Seght, vvat den Christen geeft in deughden doet vermeeren? D'vvoord Gods: de Biecht: en meest t'heylig Lichaem ons heeren.
+
Voortganck in deughden. Suetonius in Octauio. +
DE Keysers van Roome hadden veur eenen keyserlijcken tijtel: Semper Augusts: Altijdts vermerder des Rijcks. D'welck ontwijfelijck eenen Christenen mensch betaemt: in wiens leuen soo seer van noode is [A] altijdt voort te gaen, datter
+
August. super Psal. 119.&c
gheen rust oft stille-staen+
en is. S. Augustijn seght soo: Quantumcumque profecerimus; nemo dicat: Sufficit mihi, iustus sum: qui hoc dixit, remansit in via: non nouit peruenire. Vbi dixit: Sufficit mihi: ibi haesit: Hoe seer dat wy in deughden voort ghegaen zijn, niemandt nochtans en segghe: Het is my ghenoegh: ick ben rechtveerdigh en goedt: die dat seght die blijft onder-weghen, ende en can niet toe-comen. Daer hy seyde, Ick hebs ghenoegh: daer is hy blijuen steken.
Iae dat noch argher is, ophouden en stille staen, op den wegh des Christen leuens, is voor-seker achterwaerts gaen. Ghelijck die met een schuyte op een stroomende water is, ende tegen stroom op moet varen: hy is seker, van selfs achterwaerts ghedreuen te worden metten vloedt des waters, ist dat hy niet euen ghestadelijck en
+
Bern. epist. 253.
arbeydt, om veur-waerts op te varen. Soo Sinte Bernhardt wel+
seyt: Nolle proficere, non nisi deficere est: non progredi, est regredi: Niet aennemen oft winnen, is afgaen en verliesen: niet voorts gaen, is deinsen en terugghe varen.
Ten anderen (ghelijck wy int xxxj. Capittel gheseyt hebben) aengesien dat wy boomen zijn, van Godt den vader gheplant, soo moeten wy oock altijdts wassen, langhs soo vromer werden, langhs soo meer tacken, bladeren, bloemen, en vruchten voort brenghen. Ende soo arbeyden, waert moghelijck, datter niet een deughdt en ware, wy en soudense willen in ons hebben: ende altijdts tot meerder heyligheydt ende volmaecktheydt des leuens comen: altijdts meer en meer ghewins ouer ons doen, in onse quade gheneghentheydt af te steruen, ende onse ghebreken af te legghen: t'welck alleen den mensche wercks ghenoegh gheeft.
+
Drij crachtighe saecken, tot voort-ganck in deughden. +
Tot alsulcks dan, als een mensch staet te doen, volghende sijn officie ende roep, als Christene, om sijn onvolmaecktheydt dagelijcks te verwinnen, ende meerderen voort-ganck in deughden te vercrijghen, ende oock tot volmaecktheydt te comen. Wat raedt? gheen bequaemer [A] middel, dan dickmael t'woordt Godts te hooren, dickmael te biechte ende ten H. Sacramente te gaen.
t.o.96
TRIA PRAECIPVAVIRTVTVM INCENTIVA. 36.
Quid mage Christiadas Virtutis ad ardua ducit? Concio: Rite piare animum: et sacro sancta Synaxis.
Secht, wat den Christen gheeft, in deughden doet vermeeren, Dwoordt Godts: de Biecht: en meest, theylich Lichaem ons heeren. Quel poinct nous auance, Plus a l'eminence, De perfection? Confesser au prestre, De Dieu le repaistre, Hanter le sermon.
97
+
T'vvoordt Godts.
[B] Aengaende het Woordt Godts, het is claer, dattet tot beternis+
van leuen ende aennemen in deughden goedt ende oorborlijck is. Want daer deur sien wy wat ons mis-staet en qualijck voeght: ende wat ons tot contrarie ghebrekt. Dat is, wy sien int hooren vande sermoonen, als in enen spieghel, onse leelijcke vlecken der conscientie, te weten, de sonden: ende oock seker middel om die te verbeteren, ende af te
+
Psal. 118.
wasschen. Hoort wat den Prophete Dauid seyt: Declaratio sermonum+
tuorum illuminat; & intellectum dat paruulis: Het uyt-legghen uwer woorden verlicht s'menschens herte, ende gheeft den ootmoedighen verstand ende kennis: om te sien wat hem let, ende om t'selue te beteren. Item: Lex Domini immaculata, conuertens animas: De wet Godts is onbevleckt, (claer als eenen spieghel) ende sy bekeert de sielen. Item noch meer: Lucerna pedibus meis verbum tuum, & lumen semitis meis: V Woort, o Heere, is veur mijn voeten als eenen lanterne, ende een licht in mijne weghen: om te sien waer ick gaen moet om in v gheboden wel te wandelen. Het woordt Godts is een spijse, medicijne, ende noodelijck onder-houdt der siele: soo datmen eer en lichter broodt deruen soude, dan sermoon te hooren.
+
Dick-mael biechten.
[C] Dat dickmael te biechte gaen oock seer profijtelijck is, tot goeden+
voort-ganck in deughden, dat soudemen by auonture sommighe qualijck wijs connen maecken: nochtans ist claerder dan den dagh, veur die ooghen om sien heeft. Want, groote packen te draghen, eenen block te sleypen, gheboeyt ende gheketent te gaen, dat en belet alsoo seere den ganger oft reysenden man niet, in sijnen wegh ende voortganck, als dat een dood-sonde den Christenen mensche belet, int wandelen ende vol-brenghen der gheboden Godts, die den wegh zijn ten eeuwighen leuen leydende. Want als-dan is hy, ghelijck eenen die int slijck tot ouer t'hoofdt ghevallen is, niet anders om uyt helpen, dan deur de biechte: soo wy noch gheseyt hebben. Te meer, dat de sonde die nature heeft, ende die plaghe van Godts weghe verdient, dat sy terstondt noch andere sonden tot haer treckt: ist dat sy deur waerachtigh berouw en biechte niet wegh ghenomen en worde.
Nu, dickmael te biechte gaen, en houdt niet alleen de conscientie te suyuerder, maer bevrijdt oock den mensche, dat hy niet lichtelijck in dood-sonde en valle, ende dat hy hem oock te beter wachte van daghelijcksche sonden: ende te bequaemer wordt, om gratie te ontfanghen, ende deughdt te doen.
Ghelijck eenen vloer, met dick-mael te keeren en vaeghen, niet alleen schoon en vrij van groote vuyligheydt ghehouden en wordt, maer oock van daghelijcks stof, t'welckmen licht op en wegh nemt alsment dickmael doet, ende soo onder-houdt. Ter contrarie, canmen den vloer, oock met grooten arbeyt, qualijck schoon
maec-98
+
Onghegrondde redenen van die selden biechten.
+
ken, alsmen mette langhe te beyden, ende altijdts uyt te stellen, den grondt soo laet van moire ende vuyligheydt geladen worden, ende soo verhardden ende verbacken, datment nauws met schuppen en houweelen en can af ghecrijghen. Daerom waer het oock soo wel van noode die conscientien te handelen, soumense schoon crijghen, die soo langhe toeuen van biechten, ende altijdts t'langhste stroyken uytten dake soecken, den eenen dagh veur den anderen naer altijdts verlanghende. Dan comt het, dat sy deur de grootheydt, menighte, ende leelijckheydt der sonden, ende deur de langheydt des tijdts, tot sulck een duysterheydt des herten comen, dat sy oock groote stucken niet en sien: oft al sien sy die, sy en achtense niet. Ter contrarie, die dick-mael biecht, die siet terstondt in sijn conscientie, oock een cleyn stroyken, oft stofken, dat hem wat belet, in de effenheydt, luyster, oft wackerheydt sijns herten.
+
Andere laffe reden. +
Dat sommighe laeten dickmael te biechte te gaen, om dat sy quantsuys, niet en weten wat segghen: dats een reden van cleyne wijsheydt ende sonder reden. Want wie isser, die binnen acht oft vierthien daghen, oft oock een maendt, niet een daghelijcksche sonde en doet? Ende als hy biecht dat hy weet, naer betamelijck onder-soeck, al en waert maer een daghelijcksche sonde, hy heeft oorsaecke, niet om te moeten biechten, maer om te moghen biechten, ende deur die oorsaecke, de gratie te vercrijghen diemen in de biechte vercrijght: dat is, quijt-schel van sonden, ende noch gratie toe daerenbouen. Wie en soude niet gheerne dick-mael gaen, iae, om te segghen daghelijcks, daer hy schuldigh waer, van wat waere dattet zij, als hy met sijn schuldt te belijden, quijt-schel vant selue moght vercrijghen: ende noch bouen dien gheldt en waere toe?
+
Noch andere ongevalueert.
+
Sommighe latent oock, om dat sy altijdts t'selue te segghen hebben. Dat is oock een seer kinderlijcke reden. Want wat wonder ist, dat yemandt die creupel is, hem altijdts op die sijde meest beslijckt en vuyl maeckt, daer hy meest helt ende manck gaet? Ende deshaluen en ist oock gheen wonder, dat hy aen die sijde meest metten handen ende metten cladder is: ende dat soo dick mael als hy uyt gheweest heeft, alst vuyl weder was. Een iegelijck heeft sijn ghebreck, daer hy hem meest in mis-gaet, ende daer hy manck in gaet, ende vuyl maeckt. Daer moet hy dan oock meest aen vallen, om metten bessem der biecht t'selue schoon te maecken. het quaedt cruydt moet oock dies te meer uytghetrocken worden, hoe dattet lichter wederom uyt-comt: ende soo ist altijdts te her-doen. Soo oock, die omtrent den viere verkeert, die verbrandt hem meest: die metten messe, oft andere scherp-snijdende alaem om gaen, die snijden hem somtijdts. Die climmen, vele gaen, oft loopen moet, die quetst hem meest aen de beenen en voeten. Ende
99
niemandt en verwondert hem, datmen altydts, oft meest altydts het selue remedie van doen heeft, alsmen hem ghemeynelijck op de selue maniere quetst. Sulcks ist biechten van t'ghene daermen meest hem in vergeet: al-waert oock altijdts by nae het selue.
+
Dick-mael ten autare gaen.
Het derde, dat in d'antwoorde staet, twelck tot voort-ganck in+
[D] deughden seer ende meest profijtelijck is: dat is het weerdigh nutten van t'heyligh lichaem ons Heeren. Wie soude daer aen connen twijfelen? Want hy is den wegh, die wy
+
Ioan. 14.
in-gaen moeten: Hy is t'leven,+
sonder t'welck wy niet eenen voet en connen ghestellen, nocht handt gheroeren, oft t'minste teeken van leuen geuen: hy is de waerheydt, die ons niet en laet twijfelen oft dolen: hy is onsen leydts-man: hy is ons viaticum, dat is, teer-cost ouer wegh, ende voetsel van onse reyse: sonder wien wy opden wegh beswijcken souden, ende t'eene-mael afgaen van behoeuelijcke sterckte, om voorts te gaen, ende toe te comen. Want sonder voetsel te willen reysen, dat waer willens en wetens sy seluen doodt-gaen.
+
Flauvve redenen, van die selden ter tafel ons Heeren gaen.
Dat sommighe laten ten H. Sacramente te gaen, uyt reuerentie+
en weerdigheydt: daer soud'ick wat af houden, saeghmen dat sulcke, als hy al ghebeyt hebben (oock een iaer lanck) als-dan met meerder inwendighe bereydtschap, weerdigheydt, ende deuotie ginghen, dan ander die der dick-mael gaen. Maer men siet als-dan d'aldermeeste onghestichtigheydt, als die tijden comen, op welcke de iaerlinghen ten autare gaen. Dan verliestmen al sijn deuotie, soo priester als t'volck: midts de groote woestheydt, ongheregeltheydt, ende onweerdigh toe-loopen. Ick laet staen, hoe die biechten te wercke gaen, die van een gheheel iaer-lanck, soo licht, soo onghereedt, soo al droomende ghedaen worden. Soo dat al de reuerentie en weerdigheydt van sulcke (die hun daer mede behelpen om selden te gaen) meest gheleghen is, in haer beste cleederen aen te doen, oft oock andere te ontleenen, ende haer in ander-lieden pluymen te verhoouerdighen, ende te gaen spacieren en wandelen, naer datmen ten H. Sacramente gheweest heeft. Deur dese selue verdraeyde reuerentie, wachten hun de boden van handt oft vingher aen eenighe saecke te steken, al waert oock een werck van verootmoedinghe, ende betamelijcke ghedienstigheydt, binnen den huyse, oock op Paesch-daghen gheorlooft. Maer en maecken binnen dien gheen werck van groote ghewillighe verstroytheydt, curieusheydt, onnutten clap, langs de straeten te gaen, om te sien en ghesien te worden. Als oft sy onsen Heer, die sy ontfanghen hebben, niet haest ghenoechen en souden verliesen, ten waer dat sy hem alsoo in vele manieren ende oorsaecken, van straten ende sijde-weghen, sochten te ontduycken, ende haer quijt te maecken.
100
+
Loosheydt des vyandts int af trecken der menschen van ten autare te gaen.
+
Dits den raedt en subtijlheydt des vyandts: die ons dit, als d'alder-salighste ende noodtlijckste om wel te beclijuen, ende in heyligheydt voort te gaen, altijdts soeckt t'ontsetten ende te ontsteken. Het welck als hyt deur ongheloouigheydt, oft quaed-willigheydt, oft openbare traegheydt, ende onachtsaemheydt niet en can becomen: soo doet hyt onder het decksel ende mantel van meerder deuotie ende weerdigheydt. Soo daer mede de simpele menschen bewimpelende: dat sy niet alleen uyt sulcks soo goede een saecke en laeten, ende t'profijt verliesen: maer dat meer is, op soo schoon een schijn en cleedt van meerder reuerentie, haer derren laeten veur-staen, dat sy beter doen, dan dieder dickmael gaen, als oft die teghen dese behoorlijcke weerdigheydt des H. Sacraments deden.
Siet waer wy comen, als wy ons soo lichtelijck laten leyden, van hem die een verrader en verleyder der sielen is: ende diet al uyt den ouden haet en nijdt is op-rockende, die hy t'onse-waert draeght. Deur welcken nijdt, hy niet ghelijden en can, dat wy (hoe katijuigh dat wy zijn) al-hier het broodt der engelen eten, wiens hy hem onweerdigh ghemaeckt heeft: Ende dat wy, deurt ghetijdigh nutten des-selfs, verwachten om met de selue engelen, in-woonders te werden van t'hemelsche Hierusalem: ende aldaer te besitten de stoelen, daer sy-lieder boose gheesten uyt-gheworpen zijn.
Elck sie dan, hoe hy wel-varen can, met sulcken raedt te volgen, van selden ten H. Autare te gaen, oock die in sy seluen schoon en goedt schijnt te wesen. Maer dit ist, met noch vele andere sulcke pracktijten, daer den vyandt hem in transformeert,
+
2.Cor.11.
ende verandert in de+
ghedaente van eenen engel des lichts. Want het hem euen ghelijck staet, hoe hy den mensche ter hellen crijght: t'zij deur openbaere
quaedtheydt, t'zij deurt schijnsel van iet goedts, soo dit schijnt te wesen: als laetende te biechte ende ten H. Sacramente te gaen uyt meerder weerdigheydt: ende, als al om comt, hy maeckt datter sulcke met minder bereydtschap, ende dies met meerder onweerdigheydt gaen, dan oft syder dick-mael ginghen. Dits den vondt des vyandts: die oock selue veinsen soude de H. Sacramenten te eeren, ende te aenbidden, als hy slechts daer mede verhopen moghte van de selue onder den voet te brenghen, ende tot een meerder verachten. Volght lieuer den raedt der H. Kercke, den wille ende roep Christi, ende het exempel van soo vele Godvruchtighe menschen.
Om elck van dese drij middelen, tot s'deughdts vermeeren, met eenigh exempel
+
Confess. lib.5.cap.13.
te verclaeren: soo comt veur d'eerste wel ter handt,+
t'hooren vant woordt Godts aengaende, hoe dan Monica, de moeder van S. Augustijn, onder soo vele raeden en middelen, die sy verdachte, om haren sone Augustinum tot Christum te brenghen, veur
101
het principaelste hem gheraden heeft, dat hy S. Ambrosium soude [E] hooren prediken. Want bouen dien, dattet Woordt Godts te hooren van sy seluen crachtigh is: soo brenght het bouen dien den mensche tot de twee andere: te weten, totter biecht ende tottet nutten des H. Sacraments.
Pelagia, die vermaerde sondaeresse, deur t'hooren vant sermoon byden bisschop van Heliopolen Nonnus ghedaen, is van hare boosheydt op ghestaen: soo wy noch elders roeren.
+
Surius to. 4
Niet sonder reden en is S. Bernardt by een bassende hondeken,+
ende S. Dominicus by een hondeken, dat met een brandende tortse in sijnen mondt houdende, de weerelt scheen t'ontsteken, aen haer-lieder moederen, in eenen droom, als sy van dese groot ghinghen, beteeckent gheweest. Want, deurt prediken, bastmen teghen t'quaedt, ende men weckt de menschen totter deught. Men ontstekt oock de herten met een deuotie, en liefde wel te leuen. T'welck vier Christus in de weerelt quam steken.
+
Marulus lib. 4. ca.15.
De biechte maeckt dat den mensche sy seluen niet ghelijck en is,+
maer als een nieuw creature wordt. Soo't dickmael ghebleken is, den vyandt deur de besetene, de sondaeren haer souden verwijtende, ende naer de biechte, de selue niet kennende.
Het H. Sacrament des Autaers maeckt den mensche hemelsch: volghende de nature der hemelsche ende enghelsche spijse. Deur sulcks ist gheschiedt, dat sommighe, oock langhe tijdt gheduerende, gheen lichaemelijcke spijse van noode en hadden, mettet broodt der engelen gevoedt zijnde. Ende om Maria Magdalena, Maria Egyptiaca, ende meer andere verswijghen: Liberalis den discipel van Heliodorus bisschop, des sondaeghs de heylighe communie ontfanghende, bleef voorts al de weke deur sonder eten oft drincken: sijn spijse en dranck was voorts den wille Godts vol-brenghen. Dat hy dan dese drij dinghen sy seluen ghemeyn maeckte, die in deughden voortgaen wilt.
Ghebedt om profijtelijck t'woordt Godts te hooren, om wel te biechten, ende ten autaere des Heeren te gaen.
WIlt, o Heere, mijnen mondt, oore, en herte, met v goddelijcke gratie openen, suyueren, en besitten: op dat ick v heyligh woordt met ooren om hooren hoorende, ende mijne sonden volcomelijck biechtende: met v deurt nutten van v heyligh lichaem, vereenight magh worden, ende in v eeuwelijck leuen. Amen.
102