Deze fIlm is beschikbaar gesteld door het KITLV, uitsluitend op voorwaarde dat noch het geheel noch delen worden gereproduceerd zonder toestemming van het KITLV. Dit behoudt zich het recht voor een vergoeding te berekenen voor reproductie.
Indien op het originele materiaal auteursrecht rust, dient men voor reproductiedoeleinden eveneens toestemming te vragen aan de houders van dit auteursrecht.
Toestemming voor reproductie dient men schriftelijk aan te vragen.
This film is supplied by the KITL V only on condition that neither it nor part of it is further reproduced without first obtaining the permission of the KITL V which reserves the right to make a charge for such reproduction. Ij the material ftlmed is itself in copyright, the permission of the owners of that copyright will also be required for such reproduction.
Application for permission to reproduce should be made in writing, giving details of the proposed reproduction.
SIGNATUUR
MICROVORM:
SHELF NUMBER MICROFORM:
MMETA 0255
BRIEVEN AAN E. J. POTGIETER
( C ')
7 CD BUSKEN HUET
BRIEVEN AAN E. J. POTGIETER
UITGEGEVEN DOOR ALBERT VERWEY
DERDE DEEL 1871- 1875
H·n
Wz
HAARLEM - H. D. TJEENK WILLINK
«
ZOON - 1925}\~ ~
CXCIX.
Buitenzorg, 20 }'ebruarij 1871.
Waarde Vriend,
Ik ehrijf dit briefje geheel en al onder den indruk wel' studie over Van den Brink, die mjj in hooge mate geïnteres eerd en, om de waarheid te zeggen, veertien dagen aehtereen zoo zeel' gapr occupeerd heeft, dat ik door het chrijven van een chetsje of drie voor het mengel- werk mijner courant, er mij van los heb moeten maken . .Na U zoo vaak en zoo gruwelijk g plaagd te hebben met het voortdurend uitblijven dier studie, is het niet meer dan een staaltje va,n mijn pligt, tha.n allereer t amendo honorable te doen en mijne verwijten over uwe traag- heid plaats te doen maken voor een woord van hulde aan uwe onvermoeide vlijt. Wat hebt gij voor dat boek eene moeite g geven, en hoe mild i die moeite beloond!
Ik voeg er bij: hoe mild zal zij nog v rder beloond wor- den! Want hoewel gij in uw laat ·te briefje ehrijft, u geene her. ensehimmen te maken omtrent de aa.nebcht, welke het publiek in ruimer kring aan dezen uw 11
- 2 -
a,rbcid " h 'nkrJl zal, kan u dat naauwlijk.· ern ·t zijn. Ik altban . voorspel integendeel, dat uw "B. v. d. B." eer- lang ijv ria I' gelezen zal worden dan é n uwer vroegore
<7e clll'iften. IIet nieuwe trekt onweder taanbaar aan; n het i vooral door bare nieuwheid da,t uwe biogmfie nrij toe, cbijnt zioh aan te bev len. :Naar mijn inzien zijt gij in uwe eenzelvigheid tot overdrijving vervallen, toen gij in dez drie honderd bladzijelen nergens eene pauze in- steldet, nel'g ns al ware b t I cbt een romeinscb oijfer plaa,tstet al' . cheidingste ken, en den lezer tot zijne oriëntering zelf geene inhoud opgaaf, zelfs geon blad- wijzer gundet. Ik ga verd r en beweer, dat zoo hot een biograaf vrijstaat, mot versmading de noods van a,lle tm- ditiën en konv ntiën, de lovensge chied Di' van zijn n hoofdpersoon naar een ka.Ieido koop, of gelijk ik boven mijne chet en . chroef, naar di solving view te doon zwemen, het h m niet vl'ijstaat, van zijne biografie een oratio p l'pet1/u te ma,ken. Dit laat te, daar boud ik het voor, strijdt bepaald togen het wezen van het gem . on als uw boek, voltooid zijnde, afzonderlijk wordt uiii- geg ven, acht ik 11 Z delijk verpligt dien mis tand uit te wi.·.· h n. Doch zelf met dien mi stand, ik h rbaal h t, zal m n u gl' tig lezen. Tegen zulk eene pro(usi van nieuwe IT zigt IHlllten zal zeLf h tindolent publi k te uwent niet b .. tund blijken.
Wat mij b ni uwt i, , wut de menschen z ggon zuLlon van sommige figuren, di gij als even zoo vele nO<7 ui t ontdekte wacht l'S van den plan t Bakhuizen, uit h t niet te voor 'chijn hebt doen treden. ]~rken, dat uwo Dm.ten en uw lioij , , uwe Termeulen. en uwe 0111-
meIin', uw Je ez en noon en uw Piet I' 001, - mijn Ollden vri nel d liaan Hugenholtz en \\ijlen mijn oom
- 3 -
Willem Huet wil ik vol 'trekt niet uitgezonderd hebben, - er in ziob zei ven geenszin de mannen naar zijn, of gewee t zijn, om als inleiding t dienen tot de studie over Fran Hem terbui , welke het bo kdeel besLuit. In tbeorie geef ik na,tuUl'lijk gewonnen, dat bet ver ebil tu 'cben mediokI'iteit en superioriteit slechts gradueel is ; doch let ik op de feiten, op de personen, dan roep ik uit; Toch niet, de kloof iondempbaar! er i geene gemeen cbap tu schen ben, die bet niet verder dan tot goede bedoe- lingen bragten, en bern die bij de gratie Gods met genie gezalfd werd!
Om uwentwiL, en ook een weinig om nrijn Oom WiIJem's wil, hoop ik dat de mee te lezers er anders over denken zullen' boop ik dat zij eene minder scherpe gren Lijn zullen trekken tus chen evenknieën en epigonen.
Veel nieuws omtrent onszelven kan ik U niet mede- deelen. AU en dit, tot on leedwezen, dat wij in den per oon van d n heer Th ben Tervile, te Batavia, en groot verlies geleden hehben. Weinig me l' dan veerti n dag n vóór zijn dood "'arrn wij, m t Gideon, g dUl'ende eene balve week zijne logecrga ten. Tban i, - gelijk dat in Indië gaat, - van di O'elleele bezielde hui 'houding g n zweem of ehaduw meer te zien, en beeft dp weduwe met twe kLeine kindprrn I' cds Chcribon haren intrek genom n bij en . hoonzoon.
Aan Gid on beleven wij voortdmend bet meeste ge-
ilO gen. lIet is een zeg n en en genot, dien klein n kt uter s middags uit wand len te zien gaa.n met de groot te jongens der s hooI, dio even veel van hem bouden om zijn lief kal'al-tel', al zij verbaa 'd taan over zijne be- lezenheid, zijn bewege]jjkbeid en zijne be praaktheid.
Zorgvuldig wak n wij, dat bij niet meer dan drie of vier
- ,1 -
uren daag.' onderwijii, 'n dan nog kla sikaal onderwijs krijfft : en nooit ,'poren wij h m in zijne vrije UI'en tot iet.' anders aan als tot ']) ,[ n. Doch zijn lee lust is on·
bedwingbaa,l', en het zou affektatie zijn hem daarin tegen te gaa.n. "Wat zullen wij met hem aanvangen ," die YJ'aag blijft voorloopig onbeantwoord. Te Buitenzorg is
cr ne a,ndere ehool al eene voor lager onderwij , eu vooraJ.'nog i hij in h t . ehlijven en het rekenen zoo zeel' t n achter, dat hij dat onderwij , niet-alleen nog geruimen tijd zonder schade kan blijven volgen, maar hij het zelfs niet als ten nad el zijner v rdere ontwikkeling thans
I' d' zou kunnen mi, 11.
Korten tijd na on', in Augu 'tus van het vorig ja<,u, is te Buitenzorg komen wonen Dl', ehagen van Soolen, be- noemd tot pl'edikant del' "bie ige" gemeente. Ware het ni t dat de g zondheid zijn l' jonge YJ'ouw .omtijds be- denkelijk h t hoofd doet schudden, zoo zeer dat een ge- dwongen verlof naaI' ]~UJ'opa hem mi, ûhien erlang om hal'entwil van hi I' verwijderen zal, dan zou ik zijne kennismakiuO' e n wezenlijke aquisitie noemen; wezen- lijker zelf.' voor mij en voor nog twee of drie andere ge- zinnen, dan voor zijn km'kelijke gemeente, want in weel'- wil zijner jonge jaren i hij zoo doof als een grij aard en mi .. t daardoor all n invloed al PI' diker, pa tOOI' en kate- cheet, Hij i een tijdO'enoot en persoonlijke vriend van Quack; n het zou mij verwonderen zoo deze, als !,TÏj hem bij gelegenheid Van .'oolen's naam noemdet, niet gun tig over h m ra'Pllorteerde. Dit is ten min te zekor, dat zijne moderne theologi hem geen zin op het v rlies van en eigen oord el i. te staan gekomen,
Heden kwam hirr de mail van 13 Jammrij uit Holland aall. f.iedert clite!' de tclogmul' via. 'ingapoJ'o ons in tien
- 5
of twaalf men tijding uit Ew'opa brengt, is al h3t mail- nieuws oude ko. t. Zoo ka,n ook het nieuw uit Indië, als gij dozen ontvangt, zijnen inhoud reeds meel' dan eene maand zijn vooruitgeloopen. Zoo hebben ook dc prettigste dingen hunne schaduwzijde.
lIal'telijk groeten wij met ons drie"n en Sofie. Moge deze u in wel tand geworden!
De Uwe
CD. BUSKEN RUE1'.
Huitenzorg, 18 Junij 1 71.
11' aarde \"1' iend,
Er' uc 'taat hier te Bllit IIZ0I'" 10 cen Wedloop Soci teit n ~o ene verkeerdelijk aldus gonaamd Letterkundige , erceniging, In d volg nd weck, 22 en 24 Juuij, houdt de c r te hare jna.rbjksclle raCCii, bij welke gelegenheid de lant te door ham' uitg noodigd is, in den [wond van den 23sten het publi k zoo moaelijk te vermaken door het gevcn - eener toone lvoor .. telling! Ja waarlijk, mevrouw IIuet u haar echtgenoot zuJlen eer het acht da.gen verder i. op de planken verschenen zijn, zij en hij te zamen al Juliett· en Gómrd in eeue vertaling van ie Sennent iL Ho/,(we door Uel1l'i Mmg r, zij nog daaren- uoven als Filippine in con kloin blijslI I, dat hij zich ver- stout heeft, ex pre ' 'clijk voor d'z aelegenheid en voor dit klimaat te vervaardig n. I) Bovendien za,1 Cl' nog een
') Het program, waarop ook vermeld wordt: Franz, graaf von Fl'ohsdorff, blysl}el in I wee bedrijven, door ~en Lid de!' Letterkundige Ver eniging, is m het dossier, Het bevat de volledige I'olverdeeling,
- 6 -
derd stukje worden opgevoerd, doch waarin zij en bij zich "ij' 'elijk ontbouden zullen: de vertaling van een oud rw t 'ch maar niet onaardig blijspel met zang, en t'cel zang, van De augiers. Den franschen titel ken ik ni t; de IIolland che i : NI'. Vink, of de verloren Diamant.
Dat "of" doet mij Mn Bakhuizen en aan uwen zijn r gtmatig n afkeer van dubbele titel denken. Tu schen twe baakje:' : ik geloof niet, dat de sneUe eerste promotie van Bakhuizen' zoon moet toege clll'even worden aan den invloed van De Jong, maar ve leer, behalve aan zijne igen bruikbaarheid, aan de voorspraak van onzen mini tel' van Binnenland ehe Zaken Levyssohn Norma,n, zoon van den gunstig bekenden IIaagschen advokaat.
ZuJk een direkteur van Binnenlandseh Be tuur i hier te lande, in aI wat beno mingen betreft, een man, wien wenken bijna bevelen zijn. Levy so11n i een te bekwaam en te regt chapen 1100fdambtenaar om ehelmen of ,tum- perts voort te help n' maal' uit de w:ijze, wa.'uop de jonge Bakbuizen, bij zijn kom t in Indië door L. ontva,ng n i , maak ik op, dat deze, deel uit vereering voor de na- gedachtenis van den Yadcr, dicn hij ai.' jongerc tijdgenoot persoonlijk gekend moet hebbcn, de I uit ing nom nlleid met de de elijkheid vnn den zoon, aan zijnen amlJtgenoot nn hct dcpartem nt van Financiën h ft uitg legd, dat wnt b ter positie en Wi~t meer traktement uiet k"'\\'alijk aan dicn zoon be teed zouden zijn.
Zoo gij ui uw~gierig zijt om m t mijn tooneel tukj' kennL te ronk n, - 'a mijn ei.,. nliefde nu maal'
·toutweg ondcr, tellen zal, - zult !!'ij uw ongeduld nog-
en dag of aclJt moeten b dwingen. E ne oud Batavia- che anekdote en een zeer recent krimineel proce', te oerabaija, gevoerd, hebben mij d ,tof gelev rd. Zoodra.
7
het vertoond i', zal ik bet bij gedeelten, mun.r zonder interruptie, in den Java-Bode laten ver ehijnen.l)
En wie is de man, die het voorhang el ehilderd , dat op den dag der voorstelling de vertoonCl'N van bet pro- fanwrn vulgus eheiden zal' Niemand ander' als Rahden a,leb. Deze woont edert jaren te Buitenzorg en behoort tot de merkwaardigheden del' plaats. Djalma is er " dert de dagen van den Jtdf En'wnt niet jonger op geworden, en zijne ze tig jaren pa, 'en Invalijk bij de jonge jeugd van het Javaansche princo jo, waa.rmede hij laat telijk in het huwelijk trad. Van tijd tot tijd brengen \Vij, mijn vrouwen ik, hem eon bezoek in zijne rococo-gemeubelde woning, n worden dan door den Rahden, door de Rahdc- naijoe en door hare zu ter of nichtje, met een kontl'a.- bezoek vereerd. Ik ben een matig bewonderaar van , man be ebaving en kunst; maar toeh i bet aardig, te ') Het stuk komt voor in de Java-Bod van 24, 26, 27 en 2 Juni 71. De b el' j\[elchior, chef van een haud Isbllis te Batavia - hel' 'rooneel is de achtel'/~aanderij van zijn huis aan het Koning"splein - weDscbt zijn voordochter 'Filippine uit t huwelijken aaD d n Jlseudo Oostenrijkschen graaf, in w rkelijkheid Berlijnscll Olllichter en avon- turier, die zich l"rRuz von ProhsdorfF noemt. l\Ielchior's tweede vrou\\' Autouia en de gouvel'llant Adrienne beguustigen vcnwel FiliJlpine'~
liefde voor Filip, eeu ,jong Oost-Indisch ull1btcna~r met het schamel inkomen van f :WO.- 's Illaauds. De pselldo-g-l'Illlf, die zijn kansen bij de weer pannige dochter uiet groot acht, maakt teg-elijkertijd het hof IlIln l\Ielchior's ongetrouwde zuster Ilrechtje, de klas. ieke oude vrijst r.
Jntu schen i Filip~ vriend Fanta io op kondschalJ nRRr Austrnlië, waar de graaJ tevoren g zworven III\d. VerschilI nd bekenden van l\Ielchior ontvangen nu bericht.en omtl'cnt de persoon TRn Frohsdorft', die, ten cinde rRRd, Brechtje tracht te ontvoer n. Zijn knecht Fridolyn, en Amsterdam be schoenpoetser vuu joodsche afstamming, poogt hem voor een goed prijsje bij MeJcllior te I'el'l'ad n, komt wat laat, maar oogst nochtau het Judas·loon. Fantasio \'erhindcl't de vlucht V!lH
den graaf, die ontmaskerd wortlt, en v rlooft zich met Adricnne, terwijl Filip Filippine krij"'t. (Med deeling vun ~hlllrits yldert te Amsterdam).
- 8 -
zitten praten met een plU'sang Javaan, die tout bien que mal Hollandsch, Fransch, Duitsch en Enge/ach spreekt, en wiens schilderijen, al gelijken zij wat op fraaije uit- hangborden, toch van veel kunRtvaardigheid getuigen.
De 31ste Mei, Gideon' verjaardag, is weder voor ons, zoo als Aagje Deken zeide, "een dag der nieuwe mane en des dankba,ren gejuicb .. gewee, t. '8 Morgens hebben we hem gelukkig gemaakt met een Engelsch zadel en
'8 avonds met eene javaan eh gamelang 'pel in miniatuUl'.
Zulk een Inla.ndsch kerkorgel, dat uit een half dozijn harmonica's, een stel trommel', een stel gong's en eene soort van viool bestaat, wordt hartstogtelijk bemind door de Jnlandsche bedienden, vooral al' het tot begeleiding
·trekt van bet waijang-spel, alias de J'avaansche Chi-
ne che· 'cbimmen, waarbij brokstukken uit verknoeide nationale heldendichten gereciteerd worden. Gideon kent de namen van al di popp n prompt van buiten, en zoo gij er even veel van verlangt t· weten als hij, kunt gij vol, taan !TI t een blik in dc dikke laat ·tverschenen verhandeling van het Bataviaa ch Genoot 'chap, wal~rin
Dr. Palmer Van den Broek eene vertaling van den Ardjoeno geleverd heeft. Geen wonder, dat op den avond van 31 Mei, ter eere van de nieuwe gamelang, met bij- zondere zorg de waijang vertoond is. Het g zeI chap be- stond uit minstens dertig mannen-familie en vrienden der huisbedienden zonder dames, want die mogen niet mede alm tafel zitten. Aan bet hooger einde van den disch, die mct opeengestapelde borden vol zo ·tigheid bedekt was, troonde de jal·ige. Het was n aardig gezigt, dat tengere kereltje, met zijn lichtblond haar, zijn blank teint on zijn hagelwit pakje, te midden van al die vol- wassen bruine mannen te zien zitten, WUluvan de minst
- ! ) -
athletisch gebouwde, ik zeg niet hem met één vuistslag zou kunnen verpletteren, maar met één ademhaling zou kunnen omverblazen. Dat spektakel heeft geduurd tot 's nachts óver twaalven.
Ik schrijf dit briefje daags na aankom t der Franscho mail van 14 Mei uit Holland, die on, in den vorm van uw portret eene prettige herinnering bragt, gelijk veertien dagen te voren de Engelschemail met het portret van ofie gedaan had. Hoe dwaa , dat die lang gewenschte fotografiën juL t onder weg waren en reeds bijna de plaats harer bestemming bereikt hadden, toen mijne Vl'OUW, in haar briefje aan Sofie, nog bezig was ulieden met uwe balstarrigheid te plagen! Zoo blijkt, dat men zelfs van blonde dames en gri onnerende heeron kan zeggen, dat zij niet zoo zwart zijn al' zij zich somtijds voordoen.
Doch wee mij, die zelfs nu uwe uitmuntend gelijkende en fraai uitgevoerde beeldtenissen feitelijk in ons bezit zijn, nog niet nalaten kan, U aan uwe Vl'oegere onbekeer- lijkbeid te berinneren ! Bevond er zich te Buitenzorg een fotografi ch atelier, dat wedijveren kon met dat van Weg- nel' en 1tlottu, wij zouden uw dubbel geschenk onmidde- lijk reciproceren. Doch heb /echts eeno korte poos ge- duld, en gij zult, naar ik hoop, bebalve de troniën van ons drietjes ook eenige Buitenzorg che"AD ichten" ontvangen.
Uit advertentiën in de Hollandsche couranten zie ik, dat uwe stadgenooten Tresling en o. litbografiën in kleurendruk met lijsten uitgeven, voor 'teUende Potter'
tier,Rembrandt'sNachtwacht, Van der Helst's chutters- maaltijd, enz. Naar de be chrijvil1g te oordeelen, geloof ik dat voor die produkten van art industriel hier in Indië een aardig débouché zou te vinden zijn en mijn vriend Van Dorp daarmede als boekhandela.ar zijn voordeel zou
- 1 0 -
knnnen doen. Doch wat is uw oordeel over de uitvoering dier prenten'
Van Mevrouw Bo 'boom s roman beb ik nog geene bladzijde onder de oogen gehad, doch eerlang hoop ik haren Wondcrdokiier in een del' tl'ommels van mijn loes-
"ezel schap te zullen vlnden. Voor de toezending van eell eigen exemplaar is l1et nu te laat; maar hoe wen 'chte ik, dat anderen uw voorbeeld volgden en, als hun goed hart mij hunne werken toedenkt, zij hunne mildheid vol- tooiden dool' 1tardiment van de mail gebruik te maken.
Sedert de mail bestaat, i expeditie por cheep gelegen- heid het graf der belang telling geworden, en zoo ik maal' wist, hoe het aan te leggen, zou ik ergens in IIolland een sommetje deponeren en aan alle chl'ijver en schrijf ters willen toeroepen: Frankeert voor mijne rekening al wat gij mij zenden wilt!
Doch ik chl'ijf ~aar toe, zonder te bedenken dat het postkantoor elk oogenblik ge loten kan worden. Ontvang met ofie dit gekrabbel in welstand en wees van on drieën hartelijk gegroet.
de Uwe
CD. BUSKI1N HUET.
CCI.
13uitenzorg, lû Julij 1 71.
Waarde Vriend,
Hebt gij h t nummer van den Java·Bode reeds ont- vangen, waa.rin dat tukje over Goldsmitb' " be stoop to conquer' vOO1'komt ~ Zoo ik ooit op mijne 'Ioffen een feuilleton ge 'chreven heb, is het dat geweest; en !!'ij weet
- 1 1 -
wel waarom. 31aar ik vond het aardiger, mijn eiO'enliefde op stal te zetten en franchement van uwe donnée gebruik te ma.ken, dan het onder,,-er]> on"'ebruikt ti laten, omdat het niet van IIujzelven wa . Ik kreeg wel niet, zoo al' w leer te Bloem ndaal, een gehe 1 pakjo bo ken van u; doch mit, ik de tering naar de nerin<r zett en daarbij mijn be t deed tus cben de regels te lezen, had ik ditmaal voor nujn oogmerk genoeg aan uw brief. Zoo dus uw toeleg gewee t is, mij een genoegelijk paal' dag n te ver 'ehaffen, hebt gij uw uoel volkomen bereikt en al ik ooit "Tony Lumpkin" laat drukken~
zal ik in een voorberigt aan de men chen verte])en, van wien al die ,vijsheid eigenlijk at:komstig i .
Inderdaad, het schrijven van dat "Mengelwerk", hoe vol ik er de handen omtijds mede beb, omdat het steeds met klokslag gereed moet zijn en vooruitwerken bij al mijne andere bezigheden onmogelijk i , verplaatst mij oms op de aangenaamste wijze, in gedachte, te midden van a.llerlei ouvenirs. T lken (gi teren nog, toen ik in allerijl iets over . Gorter zamen telde), telkens als ik over een Hollandsch boek, een IIoIlandsch schrijver~
een Hollandsch vertaler spreek, beb ik, bij het opzioll van mijn werk, als het gereed i ,moeite mij voor te tellen.
dat ik mij in lndi", te Buitenzorg en ni t bij Haarlem, te Bloemendaal, bevind. 1: aar bet ,chijnt, he ft het akklimati atie-proce (welk cn woord!) bij mij, altban wat den geest betreft, tbans al zijne ta.diën doorloopen.
Zonder in panDing verplaat . ik mij in het verledene.
als bet moet, en als van zelf glijd ik van den eenen in den anderen stroom, van den 00 ter ehon in don "Ve ter-
ohen.
Bij gebrek aan een kompleten Gold mith, gebruikt ik
-12 -
de "Selected Work .. , der Tauchnitz-editie, (Jn herlas nog eens den J'ica1' of lVakef'ield, gelijk ik niet lang g I den, tussehen het gra 'duinen in uwen "B.v.d.B." door, t1te Deserted Village en tevens Gray" Eton College herla ..
Hoe fraai i toch die Vicar en wat laat hij, in weerwil der zwakke kompositie, een weldadigen indruk na! Op welken leeftijd men hem leest, teeds wi,' elt hrt oorde>l, bij gelijkheid van genot. )[ijn tegenwoordig oord el i , dat men den l' icar of I\' (tkefield de J obeïde del' Kinder n Jafeth' behoort te noemen j en in de eer,'te veert,ien dagen praat niemand mij uit het hoof'tl, dflt Gold 'mith (de go de Oliver zal el' 0111 lagchen in zijn graf) in Dl'.
Priml'ose den aal't,svader J ob heeft will<>n sclll't,'en, gelijk J'30n teen liet den v rioren zoon deed.
Eergisteren ontving ik een pl'ettig-'n In'ieC van , dien van 3 Junij, - wua,rin gij onder honderd ~);ndel'
zaken ook over L. van anten SI}reek-t, en hoe gij al' Cl n andere J éröme Pàturot :,à la, recherche de la meilletu'e des in[ormations," van Ho 111, kc>rk Bzn. naar LimbUl'1!
Brouwer ge, tevend en vruchteloos ge, tevend zijt. \ 1'-
moedelijk zijt gij op dit oog nblik lang te regt: zoo niet, dan geel ik u in overweO'ing, eens bij Tiele Jr., den In de- eon 'crvator del' Leid 'ch" bibliotheek, aan te kloppen.
Bedriegt mijn geheugen mij niet, dan weet Tiel h teen en ander omtrent Van • a,nten.
Lindo's vertaling i, mij noO' niet in handen gekomcn j
even min al,' de volgend afl<,veringen der )[oe. terstukk n van bet Buiten'land 'ch Tooneel. Zoudt gij d O'oedheid willen hebben, mij di zaken te zenden en aanteekening te houden van uwe uitschotten ~ Geen d(>l' tw lees- gezelschappen, waa.rvan ik lid bon, ontving die ,,)[e ,'ter-
·tukken", en ik Z01l ze zoo Iran.rne een. van nabij b"kijkrn.
- 13 -
Nog moet ik 11 verzoeken, 11 VOOI' mij te willen abon- neeren op de Nellerla'lulsc1t Gedachten va.n ~II'. 1'0 n.
Ik las di te Batavia, te zamen met eeniO'e k nni' en ; maar hiel' te BuitenzoJ'g kan ik geene lic.fhebbers vinden.
Mijn wensch is, den ge/welen jaargang lt;71 te ont- vangen, van 1 Januarij
a.r.
Mevrouw BosbOOln's "Wonderdok-ter' heb ik nog niet onder de oogen gehad. 0 die zuinigheid! A.I. de mens hen in Holla,nd wisten hoc gaam men in Indië a1. het lechts kon, )let frankecrO'eld VOOI' bo k n pel' mail betalen zou,- zij zonden nooit meel' iet met 'ehe p 'geleg nheid. l ' daar niets aa,n te doen~ Of heb ik u datzeJrde1'e ds Vl'O gel' gevraa.gd 1 :Mij vooral, die op pa,'lLÎtgekomen boek n aas, ook om el' iUlnkondigingen van t schrijv n, zou het heel wat waard zijn, alles dadelijk t ontvauO' n.
Het 1)la,n om in de Ia.atste heUt van \t""u, tu,' hiel' nog- maals een tooncelvoOl'stellinfr te geven, .'chijnt in duigen te zullen vallen. Dool' vertrek naaI' eld
1 "',
komen (>I'dame te kort, en wel(1ra zn 1 het t hta.t zijn, om hpt noo- dige in gore clbcicl te bl'engen. EI' i' 'pl':lll,k Vfln gc\\'oe ·t hetzij den J1lédeoin malgré 111 i, hetzij 7' A 1/una M Meoi'lI op te voeren. ] [oe on,'tel't' lijk vrolijk zijn toch di . tuJ,;:ken, en hoe el'wondel'lijk fraai! Mij schijnt (lie VOl'lll va,n h t blijspel - zonder knoop, zon(1el' tl'Uc', maat' toeh nltijd vol leven, vol handeling, vol 'J)('I ue eenige toe, \\'(·Ike voor volwassen lieden ptt t.
id on zal met het eind del' nu looppncle vakn,ntié niet naar chool tOl'ugke ron, omdat ik niet ov 'rtuigd ben, dat bet schoollokaal u<>hool'lijk gevelltile rd wordt.
Al proef neemt hij thans privaat! ,tw e UI' n daags, bij Dr. Schagen van. 'oelen, QUll.Ck'1l vriond en Buiten- zorg, predikant. \\ ij zullen zit·u hoe daL gaat. Van QUllck
-14 -
gesproken, - wel moogt gij klagen, dat hij weder in de N.R.Ct. is gaan schrijven. llij verknoeit zich op die wijze geheel en al, repeteert zich voortdurend, n is voor het militaire gedoelte der dagblad 'chrijverij niet in de wieg gelegd. 1\lij ko tte het in den laatsten tijd vaak moeite zijne tukken te lezen, n ik ergerde mij aan d. met alle.
wat aan en in h m is trijdig onh bb lijkb id zijner re- plieken. Geen cr e t, geen fijnh id, alleen invektiev n. Van
oelen bier, beweert te weten, dat de chrijvel' del' ·tukken in b t Handelsblad, waarteg n Quack zoo dwaa i opge-
toven, i. een vriend va,n Quack uit Vl'oeO"ore dag n, dr. Bern ,voorheen dorp pr dika,nt in h tOvermaas che, daarna m dicu' g word n, tban zijne medi .. che . tudiOOn voltooijend te WÜl'zburg, waar hij niet, als Dllitsch n Duitscbel's hoort of zi t. B rn' is getrouwd met eene dochter van wijlen Van R es, den tI' cbt 'ehen profe -
801', Quack's voorganger; en h t zou mij niet v l'\mndel' n, zoo die famili -relatie in verband stond met de door Berns aangeheven klagt n over Q s slofh id in het waar- nemen zijner les en en zijn gering aanzi nondel' d
tI' eht cbe tO!?a-mannen. Uit bet" en Bern aan Van oelen clll'ijft, kan of ,,-il ik ni t wij. word n' èn Van o len n Bern zijn te zeer Quack' minderen om hem jui t te kunnen boordeelen. \Jleen cr loof ik, dat zoo hij zich in cene met zijn aan! g en zijn rraven IStrookend }'igting b woog, derrrelijk ancan niet zelfs tot naal' Indi> zouden overwaaij n.
Van ter zijd hoor ik, dat d jonge B. van den Brink, om den wil zijn I' moeder, zeer terneer ge la,gen is door de faillietverklaring der O.I. Maat. chappij. Op dit oogen- blik i. die uit [aO" bier nog alleen uit tele/7rammen bekend en de laat te mail bragt pa het advie. der drie advokaten,
-15 -
over de aansprakelijkheid van direkteuren en kommis- aris en in Nederland. Het zou jammer genoeg zijn, zoo die he ron, wien alleen slofheid kan verweten worden, het gela'" moesten betalen; want de ware zwendelarijen zijn alleen door de Indische admini trateuren gepleegd.
Doch een af chrikkend voorbeeld was noodzakelijk en kan goed doen. Zuivere of gezonde toe tanden worden hier alleen aangetroffen, waar de handel of de indu ·trie in betrekking taat tot het gouvernement. Alle wat op eigen wieken drijft, i , met uitzonderingen die den regel bevestigen, rot. Zelf' i. dat bvaacl hier zoo algemeen, dat het van zijne afzigtelijkh id v I'lie t, en iets van het komieke over zich krijgt, dat Mr. ::\Iicawber karakteri- seerde. llelaa , dat Mr. 1\Iicawber, al i' hij nog zoo amu-
ant, er ni t minder .lagtoffers om maakt!
Mijne Vl'OUW en Gideon dragen mij op, en 'ooe vriendelijk van hen te groeten. Ontvan/7 dezcn in wel-
·tand!
De we
D. BUSKEN RUET.
OOll.
Buitenzorg, 17 ugustu 1871.
lV aarde V 1'iend,
Dit is d derde maal achtereen, dat ik r mij toe ze t, tijdig een briefje voor u in gel' edbeid te brengen. T\vee malen bleef ik, omdat ik niet gel' d wa met mijn werk
VOO}' de eourant, teken; doch nu zal toch, hoop ik, de mail niet vertrekken, zonder deze \veinige blaadje voor u mede te nemen.
- 1(;-
AI. de zetter zijn pligt doet en hij niet in de verzen van Delavigne blijft steken, zooals ik in mijne briefjes, ontvangt gij met deze mail het eerste gedeelte uwer
"IIerinneringen en Mijmeringen". Vrees, dat gij den draad niet tevig genoeg in uwe hand zoudt houden, heb ik geen oogen blik gekoe terd, en met volkomen vertrouwen laat ik u naar hartelu tomfladderen in uwe int HeIemi.
litteratuill'. Of ten Kate het even aardig zal vinden als ik, u daarmede bezig te zien, weet ik niet, maar betwijfel ik ; doch hij is een dier gezegende pachydermen, die steeds voortgrazen en met hunne dikke pooten alles verpletteren zonder zich om tikjes met de karwats van u of de uwen te bekommeren. De wijze, waa.rop gij over Bilderdijk
pree1..1;, voorspelt intu schen weinig goeds voor hem!
Waarom ik uwe eerste bladzijde beb weggelaten en, namens ,met een kort en krachtig: " int IIelena!"
van wal ge token ben' omdat ik niet wil, dat gij schertsen zult met de voorstelling, naar Java te komen en, de- verkiezende, langs int Helena terug t keeren. Gij zijt in de wieg geleg, om een Jndi che rei te ondernemen en ik meen in vollen ern t,en zeU. hoe langer hoe ern tiger, dat gij met ofie naar hier behoort te komen. II t ver- branden der WiUem 111 mag geen voorwendsel zijn, om u daa,rvan af te houden. Integendeel, er bestaat thans minder kan dan te voren, - want ook brandende schepen hebben hare 'tati tiek en deze hare wetten, - dat d n schellen der toomvaart Maatschij. "Nederland" een ongeluk zal tref'f n. Geloof mij, doe we zaken aan kant, en kom een J' is naar en over Java maken. Jaren lang zal de herinneri ng aan dien togt eene bron van genoegen voor u zijn, gij zult met een goed rei plan in den zak duizend belangwekkende dingen zien, en uwen tijd vrij
-17 -
wat aangenamer en vrij wat nuttiger doorbrengen dan zoo gij uit en daarna op de LeJiegracht blijft hokken.
Toen ik u de eerste maal schreef: "Ben Hollander van uwen stempel heeft niet geleefd, zoo hij Indië niet zag", hebt gij mij uitgelagehen; maar elk jaar, dat; ik hier langer vertoef, geraak ik van de waarheid van dat ge- zegde va ter overtuigd. En gij, met uwe vatbaarheid voor indrukken, uw levendig voor telling'vermogen en uwe gemakkelijkheid in den omgang met men 'chen, zoudt in één jaar, meer kunnen zien dan een ander in tien 'of twintig. De rei ntta'r Java, door het Suez-Kanaal, i eene trekschuitreis geworden; het reizen over Java zal eerlang even gemakkelijk zijn. Van Batavil1 brengt de spoorweg u na~l>r Buitenzorg en de groote militaire weg naar de Preangcr. Van 'amarang kunt gij in weinige uren naar 010 en Djokdjo komen, per spoor, en te Djokdjo zijnde, den Borouoedocl' gaa,n zien. Per toom boot kunt gij de gebecle nool'd- en de geheel' zui<lku. t van
Ja,v~ IJ zoeken, - Bata,via., hrl'ibon, Kamarang, ,'ocm- baija" ]>a.·ocroean, Probolingo, en temg over Pntjitan en
. TjilHtjap. Ja. zelfs zoo gij een kijkj wondt nem 'n van
'uma,tra s Wc tku,'t, de Molukken, of een gedeelte van
l~orneo, zou de toomgemeenschap (de nieuwe booten der N.l. toomvaart Maat chij. zijn niet mimler fraai n eomfortable dan de beste mailbooten) u nergen in den steek laten. Kortom, wilt gij u eens duchtig vcrtreden, cn de lIollander' voor ene wijl vaa,rwel zeggen O'In hen
des te meer te leeren liefhebben (want ik bewecr, dat III n in Indi'; vaderlandsliefde opdoet), overweeg dan zeel' ern tig en zeer aanda{lhtig wat ik u heden schrijf. Ook voor mij n mijne vrouwen Gideon zou het een [cc t zijn, u en Sofie hiel' te zien; doch daar spreek ik niet van. Ik
-18 -
preek van u en van haar, en het i om uwentwil aUer- m e 't dali het mij verheugen zou, u tot die geheel en <~l
in uwen aard ligg nde onderneming te kunnen bewegen.
Tban kom ik met eene verlanglij t aan van meer stofîelijken aa,Td. net i , of gij de goedheid zoudt willen hebben, eene kleine biblioth ek voor mij aan te leggen;
of eigenlijk voor Gid on. Gedurende de z ventien jaren dat ik te naarlem woonde ben ik zoo g woon geraakt, voor vaderland ehe hi ,tOl'ie en vaderlandsche auteur uit de tadsbibliotheek te putten, dat nu mijn eigen zoon mij boeken vraagt, ik hem niet helpen kan. ]\fet een vol- gen de mail zend ik u eenige fondsen, en telkens al ik u SChlijf, eenige titel'. Thans geef ik alleen de volgende op:
'Wagenaar, Vad. ni tOl'ie, met de vervolgen van Van Wijn, - Bildel'clijk, Vad. Ui torie, Taal- n Diebtk.
vel' cheidenheden, en Brieven. - De Jonge, Oe chiedenis van 11 t Zeewezen. - Motley, Opkomst (Holl. vert.). -
lacaulay, e eh. van Engeland (id.). - Guizot, G - 'chicdeni van Franklijk (id.). - llofdijk, ns Voorge- 'lacht. - an Lennep, De Eeuw van Fr d rik Hen- dl·ik. - Van Lenn p, net leven van . en van D. J.
Van J.Jennep. - G. K. Van TIogendorp, edenkschrirten.
- llooit., Uistol'i n (oktavo), Brieven (ed. Van Vloten). - Unygen' (id. Hilderclijk). - , . en . Z. VlLll Haren
( d. Kemp l' en de Vries). - "olff en Deken, Willem Leevend. - Ynn del' Pnlm, Bijbel (oktavo) en Kinder- bijb l (nieuwe uitg.).
Van die boeken i é n (Guizot) no rr onvoltooid. Andere ' (V. d. Palm, Jonge, Hofdijk, Van r~enn 1» zijn ver- krijgbaar voor mindcre prijzen. Doch dat bchoer ik niet te zeO'gen. De hoofdzaak i" of gij cl goedh id zoudt
- 19 -
willen hebben, een met blik gevoerd kistje van bepaalde afmeting ( 1 kub. Ned. el bijv.) te laten maken, en die en andere boeken daarul bijeen te verzamelen, om met cen der stoombooten van "Nederland", of zoo dat te duur is, per zeilschip, hcrwaarts gezonden te worden.
Ongo wijfeld glimlacht gij om dat verzoek. Doch Gid on i. zijne medel crlingen op de ohool zoo ver vooruit en d pl'oef om hem privaat-onder"ij te doen gcven zoo glad mislu1 .. t (de iu pauning van het all ón leeren maal1i hem door zenuwachtigheid ziek), dat ik ook op raad van den hoofdonderwijz I' alhier be loten heb, hem ecnvoudig van goede boekenteoml'ingenenaLles voorshands aan zijn ig n l erlu t over te laten. Laat 't kaapte hij uit het boekenrekje mijner vrouweene Duitsche vertaling der Oden van IIoratius en ging toen in zijn eentje, met be- hulp der proza-vertaling van Vondel, die Duitsche verzen zitten ontcijferen. Ik b mo i mij zoo min mogelijk mct hem en laat hem ru tig in zijn cig n bocken gra duinen' maar keer op keer bemerk ik aan het een of and r, dat zijn g t onophoudelijk werkza.'\m i . Aiwi ,elÏJlg van I ktum' be chouw ik al h t voorname pUIlt, waarop het than oor hem gaat aankomen, en daarom wil ik de Ic mten mijner bibliotheek, di , zoo als ik zeide, in om- mige voorname opziO'ten . t d z er onvollcdig geweest i , aJleng. aanvullen.
Heden voor acht dag n bragt de mail van 9 Julij de
"Lied kens van Bontekoc". Oid on man,kte el' zich meter van en he ft, edert, doorren nog niet uit uw gedi htj , g had. Bovenal h bt gij hem golukkig gemaakt door op 11 t chuLblad te chl'ijveu, dat dit exemplaar een gc. chenk wa: van u aan hem. In zijne jeugdige bibliomauie i hij z er g t<'ld op g certific erde exemplaren, en l' ed,
- :.!o -
lang vóór lrij de "l~iedeken .. " untving, had hij zich meester g maakt van h ,t exemplaal' van uw "Proza." , dat gij indertijd, met uwe inscriptie, aan ntijlle vrouw schonkt, Thnn,' heeft lrij het "Proza' teruggegeven, al' va,n minder waarde, edert hij en bockje van u bezit, waarin gij zijn eigen n:lUJTI chJ'e ft,
\ crtelde ik u 1'ced .. , dat Van Dorp, de uitgever van d Il Jam-Bode zijne cr hc Ie zaak, met boekhandel, drukkerij, courant en al, verkoeht beeft aan een neer van hem en dien zwag r ~ Naar men zegt, maakte hij el' 1 2/m, VOOI' ; doch dit weet ik z keI', dat een zeel' solide bod van 125/IJl, dool' hem geweigerd is, Echter zal bet wel taart of .April van hct volO' nd jaar worden, eer hij naaI' ] (olland tel'llgl{Cerl, want de liquidatie is niet itl de ovm'dl'agt begrc} cn, In mijn positie is daardoor geen verand ring gekom Il, .I ndi 'che cour:lntml sLaa,n en vallen
lil I, den pel'Hoon van (Ion redakteur, ('tI zoo lang ik "'ezond en ])l'oc!Llld;Ïnl' hlijf, brcngt het h(')anrr d T eigenaren IJl de, (laarvan t prorit I' 'n, Het is dan I,ok 01Jl mijnemwil (dit in vertrouwen) (lal, lJlot 1 Julij j.l. d auonnemont .. · lJrijs der cOUl'ant vcrhoogd is; een maatr gel die tot him'toe, naar het cbijnt, zonder tegen tl'ibbelen ere·
accepteord i ,
ntvang dezen, m t . ofie, in welsta,nd; ,,'ees met hant' hartelijk van ous dri ën g groet, en verzuim vooral niet, de erste hem vall dezen epi tel te overwegen mct al de aandaeht, dio zij, ik dm'f zeggen, verdient.
de Uwe Cn, BUSKEN HUET,
- :.!l -
COllI.
Buitenzorg, !) eptcmber 1 71, lV am'de V'riend,
Bij het overgaan van het eigcndom van den JtWtt Bode uit de handen des cenen in die een' anderen Van DOll), heert eenc verandering va.n dien .. tdoend personeel plaat' gehad, waardoor ik d 'n eenigen mij bekenden nataviaan verloren heb, die in taat was ntij bij het over,
'chrijven uwer kopij behulpzaam te zijn,
Dit in antwoord op uwe VJ'aag, of gij bij gelegenheid uw Noorwceg .. che 'ch t '('n herva,tt n zult, Onder h t overschrijven uwe)' "Uel'innel'ingcn en MijmeJ'Îngen"
op mijn horloge ziende, bemerk ik, dat hoofdartikelen schrijven, mengelwerk zameustellen, en nog daa.l'enbovell uwe ol).'tcllen ko],iiirell, II1C<'1' lijd vordert dan ik mis .. ell kall, naar moel, iet' op g<,vonclen worden, ('n d::wl' is iets o}l L<' vind<'Il, ]k autol'Îse('1' u nanwlijk 0111 voor J'f'ke- ning del' cOtll'nnL U\\' kopy bij HI)in of een andm' vooraf in pro
r
1,' lat<'1l b)'('ugrn ell z mij gedrukt toc tc zenden, inplaats vn n gc 'chl'oven, ~en(lt gij ze ondel' krui 'band, al" drukwerk, dan moet vooral zorg gedragen worden,<lat el' niet in gekorrigeerd zij, met inkt of potlood; want op dat kapittel vel' 'tant de post-adminio'tl'3otie g en
'chel't', Maar "'ij kunt uw wcrk, op mailpapier g drukt, ook al' brief verzend 11 ' en dan zijll de korrektie viIicr, Kunt !!ij II met dnt <lenkbe('ld vcreenigen, dan 1'0 p ik uit: lIoe meel' kOl)ij boe liever! Noorweegsche 'chetsen, het \Villem, fce 't te Geilt, Uel'inn ringen en Mijmering n, - gij kunt niet. sclu'Ïjvell, wat mij niet welkom zal zijn, Gi teren i .. met do Noach 11, Kapt, Looijen, va.n Batavia
- 2 2 -
naar Rotterdam vertrokken dezelide Mevrouw Th b n Tervile, over welke mijne vrouw herhaaldelijk aan oii
'chreef, Zij verloor in Februarij een be ten man, en laa,t bovendien in Indië de graven harer twee eenig dochter
lichter. Een choonzoou-w duwnaar, wiens kimleren zij opvoedt, hertrouwd onlang j en nu gaat zij, t r wille del' kleinkinderen, met n van deze voor het laatst d gl'oote rei aanvaard n, Jou'" tieden Zondag l.·wam zij ai cheid van on nemen n b loofd on, al ' zij in llolland cu te .Am. terdam k vam, u en ofie persoonlijk onze gro ten te zull n overbreng n, Dat zal echter, ook als dl>
rei' m deloopt, wel December of Januarij word n, Wij vinden haar een hoogst b minnelijke oud vrouw, bij wie de zucht (bijna z ide ik de tic of manie) om voor andere te lev n, niet slecht' voortspruit uit een warm hart, maar zich ook dag aan dag door daden opeubaart. Wat gij n oue van haar 1 cr n kunt . Dit, miju waard : dat zoo mevrouw Tervil , d weduwe, de kind rJooze, de zwakk
n grijze, er ui t tegen opzi t, in eptemb l' vau bier om de Kaap te zeilen en in h t bar t 'eizoen, na een bijna twintig-jarig v rblijf in lndi", iu HoUand aan te kom u, cr voor uli den, zoo !rij weigert uw Indi ch l' i te onder-
nemen, yeene verschooning bestaat.
Dat gij naar ent zoudt gaan, bad ik wel gedacht, maal' niet, dat de versje d l' Juivrouwen IJoveliug zoo ft'aai waren, D te bcter. E uigen tijd O'eleden mo st ik den roman van Franci ca :rallé l' een er n, - e n mei je met onmi k>nbar tal nten, vol goeden wil ni t·aUcen, maar ook vol aanl g, - n was genoodzaakt mij ai te vragen, of ik wel het ol'O'aan b zit, dat voor h t waarderen van dame bo k n g 'iischt wordt. To n ik echter kort daarna in de DOl/X ~AIondes het Joumal d'1tn 'oyayeur
- 23 -
van G orge and Ja en bewonderde, ging ik weer twijfelen of de schuld wel aan mij lag. E n potter zou beweren, dat G orge and geen vrouw i , en op die wijze h t pro- bleem te mijnen koste oplo en.
In b t laat te briefje, dat ik van bezit, - 4 Augu. 'tu , - noemt gij een vijftal nummers van den Java-Bode, die u niet gewerd n. Met <l z mail, hoop ik, worden die traînards u toegezonden. In dat zelfde briefje vraagt gij, waal'om ik den aanval van z keren P., die mij bard vi I \,-egen hetgeen ik van d huwelijken der marine- officieren gezegd had, onbeantwoord beb "'elaten. Voor- cel' t moet ik u in vertrouw n mededeel en, dat zoo ik ingezonden stukken van dien aard ui t vooraf van de grof te fouten zuiverde en omtijds (n en di1..'Wijls) geheel oversel1l'eef, gij er de handen over ineen zoudt laan, Doeb na aldus de liberaliteit tot het uiter 'te gedreven en den aanvaller ni t lecht eene plaats in den Jara-Bod afg taan, maar hem ook lee baar gemaa1.-t te b bb n, Wl'e k ik mij over mijne eigen nonquichotterie dool' hem nj t t antwoorden, Wie i t teg n mij op het hart beeft kan zich van de t,,-ee andere Bataviasche couranten b - di n 11. In de nrijne l' plice l' ik niet op betg ell daa,rin t gen mij zelven wordt aang voerd. Die ta1.-tiek i ,g loo[
ik, goed. Dool' bet plaat en van den aanval toon ik, ni t klcingee ,ti", te wiU n zijn; door niet te antwoorden I er ik bet publiek, geen mi bruik t maken vall mijne delmoedigh id. Geloof mij, zoo ik antwoordde, zou ik van derg lijk gesebrij[ dag\vel'k krijg n en g n tijd overhouden voor gewigtiger zaken.
Een voornaam g bI' k van dIlJava Bode en van all lndi eb couranten i., dat de redakteur geheel alle n al het werk moet doen, Daar dit bij een dagelijks ver-
- 24 -
schijnend ulad van tamelijken omvang volstl' kt onmogelijk is, ben ik genoodzaakt het redigeren van kleine plaatse- lijke berigten, het vertalen van telegrammen enz" aan a,nderen over te laten, Voor eene werkelijk goed Courant ontbreekt het bier aan personeel.
Bij het overlezen van een volgend gedeelte u wel'
"IT. en 1\[" zult gij bemerken (zoo gij althans aanteeke- ning O'ehouden bebt van d n gang uwer be, chouwinO'en), dat ik mij een omzetting heb veroorloofd van de elementen van uw betoog om tI' nt Da osta" "Parij ''', Ik nam die vrijheid, omdat het mij toescheen, dat we genegenheid voor IIasebroek, - die ik zeel' natuurlijk vind, - u voor het gros del' I zers onduidelijk gemaakt had. Gij hebt niet ronduit willen zeggen, geloof ik, dat Da Costa uit het gl'3of te halen om met een oud vers van dezen de arme Parijzenaars van het jaar 1 70 om d' ooren te
!Slaan, "treed mct de grootmoedigheid, waarvan Da 'osta zelf llleermalpn blijk gaf. Bij de omz tting i' lbsehroek up den achtergrond gl'l'mtkt en, dunkt mij, tOl'egt, ; want zijn vergrijp was van dien aard, da,t het
or
streng gell'ilSpt,or
met den mantel del' liefde bedek-t moe·t worden. w middenweg voldeed ni t,Uwe citaten uit het Dagboek v~tn Willem de Clel'cq waren voor mij geheel nieuw, Ik wist zelfs niet, dat het boek be tond. Wat De Clereq van Da Costa verhaalt zal, naai' ik voorzl , dool' het groote publiek el' t g waar- deerd word n, als d beeldteni' van beiden ehCl'per Olll- getrokken zal zijn. Wat weet het nu opkomend geslacht van Da osta. Vooral, wat weet bet van D lercq 1 De laat te is ebi l' een mythologi 'che persoon geworden; de eer te bevindt zich nog steed' in handen del' kerkelijke orthodoxie. lIoe ouder ik word, hoe meel' ik de gec t-
kl'3cht bewonder die van Da Co ·ta'· zijde noodig was om tegen zulk een ·troom zoo krachtig op te roeijen ; en nog meel' dan de zijne, bewonder ik de g estkracht van Bilderdijk, den voorganger, De kriti. clIe energie van die twee uitgegaan, is verbazend, Doch met hUllne verzen, voor zoo vcr daarin het positief gehalte hunner denkwijze staat ujtgedru~-t, ben ik hoe langer hoe minder ingenomen, Welk e n bomba t ! Telkens als ik in uwe
"H, en M,' een citaat uit Bilderdijk zie aankomen, krijg ik kippenvel, en het kost mij moeite het u ten goede te houden, dat gij aan dat g wawel zooveel aandacbt scbenkt, Ook voor Da Co ta's "Parijs" gevoel ik alleen dan iet·, al ik acht ga geven Ol) de zegging hacht, die uit het gedicht spreekt; en dan nog 110ud ik bet grootendeels voor rijmelarij, In proza zou niemand het wagen met
"ij " aau te komen, teu eind het rijmwoOl'd "P(LrijS"
te preparéren, of dulden dat de donder (varken geworden)
"knone' , tel' wille van en voorafgegaan "Gomol'l'he", Gij maakt va,n die diugen mpt ecn Jantj van Lciden (tf, dool' te zeggen, da,t Da 0 ta en oud-te tam nti eh god man wa , wien de gloed van J raiil profeten blaakte;
doch ik twijfel of het gepermitteerd i , tot dien l}rij e n god man te zijn en geblaakt te worden. Uw bestek bmgt niet mede, bij lIetgeen gij over Napoleon en de na,poleon- tische legende schrijft, ook het proza te gedenken, Doch leg nu eens nan t h tgecn al die dichter' voor en teO'en
·Parijs en Napoleon O'ezegd hebben, leg daal' en' nan·t het
"Bueh Legrand" uit Hein 's "R i bilder", Welk eeu gemoed, welk eene volheid va,n leven, welk eene kunst, De verzen van Bilderdijk en van Da Co ta daarentegen maken in mijne ooren een hakend geluid, als van af- gevallen bladeren in het lla,ja:ll', droog cn duf, Rl' zit
- - -- .. -~---
- 2 6 -
geen sap in. Verzamel ze in een trekpot en giet er kokend water op, ze blijven reuk- en makeloo. Kamillen zijn lekk rder, thc is cr eene heerlijkheid bij. Daarom begrijp ik ook niet regt, waarom gij Da Co ta zoo liefhebt en llilderclijk zoo haat. Voor mij zijn zij twee a[gi tsels van h tzelide mod I ; maar al g c t wa Bilderclijk gl'ooter, omdat hij ve lzijdig l' was.
Daa,r valt mij in, dat ik ook e ne aanmerking h b op uwe voor teUinO' van Byron als hypoth ti eh ccn Ol' van het konincrrijk "word n lloIland. ~atuurlijk vinll ik ti n "reep door u gIlaan, z el' vernuftig, en d onmal'eh waarh den, di gij Byron laat zeggen, laat ik gaarne geld n. Doch Byron was, m t uw verlof, - evenal Victor llugo tegenwoordig - en gepat nteenl k~nings
hater, en zoo hij u t logeren had gevraagd, zoudt gij het geen vertien dagen bij hem hebben uitgehouden.
Uwe leer omtrent het verbond van N d rland met ranj zou h m tof hebben geleverd voor een parel noer van epigrammen, en tien tegen n dat tij Vondel een oud wijf had geno md. Di Byron van ,mijn waard, i de echte Byron niet, maar een pou!' 1 b oin ct la eau e door u g fabricccrd bo tgezant.
Doeh Gideon herinnert mij, dat ik dezen niet eindigen mag, zonder u nogmaal nige titels van boeken te h bben opg gev n n - mijn blaadje i' bijna vol. Daarom voor ditmaal alleen no'" onze vriendelijke groeten aan
en ofie.
de w CD. B KEN llUE'.r.
P . . De titel' zijn:
Rumphiu, Kruidbo k (folio 6 Din.), Id. Rariteit- kamer (folio, 1 DL), - Yalentijn (folio, ll'iet het uittrek-
- 2 7 -
sel van Keijzer), - Brandt, De Ruijter (oude uitg.), - Heemskerk, Arcadia (nieuwe uitg.), - Van Effen, Ned.
peetator (oude uitg.), - CoUot d'E cury, Hollands Roem (verm. prijs) - cheltema, Mengelwerk en Staatk.
.r ederland, - Van Kampen, ederlandcrs buiten Europa, - Izaak :àla a, Reis naar Uo kovie (nieuwe uitg.), - A. Loo 'jes, U. Lijn lag r, n.B. en R.Il.
CCIV.
Buitenzorg, 1 ovember 1871.
TV aarde Vriend,
Op dit oogenblik bevindt gij u voor mij nog met 'ofic te Weenen, en v rgeef ik het u daarom gemakke lijker dat het vervolg uwer ]lerinn ringen en ".\Iijmeri ng n keer op keel' uitg bleven i , Ik b zit thans nog al1 en dat g delte, waarin gij over de verhouding van W. d
lercq tot Da 0 ta pI'eekt, en dat i niet het 0 nder- werp, dat het gt'OS uwer lezers hier het mee t kan aan- trekken. Uet verlan"en zie ik dus uwe voortzetting tegemo t, ten einde te kunn n beoordeelen, oE d no'"
voorhanden kopij welli.,.t voor bekorting vatbaar i . Bn wanneer, 0 .Mijmeraar, komt hot lot . PJegLig hebt gij beloofd, op uwe vo ten te land t zullen komen; maal>
tot hiertoe reptet gij noO' met "eeu enkel woord van T n Kate en zijn gedicht. J\[ar. ik zoo vrij zijn, te di 11 aanzi 11 een beroep op uw H I'innering vermogen te do 11
Mijne laat te berigten van U zijn van 11-14 eptcm- ber. Zij yergezelden d wezending van Groen's "Ned.
Gedachten", te Beuve', "Portrait Contemporains"~
- - - _ . -
J,indo's vertaling van" be. toop' to eonquer", en Kuy- 1)er'8 "F <~ta l\Iorga na '. Van de laat te schreef i k gisteren eene recen ie, die morgen in den Java-Bode vcr ehijnt.
Ik verbeeld mij, zeer Inunaan te zijn gew e. t. Over moderne theologie te 'ehrijven is eigenJijk mijn "fort"
niet. De herinnering aan mijn eigen aandeel in di n trijd staat mij daarbij voortdurend in den weg; om volledig en naauwkeurig te zijn, zou ik per onalia moeten ophalen, en daarvan i het publiek te I' gt aCkeerig. Dank intu schen voor uw getrouwh id in het toezenden van JektuUl'.
Wilt gij daarmede nog eene schrede verdel' gaan In de Arnhemsche Coumnt vind ik met buitengewone in- genomenheid melding gemaakt van een feuilleton in de Nieuwe Rott. Courant, getiteld "de Adamspiek" en ge- schreven door een onbekend, die zich C. v. N. t"eekeDti.
Dat intrigeert mij. Van de Nietttve R. Ct. wordt naar Indië aJleen de mail-editi aczond n, en daarin komen wel dl' hoofd-artikel n der dag lijksch editie (met die van Quack aan dc pits), maal' niet d f nill tons 'nz. voor. Wee gij nu zoo vriendelijk, d nnmmer .. voor mij op te poren, wclke d vervolgen dier Adam 'piek inbouden en zend mij uie onder kruisband to . 11-rek n I' namelijk op, da,t gij even al. ten vorigen jar aanteek ning houdt van uwe uitsehott n. noch dat spl'e kt.
Van Quack g sproken, bijna was in den Java Bode, bij de [~ankomst del' laat siemail uit lloJland, het volgend entre-filet verschen'n: "Pl·oEe. or Quaek behandelt op nieuw in de N. R. L. end r vijf onderwerpen, uit welke zijn repertoire he. taat." De afstand, die Buitenzorg van Utrecht eheidt, is echter te aroot voor dergelijke liefelijk- heden.
Reeds cenigen tijd geleden schreef ik een hoofUartikel
- 29 -
"Indische Typen" en wees daarin op een staaltje Vl.~n
Indiscb proza en een van Jndi ebe poëzy. Thans zend ik u tegelijk met dit briefje een exemplaar van bet krankzin- nig dichtstuk, waarop ik toen het oog bad. Welk eene 10.
voor Charles Boissevain ! ~len mag wel zeggen: à rimeUl', ri meur et demi. A. J. van del' Voort i een erge burgerman van afkomst en manieren, admini trateur del' weleer be- faamde suikerfabriek Pangka, in Tegal.
Zeer heeft mij uwe a.nekdote van Thorbeeke's ond 1'-
houd Dl t Loudon in de voorkamer van Z. M. vermaakt.
Gij ebijnt te meenen, dat zoo L. mijne he piegeling ovel"
den ?ouverneur Generaal der toekomst gelezen had, hij daarm g en 'maak zou "evonden hebben. En toch, zoo hij niet voorbereid i op d verandering, dien toom en telegrafie in de positie van Indi eh Landvoogd gebragt hebben, dan zal hij hier menige teleurst lIing ondervinden.
Overigen behoor ik ui t tot degenen, die iet van Loudon verwachten. Even als Mij r zit hij hiel' van all zijd n aan oude familiën en bekenden va ·t, en dat h ft een fatalen invloed op de handeling n van een G. Gl. in een
~er voornaamste opzigten waarin bij nog nuttig kan zijn:
Ik hedoel, het ontslaan van leehte en het aanstellen van goed ambtenaren.
Ook een anekdote! Waarom denkt gij, dat zekere heel' Tobia twee jaren geleden dool' Mijer benoemd is tot resident van oerakMta 1 Omdat, hoorde ik dezcr dagen verhalen, die ta.k del' familie Tobia in UoJland gl'ooten invloed heeft in het kiesdi ·trikt, hetwelk ~fijt'l'
wel el' tel' Tweede Kam r alg vaardigde en door h t\velk bij zijn terugkom t in het vaderland, Mijer gaarne op nieuw zou worden aIgevaardigd. De resident Tobia', die volma,a,kt onge,'chikt is voor ell' moeijelijke ht>trekking
- 3 0 -
van representant van ons be tuur bij het hof van Soera- karta, keert om treek' denzeIfden tijd als :Mij r met pen. ioen naar Holland terug. De konjektuur i' inderdaad niet onaardig.
In den loop dezer maa·nd wordt het be li t, of wij te Buitenzorg blijv n wonen, da,n wel naar Batavia zuJl 11
terug keeren. Mogelijk ook vinden wij n ge,'chikte woning half weg. In elk geval blijven wij hi I' tot 1 JanuaJ'ij en vermo delijk no" eenig maanden langer.
Was de 'poorwcg maa,!' g reed! Dan kon ik op gczett
tijd n naar de tad gaan en zelf het oog houden op het bijwerk der courant, dat ik nu aan anderen moet over- laten. Da.t i de enige, chaduwzijde van het wonen hier.
Voor het overig g ni ten wij te Buitenzorg e n volma:11 te gezondheid, worden er dik en v t, en verter n trekkelijk weinig geld.
Gij klaagt, dat ik ni t altijd gebruik maak V:11l de litten,- ri che wenken, waarvan uwe brieven overvloei jen ; doch gij zoudt anders PI' ken al gij wi t, dat ik van al het belangrijk t in uwe brieven aanteekening houd en daar- mede mijn voordeel doe, al i het niet altijd regtstreeks.
En daarom, - bedroef mij niet, bid ik, door in uwe manjer van schrijven eenigerlei v randCl'ing te bI' ng n, en verdraag het in mij, dat ik u niet met elke mail ant- woord z nd. lIet zijn niet uwe aanmericing n 0I> mijn werk, waarva,n ik het me st profiteer. Inte"endeel lIet wil mij omt,ijd niet duidelijk worden, waarom gij bet eene opstel prij t, h tandere 11 onver chilLig 1, at. Doch dat komt van den af tand; en zoo ik u bij mij had, en raadplegen kon, onmiddellijk na en nog liever vóór de zamenstelling, zou dat ander zijn. Maar w< t voor mij een telkens wederkeerend genoegen en e n leerzaam ge-
- 31 -
noegen i , dat zijn uwe ver hal n van vaderlandsehe en niet-vaderlandsche ontmo tingen. Waren zij meestal niet zoo intiem, gij zoudt gehouden zijn die bladzijden te laten drukken. In Holland komt geene enkele courant uit, die er zulk een korre 'pond nt op nahoudt; en dus - mi gun mij bet vool'l'egt niet, telken weder door u verplaat. t te worden in die omgeving, waarvan ik aan den eenen kant dagelijks meer af terf en waarin ik tevens niettemin zoo gaarne blijf verkeeren.
Gideon draagt mij op, u afzonderlijk te bedanken voor bet fraaije portret met de Turk eb mut . Het is e n fraai portret, en de fotoO'ra,rie \\T eld; zich op u met cene edelmoedigheid, dic m n niet van haar gewoon is. Gij kunt u niet voorstellen ho blij b t k;nd wa . met de J)aar woorden van uwe band aan d aohterzijde van bet kaartje.
J~r is niemand in JIolland, geloof ik, wiens beeld hem zoo J vendig voor den ge st taat al het mve. Hij vindt uw stijl moeijelijk (er i iets komieks in, dien kleuter te 110oren zeggen: "lIet bolland oh van mijnheer Bakhuizen van den Brink is gemakkelijker dan dat van mijnbe r Pot- gieter"), maar dat neemt niet weg, dat hij met groote bewondering uw Rijks i1[1lSe1t1n "elezen heeft. Geloof dus maar, dat zoo gij dat knaapje uit de verte een goed hart blijft toedragen, de hartelijkh id we lel'k erig is.
Doch ik word onlee baar, en mo t u feliciteren, het laatste zijtj bereikt te hebb n. OntvanO" dezen m t ofie in wel tand en wee m t baar van ons dri tj s gegroet.
de Uwe CD. B. H.
- 3 2 -
ccv.
Buitenzorg, 11 November 1871.
TV aa1·de V r'iend,
Tw O'esehriften hebben mij dezer dagen herhaaldelijk aan u do n d nken: Gunning's studie over Dante, en de 2d uitgaaf van Van Vloten' Beknopte ge chiedenis der Ned. I .. cttcren, voortgezet tot op onzen tijd. De waarde van V:1n Vloten's werk moge grooter zijn al woorden- boek dan al' g sebied ni , het beeft mij toch zeel' getroUen, dat thans ensklap door bem als eene uitgemaakte zaak i. VOOl'ere tetd, hoe van 1 36 af de geheele ontwikkeling onzer jongere litt l'atuUJ' i' uitgegaan van n de wen.
Hn hoe komt het, dat geen sterveling tot hiertoe ééu woord over (lat boekj' van GunninO' gezegd heeft ~ De voorrede, zi ik, is O'cdagteekend van Oktob l' 1 70. Ik ontving het tel' lezing van - K ueilenius! Men moet toch maal' naar lnclië gaan en h.'ijvf·n m teen kollega- 1'edak1; ur, om door dien aartsvijand op de boogte ge- houd n te 'worden van hetg n in de llolland ehe bo ken- wereld voorvalt! Uw "Florence" ehijnt op Gunning een diepen indJ'lIk gemaa'k"1i te hebben' niet slechts uw tel. 't, l11a:1I' ook uwe lUlllteekeningen. Tant mi ux. Die GunninO' i' toch e n onv l'beterlijke - kwa t, wilde ik z 'erg n, maar duar 'taat lrij te hoog voor, n daarom z g ik: eigenwillige martelaar, Daar zegt hij nu in de voor- r de, p. IU: ,
r
onze litteratuur weinig of v el verheuge~d v r ehijn len bi dt, kan ik niet beoor(~eelen." En,lll zijne Inleiding p, 5 : "E n deel omdat d 'cl~rij~~r zl~h
tot aestheti eh kritiek niet bevoegd acht," ZOO I. hl.! altIjd gewee 't: zieh 1110 'dwillig klein makend, maar met de
- 3 3 -
bijvoeging: "Ik ma..'tk mij klein," Die kenni 'g ving neemt veel van het bekoorlijke weg. Overigens vond iJ, in het l)Qekje m nige frua,ije bI adzijcle. Vernuftig, mis- sehi n te vel'11uItig, is a:1Jl het slot do parallel van den kleinen Dante en den kleinen 1\Iichiel Adriaansz. Of ligt de schuld aan mij, en maakt het onverboed eh d r ver- gelijking mij blind voor hare jui 'theid ~ Doeh van blij- vende waarde is in elk g val de noot aan den vo t van p. 7.
Uw Dante en Gumting's Dante hebben alleen sommiO'() hoofd 'tukken met elkander O'eme n; doch ik verw d cr mijn hoofd om, - en als ik ooit in het Paradiso kom, zal ik Dante-zelf vragen, of ik g en gelijk heb gehad, - dat èn gij n wming in uwe opvatting van Dant v'cl te weinig regt laat wedervaren aan den lt/'tislf'. 3ujn vrouw heert mij uitgelagchen, toen ik {lezer cla"ell b wecr- de, dat Dante, gehuwd en vader van acht kinderen, "op een g zeLliO'e basi IStonll". e forll1ul~ i.' }JiLoYHbel, (lat geel' ik Loc: maar de lJedoelil1" ! Gij, (liC' zelf zoo goC'd we 1,
wat inspiratie i " hoe kunt !!ij voorbijzien, dat ook Dantc IS diehtO'elli iets g wee 't is, dat 0111 zoo te ze(~gen buit n hem om ging en /' bij bun geld ? \'\ aal'om schrijft brij h 'm celle zelfbewusth id toe, die hem voor mij n ~Lndere
gewone 'tervelingen, al wij h m morgen in gez ).'chap ontmo' tten, ronduit ge proken in.'uppol'tab 1 maken zou f Ik kan het niet help n: uwliedel' eng l i VOOI' mij geen men eh,
Ook over "an Vloten" bock 1110 t ik iet· zeg"en. Al' ik hem, daartoe dool' zijn kncler gedoemd, een halv' ehier minachtend bladzijcl aan h t fenom naal talt'llL van Mevr. Bo 'boom zie wijden, dan 1'0 p ik uit: "Dat ka- der deugt ni ,t ! Zulk eene Jitt ratllul'-gcschil'dcl\jl-l il-l ~ l'nu Jittera.tmu'-, lilt al' en' üogll1cn-geo'chiulll'ni,.;!" Ook
- 3 4 -
uzelven, en Ba,khuizen, waardeert Van Vloten niet om uwe werken, uw proza of uwe poëzie, maa.l' alle n om uwe rigting; niet om uw vlee eh, maar om uw geraamt . U vrouw Bosboom's koneeptiën, Da Co ·ta's versbouw, Ho eha' proza, Van I,enn p's causerie, zijn integreren- de deelen van onze nieuwere litteratulU", welk bij Van Vloten nerg ns tot haar regt komen. Ik tel daarom de vraag: Zou het ni t b ter zijn, onz Htt ratuurge chiede- nis in te deelen naar d genres : h t vers, h t proza, de novelle, d roman, het drama, het blij 'pel, d vertelling, de hi 'torie, de kan el, de pleitzaal, de tudeerkamer, enz. ~ ~1ij dunkt, op die wijz zou l'Histoire litté- mire, in onder 'cheiding van Ze portrait Zittéraire, niet
lechts een eigen b . taan bekomen, maar r zou, in plaat van anderhalf afgetrokken begrip, bloed en leven dOOl' hare aderen troomen. Dood aan het dogme! i de I us der kunst.
14 November.
Gi teren bragt de Engel .chemail van 7 Oktober on' uw alzburger bri fje van 21 eptember, bleek van inkt en warm van toon. IIet i maal' goed, dat uwe Indi che r is wel niet dadelijk op dat uit tapj naar I 'chl zal volgen, want arid J'S vr e. ik, (lat Java u zou tegenvallen. Ook 11 'bben wij hiel' g'flne Venu . n en Odali '1- n, ~),Is Q"ij te tuttaart ZallO"t, gecne lyptotheken en PinakoLhek n, al. die u te Munch n deden glimlagchen. die Indi 'cho ]' i', die Indi che l' i , - 1'0 P ik uit, en verCYc ,ondank- bare, dat wie e n vriend bezit, wien het zelfs ver van hui , in e n ostenrijk 'ch bötel, niet te v el i , zijne Indi 'eh vrienden te g d nken, re d honderd red nen voor eene heeft om van aeluk te ·preken. Doch al. gij deze reg len ontvangt, zit gij reed .... edert een paar
- 35-
maanden bij het hoekje van den haard, en hebt mij al lang geschreven, wanneer en hoe gij herwaart komt.
Tegelijk met u we letter n ontving ik een brief van Mevrouw Bosboom, ter begeleiding van haren "Won- derdol.1ier " , Zij i. zeel' in haal' sebik met het succès van het boek, schrijft zij, en voorzi t zelf, dat in 1 72 een twe d druk noodig zal zijn. Ik ga het dadelijk lezen, en hoop er enige f uilIeton voor mijne courant in te zull n aantreffen.
Gideon vraagt uit zijn eigen naam, of onder de bo ken, die gij hem zenden zult, wel opgegeven zijn Al de Werken van Con eiencc, cn ik uit den mijnen en in den zijnen, welk soort van boek die "Opkomst cn Ontwikke- ling van het Engel clIe volk" i , die Lindo bezig is (naar Froude, schijnt het) te bewerk n ~ Ik zou wellust hebben, daarmede kennis te maken, als bet ten minste niet al te pleb cbrrezind i .
Wat zult gij va,n " t Hui t Beek" zeggen in het laat te nummer der u met deze mail gewordende Java Bode Zoo gij oordeelt, dat ik mij aan Eton" College vergrepen h b, ' erp ik een d el der clIuld op ,die mij dool' en epi ode in uw leven van Bakbuiz n op het mi dadiCY denkbeeld bragt,
Gij wordt te populair. Daal' vind ik in een d l' eerste Oktober-nummers va,n h t Handelsblad een tuk van Ch.
Boissevain over ieuw York, dat aanvangt met een citaat uit uwe huid aan 'tuyve. ant. Lieve h meI, waal' moet dat heen!
ntvang dez n in wel tand en met onze hartelijke groeten.
de Uwo
CD. BusÀ.""E IIl.fF.T.
I1
