens en meisjes (een „adat boedjang-dajang"), gevolgd door een uiteenzetting van ver-schillende soorten van s o e m b a n g met daarop toegepaste sancties en reinigingsceremoniën; verder 25 artikelen van een a t o e r a n d o e s o e n d a n b e r l a d a n g (o.m. eenige interessante bepalingen over gronden-recht) en een a t o e r a n p e r h o e k o e m a n ; ten slotte mededeelingen over adatbepalingen betr. herten j acht (verg. I no. 66 en deze serie no. 4) en bijenboomen en -nesten, over verschillende soorten d o e k o e n s en hun functies ( m e m o e t j a k k a m p o e n g , m e n a b a r g o e n o e n g , m e n j i m a h 1 a o e t). — Verg. nos. 5 en 13.
S E R I E L.
BORNEO.
Bundel V I I .
1. Verwijzing 69
Voor hoofdenverkiezing naar Z no. 4 ; voor inheemsche rechtspraak naar Z no. 2 onder K en L, en no. 3 ; voor godsd. rechtspraak naar Y no. 3, met een aanvulling betr. Sintang.
2. Dajaksche stammengeschillen (1894) 70
Ter minnelijke beëindiging van geschillen naar aanleiding van snel-tochten enz. tusschen stammen van de Boven-Kahajan, Kapoeas Moe-roeng, Boven-Barito, Katingan en Melawi werd van 22 Mei tot 24 Juli 1894 een vergadering te Toembang Anoei gehouden door de controleurs van de afd. Dajaklanden en de onderafd. Melawi, de 2 districtshoofden en 2 gedelegeerden van den p a n e m b a h a n van Sintang met de Da-jaksche hoofden, waarbij ruim 150 geschillen werden afgedaan, besloten met een algemeen verzoeningsfeest ( t i p o e k d a n o m), waarop be-zworen werd, de beslissingen te zullen nakomen (zie Kol. Verslagen 1894—1896). — Reglement voor de te houden vergadering, den 21°° Mei
S E R I E L 2—12
148
No. Biz.
1894 vastgesteld, ter vaststelling van de hoofdlijnen voor het onderzoek en de beslechting der geschillen ; o.m. bepaald, dat zullen worden onder-zocht : 1. moordzaken tengevolge van sneltochten en van menschen-offers (betaling van s a h i r i n g ( p a t i n j a w a) met verzoeningsfeest (t i p o e k d a n o m ) ; 2. gevangennemingen (onderscheidingen daarin;
betaling eener boete, p ê t ê n g l ë n g ë ) ; 3. roof zaken (ook te boeten met p c t ê n g l ê n g ê ) ; 4. huwelijks- en erfrechtszaken (overspel, vrouwen-roof, verlating, enz.) ; verdere regelingen. — Verslag van het verloop der vergadering van 22 Mei—24 Juli 1894 en hetgeen daarop is afgedaan, met overzichtslijstjes.
3. Regeeringsrapporten over grondenrecht (1906—1911). . 83
A. Koetei (met hfdpl. Samarinda), 1906; B. Boelongan, van 1910; C.
Koetei, van 1910; D. rapport van 1911 (rechten van den sultan; p e r -w a t a s a n of apanages ; bevolkingsrechten op de r a n t a u ' s ; t a n a h m e r d i k a ; heffingen; enz.).
4. Koppensnellen (1911) „, 106
Uit een brief van den wd. adviseur voor de buitenbezittingen 19 Dec.
1911: de snellers moeten betalen 1. strafrechtelijke boete; 2. p a t i n j a w a ; 3. schadevergoeding voor ander nadeel; p a t i n j a w a treedt in de plaats van weerwraak.
Bundel X.
5. Mededeeling over huwelijk (1885), en verwijzing . . . 271
Uit een artikel van baron van Hoëvell in Tijds. Bat. Gen. 30 : snellen van een kop is noch op Borneo, noch op Ceram een vereischte voor een huwelijk, zij het ook, dat een sneller uit de maagden zijn vrouw mag kiezen en een snel tocht dus steeds door een huwelijk wordt gevolgd. — Mededeeling van vindplaats van het opstel van Knappert, geciteerd in no. 3.
6. Rechtsverhoudingen bij de pepercultuur (1913) . . . . 272
Uit „De pepercultuur in de buitengewesten" (Ene. Bureau) : 1. Westerafd.
van Borneo ; 2. Zuider- en Oosterafd. van Borneo.
7. Mededeeling over adathefringen (1914) 276
Uit „Mededeelingen van het bureau voor de bestuurszaken der buiten-bezittingen", af 1. 4 (recognities ; negri-kassen).
B u n d e l X I I I (geheel aan Borneo gewijd; met volkenkaart van dit eiland, waarop verbeteringen in nos. 20 en 54 dezer serie).
8. Dajaksche adatrechtstermen 8
U i t : 1. Hardeland's Dajaksch-Deutsches Wörterbuch; 2. Barth's Boe-sangsch-Nederlandsch woordenboek; 3. Sea Dyak (Rejang and Batang Lupar District), Malay and English vocabulary, from the notes of Mr.
H . Brooke L o w ; 4. Gegevens van Brooke L o w ; 5. Vocabularies of North Bornean languages; 6. A collection of forty three words in use in twenty four different districts, made by Rev. Chas. H u p é ; 7. A vocabulary of the Kajan language of the N . W . of Borneo, by R. Burns Esq.; 8. bulary of English and Serawak Dyaks by Rev. W . Chalmers; 9. Voca-bularies (door verschillende auteurs verzameld); 10. Woordenlijst der Sampitsche en Katingansche taal, door K. W . Tiedske; 11. A compa-rative vocabulary of the Kayan, Kenyah and Kalabit languages, by R. S.
Douglas; 12. Verspreide woordenlijsten; 13. Tidoengsche woordenlijsten.
— Zie Z no. 13, lr. A.
No.