Beleidsontwikkelingen EU-breed
De Europese Commissie heeft haar eerdere voorstellen ter verbetering van het financieel management (de «routekaart» naar een positieve DAS) aangevuld met een Actieplan. Hierin wordt expliciet gestreefd naar nationale verklaringen in de lidstaten. Dit streven wordt ondersteund door het Europees Parlement. De steun van de meeste lidstaten is vooralsnog beperkt.
Er is een interinstitutioneel akkoord gesloten over de financiële perspec-tieven 2007–2013. Nederland gaat€ 1 miljard per jaar minder afdragen aan de EU. In dit akkoord, en ook in het nieuwe financieel reglement, is ook een verwijzing opgenomen naar nationale verklaringen in de lidstaten door aan te geven dat zij jaarlijks op het van toepassing zijnde nationale niveau een samenvatting moeten maken van beschikbare audits en verklaringen.
Op het terrein van de structuurfondsen gaat het akkoord over de nieuwe periode 2007–2013 leiden tot belangrijke wijzigingen in de beheer-, controle- en verantwoordingssystemen.
Systemen voor financieel management EU-breed
De Europese Commissie gaat verder in haar streven om meer en betere informatie openbaar te maken over haar werkzaamheden. Er is een lichte verbetering zichtbaar in de informatievoorziening op het terrein van planning en uitvoering van de begroting en verantwoording.
De verantwoordingsketen over financieel management van de EU is aangevuld met een expliciete verklaring van de Commissie in het Syntheseverslag, waarin zij stelt dat de bestaande interne-controlesyste-men redelijke zekerheid geven over de rechtmatigheid van de activiteiten, met inachtneming van de geformuleerde voorbehouden. Juist die voorbehouden van de DG’s en de diensten zijn echter talrijk, waardoor de werkelijke betekenis van de verklaring nog niet erg groot is. In 2005 zijn de voorbehouden bovendien minder vaak gekwantificeerd, hetgeen de transparantie juist vermindert. Daarnaast is er een aantal voorbehouden dat al jaren achtereen terugkomt. En ten slotte verschilt de invulling en onderbouwing van voorbehouden tussen DG’s.
Uit ons onderzoek op basis van openbare Commissiedocumenten blijkt dat de systemen voor het financieel management op een aantal terreinen nog tot weinig inzicht leiden, bijvoorbeeld over de resultaten van
controles in de lidstaten en van interne audits bij de DG’s.
Rechtmatigheid EU-breed
Het algemene oordeel van de Europese Rekenkamer over de wettigheid en regelmatigheid van de verrichtingen in het begrotingsjaar 2005 was wederom niet positief.47Ook op de beleidsterreinen afzonderlijk is geen verbetering in rechtmatigheid waarneembaar.
Op basis van openbaar beschikbare informatie over «voorbehouden van de Europese Commissie», «onregelmatigheden» en «fouten» kan nog geen kwantitatief totaalbeeld worden gegeven van rechtmatigheid per begrotingshoofdstuk.
De informatie van het Europees antifraudebureau OLAF over onregelma-tigheden is soms inconsistent en biedt daardoor geen goede basis voor inhoudelijke analyse op EU-niveau.
47De presentatie van het jaarverslag over 2005 van de Europese Rekenkamer heeft plaatsgevonden op 26 oktober 2006.
Figuur 7 Algemene trendinformatie 2000-2006: inkomsten en ontvangsten EU, beleidsontwikkelingen EU
In 2001: € 80,7 miljard, in 2002 € 77,7 miljard, 2003 € 83,6 miljard, 2004
€ 95,0 miljard, 2005 € 100,8 miljard (bron: jaarverslagen Europese Rekenkamer).
Het bedrag wordt verhoogd met het overschot van vorig jaar en overige inkomsten. In 2005 was de totale begroting € 107,1 miljard.
In 2001: € 80,0 miljard, in 2002 € 85,1 miljard, 2003 € 90,6 miljard, 2004
€ 100,1 miljard, 2005 € 104,8 miljard (bron: jaarverslagen Europese Reken-kamer). De onderbesteding (het verschil tussen ontvangen afdrachten van de lidstaten en feitelijke uitgaven van de Commissie) is in de loop der jaren min-der geworden.
De beleidsontwikkeling is na het voorstel voor een communautair interne con-trolekader (‘routekaart’ naar een positieve DAS) doorgezet met een actieplan van de Commissie. Verbetering van het financieel management is ook opge-nomen in de financiële perspectieven en het nieuwe financieel reglement.
Er is nog steeds relatief weinig verantwoordingsinformatie beschikbaar per begrotingshoofdstuk die iets zegt over rechtmatigheid en doeltreffendheid van de bestedingen.
Hervormingen bij de Europese Commissie in het financieel management (activiteitenverslagen DG’s met verklaringen plus follow-up, activiteitenge-stuurd budgetteren) leiden langzaam tot meer transparantie. In het Synthese-verslag 2005 neemt de Commissie voor het eerst expliciet de (politieke) verantwoordelijkheid voor het geleverde management. Er is een akkoord bereikt over de nieuwe financiële perspectieven voor 2007-2013.
De jaarlijkse activiteitenverslagen van de DG’s en diensten van de Commissie die 2002 met verklaringen worden afgegeven, leiden tot meer inzicht in resul-taten per begrotingshoofdstuk, continuering en gebruiken resulresul-taten voor activiteitengestuurd management.
Het gemeenschappelijk landbouwbeleid wordt voortaan gesubsidieerd uit het Europees Landbouwgarantiefonds (ELG) en het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling (ELFPO). Randvoorwaarden om voor subsidie in aanmerking te komen veranderen, en productiesubsidies worden geleidelijk vervangen door inkomensteun. Verder dienen de lidstaten bij hun declaraties jaarlijks ‘statements of assurance’ te geven. Het aantal structuurfondsen wordt beperkt tot drie: ESF, EFRO en Cohesiefonds, en er wordt een nieuw systeem met management-, audit-, en certificeringsautoriteit ingevoerd. Ook zijn drie nieuwe doelstellingen geformuleerd: convergentie, regionaal concur-rentievermogen en werkgelegenheid, Europese territoriale samenwerking.
Eigen
ONTWIKKELING SINDS 2000 EN STAND VAN ZAKEN 2003-2006 TRENDINDICATOR
Ontwikkelingen in beleid financieel management EU
Doeltreffendheid EU-breed
De Europese Commissie heeft een belangrijke stap gezet door voor het eerst een rapport uit te brengen over de beleidresultaten van het EU-beleid voor de EU als geheel. Vooralsnog bestaat deze rapportage echter alleen uit het weergeven van beleidsinitiatieven, niet van beleids-resultaten.
Ons eigen onderzoek naar doeltreffendheid op basis van 23 EU-brede evaluaties op de terreinen van landbouw, structuurfondsen en intern beleid laat zien dat slechts in een klein aantal gevallen informatie over doelrealisatie aanwezig is. Daar waar informatie beschikbaar is, is de mate van doelrealisatie in het algemeen beperkt.
Het samenvattend (geaggregeerd) beeld van de in deel 1 van dit EU-trendrapport gebruikte indicatoren is weergegeven in figuur 7 (zie vorige bladzijde).
In figuur 7 hierboven is algemene informatie opgenomen over de trendindicatoren voor de onderwerpen «kerncijfers EU-breed» en
«ontwikkeling in beleid financieel management EU». In onderstaand overzicht geven we daarnaast specifieke informatie over de trendindica-toren voor de onderwerpen «systemen», «rechtmatigheid» en doeltref-fendheid«.
Overzicht 22. Specifieke trendinformatie 2003–2005: Financieel management, rechtmatigheid en doeltreffendheid EU-instellingen
Hoofdstuk Onderdeel Indicatoren (geaggregeerd
niveau)
Neemt toe Achtereenvolgens vier, vijf en negen van twaalf DG’s hebben openbaar JMP in 2003, 2004 en 2005.
JMP’s met strategische en specifieke doelen
Groot Alle openbare JMP’s bevatten deze doelen.
Controle door Europese Commissie
Toepassing interne-controle-normen DG’s (volgens Euro-pese Rekenkamer)
Groot 50% onderzochte DGs voldoet aan onder-zochte normen
Inzet en output controles ter plaatse door DG’s
Beperkt Waarden onmogelijk.
Inzet en output internal audit capabilities bij DG’s
Beperkt Waarden onmogelijk; van slechts twee DG’s was in 2005 bekend dat alle audits zijn uitgevoerd.
Inzet en output Interne Audit-dienst
Groot Ingezette capaciteit, overgenomen aanbevelingen en realisatie controles toegenomen in 2005.
Inzet en output bij opvolg-onderzoek naar fraude door OLAF
Deels Ingezette capaciteit voor onderzoek circa 41% in 2003–2004. In 2005 niet aan te geven door minder informatie.
Verantwoording Inzet en output jaarlijks activiteitenverslag per DG
Deels Voorbehouden duidelijk, mate van kwan-tificering afgenomen, aantal DG’s met landeninformatie gelijk.
Inzet en output SG voor Syntheseverslag
Beperkt Totaalwaarde onmogelijk vast te stellen.
Informatiegehalte syntheseverslag toe-genomen, alsmede expliciete (politieke) verantwoordelijkheid Commissie.
Externe audit Europese Rekenka-mer
Inzet en output Europese Rekenkamer
Deels Auditposten duidelijk, ingezette capaciteit en realisatie van geplande audits niet.
Hoofdstuk Onderdeel Indicatoren (geaggregeerd niveau)
Mate van inzicht in 2003–2005
Resultaten in 2003–2005
Rechtmatigheid Informatie Europese Commissie
Aantal en financieel belang voorbehouden DG’s
Deels Aantal voorbehouden licht afgenomen, kwantitatief inzicht in financieel belang afgenomen.
Aantal en financieel belang gemelde onregelmatigheden
Deels Inzicht in vier van zeven begrotingshoofd-stukken. Aantal en financieel belang fluctueert.
Aantal en financieel belang correcties
Deels Inzicht van drie begrotingshoofdstukken in 2004 naar vier in 2005. Aantal en financieel belang fluctueert Aantal en financieel belang
fraudemeldingen
Groot Aantal toegenomen. Financieel belang van de 452 openstaande cases in 2005 circa€ 1,9 miljard. Informatie van OLAF op punten zeer onduidelijk
Informatie Europese Rekenkamer
Algemeen oordeel over de rekeningen
Deels Grotendeels geen positieve DAS (betrouwbaarheidsverklaring), opnieuw geen kwantitatief inzicht in 2005 Oordeel per
begrotings-hoofdstuk
Deels Kwalitatief beeld 2005 per begrotings-hoofdstuk wijst op veel hardnekkige gebreken bij belangrijkste beleids-terreinen
Fouten per begrotings-hoofdstuk
Geen Met uitzondering van structuurfondsen in 2005 geen kwantitatieve gegevens over fouten per begrotingshoofdstuk beschikbaar.
Doeltreffendheid Aansluiten beleid en verantwoording
Aansluiting syntheseverslag op beleidsstrategie
Groot Gebrekkige aansluiting. Nieuwe medede-ling EC gaat wel in op algemene «policy achievements» maar noemt alleen alge-mene doelen en voornemens, maar geen resultaten.
Effecten Beoogde en gerealiseerde effecten
Beperkt Onderzoek naar 23 EU-brede evaluaties laat zien dat in zes gevallen informatie of doelrealisatie aanwezig is. De mate van doelrealisatie is in het algemeen beperkt.
DEEL 2 EU-LIDSTATEN