VVie vvasser oock soo Sot, die eerst sond' heeft ghedaen? Lucifer: die in Godt, noch vvaerheydt en bleef staen.
+
Eerste sonde des vveerelts, inden hemel.
+
LVcifer, den hooghsten ende schoonsten engel heeft d'aldereerste [A] sonde ghedaen, ende vele andere engelen daer toe ghebraght: die al tsamen uytten hemel ghevallen en duyuelen gheworden zijn. Want terstondt naer dat Godt almaghtigh de engelen gheschapen hadde, Lucifer sijn schoonheydt, edelheydt, en weerdigheydt sijnder nature aenmerckende, ende sy seluen aensiende, dat hy bouen alle andere creaturen was, ende niet merckende de gratie die hem Godt ghegheuen hadde, noch oock de middelen, om tot volcomen saligheydt die bouen nature was te geraecken: heeft hem verhooueerdight, ende begheerte ghehadt, uyt sijns selfs grootheydt, om de hooghste plaets, ende excellentie te crijghen ende te besitten, die de menscheydt Christi Iesu bereydt was: die in de H. Schrifture gheheeten werdt de rechter handt Godts. Ende den seluen Lucifer heeft desen sijnen [B] wensch ende begheerte alle andere engelen te kennen ghegheuen: segghende (soo dit den H. Gheest deur den
+
Isaiae 14.
Prophete Isaias verclaert+
heeft) In caelum ascendam: supra astra Dei exaltabo solium meum. Similis ero Altissimo: Ick sal ten hemel opclimmen: ende mijnen stoel bouen de sterren Godts verheffen: ende den alderhooghsten ghelijck worden. Ter seluer wijle, terstondt, de goede engelen haer tot Godt keerende, ende sijn gratie aenmerckende, ende uyt het ghelooue, de passie Christi veursiende, wien van Godts weghe die hooghste plaets ende officie van middelaer met rechte toe quam en toebehoorde, hebben dat quaedt ende dieftigh opstel ende verwaent vermet van Lucifer wederstaen: ende zijn gheconfirmeert, dat is, volmaecktelijck ghevestight inde goede aenkeeringhe, ende aenhanck aen Godt; midts de selue alsdan
mededeelachtigh maeckende, vant claer aenschouwen sijns ghesichts: ende sullen inder eeuwigheydt alsoo voorts blijuen, in versekerde saligheydt, ende goeden staet.
+
Val van Lucifer. +
De boose enghelen, deur Lucifer soo verleydt, uyt elcken choor, oft orden sommighe (te samen maeckende omtrent het derde deel van al, soomen bemoedt) die oock naer exempel van Lucifer, haer eyghen schoonheydt en edelheydt
aenmerckende, ende de supernaturele saligheydt, die haerlieden noch ghebrack, niet aenmerckende, maer deur haer eyghen natuerlijcke cracht, ende Lucifers als
t.o.70
PRIMVSOMNIVM PECCAVITLVCIFER. 25.
Ascendam. Isa 14
Quis sese primus scelere incestauit iniquo? Lucifer: aeternâ Veri statione relicta.
Wie wasser oock so sot, die eerst sonde heeft ghedaen? Lucifer: die in Godt, nocht Waerheyt, en bleef staen.
Scait on la màtrice, D'ou vient la malice, Du premier peché? C'est l'orgueil damnable, De ce miserable, Du Ciel trebuché.
71
hem al eens gheworden: ende soo hem aenhanghende, zijn al met hem, deur Godts recht ordeel, ten eeuwighen brande verwesen. Het welcke hy oock deur den seluen Prophete te kennen gheeft, aldus: [C] Ad infernum detrahêtis, in profundum laci:
+ Isa. 14.
Ghy seght, o Lucifer,+
Ick sal opclimmen: Nu en suldy: maer ghy sult dalen, ende neder ter hellen ghetrocken worden tot int diepste vanden helschen poel. Ende soo Lucifer met sijnen aenhanck daer wat wilde tegen-staen, ende niet terstondt wijcken: soo hebben S. Michael, S. Gabriel, S. Raphael, ende andere goede engelen, alle die boose gheesten uytten hemel ghedreuen.
+ Luc. 10.
Dit was dat Christus seyde: Videbam Satanam sicut fulgur de+
caelo cadentem: Ick sagh den duyuel als eenen blicksem uytten hemel vallen. Ende dit al naer t'ghetuyghen Christi, als hy op eener tijdt seyde: Homicida erat ab initio, & in veritate
+ Ioan.8.
non stetit: Lucifer is+
een doodt-slagher gheweest, van int beghinsel: te weten, gheestelijck, van alle die engelen, die hy ter eeuwigher doodt ende pijne ghebraght heeft. Ende hy en heeft in de waerheydt niet blijuen staen.
+
Apoc.12.
Dit heeft ons S. Ian oock ghenoegh beschreven in sijn openbaringhen.+
Een wonderlijck teecken, seyt hy, hebb'ick inden hemel ghesien. Siet, eenen grooten draeck, met seuen hoofden, die track met sijnen steert het derde deel der sterren des hemels. Ende daer naer seyt hy voorts: Factum est praelium magnum in caelo: Daer is eenen grooten strijdt en slagh inden hemel gheschiedt. Michael en sijn engelen vochten teghen den draeck: ende den draeck oock met sijn engelen vochten teghen: maer sy en costen niet verwinnen: ende den draeck is met sijn engelen uytgheworpen. Dit is die onsalighe ende doemelijcke eerste gheschiedenis int sondighen, ende val van Lucifer, met alle sijne aenhangheren, vallende uytten hemel, tot inden af grondt der hellen: die sy niet van inder eeuwigheydt, maer met die quade wijle, veur haer ende haere dienaeren, bereydt ghevonden hebben.
+
Boose geesten in de locht.
Van dien tijdt af, alle de boose gheesten, die in deser locht deur+
Godts toelaten sijn blijuen hangende, tot oeffeninghe der vercorene menschen, hebben den
mensche begost uyt eenen onsprekelijcken nijdt tot sonde te tenteren, deurt ingheuen van alle quaedt, ende deurt wecken der quade begheerlijckheydt, die den mensch uytter verdoruen [D] nature aen sy seluen heeft. Soo dat, naer dusdanighe eerste
+
De tvveede sonde des vveerelts int Paradijs.
sonde+
deur Lucifer, en sijn mede-ghesellen inden hemel ghedaen, terstondt oock d'eerste sonde opder aerden gheschiedt is, deur Adam en Eua, midts t'quaedt ingheuen des vyandts, de loosheydt des serpents daer toe te wercke stellende int Paradijs. Ende soo d'eerste sonde inden hemel, ende de tweede int Paradijs gheschiede, soo staet ons dies te meer te vreesen, ende toe te sien van vallen, in dese broossche en
72
boose weerelt: daert al veel lichter is, om ghetenteert te worden, ende tot sonde te hellen: midts de ontallijcke oorsaecken, menighte der vyanden, groote cranckheydt, ende glatheydt der plaetse.
+
Stranghe becoringhe. +
Het is voorwaer te verwonderen, hoe subtijlijck de sonde den mensche onder-cruypt. Noch heyligheydt, noch cracht, noch wijsheydt en bevrijden den mensche niet, sy en daer daer eenen ganck op gaen, ende preuue doen. Noch Dauid, noch Salomon, noch Sampson en zijnt ontcomen: dies staet ons te meer te vreesen ende te wachten. Ende soo d'eerste sonde inden hemel, ende d'eerste opder aerde, uyt hoouerdije ghesproten zijn: soo ist meest al met hoouerdije dat den mensche bevochten werdt, ende menghelt haer altijdts wat in alle sonden, oft openbaerlijck oft bedecktelijck.
+
Bonauent in vita. S. Francisci.
+
Leonardus mede-broeder van S. Franciscus, soo Franciscus op een eselken reedt, ende hy te voete ghinck, begoste in sy seluen te heffen ende te legghen, peysende hoe hy hem eertijdts inde weerelt in afcomste ende maght verde te bouen hadde ghegaen, ende dat hy hem nu soo moeste te voet naer loopen. Siet, het was een haerken van Lucifers eerste heffinghe. S. Franciscus, deur den gheest Godts inwendigh verlicht zijnde, ende dit inmerckende, stap aens af-springhende, gaf hem het eselken, segghende dat hy te voet gaen soude: want het beter betaemde, dat die van meerderen huyse was, rede. Broeder Lenardt, ghevoelende dat hy gheraeckt was daert hem hielt, viel op sijn knieden, ende badt hem vergheuenis: belouende voorts hem beter te wachten.
Maer hoe zijn sy te claghen, die mettet fenijn der sonde gheraeckt zijnde, het selfde altijdts meer voetsel gheuen: wiens hoogen moedt uyt eenen duyuelschen aerdt altijdts meer ende meer op-climt? Daer van een exempel, oft twee.
+
Nicephorus lib.10.c.37. +
Iulianus, dien boosen Apostatighen ketterschen Keyser, die hem met schildt en met sperre, teghen Christum en alle Christenen stelde: Soo dien deur een seker ghehinghen Godts, wonderlijck int veldt bleef, in sijnen throon sittende, eenen schicht onuersiens hem deurschietende, heeft hem seluen deur den raedt van sijne afgodissche priesteren heymelijck in de reuiere gheworpen, op dat hy soude schijnen goddelijck ten hemel opghenomen te wesen: maer hy is, eylaes, als een loot met Lucifer ten af-grondt der hellen ghesoncken. Siet hoe dien boosen sondighen aerdt, oock een
+
AElianus lib. 12.
uyterste verwaentheydt ende dulheydt brouwt.+
Wat sullen wy van eenen Menecrates segghen, ende van sijns ghelijckte? Dese, als hy eenighe sekere sieckten ghenesen hadde, die ongheneselijck schenen te wesen: hy hiet sy seluen Iupiter, den meesten der goden by de Heydenen. Wt sulcks als hy tot Philippum
73
Coninck van Macedonien schreef: soo ghebruyckte hy dusdanighen tijtel ende beghin sijns briefs: Philippo Menecrates Iupiter salutem: Aen Philippus Menecrates Iupiter, groetenis. Tot wien den Coninck Philippus antwoordende, heeft aldus veur beghinsel sijns briefs ghestelt: Philippus Menecrati medico sanitatem. Soo veel te segghen als: Philippus wenscht aen Menecrates den Medicijn gesondtheydt: Te kennen gheuende, dat hyt niet vast en hadde, ende dat hem een goede cure van noode was, soo sy seluen veur eenen Godt rekenende: beter eenen sot zijnde, dan Godt.
+ Act.12.
Hoe verde is Herodes verwaentheydt van al dese Lucifers ketelinghe?+
Desen ten ghestelden daghe sittende in sijnen Rechter-stoel ende conincklijcken throon, met costelijcke conincklijcke cleederen ghecleedt, soo de blinckende son daer op scheen, ende hy den volcke bevalligh aensprak, begost al het volck tot hem te roepen: Dei voces, & non hominis: Dit is een goddelijcke sprake, ende niet van eenen mensche. Hy sy seluen met dien ijdelen windt vant s'volcks aenroepen en lof op-blaesende, ende latende duncken, al of hy waerlijcks eenen godt hadde gheweest, heeft beter gheleert deur Godts handt. Die heeft hem wijs ghemaeckt, wat onderscheydt datter is, tusschen te schijnen, en tusschen waerachtigh Godt te zijn. Hy heeft terstondt ter plaets van eenen engel gheslagen gheweest: om dat hy Gode sijn behoorlijcke eeren niet opghedraghen en hadde, maer hadde die laten aen hem lenen: ende is van sijn eyghen ghewormte ende luysen vernielt. Soo voer oock Antiochus: ende t'onsen tijde
+
2.Mach.9.
Caluinus,+
midts derghelijcke duyuelsche vermetelijckheydt. Beter en lichter ist de sonde met haer oorsaecken in tijdts te schouwen, dan naemaels de handt Godts ende de plaghen te ontcomen: namentlijck die roede metten langhen steerte, van de eeuwighe verdoemenis.
Ghebedt teghen verwaentheydt.
D Wonderlijck en rechtveerdigh oordeel, almaghtigh eeuwigh Godt, is ouer Lucifer met al sijn aenhangheren wel ghebleken: Wilt toch, dat bidd' ick v, van verwaentheydt bedrijven, daer den boosen gheest niet op en houdt ons mede te bestrijden, uyt sijn oudt benijden. Amen.
74