Van Ulysses, den veertienden Koning der Duydsche; van de Doolhoven Labyrinthus genoemd; alsmede van Theseüs, Jason, Hercules en Hermes.
NAERde dood van Adalogerion wierd het ryk van Duydschland opgedraegen aen
Ulysses, die het zelve 58 jaeren bezeten heeft. In zynen tyd zoude geleeft hebben dat
wonderbaer monster Minotaurus genoemd, het welk half mensch en half stier was, en (zoo men zegt) gebaerd van Pasiphe, gemaelinne van den koning Minos, die te doen gehad had met eenen stier. Dit afgrysselyk monster plagt zig op te houden in zekeren onderaerdschen doolhof, gemaekt door den ervaeren meester en grooten konstenaer Dedalus, die door eenen geweldigen overvloed des waters was
genoodzaekt geworden uyt Delphos te vlugten. Hier van schryft Plinius, in het 13 kap. van zyn 37.steboek.
Den heer Joos van Ghistele verhaeld in zyne reys-beschryving, dat den
voornoemden doolhof, die in Creten gevonden word, eene wonderbaere spelonk is, van binnen zoo veel dwaelwegen hebbende dat zy niet konnen geteld worden, en de welke zoo hoog en wyd zyn dat daer in gemakkelyk eenen man te peêrd kan ryden; maer niemand, vervolgd hy, durfd zig daer in begeven dan met eenen langen sterken draed, die aen den ingang vastgemaekt is, en met veel licht, anders zoude men daer niet gemakkelyk uyt geraeken.
Den konstigsten doolhof, gelyk Plinius schryft, was in Egypten, den welken dien van Cretenland in konstigheyd van maeksel wel honderd mael te boven ging. Den derden was in Lemnos, en den vierden in Italien. Van dezen italiaenschen doolhof maekte den etruriaenschen koning Porcenna
zyne grafstede: hy dede daer vyf pyramiden op stellen, en op de middenste van deze nog vyf andere, zoo verheven, kostelyk en pragtig, dat Varro zig schaemd zulks te verhaelen. Dien van Egypten was van eene zoo zeldzaeme uytvinding, dat hy niet alleen ontelbaere doolwegen inhield, maer daer-en-boven vele poorten en uytgangen had die elk eene bezondere verwerring veroorzaekten. Om deze reden hebben de poëten die doolhoven by de weireld vergeleken; want als men daer wild ingaen, dat is, aldaer langen tyd blyven of leven, men word 'er dan menigmael haestelyk uytgerukt door de dood; en wanneer men daer meynd uyt te komen, dat is vroeg te sterven, leeft men veeltyds lang.
Het monster Minotaurus wierd verslaegen van den vroomen en sterken Theseüs, zoon van Egeüs, koning van Athenen; want de Atheners waeren genoodzaekt op zekere tyden eenen mensch te zenden om van dit monster verslonden te worden, en het lot viel eyndelyk op den gemelden Theseüs. Wanneer hy dan derrewaerds zoude trekken, belaste zynen vader hem, indien hy het monster konde verslaen, dat hy in het wederkeeren de zwarte vlag van zyn schip zoude afdoen en witte in de plaets hangen; maer zyne liefde tot Phedra, voor de welke hy Ariadne verlaeten had en ongetrouw geworden was, niet tegenstaende dat zy hem op het eyland Fyo geleerd had op welke wyze hy Minotaurus, haeren broeder, best zoude konnen ten onder brengen, dede hem het gebod van zynen vader vergeten. Egeüs van op de bergen daer hy dagelyks opklom om te zien of zynen zoon nog niet aenkwam, gewaer wordende dat de zwarte vlag op deszelfs schip nog uything, meynde dat Theseüs dood was en dat zyne gezellen bedroefd wederkeerden: daerom zoude hy zig in de zee geworpen hebben, die na hem den naem behouden heeft van de egeesche zee, omtrent welke de stad Athenen plagt te staen. Dit schynd eene fabel; maer men vind 'er nogtans veel van beschreven, en den
H. Augustinus, de Civitale Dei, lib. 18, schaemd zig ook niet van deze stoffe te
handelen.
Omtrent dezen tyd heeft Jason het gulde vlies gewonnen. Het was een rams - vlies, geheel met goud bekleed, toebehoorende aen Oëtus, koning der Colchiten, die het zelve opgeofferd had aen zyne afgodinne Diana. Daer was aen dien vorst voorzeyd dat hy, zoo haest hem dit vlies afgenomen wierd, ook zyn ryk zoude verliezen, waerom hy ook het zelve met groote zorgvuldigheyd dede bewaeren. Ten dien eynde en tot meerdere verzekerheyd had hy eenen vreeslyken en onverwinnelyken draek voor den tempel der gemelde godinne geleyd. Wy lezen van eenen diergelyken draek die den tempel van den afgod Bel in Babylonien bewaerde, en van Daniël gedood wierd. Dan. 14. Wanneer Jason aldaer aenkwam, verweêrde Oëtius zig zeer
kloekmoediglyk; maer Medea, de dogter van dezen vorst, de schoonheyd van Jason aenmerkende, wierd tot hem ontsteken met eene vuerige liefde: diesvolgens liet zy hem aenzeggen waer 't dat hy wilde beloven van haer tot zyne vrouw te nemen, dat zy bereyd was om te wege te brengen dat hy het ryk van haeren vader ligtelyk zonde veroveren. Jason haer zulks belofd hebbende, ging zy nae den tempel van Diana, die buyten de stad stond, en verzogt de wagters de poort te openen; de welke van wegens des konings dogter voor geen verraed vreezende, de begeêrte dezer vorstinne voldeden. Terstond kwam Jason met zyn volk, hy sloeg de wagt dood, nam het gulde vlies uyt den tempel, en begaf zig met het zelve en de dogter van Oëtius te scheep. Dezen vorst, verwittigd van het geen dat 'er gebeurd was, trok met zyne krygsmagt nae den oever van de zee en leverde Jason stryd; maer hy wierd van zynen vyand verslaegen, die aldus meester bleef van het gulde vlies en van zyn ryk. Hier op hebben de poëten vele fabelen uytgestroeyd en de waerheyd der historie verduysterd.
Medea was eene vreede vrouw en groote
resse; zy had eene zonderlinge kennis van de kragten en eygenschappen der kruyden, en konde door het zingen van zeker liedeken de winden doen opryzen, zoo dat zy den hemel en de locht met stormen beroerde, en den loop der snel-vlietenste rivieren stutte. Zy wist ook wonderlyke dingen met het vuer te bedryven, allerleye materien door het zelve verteêrende, gelyk Bocatius schryft.
Den sterken en vroomen Hercules, daer wy hier vooren nog van gehandeld hebben, regeerde alsdan ook in Griekenland. Hy word boven alle andere vorsten geprezen om zyne koninglyke dengden, daer hy overvloediglyk mede begaefd was. Zyne ouders, Amphitrion en Alcmena, waeren van Tirinthen, eene stad niet verre van Argis gelegen. Mids Amphitrion met zynen broeder oneenig geworden zynde, en hem dood geslaegen hebbende, met zyne vrouw nae Theben was komen gevlugt, wierd Hercules binnen deze stad geboren, en gaf aldaer d'eerste blyken van zyne dapperheyd; want als de Minye, die alsdan zeer magtig waeren en te Orchomenon regeerden, de rivier Thebas over trokken om de Thebaenen te bespringen, heeft dien held hun beschermt, de vyanden geslaegen en de stad Orchomenon veroverd. Aldus heeft hunne
heerschappy te Orchomenon een eynde genomen; welke stad zoo magtig en ryk geweest is, dat Homerus die bezonderlyk van wegen haere rykdommen verheft. Deze overwinning dede Hercules eenen zoo grooten naem verkrygen, dat vele grieksche vorsten zyne vriendschap verzogten. Hy heeft dus alom vrede gemaekt, de onderdrukte landen en steden geholpen, het onregt en geweld gestraft. De volkeren die hy beschermt had, leyde hy geene onverdraegelyke lasten op; waer door hy eenen hoogen en onsterffelyken roem behaeld heeft. Vervolgens zeylde hy nae Asien, alwaer hy Laomedon, koning van Troyen, versloeg. Hy onderhield naer dezen zegeprael eene opregte vorstelyke gemaetigheyd; want in plaets van dit ryk te
woesten, gaf het weder over aen Priamus, deszelfs geregtigen erfgenaem. Hercules maekte insgelyks vrede op zee; ten dien eynde nae Italien en Spagnien vaerende, alwaer hy vele wonderen bedreven, en vervolgens aen het uyterste van het laestgemelde ryk twee heerlyke gedenteekenen opgeregt heeft.
Carion, uyt wie wy deze bezonderheden voor het meeste deel getrokken hebben,
meynd dat dien Hercules maer eenen korten tyd voor Saül, eersten koning van Israël, geleeft heeft; maer Vincentius wild dat hy reeds ten tyde van Moyses leefde; want hy schryft in het 12 kap. van zyn 13 boek: in Moyses tyd verwon Hercules het serpent,
den draek en de wilde beesten daer hy tegen worstelde. Aen het 19 kap. van het zelve
boek zegt hy aldus: Hercules wierd met eene besmettelyke ziekte bevangen, waerom
hy zig, tot remedie voor zyne pynen, in een vuer verbrande, met zyn vel en zynen schild. Dezen held had alle slag van dieren verwonnen: hy was eenen zoon van
Jupiter, en daerom bleef hy onverwonnen; maer hy beminde eene vrouw genoemd Omphale, en de liefde die hy haer toedroeg, dede hem spinnen en andere vrouwelyke
werken doen. Den voornoemden schryver schynd van gevoelen dat dezen Hercules
zyn leven zoude geëyndigt hebben ten tyde van Jephte, regter van Israël; of 't en waere hy den eenen voor den anderen genomen had, dewyl 'er verscheyde Herculessen geweest hebben.
Van dezen griekschen Hercules en deszelfs wondere daeden, van de welke men 'er twaelf voornaeme teld, vind men overal veel beschreven. Hy heeft onder andere het serpent van Lerne verwonnen, dat menigen man vernield had. Het had vele hoofden; en als hy daer een van afsloeg, kreeg het zeven andere in de plaets, gelyk
Seneca in zyn eerste treur-spel zegt. Vele schryven dat dit monster Hydra genoemd
was, en de natuerkundige verhaelen dat de Hydras eene soort van serpenten zyn die geêrne in poelen of moerassen woonen. Daerom zeggen de historie-schryvers dat den Hydra
van Hercules niet anders geweest is als eene wateragtige en moerassige plaets in Griekenland, vol fonteynen of spring-bronnen: als dien held eene van de zelve stopte, sprooten 'er wel zeven andere uyt; maer hy dede daer zoo veel hout op brengen, dat alle die hoofden of spring-aderen verstopt en gestremd wierden.
Dit heeft de poëten stoffe gegeven tot vele verdigtsels. Ook vercieren zy van
Acheloüs, koning der Grieken; dat hy in het worstelen tegen Hercules zynen hoorn
verloos, die dezen held hem uyt het hoofd vrong. Dezen hoorn zouden de goden met goud gevuld, en hem vervolgens gegeven hebben aen Cornucopia, de dienstmaegd van Fortuna, op dat haere meestersse een ieder daer van zoude bedeelen na haer believen, d'eene veel en d'andere weynig gevende: waer op Papias schryft dat den rykdom zyne bezitters krom en haekagtig maekt als eenen hoorn. Den voornoemden
Hercules, gelyk de lapidarissen verhaelen, droeg altyd over zig den victorie-steen gattatemeüs genoemd, die van gedaente is als een vel.
Den egyptischen priester Hermes Trismegystus, die men anders Mercurius noemd, zoude omtrent dezen tyd ook geleefd hebben; over wiens wysheyd, deugd en subtielheyd de leeraers der H. Kerke hun grootelyks verwonderen. Men zegt dat hy, onder de heydenen levende, kennis gehad heeft van de heylige dryvuldigheyd; waerom hem den naem van Trismegystus zoude gegeven zyn, en den genen van Mercurius om zyne schranderheyd. Dezen man heeft byna de zelve openbaeringen gehad als
Moyses. Hy stigte vele steden en 180 dorpen. In zyn graf is naermaels tusschen zyne
handen gevonden een tafelken van smaragdussteen, daer de geheele konst van alchymie in beschreven stond. Andere zeggen dat 'er ten tyde als de keyzerinne Irena en haeren zoon Constantinus het gebied over Constantinopelen en de grieksche landen hadden, binnen de gemelde stad een graf geopend wierd daer gonde plaeten in lagen, in
welke gegraveerd stonden de volgende woorden: CHRISTUS, in wie ik geloove, zal
geboren worden uyt de maegd MARIA, in den tyd van Irena en Constantinus. O zonne,
alsdan zult gy my weder beschynen! Als of den begraevenen had willen zeggen: ‘myn
graf zal dan opengebroken worden, en de zonne myne asschen beschynen.’ Zommige meynen dit het graf van den voornoemden Hermes geweest te zyn; maer zulks is niet zeker.