VVie isser vromer Vurst, dan die veel steden vvint? Die sijnen moedt en lust, onder de reden bindt.
+
Heerlijckste vromigheydt. +
DE menschen pleghen haer in vromigheydt en vrome daden te glorieren: ende uyt
+ Liuius.
sulcks, de Romeynen die in alle haere saecken de meeste glorie altijdts sochten,+
hadden veur een sprek-woordt: Fortia agere & pati, Romanum est: Vrome saecken
+
Val. Max.li.2.cap.3. Item.lib.5.cap.10
te doen en te lijden,+
dat is een Romeyns herte en stuck. Ende om dese vromigheydt altijdts [A] t'onder-houden, ende voetsel te gheuen, soo hadden de verscheyden forten van croonen, veur al de ghene, die eenigh cloeck stuck souden uyt-richten: als, eenen borgher vander doodt bevrijden: den vyandt verwinnen: het landt oft de stadt beschermen: eenigh ontset doen: oft ter contrarie, eenighe stadt eerst beclimmen: oft eenighe sulcke merckelijcke acte doen, ter zee oft te lande.
+
Nieuvv victorie, nieuvv croonen. Luc.11. +
Maer Christus, die met ootmoedigheydt ende versmaedtheydt al de
hooghmoedigheydt des weerelts ende des vyandts verwonnen heeft, ende den stercken ghewapenden t'onder-ghebracht, die heeft ons al een ander vromigheydt gheleert: ende beter croonen belooft ende bereedt, in den hemel te verweruen, dan die Romeynsche waren, oock de alderheerlijckste daer wy af ghesproken hebben.
+
Psal.146.
Aldus hadde+
langh te veuren gheseyt den Prophete Dauid: Hy en sal gheen behaghen hebben in de sterckte der peerden, oft sloecksche beenen der mannen: maer in de ghene, die hem vreesen sullen: dat is, die deur sijn vreese en liefde haer seluen t'onder gheuen, tot sijnen dienste ende ghehoorsaemheydt.
De vraghe dan is, wie datter vromer is, dan die steden wint? ende [B] dan die deur eenighe andere manieren van vrome Romeynsche feyten [C] oft victorien, te lande of ter zee, prijs, glorie, ende triumphe des [D] weerelts schijnt weerdigh te wesen? De antwoorde seydt seer wel: Die synen moedt en lust, onder de rede bindt. Dits
+
Prou.16.
ghenomen uyt t'segghen [E]+
van den Wijse-man: Een mensche die lijdtsaem is, die
+
1.Reg.24.
is meer te achten, dan eenighen vromen: ende die sijnen moedt dwinght, en+
regiert, is stercker dan die steden wint. Alsoo dede Dauid als hy in [F] de speloncke, daer Saul sijn ghevoegh quam doen, een stuck van sijnen mantel snede, ende hem weder-hielt van Saul te dooden: daer sijne mede-ghesellen hem toe op-roepden, als
+
1.Reg.25.
sijnen vyandt hem van+
Gode in sijn handen gheleuert. Soo oock als hy sijnen tooren brak, [G] ende den moedt liet sincken ouer Nabal, die hy gheschickt hadde ter
t.o.94
VICTOR SVI,PRIMAM MERETVR CORONAM. 35.
Quis maior, quam qui debellat viribus vrbes? Cui cupidos animos rationis fraena cöercent.
Wie isser vromer Vurst, dan die veel steden wint? Die synen moedt, en lust, onder de reden bindt.
Ceux qui sont habiles, A prendre des villes, Sont ils les plus forts Non: c'est le courage, Qui donte sa rage, Aux plus grands efforts.
95
+
2.Reg.6.
doodt te brenghen, hadde Abigail niet versoet ende verbeden. Ende bouen+
alle sijn vrome feyten, als hy veur de arcke ghesonghen, gespelt, en ghespronghen heeft: t'welcke S. Gregorius bouen al sijn victorien is verheffende. Hier toe dient, dat Godt tot Cain seyde: Den lust en begheerte uwes ghemoedts sal onder v zijn: ende ghy sult heerschappije daer ouer hebben. Prosper seght seer wel: Hy heeft een
+ Prosper.
conincklijcke+
maght, die sijn lichaem can met reden regeren, ende ouer sy seluen bevel hebben.
De antwoorde seght [onder de reden binden] Soo ghy in de figure siet, als metten toome en water-pas sijn hert, moedt, en mondt nae de gherechtigheydt regerende. Ghenoegh ghelijck Horatius seyde:
+
Horat. epist. lib. I.
--- Animum rege: qui nisi paret+
Imperat: hunc fraenis, hunc tu compesce catena:
Dwinght uwen moedt: want ten zij dat hy onderdaenigh zij, soo sal hy den meester maecken: daerom praemt hem, en dwinghten met toomen en ketenen. Agesilaus,
+
Agesilaus.
coninck van Lacedemonien, achtet+
meer, sy seluen te bedwinghen, dan eenighe stadt in te nemen: soo wy bouen uyt den Wijse-man gheseyt hebben. Dit selue betuyght
+ Seneca.
Seneca, ende noch daer by: Si vis omnia tibi subiicere, subiice te rationi:+
multos reges, si te ratio regat: Wilt ghy dat v alle dinghen onderworpen zijn, weest ghy de redene onder-worpen: ghy sulter vele connen regeren, ist dat de reden v regeert. Het welcke Claudianus met corte woorden oock versterckt:
+
Claudianus
--- Tunc omnia iure tenebis, Cùm poteris rex esse tui:+
Dan sult ghyt al met rechte v onder-worpen en besitten, als ghy v selfs coninck sult connen wesen.
Deur dese vromigheydt, cont ghy, o Christen mensche, dien grooten Alexander te bouen gaen: die gheschenen heeft al de weerelt te temmen en t'onder brenghen: ende en heeft sijn onuersadighe begheerlijckheydt, gramschap, en dronckenschap niet connen ghetemmen. Ghy cont vromer zijn, dan dien stercken Hercules, van wien
+
Mantuanus.
aldus Mantuanus seyt: Omnia qui domuit, Veneri seruiuit & irae:+
Diet al verwonnen en verweldight heeft, die heeft der oncuyscheydt ende der gramschap slaue
gheweest:
96