Un-derhoorigheden ( ± 1920; volgens nadere informatie : 1925) / 8
Blijkbaar opgemaakt naar aanleiding van de rondvraag m A no 44. 1 Over samenstelling, bevoegdheid, enz. van de godsdienstige rechtbanken ( s j a r a t ' s ; rondschrijven in no. 27 opgenomen; toepassing yan mate-rieel recht; de erfrechtsregelen, opgenomen in no. 21 dezer serie waarin het adatrecht wordt beschreven, en de l o n t a r a van Poeang Rimagala toeng en, na invoering van den islam, van Sangkoeroe - v e r g ^ o s . iA en 25 ontstaan en ouderdom, bevoegdheid in hare ontwikkeling -van de siarats). - I I . Regelingen omtrent berechting -van erfrechtzaken buken de godsd. rechtspraak; huwverbod; schaking; huwelijken tusschen personen van verschillenden stand; enz.
29. Lontars over godsdienstambtenaren in Sidenreng (tijd
onbe-Twee „lontara", in Maleische — en daarvan wederom Nederlandsche — vertaling.
30. Uitspraken en andere documenten van sjarats in de zelf bestu-rende landschappen (inheemsche rechtspraak) (191b—iyZ3j yi
1 Boedelscheiding bij sjarat-vonnis Mamoedjoe (1923) : zoon en dochters deelen gelijk op. - 2. Aanteekeningen nopens een huwelijk in Ma-moedioe vastlegging van huwelijksgift en aangebracht goed. - 3 . Schenknigsatoe u i Mamoedjoe (1925). - 4 . Scheldbrieven uit Mamoedjoe
(Wil5 1925 in die van 1915 belooft de vrouw niet te trouwen met be-p a a L man) - 4a. Huwelijkssluiting met t a k 1 i k-formule uit M a l *
S E R I E P 30—39
184
No. Biz.
(1921). — S. Scheiding gemeen huwelijksgoed bij sjarat-vonnis : Maloe-setasi (1923). — 6. Zeven schenkingsakten voor de sjarat van MaloeMaloe-setasi (1923). — 7. Boedelscheiding bij sjaratvonnis Maloesetasi (1922). — 8.
Idem (1923). — 9. Idem (1924). — 10. Idem (1924). — 11. Idem van sjarat Rappang (1925), met af-, resp. toewijzing van bepaalde betwiste klappertuinen. — 12. Idem (1920). — 13. Idem (1920). — 14. Vonnis sjarat Sidenreng 11 Dec. 1924: zie no. 25 dezer serie. — 15. Boedeldeeling door sjarat Soppeng (1925). — 16. Idem (1924). — 17. Toewijzing aan A, als eenig erfgenaam, van nalatenschap, welke zich in handen van B bevindt, door sjarat Soppeng (1925).
31. Uitspraken en andere documenten van sjarats in het rechtstreeks bestuurd gebied (aanhangsels der gouvernementsrechtspraak)
(1902—1925) 127
1. Vonnis sjarat Pangkadjene 1922: aanwijzing erfgenamen en bepaling erfporties. — la. Sjarat Maros 1920: f a s c h op eisch van de vrouw op grond van verlating (gedurende 4 jaar) zonder voor levensonderhoud gezorgd te hebben, terwijl mans verblijf onbekend is. — 2. Sjarat Makassar 1924: eisch van man en tegeneisch van vrouw, uitloopend op uitspreken van echtscheiding (f a s c h) overeenkomstig vrouws eisch. — 3. Sjarat Makassar 1923: aangeven van erfporties met verwijzing van de partijen naar landraad om tot boedelverdeeling te geraken, nu deze niet minnelijk tot stand kan komen. — 4. Verklaringen sjarat Makassar (1925) betr.
erfgenamen en erfporties, met voogdaanwijzing over onmondige erfge-namen. — 5. Sjarat Aroengkeke 1923: beslissing over samenstelling der nalatenschap (er blijkt van giften van sawah of tuin als m a s k a w i n , alsook van sawah-schenkingen door ouderen aan onvolwassen kinderen o.a. bij gelegenheid dat deze „ d i r a m a i k a n " , d.i. „ d i b o e a n g s i a l n j a " . — 6. Sjarat Bantaëng 1902: erfrecht-kwestie ; schenking;
daarvoor overdracht van het geschonken goed vereischt; enz. — 7. Idem, 1919: toewijzing nalatenschap aan familie van kinderloos overleden vrouw, tegen den weduwnaar. — 8. Idem 1916: boedelscheiding. — 9.
Uitspreken drievoudige t a l a k door man èn door vrouw (aldus : gij kunt met een ander huwen) voor sjarat Bantaëng (1921); man vraagt m a s -k a w i n niet terug. — 10. Schen-kingsa-kte uit Bantaëng, 1908, bevestigd door kadli. — 11. Sjarat Oost Boelo-Boelo, Sindjai, 1925: vrouw eischt huwelijksontbinding, zonder eenige redenen ervoor op te geven; man eischt verschillende zaken en gelden terug (bruidschat enz.); sjarat maakt uit, dat vrouw aan dezen eisch gevolg behoort te geven (verg.
vonnis 1 van volgend nummer dezer serie). — 12. S j a r a t Bonëa 1924:
aanwijzing erfgenamen, met opsomming van de goederen der nalaten-schap. — 13. Boedelscheiding bij s o e r a t p e r d a m a i a n voor de sjarat van Bonëa (1922). — 14. Model huwelijksregister met t a k 1 i kformule van Salajar. — 15. T a k 1 i k-aangifte bij kadli van Benteng, 1925, ( s o e r a t t a l a k p e r a m p o e a n ) . — 16. S o e r a t k a w i n , Salajar 1925. — 17. Scheidbrief (s o e r a t t a 1 a k ) , Salajar.
32. Uitspraken en andere documenten van sjarats in het rechtstreeks bestuurd gebied (inheemsche rechtspraak, 1917—1925) . 165
1. Sjarat Gowa 1922: vrouw vraagt ontbinding van haar huwelijk („saja tidak t j ari lagi apa-apa padanja") en wil de m a s k a w i n teruggeven;
man vraagt bovendien terug verschillende voorwerpen, die hij als p e n g i k a t , als p o e t o e s p e r k a t a a n , en als b a r a n g h a n t a r a n gegven had; sjarat beslist, dat hij slechts de m a s k a w i n mag terug-eischen (verg. vonnis 11 van vorig nummer dezer serie; dââr zoowel als hier wordt het geval ten onrechte met c h o e 1c in verband gebracht resp.
geidentificeerd; zie Van Vollenhoven, Adatrecht I, blz. 377). — 2. Zelfde sjarat, 1917: als erfgenamen van erflater worden zes neven van broers-zijde aangewezen (een nicht uitgesloten krs. islämsche wet, zoo ook een
No
1 85 Z U I D - S E L E B E S
Biz.
zevende neef, die den erflater had vermoord) ; een der zes neven be-weerde dat hij door erflater als éénige en umverseele erfgenaam was aangewezen, maar de getuigen leggen niet geheel overeenstemmende^ ver-klaringen af, en erflater had zijn beschikking aan zijn g o e r o e o i z i j n kampoenghoofd moeten mededeelen. — 3. Huwehjksregister met t a k i i k-formule uit Gowa, 192S.
33. W a k f te Makassar (1906)
l 7 6Notarieele akte, waarbü Daêng Tompo aan de bewoners van kampoeng Maloko (Makassar) een mesigit schenkt „om als zoodanig te blijven dienen"; de bewoners van kampoeng Maloko werden bij de akte ver-tegenwoordigd door den kapitein der Makassaren, den imam, 2 chatibs, en 2 bilals.
Bundel XXXI.
34. Oude gegevens (1856-1861) • _ 105
Uit Verzameling van berigten betreffende de bijbelverspreiding", 91, 96—99- A. Beknopt verslag van een verblijf in de Binnenlanden van Celebes waar Boegineesch gesproken wordt, gedurende zes maanden, van 24 April tot 24 October 1856, door B. F . Matthes" (uittreksel) : de s i k ä o e (schout) en zijne dienaren in Sidenreng, in het bezit van een verzameling wetten; steekpartij op de pasar, straf hiervoor, gratie. — B Uittreksels uit verslag van dergelijke reis van Matthes in 1857 en 1871 • verschillende gebruiken in Bonê ; verzamelen van handschritten;
p a n t j e n n a n g a n g ' s ('s vorsten rentmeesters) en de „controle op hun beheer; p a n t j e n n a n g a n g t j i l ä o n g ; s a b a n n a r a ; a n r e-g o e r o e t j e n r a n a ; p a o n r o's; enz.
35. De kapitein Malajoe te Makassar (1920) 109
Uit een bestuursnota : overlevering en historisch overzicht van de ves-tiging van Maleiers te Makassar (Oedjoengtana) ; aanstelling van den eersten kapitein Malajoe in 1706; mededeelingen betr. eemgen dezer kapiteins; lijst van functionarissen.
36. Domeinbelastingen van den gewezen vorst van Bonë (1926) 112
Uit een schrijven van den gouverneur aan den directeur B . B . : domein-goederen : o. rijksornamenten ; b. domeindomein-goederen, sedert 190a overge-daan op het landschap, vertegenwoordigd door de „ a r o e p i t o e : 1.
k a s o e w i j a n g-gronden ; 2° p a b a t e - b a t e-gronden ; t a m p a ot s i m a - t ë s a n g ; kadastrale opmeting.
37. Grondenrecht, heffingen en apanages (1926) 116
Rondschrijven van den gouverneur aan de afdeelings- en onderafdeelings-hoofden 22 April 1922 over wording en toestand der ornamentsgronden, van het grondbezit, de heffingen en diensten: 1. Oorzaken van den onregelden toestand; 2. wijze waarop deze is ontstaan; 3. ongewenschte ge-volgen; 4. wijze om hierin verbetering te brengen.
38. Kasoewijang-, ornaments- en ambtsvelden (1926) . . . 125
Uit een schrijven van den gouverneur aan het departement B.B. : 1.
Begrip k a s o e w i j a n g v e l d e n ; 2. rechtstoestand van de door Paewa e s gereclameerde sawahvelden (de zgn. Tjamba-Tjamba-gronden); 3.
nadere toelichting betr. k a l l o n g t ê d o n g en g a l o e n g a r a d j a n g
e n _ a k a r o e n g a n g ; met verwijzingen en aanhalingen naar en van Spoor en Kooreman.
39. Volksbesluiten betreffende het adatrecht in Gowa en Limboeng
(1926)
1 3 4Medegedeeld door den controleur van Gowa H . J. Friedericy: 1. Besluiten
S E R I E P 39—55 (AB-31)
186
No. Biz.
betr. de goederen eener geschaakte vrouw resp. in Gowa en in Limboeng ; 2. idem betr. een afwezige; 3. idem nopens in het wild groeiende boomen (zgn. k a j o e s a l a , d.w.z. niet door menschen geplante boomen ; over deze laatste besluiten, zoowel in Gowa als in Limboeng genomen, zie nader no. 63 dezer serie).
40. Heffingen van rechten op grond in Boegineesche en
Makas-saarsche landen (1927) . . 137
Gegevens van controleur G. van Genderen Stort : Overzicht der heffingen vóór de komst van het gouvernement (in Mak. gebied: vertiening k a l o n g t e d o n g , b i l a n g t a n a h , l a b o e b a t o e , enz.; in Boeg.
gebied : b o e - t a n a h , t a m p a , s a s s o e n g , b ê a ) ; de tiende van het rijstgewas, vervangen door de landrente; algemeene beschouwingen (on-derscheiding der gronden; ornaments-gronden, van g a o e k a n g of a r a d j a n g) ; grondrechten ; ontstaan van het inlandsch bezitrecht ; ver-panden van sawahs; deelbouw; gronden waarop geen zuiver erfelijk individueel bezitrecht rust : a. ornamentsgronden ; b. ambtsvelden ; de k a s o e w i j a n g - en p a b a t ë - b a t ë-gronden ; gouvernementsgronden ; apanage gronden of t a n a h p a m a s ê.
41. Gewestelijke regelingen nopens de inheemsche rechtspraak
(1923) 156
I. Gouvernementsbesluit 20 Oct. 1923, houdende goedkeuring van de in extenso opgenomen, door 31 zelfbesturen gelijkluidend vastgestelde „re-geling nopens de rechtspraak over de aan de rechtsmacht van het zelf-bestuur onderworpen zelfzelf-bestuursonderhoorigen", alsmede vaststelling van bepalingen omtrent de bemoeienis van het Europeesch bestuur met die rechtspraak. — I I . Toelichting op genoemde rechtspraakregeling en be-palingen, van denzelfden datum.
42. Dorpsrechtspraak en -tuchtrecht (1923) 170
Uit een brief van den gouverneur van 13 Febr. 1923 aan den directeur B.B.: opsomming van verschillende adatvoorschriften die daaronder vallen.
43. Deelwinning van vee (1920) 172
Gegevens uit een brief van den gouverneur naar aanleiding van de rond-vraag-1919 (zie B no. 36), betrekking hebbende op de afdeelingen Ma-kassar, Bonthain, Soenggoeminasa (onderafdeelingen Goa en Takalar, Djeneponto), P a r ë - P a r ê , en Mandar.
44. Schaking (1906; 1923) 179
A. Gouvernementscirculaire 18 Aug. 1906 : schakingen toegeschreven aan te hoogen bruidschat en aan ongewenschte bemoeienis der geestelijkheid om de partijen der schaking in den echt te verbinden ; middelen ter be-teugeling van schakingen. — B. Brief van gouverneur 5 Juni 1923 : vier soorten van schaking; art. 332 W b . v. Str. in verband hiermede.
45. Losse gegevens (1695—1902) . 1 8 3
Over trouwbetuiging, c a n j a r genaamd (1695) ; huwelijk van vrije met slavin; moord; straffen. — Uit T. v. N. I. 1901 en 1902.
46. Gegevens nopens Zuidoost-Selebes (1917—1919) . . . 185
1. Uit Zendingsblaadje nos. 454, 456, 457 (korte gegevens). — 2. Uit Orgaan Nederlandsche Zendingsvereeniging, 1918 en 1919: het m o -1 o e -1 o-feest ; m a k o l e , t o ' o n o m o t o e o , enz. ; positie der vrouw ; pantangs bij rijstbouw, offers, enz. (in Mekongga). — 3. Eenige adat-termen uit artikelen van Van der Klift over de To Mekongga. — Zie verder no. 49.
1 87 Z U I D - S E L E B E S
No. B l z'
47. Sidenreng, Rappang en Soepa (1907) I
8 9Opstel van contr. H . de Vogel in Bijdr. Kon. Inst. 60 (1907).
48. Grond- en waterrechten van Salajar (1919) 194
Uit een artikel van contr. D. J. C. Kriebel in Kol. Tijds. 8 (o.m. be-schikkingsrecht over resp. niet en wel aan eemge rechtsgemeenschap toebehoorende gronden, voorkeur- en genotrecht, inlandsen bezit).
49. Nader gegeven nopens Zuidoost-Selebes (1921) . . . . 211
Uit H . van der Kliffs opstel in Orgaan Ned. Zendingsver jg 61 : „Uit het leven en werken van den zendeling-pionier op Z.O.-Celebes , over
„perkara's", koopschuld, huwelijk, echtscheiding, enz. — Zie no. 46.
50. Adatheffingen (1860—1912) 215
Overzichtje van inzichten van verschillende gouverneurs en andere be-stuursambtenaren, circulaires, maatregelen.
51. Niemann over de Latowa (1884) 220
H e r d r u k van het opstel van G. K. Niemann, „De Latowa'" oorspronkelijk verschenen in Bijdr. Kon. Inst., dl. 32, 1884, blz. 198-228. - Over de Boegineesche Latowa en de Makassaarsche Rappang verg. de inleiding van Nederburgh's „Verzameling van inlandsche wetten , no. 11 dezer serie, I I I .
52. Matthes over de adat van Zuid-Selebes (1885) . . . . 246
H e r d r u k van de voordracht, door dr. B. F . Matthes gehouden in de Kon Akademie van Wetenschappen op 12 Januari 1885: „Over de ada s of gewoonten der Makassaren en Boegineezen", opgenomen m de ..Versla-gen en mededeelin..Versla-gen" dier Akademie, afd. Letterkunde, 3e reeks, dl. 2, blz. 137—189 (1885).
53. Gouvernementsvelden in de Noorderdistricten (1892—1913) 284
I Uit een brief van den gouverneur van 25 Jan. 1892 : verzuchting, dat ornaments-, t ê s a n g - en k a s o e w i a n g-velden, die gouvernements-velden waren geworden en in levenslang gebruik afgestaan tegen ver-tiening, allengs overgaan in g a l o e n g m a n a (erfelijk individueel be-zit) enz — I I K a s o e w i j a n g-velden in Mandalle : relaas over de lotgevallen van kasoewijang-velden, die ten onrechte door het hooid van Galla Laoe (Mandalle) werden geoccupeerd (1910—1912) — U i . K . a -s o e w i j a n g-verwarring: klachten over ongelijke verdeelmg dezer vel-den door vel-den m a t o a van Kekeang; moeilijkheid van billijke verdeeling;
velden in elkaar geloopen door ontbreken van vaste hoekpunten ver-legging van dijkjes, enz. (1912, 1913). — I V . Ornamentssawahs in Labakkang: wederrechtelijke verpanding van deze sawahs door den ver-bannen regent (1912).
54. S e d j a r a h d i T J a m b a (tijd onbekend) 288
Maleische vertaling van oud en heilig Boegineesch geschrift, in 1904 door den contr. der Bergregentschappen opgespoord, houdende een geschied-verhaal met hier en daar sporen van adatrecht.
55. Ornamentsvelden en apanages van Goa (1909—1913) . . 301
I Ornamentssawahs ( s a w a h k a l o m p o w a n g ) : overzicht van op-meting en ter beschikking-stelling aan individuen en kampongs (UU9—
1912). _ I I . Apanages ( b a t e - b a t e ) : rechtstoestand; voornemen om daarover van gouvernementswege. te beschikken (1909—1913). —_ I I I . Sawahs van Rappotjini: overzicht van vonnis inheemsche rechtbank West-Gowa 21 Aug. 1912, waarbij deze gronden werden verklaard ornaments-sawahs te zijn (verg. no. 71 dezer serie, vonnis 18).
SERIE P 56—71 188
No. Biz.
56. Inheemsche rechtsgemeenschappen op Zuidwest-Selebes
(1927) 306
Résumé van een voordracht, door A. S. L. Spoor op 10 Mei 1927 ge-houden in een bijeenkomst van de Vereeniging van ambtenaren B.B. te 's-Gravenhage (Berichten en mededeelingen no. 42) ; later uitvoerig uit-gewerkt in zijn opstel in Kol. Tijds. 17, 1928.
57. De inlandsche rechtsgemeenschappen in de onderafdeeling
Takalar (1920) 311
Nota van den ass.-res. O. M. Goedhart : historisch overzicht en tegen-woordige toestand van elk der elf districten van Takalar. — Zie verdere nota's van denzelfde in nos. 2, 64—66, 68 en 76 dezer serie.
58. Losse gegevens nopens de Bergregentschappen (1904) . . 353
Uit aanteekeningen van een controleur, betr. regentschappen Tjamba ( g a l a ; p a t a t ó als benaming van de hadat ; a r o e n g ; 1 i m p o) ; Tjenrana (Wachten tegen regent) ; Malawa (a r o e u g, s o e 1 e w a t a n g ; a r o e n g m a t j i n i ; a t a a r a d j a r i g ; bevoorrechte positie van de lieden van Sabila, enz.); Balotji (pi n a t i's; enz.).
5 9 . T o B a d j i n g e n z . ( 1 9 1 3 ) 3 5 8 Aanteekeningen van den toenmaligen ass.-res. van Makassar:
legenda-rische verhalen, bijzondere kinderverdeeling, enz.; kwestie over de al dan niet wenschelijkheid om Zuid-Gowa, ressorteerend onder Takalar, te vereenigen met West-Gowa. — Verg. Goedhart's nota in no. 57 dezer serie, blz. 339, 343.
60. Krediet en woeker (1913) 360
Aanteekeningen van denzelfden ass.-resident (zie vorig nr.) ; over pand en geldleening.
61. Schakingsmoord (1913) 362
Aanteekeningen van denzelfde (zie twee vorige nummers).
6 2 . D e G o w a - f e d e r a t i e ( 1 9 2 8 ) 3 6 4 Nota van den controleur H . J. Friedericy : beschrijving van den
staat-kundigen toestand vóór onze komst ; van de veranderingen, daarin door het Europeesch bestuur gebracht en de gevolgen daarvan; met elf bij-lagen, bevattende overleveringen en wetenswaardigheden betr. Tombolo, Mangasa, Saoemata, Soedijang, Pattallassang en Pat j ellekang, Borisallo, Manoedjoe, Parigi, Karoewisi, Borongloë, en Patangbirang. — Indee-ling : 1. Inleiding. — 2. De g a o e k a n g (dubbel-gaoekang : gouden keten en zwaard, waaraan andere zich allengs voegden ; ritueel ; verzorging door t o e k a d j a n n a n g a n g , onderverdeeld in 40 groepen, de 40
„pa's"). — 3. Regeering vóór onze komst ( k a s o e w i j a n g s e l a p a n g ; a r o e p i t o e ; s j a h b a n d a r ; t o e m a i l a l a n g m a t o w a ; b a t e s e l a p a n g ; k a r a e n g en g a l a r a n g ) . — 4. Bestuur na onze komst.
—• 5. Verhouding tot het vorstengeslacht. — 6. Het heden. — 7. De toekomst.
B u n d e l X X X I I I (met taaikaartje van Zuid-Selebes).
63. K a j o e - s a 1 a -regeling voor Limboeng (1926) . . . . 371
Nota betreffende k a j o e s a l a in de adatgemeenschap Limboeng, van den controleur ter besch. J. Mallinckrodt (zie no. 77), waarschijnlijk in 1928 opgesteld, als resultaat van door hem gehouden onderzoek naar aanleiding van klachten over de regeling-1926, opgenomen in no. 39 dezer serie onder 3. Indeeling: feitelijke gegevens; theoretische conclusies;
eenige critische opmerkingen. De conclusie is, dat de regeling-1926, vooral die voor Limboeng met een deel van Gowa, in strijd is met de adat;
189
No.
64.
65.
66.
67.
Z U I D - S E L E B É S Biz.
overeenkomstig zijn voorstel is die regeling ingetrokken en wordt ter zake verder de adat gevolgd. — Verg. no. 71 dezer serie, vonnissen nos.
30, 34 en vooral 36.
B u n d e l X X X V I (met overzichtskaart van Zuid-Selebes).