VVats ons ter handt, en t'huys, teghen al dat ons let?
Veur schild, het heylig Cruys: veur svveerdt, een cort gebedt.
+
Tvvee ghereede vvapenen
der Christenen. +
DEn mensche die vele vyanden heeft, ende dick-mael [A] onveursiens
bespronghen wordt, die moet hem draghen als een soldaet, nommermeer sonder wapen oft gheweer. Ende al ist dat hy niet altijdts al sijn wapenen euen ghereedt en met hem en heeft: nochtans heeft hy altijdts sijn rapier ende poignart, oft iet anders ouer hem, daer hy lichtelijck handt aen slaen magh, om hem te verweeren, teghen allen onverwachten aen-stoot.
Dit ist, dat de vraghe vraeght: welcke wapenen dat eenen Christenen mensche altijdts ghereedt hebben moet: ende die hem ghereedst zijn, sonder uyt-stel, oft langhe dralen en bepeysen. Dat zijn dese twee: Het teecken des H. Cruys, ende een cort ghebedt. Experientie [B] leert ons dit: want in donder, blixem, val, quetse, oft wat dat zij, dat [C] ons onversiens ende haestelijck op-comt, het zij lichamelijck perijckel [D] oft eenige tentatie des vyandts ras ouer-comende, terstondt wy [E] seghenen ons, ende maecken een cruys veur ons: sprekende oock een cort ghebedt: Heere, staet my by: O Heere ontfermt v mijns: O Heere, helpt ons: O heylighe Maria moeder Godts, bidt veur ons: oft derghelijcke andere. Soo oock als iemandt gheeuwt, oft niest, hy maeckt een cruys, ende dieder by staen, segghen: Godt seghene v: oft, Godt beware v: wel wetende, dat somtijdts de menschen al gheeuwende, al niesende, al snickende,
+
Durandus li. 6. ca. 103.
oft in sulcker voeghe, haestelijck+
pleghen te steruen. Dit heeft oock oorsaecke ghegeuen dat de Processie op S. Marcks dagh eens-deels inghestelt is gheweest, om die plaghe van haestighe doodt daer mede te stremmen.
+
Theodor. li. 3. cap. 3. +
Ende uyt sulcke costuyme van haest een cruys te maecken, wast dat selfs Iulianus den Apostaet, van Christene een tooueraer wordende, ende met sijn meesters in een verholen plaetse ghecomen zijnde, om de duyuelen het bloedt der Christenen met seker af-godissche manieren op te offeren: soo daer die afgrijselijcke gheesten aenquamen, hy verschrickt zijnde, teeckende sy seluen terstont, uyt oude ghewoonte, met een teecken van t'H. Cruys: ende al dat ghedrochte vervloogh op den staenden voet: Wat cracht salt hebben, met deuotie ghedaen?
+
Het teecken des H. Cruys. +
Het teecken des H. Cruys, is het teecken vanden sone des mensche, dat is, van Christus, ende des-volghens, der Christenen: ons
die-t.o.126
DVO PRAESENTISSIMA INADVERSIS PRAESIDIA. 41.
Praecipe alexicacon praesens, mala vt obuia pellam. Crux formata manu; Precis ignêum ac missile telum.
Wats ons ter handt, en thuys, teghen al dat ons let?
Voor schildt, het heylich Cruys; voor sweerdt, een cort ghebedt. Contre ces alarmes, De quel baston d'armes, Me doy-ie seruir? La Croix salutaire, Auec la priere, T'en peut garantir.
127
nende veur een teecken, daer Christus al zijn vaten, instrumenten, ende al dat hem toe-behoort, mede teeckent. Ons oock dienende, veur wapen en beweeringhe. Met dit teecken belijden wy ons ghelooue: soo het mysterie der H. Drijvuldigheydt, als oock t'mysterie der mensch-werdinghe Christi, ende het werck van onse verlossinghe aengaende.
+
Oudt ghebruyck van t'H. Cruys.
De cracht vant teecken des H. Cruys, comt uyt het waerachtigh+
Cruyce Christi, ende dat uyt Christo selue, die aent Cruys ghestoruen is. Den vyandt, als eenen hondt, ontsiet den stock, iae oock de schaduwe vanden stock, daer hy eens mede ghetackt ende onthaelt is gheweest. Dit teeckenen metten cruyce, is int ghebruyck gheweest, van int beghinsel der H. Kercke, vanden tijde der Apostelen: soo S. Dionysius, Clemens, Tertullianus, Ireneus, Iustinus, ende andere oudtste schrijuers ghetuyghen: bewijsende, hoe dat de Christenen al haer dinghen teeckenden met dit saligh teecken: hun eten, drincken, cleederen, werck, slaep-stede, etc. ginghen sy uyt, quamen sy t'huys, altijdts wast cruys in de weere, ende aldermeest als sy hun tot bidden, biechten, misse oft sermoon hooren, ende sulcke kerckelijcke oeffeninghen beghauen: ende alsoo behoordet noch met ons altijdts te wesen.
+
Ketteren schimp, niet achtens vveerd.
Dat de ketteren dit teecken des H. Cruys niet en achten, wy achten+
noch veel min hun segghen en schimpen. Dat sy (soot hun lust) spotten en segghen dattet nerghens toe oorboor oft nut en is, dan om de vlieghen wegh te iaeghen. Laet al gecken: maer en laet daerom niet t'selue te eeren, ende te werck te stellen. Want het is soo sy segghen, maer anders dat sy meynen, een seer bequaem instrument, om de vlieghen vant aensicht te verdrijuen: de helsche vlieghen, wel verstaende, daer Beelzebub den Prince af is. Want Beelzebub, is te segghen, Rex muscarum: Coninck, oft heere der vlieghen.
Den tijdt ende den dagh sal eens comen, dat dit teecken inde locht claer blincken sal, als Christus ten oordeele sal comen. Als-dan sullen de vyanden des Cruys Christi, confuys en beschaemt worden: ende ter contrarie, grootelijcks vertroost, verblijdt, ende versterckt, alle de ghene diet ghe-eert, bemint, ende ghebruyckt sullen hebben in haer leuen. Laet ons dat meer aen-sien, watter ten dien tijden en daghe om-gaen sal, van watmen nu al seght.
Hebt dit teecken des H. Cruys altijdts ghereedt, als v iet ouercomt, ende ghy sulter bate by vinden. Hoort wat Sinte Hieronymus seyt: Si ingressi fuerint ad te latrunculi per oculos, per aspectum Crucis perime illos: Ist dat de diefkens deur v ooghen inclimmen: te weten, quaede ghepeysen, quaede becoringhen, ende sulcks als deur de ooghen de sielen pleeght van haer gratie te beroouen:
128
+
Num. 22.
Doodt die (seyt hy) deur het teecken ende aenschouwen des H. Cruys.+
Als oft hy segghen wilde: Ghelijck de kinderen van Israel, als sy vande vierighe serpenten ghebeten waeren, ghenesen wierden met het op-gherechte metalen serpent te aen-sien
+ Ioan.3.
(t'welck een figure van+
Christus was, aent cruys opghehanghen: soo hy sy seluen daer by vergheleken heeft) heft soo oock v ooghen des gheloofs op, ende aensiet den ghecruysten Christum, een teecken des H. Cruys maeckende: ende ghy sult
+
Augusti.epi.5.
verlost worden van dien op-loop der diefsche becoringhen.+
Daerom seght S. Augustijn seer wel tot desen proposte ende op de vraghe wel dienende: Crux Christi contra fluuium horrendae nequitiae est adiutorium singulare: Het cruys Christi is ons een
+
Chrysost.
sonderlinghe hulpe ende toevlucht, tegen alle bevechtinghe der sonden.+
S. Ian Gulde-mondt seght aldus: In cruce omnes inueniunt virtutem: Int cruys vindt een
+
Damasc.
ieghelijck hulp en cracht. Damascenus+
aldus: Crux Christi, est scutum & arma; infirmorum baculus: Het Cruys Christi, is eenen schildt en wapen: den stock der crancke, saligheydt van siel en lichaem: af-keeringhe van alle quaedt. Omnium boncrum causa: Ende die ons alle goede saecken gheeft.
+
Ezech.9.
Wat willen wy sekerder teecken hebben van bevrijdtsaemheydt,+
deur het teecken des H. Cruys, dan de figure vant teecken Thau: Dit wierdt opt veur-hoofdt der bedroefde en bedruckte, binnen Hierusalem gheteeckent: ende die wierden al ghespaert
+
Exod.12.
en behoeden: ende al d'andere+
vande slaende handt Godts verdaen. Dit wordt oock versterckt vanden slaenden engel in Egypten: die de huysen der Israeliten veurby gingh, aldaer hy de stijlen ende ouer-hout der deuren met het bloedt des lams bestreken ende gheteeckent sagh, in vorme van een cruys. Elck sie toe, dat hem dit teecken niet en ghebreke, noch te soecken en zij, in sijn leuen, steruen, en vonnis: soo sal hy hem verblijden, als ander schreyen sullen, sonder remedie oft troost. Die desen sleutel van t'Paradys niet hebben en sullen, oft dien soo luttel sullen ghebruyckt hebben, dattet dan al te soecken werdt, alst tijdt waere in te gaen: die sullen dan cloppen en
+
Matt.25. Luc.13.
roepen: maer en sullen niet anders+
hooren, dan: Clausa est ianua. Nescio vos: De deure is ghesloten. Ick en kennen u-lieder niet: gaet van my.
+
Cort ghebedt crachtigh. +
D'ander ghereede wapen is, een cort ghebedt: soo ick bouen seyde. Ende dit en wordt niet gheseyt, om langhe ghebeden, oft oock corte dick-mael her-haelt, te misprijsen: oft eenighe comparatie, d'een teghen d'ander stellende, te maecken: Maer alleenlijck, om te toonen, welck het ghereedtste is, in haestighe op-comende aen-stooten onser gheestelijcke vyanden, oft alle andere teghenheydt. Want sulcke
+
Eccli.35.
corte ghebedekens, als snelle schichtkens, deur-vlieghen terstondt+
de wolcken. Soo de Wijse-man seght: Oratio humiliantis se,
129
nubes penetrabit: Het ghebedt van die hem verootmoedight, dat sal de wolcken deur-booren: ende ten sal niet op-houden, tot dattet vertroost worde: noch van daer gaen, tot alder-stondt dattet Godt aensie, met sijn ooghen der bermhertigheydt.
+
T' ghebedt des Heeren.
By sulcke corte ghebedinghen mach seer wel t'ghebedt des Heeren+
ghestelt worden: Onsen vader, etc. Cort en sterck, beweghelijck, ende al besluytende, datmen met bidden soude moghen wenschen. Ende daerom is het selue ghebedt, soo cort en ghehandigh van Christo ghemaeckt, om dat wy't al t'samen, cleyn en groot, simpel ende gheleerde, altijdts en lichte int ghereedt hebben souden, om daer mede terstondt in de weere te zijn, wat dat ons moght ouer-comen.
[B]Nu, ghelijckmen het H. Cruys by eenen schildt magh ghelijcken: [C] alsoo maghmen t'cort ghebedt by een sweerdt bedieden: soo de antwoorde op dese vraghe uyt-wijst. Dese wapen soo ter handt, en is niet qualijck by dat mes van Ioab
beteeckent, t'welck soo bedecktelijck aen sijn sijde hingh, datment nauws en sagh: ende soo constelijck ghemaeckt (soo daer staet) Qui fabricatus, leui motu egredi
+
2.Reg 20.
poterat,+
& percutere: Dat het lichtelijck uyt coste ghetrocken worden, ende daer mede slaen, eermen't verwachte: maer hy gebruycktet qualijck. Laet ons dit altijdts ghereedt hebben, ende dick-mael wel te wercke stellen: soo sullen wy haest alle arghe-listen, ende haestighe op loopen van onse vyanden weder-staen oft af-keeren.
+
August. ad Probam.
Sulcks pleghen die heylighe mannen in Egypten te doen: soo S. Augustijn ghetuyght,+
schrijuende tot Probam. Dus behielp hem Sinte Peeter, als hy onuersiens begost te sincken op zee, als hy de gheweldighe winden en baren sagh rijsen, ende hem
+
Marci.14.
op-comen: Domine, adiuua me: O Heere,+
helpt my. Soo riepen oock met haeste de Apostelen al te samen tot Christum int schip gherustelijck slapende, alster al
+
Matth.8.
scheen verloren te gaen: Domine, salua nos: perimus: Heere, helpt ons, wy vergaen.+
Laet ons oock soo doen, ende wy sullen ons verwonderen, vande haestighe hulpe ende verlossinghe, deur Godts by standt: ghelijck S. Antonius terstondt verlost zijnde, al meynde hy dat den Heere verre van daer was, veur eenen tijdt.
Ghebedt in allen noodt en perijckel.
HEt ongheluck vlieght, ende de perijckelen in siel en lichaem zijn sonder ghetal: O Heere, helpt my uyt desen noodt: ende wilt my met v heyligh Cruys beschermen: op dat ick van allen teghen-spoedt ontslaghen zijnde, v met gheruster herten en sinnen dienen magh. Amen.
130