E: 'Over hoe interessant ik de politiek vind?'
T: 'Ja en over die tweestrijd van waarom wel en waarom niet.'
E: 'Omdat aan de ene kant wil ik wel wat betekenen en heb ik nu informatie aangevraagd bij GroenLinks en de PvdA en zij
385
bieden cursussen aan. Ik zou kunnen kijken of ik mij bij GroenLinks wil aansluiten en of ik iets kan betekenen misschien. Aan de andere kant dat geneuzel steeds. Het is ook zo'n punt van conversatie. Als ik bij mij in mijn lokaal kom, bij mijn kantoor, dan wordt er ook veel over politiek gepraat, dus als ik het niet meekrijg kan ik er ook niet over mee praten. Het is ook een conversatiepunt.'
T: 'Je vindt het vooral geneuzel? Als de politiek de manier waarop politiek omgaat met duurzaamheid, speelt dat daar nog een
390
rol in?'
E: 'In zoverre niet, omdat ik mij nooit echt heel erg heb geïnteresseerd in politiek.' T: 'En je noemde net PvdA en GroenLinks. Stem je wel?'
E: 'Ja, in principe wel.' T: 'En wat had je gestemd?'
395
E: 'GroenLinks.'
T: 'En mag ik vragen waarom?'
E: 'Bedoel je bij de laatste verkiezingen?' T: 'Bijvoorbeeld.'
E: 'Toen heb ik niet gestemd. Toen zat ik in het buitenland.'
400
T: 'Dan de laatste die je wel gestemd hebt.'
E: 'Volgens mij GroenLinks, ja. Dat is wel grappig, want voorheen heb ik alleen maar CDA gestemd. Eigenlijk omdat iedereen in mijn omgeving dat stemde. Ik had een omgeving die veel meer gericht was op veel geld verdienen, mooie auto's.' T: 'Wat voor omgeving was dat dan?'
E: 'Mijn eerste studie was informatica, dus dat waren toch mensen die als zij afstuderen, dan krijgen ze meteen een auto van
405
de zaak en een laptop en hele high-technology dingen in hun huis. Ik ben niet zo high-tech hoor, misschien een Dvd-speler. Ik bedoel dure Iphones en muziekapparaatjes. Dat soort achtige dingen heb ik gewoon niet.'
T: 'Dan heb je wel een behoorlijke stap gemaakt, van informatica naar de eco-village.' E: 'Ja.'
T: 'Maar toen stemde je CDA?'
410
E: 'Ja. En toen kwam ik naar Nijmegen en toen waren er veel meer mensen die bezig waren met het sociale aspect. Toen ben ik daar een beetje van weggegaan.'
T: 'Dus zij hebben jou ook een beetje geïnspireerd?' E: 'Ja, op politiek vlak wel.'
T: 'Wat zijn de redenen of trekt je aan in GroenLinks en je zei PvdA ook net?
415
E: 'Wat me aanspreekt is het sociale. Ik heb het idee dat de maatschappij veel harder wordt in verband met die hele hype rondom Wilders. Dan denk ik; 'Dat is toch niet de kant die je op wilt gaan?' Dan wil ik liever het tegengeluid laten horen. Om die kanten een beetje. Een beetje groen en een beetje sociaal.'
T: 'We hebben het nu over de politiek gehad. De markt, zie jij nog een rol voor de markt, het bedrijfsleven in de verduurzaming van de maatschappij?'
420
E: 'Jawel, maar ik denk ook dat het grotendeels gestimuleerd moet worden door de overheid.' T: 'En de markt uit zichzelf zal niet verduurzamen?'
E: 'Wat ik eerder al zei, ik denk dat het systeem, het kapitalisme, dat dat het tegenwerkt.' T: 'Hoe werkt het kapitalisme dat tegen?'
E: 'Dat mensen steeds meer winst moeten behalen. Als je winst kunt behalen en ook duurzaam kunt zijn, dan denk ik dat
425
mensen daar opzich wel voor open staan, maar als je de afweging moet maken tussen een beetje winst behalen en een beetje duurzaam zijn of niet duurzaam zijn en veel winst behalen. Kijk, mensen zijn wel egoïstisch. Dat zijn een van de dingen die inherent zijn aan mens zijn. Inhaligheid. Survival driften.'
T: 'Dat klinkt inderdaad alsof het niet anders kan. Dus dat er niet echt een oplossing is.'
E: 'Ik denk dat het wel kan, maar ik denk dat er heel veel bewustzijn voor nodig is en dat hij ook steeds meer komt, maar de
430
vraag is op welk termijn dat is en op welke schaal dat is.'
T: 'Vindt je dat de overheid dat voldoende stimuleert, de verduurzaming van de markt, want je zei net; 'Dat zou vooral door de overheid gestimuleerd moeten worden'.
E: 'Ja, met subsidies enzo. Ik weet er te weinig van af. Dat weet ik niet.'
T: 'Dan hebben we nog een ander niveau, de maatschappelijke organisaties, zie je daar nog een rol in voor de verduurzaming
435
van de maatschappij?'
E: 'Ik denk inderdaad, wat ik net zij lezingen, maar ook acties en bewustzijn creëren. Wakker Dier, kan ik mij voorstellen. Ik kwam vorige week een actie tegen dat de McDonald’s gaat stoppen met plofkippen. Zoiets. Ik denk dat dat heel belangrijk is dat er ook organisaties zijn die kritiek blijven uitoefenen, die de mensen aan het denken blijven zetten en proberen andere bewegingen te brengen.'
440
T: 'Je zit zelf bij het UMP, maar ben je verder zelf nog lid van dit soort organisaties?' E: 'Nee, het is meer dat ik af en toe wel bedragen overmaak, maar dat is eenmalig.' T: 'Is dat naar aanleiding van een concrete gebeurtenis?'
E: 'Nou, ik zit bijvoorbeeld bij een moslimstudentenvereniging en we hadden gisteren een vergadering. Toen vertelden drie jongens daar dat ...'
445
T: 'Je zit bij een moslimvereniging?'
136
halen voor een nieuw initiatief. Dat is volgens mij ook voor zo'n punt voor informatie en voor ideeën op te doen hoe je dingen kunt doen als moslim zijnde. Volgens mij ook om een soort standpunt te maken naar de regering toe om te laten zien dat wij als moslimsjongeren in Nederland...'
450
T: 'Jij bent moslim zelf ook?'
E: 'Ja en nee. Laten we het op nee houden voor het gemak. 'Wij als moslims vinden dit en staan hiervoor, voor duurzaamheid'. Dat is dus wat ik wel wil sponsoren.'
T: 'Afgezien van of je ja of nee moslim bent, is voor jou duurzaamheid nog verbonden aan een bepaalde spirituele of religieuze ervaring?'
455
E: 'Ik denk het wel. Één zijn. Ik weet niet hoe ik het duidelijk moet maken.' T: 'Je noemt nu al één zijn.'
E: 'Ja, maar vooral ook goed zijn voor wat we om ons heen hebben, die verantwoordelijkheid.'
T: 'Heb je voor jezelf ook een persoonlijk doel met je duurzaamheid? Zo van; 'Dat wil ik en dan ben ik klaar.' E: 'Nee, want ik denk niet dat je bij duurzaamheid ooit klaar zult zijn en bovendien hangt het heel erg af van hoe mijn
460
toekomst verder gaat lopen. Ik ben nu alleen. Ik ben single. Ik heb geen partner. Dan kan ik best zeggen; 'Ik ga in zo'n duurzaam dorp wonen, want het is iets wat ik belangrijk vind, maar het kan best zijn dat ik een partner tegen kom voor wie dat veel minder een rol speelt en die ik op bepaalde manier wel mee kan krijgen en op bepaalde manieren niet mee kan krijgen. Ik denk niet dat het iets is wat in zoverre belangrijk is, dat ik mijn partner daarop zal uitkiezen, op hoe groen hij is.' T: 'Ik wil nog even terug naar iets in het begin; je inspiratie. Toen had je het over de mensen om je heen die ook met
465
duurzaamheid bezig zijn. Kun je misschien iets vertellen over hoe zij er mee bezig zijn, hoe zij dat vorm geven? Verschillen en overeenkomsten.'
E: 'Ik heb heel veel vrienden die vegetariër zijn. Dat ben ik dus niet. Ik hou van een lekker stukje vlees. Wat ik wel heb is dat ik het liefst mijn eigen kippen houden en die zelf afslachten omdat ik dan weet wat voor leven ze hebben gehad en ook omdat ik denk dat het goed is om te weten hoe dat in zijn werk gaat. Ik ben ook mee geweest met jagen en toen heb ik ook
470
een konijn gedood en ook een konijn gevild later. Ik heb er later ook over nagedacht dat ik best wel een keertje bij een slager zou willen zijn die zelf zijn koe klaarmaakt tot vlees. Ik weet niet hoe dat mij zal beïnvloeden. In zoverre van dat een koe toch groter is dan een konijn.'
T: 'Dat is zo.'
E: 'Hoe het mijzelf zou beïnvloeden om te zien hoe een koe gedood word.'
475
T: 'En hoe vond je het om te zien hoe het konijn gedood werd?'
E: 'Dat was gewoon onderdeel van de jacht. Weet je wat het is, het is een tweestrijd. Mijn reden om vegetariër te zijn is verschillend. Een van de redenen is dat dieren goed behandeld moeten worden. Dus dat zou een reden zijn om eigen beesten te houden. Een andere reden zou kunnen zijn dat je zo'n voedselpiramide hebt waarbij de massa van voedsel steeds groter of kleiner wordt waardoor je steeds grotere gebieden grond nodig hebt om kleinere stukken eten te maken, wat weer een link
480
heeft met voedselschaarste en overpopulatie. Een ander punt kan ik mij voorstellen is toch dat elk wezen een ziel heeft en waarom is een klein beest minder waard dan een mens? Daar kan ik mij wel in vinden. Vanuit dat punt zou ik helemaal vegetariër moeten worden. Dat is hoe anderen er mee bezig zijn. Anderen zijn er toch wat religieuzer in. Op sommige gebieden in mijn sfeer tenminste. Sommigen zijn niet vegetariër, maar zijn veganist. Daar ken ik er ook wel een aantal van. Die eten sojaproducten. Het grappige is, is dat ik het daar laatst met mijn moeder over had en die zei: 'Het grappige is, is dat
485
sojaproducten, die komen ook uit Verweggistan en dat is ook niet altijd goed' of dat ze hun eigen kleding maken van wol, breien.'
T: 'Dat is één van die veganisten?' E: 'Ja.'
T: 'En geloof jij in de wetenschappelijke vooruitgang, de technological fix, zoals ze het noemen? Dat de problemen waar we
490
nu voor staan, kunnen worden opgelost door het technisch kunnen?'
E: 'De techniek bedoel je dan? Ja, dat denk ik wel, maar ik denk ook dat er nieuwe problemen door komen. Dat kun je ook zien met de voedselrevolutie en de industriële revolutie toen de levensstandaard omhoog ging omdat de
levensomstandigheden beter werden. Dat is op zich een goed iets en dat er steeds meer voedsel geproduceerd kon worden en steeds meer mensen gevoed konden worden, maar dat betekent dus dat er steeds meer mensen bij komen. Dus het ene
495
probleem is dan opgelost, maar het veroorzaakt weer een nieuw probleem. Ik denk dat het ook altijd zo zou blijven gaan.' T: 'Komt er ooit een duurzame wereld?'
E: 'Nee, denk ik niet. Niet met mensen. Nee, dat denk ik niet.'
T: 'We zijn alweer bijna klaar. Het gaat heel snel vandaag. Vinden anderen je radicaal?'
E: 'Nee, denk ik niet. Ik denk dat als ik er verder in zou gaan en in zo'n dorp zou wonen, dat mensen dat dan wel hebben.'
500
T: 'Maar omdat je daar nu nog niet woont vinden ze je niet radicaal?' E: 'Misschien omdat ik niet zo geitenwollensokkerig ben.'
T: 'Het viel me nog op dat je net zei, kun je iets meer vertellen over dat je aan de ene kant denkt dat de wereld er toch wel aan gaat en anderzijds je toch inzet voor duurzaamheid?'
E: 'Zoals ik al zei, het maakt mij niet zoveel uit, maar ik zie het wel somber in. Jaren en decennia en honderden jaren geleden
505
zijn er ook wel voorspellingen geweest dat we het niet gaan volhouden. Toen hebben we inderdaad allerlei revoluties gehad en vooruitgang geboekt waardoor we het wel langer volhouden dan die voorspellingen. Datzelfde zou nu nogmaals kunnen gebeuren, zeker als mensen zich meer bewust worden van dingen. Ik vraag me in hoeverre dat afstel is of uitstel. Het kan best zijn dat er op gegeven moment een einde van de wereld komt omdat er zoveel dingen zijn die een rol gaan spelen. Er is te weinig zoet water. Het wordt steeds schaarser. Er is schaarste in allerlei materialen. Koper, wat in zoveel materialen
510
gebruikt wordt, om elektriciteit te begeleiden. Hoe meer de levensstandaard omhoog gaat, des te groter dat probleem gaat worden. Het gaat met steeds grotere stappen dat producten gebruikt gaan worden. Als in China de levensstandaard hoger wordt, dan betekent dat dat het hele Chinese volk en volgens mij is dat het grootste volk ter wereld, meer producten gaat
137
gebruiken. Dat is op zo'n schaal, dat het onvoorstelbaar is. Ik kan mij voorstellen dat op gegeven moment producten gewoon op zijn en dat dat een enorm probleem gaat worden. Natuurlijk ook de vindingrijkheid van de mens. Door de eeuwen heen
515
hebben we gezien dat er altijd mensen zijn die enorm vindingrijk zijn en juist in situaties waarin het moeilijk is en er problemen zijn. Dus op zich kan het dat we het een hele poos nog gaan uitzingen, maar dat maakt voor mij niet uit. Voor mij blijft het feit dat ik het belangrijk dat ik een goede wereld achterlaat voor de mensen die na mij komen, of in ieder geval mijn steentje bijdraag ongeacht wat er verder gebeurt.'
T: 'Is het een moreel iets?'
520
E: 'Het is ook een moreel iets. Wat mij steeds bezig houdt zijn dingen als gemakzucht, dat ik denk; 'Nu weer eventjes niet' en dan denk ik; 'Ja, maar ik weet dat het gewoon gemakzucht is. Hoe moeilijk is het om het gewoon eventjes wel te doen?' T: 'Wat dan bijvoorbeeld?'
E: 'Nou, bijvoorbeeld even niet biologische dingen kopen. Hele kleine dingen. Eventjes niet die kraan uitzetten. Of gewoon eventjes afwassen in plaats van de afwasbak pakken. Ook dit water wat ik bespaar helpt toch wel. Dan is het heel makkelijk
525
om gemakzucht te hebben om niet even de afwasbak te pakken.' T: 'Voel je jezelf onderdeel van een beweging?'
E: 'Wat bedoel je?'
T: 'Een duurzame beweging.'
E: 'Ik kan niet zeggen dat er geen beweging is, maar ik voel me er geen onderdeel van. Ik heb geen gemeenschapsgevoel. Ik
530
voel me niet onderdeel van een gemeenschap in zoverre.'
T: 'Wat houdt voor jou een gemeenschap in, waar je je niet mee verbonden voelt?'
E: 'Ik voel mij wel verbonden met de mensen van het UMP die hier op de campus duurzaamheid doen, maar ik heb niet het gevoel dat ik onderdeel van iets mondiaals ben.'
T: 'Nog wat afsluitende vraagjes. Het beroep van je vader en moeder?'
535
E: 'Mijn moeder is vrijwilliger en is eigenlijk werkloos.' T: 'En je vader?'
E: 'Mijn vader is overleden.' T: 'Mag ik je inkomen weten?' E: 'Ik heb geen inkomen.'
540
T: 'Is er verder zelf nog iets wat je wilt zeggen?' E: 'Nee, denk ik niet.'
T: 'Klaar?' E: 'Ja.'
T: 'Nou, dan zijn we klaar.'
545
Interview met Frederieke bij haar thuis in de woongroep in een gekraakte school, Nijmegen, 18-05-2012
T: 'Zo. let the party begin. Eerst even wat korte vraagjes 'for the record'. Wat is je naam?'
5
F: 'Frederieke.' T: 'Hoe oud ben je?' F: '25 .'
T: 'En hoe lang woon je al in Nijmegen en omgeving?' F: 'Nou vier jaar.'
10
T: 'Een waar kom je vandaan?
F: 'Uit Duitsland, uit Neurenberg. Dat is Beieren, dus het zuid-, zuidoosten.'
T: 'Oké, en hoe ben je hier terecht gekomen?'
F: 'Vanuit mijn studie. Ik wou muziektherapie doen en toen dacht ik daar
15
over na; 'Waar kan dat?' en in Duitsland gaat het niet. Het gaat wel maar het is heel duur omdat het privéscholen zijn. Daarom kwam ik voor de muziekstudie hier.'
T: 'En dan heb je eigenlijk de volgende vraag al beantwoord, je opleiding, muziektherapie. Is dat dan Radboud of HBO.'
20
F: 'HBO.'T: 'O ja, je had me nog een email gestuurd waarin stond dat je overleg had op de HAN . Dat had ik kunnen weten. Wat is je werk? Heb je een beroep?'
F: 'Op het ogenblik ben ik verpleger bij een vrouw die met multisclorose zit en ik werk met autistische kinderen. Deels als oppas, maar ook muziek maken. Het is een beetje gemengd want daar ben je dan de hele middag. Je bent daar de hele tijd en
25
dan maken we een hoop muziek, maar tevens ben ik oppas. Het is een beetje een mengsel.'
T: 'Nou gaan we het anderhalf uur hebben over duurzaamheid, maar wat is dat eigenlijk? Wat betekent die term voor jou?' F: 'Voor mij betekent het dat ik erop let met wat ik doe en dat ik met mijn omgeving samenleef. Dat ik niet van mijn
omgeving leef, maar dat ik samen met de omgeving samen leef. Ik probeer daarop te letten. Dat is het eigenlijk als ik het kort moet zeggen. Dat is duurzaamheid voor mij.'
30
T: 'Het mag ook langer hoor. Je hoeft niet kort te antwoorden.'
F: 'Ik bedoel, ik wil je heel veel vertellen. Duurzaamheid is wel een stijl van leven voor mij omdat het voor mij heel belangrijk is, omdat ik snap hoe kwetsbaar de aarde is. Daarom wil ik voor volgende generaties opletten dat te doen. Dat houdt duurzaamheid voor mij in. Bewustzijn, bewust leven en bewust omgaan met dingen die om me heen zijn.'