Van Adam en Eva, hoe Caïn zynen broeder Abel doodsloeg, en hoe de menschen leefden voor den algemeenen Watervloed.
WA N N E E R Godt alle dingen wyzelyk en boven alle verstanden voorzigtiglyk geschapen en beschikt had, ja, gelyk den wyzen man, Sap. 11, zegt, alles in maet, getal en gewigt beschikkende, heeft hy, door zyn gebenedyd Woord (het welk de eerste idée*
van alle dingen is) willen maeken den mensch, dat edel en beschouwende schepsel.
Dewyl 'er aengaende de schepping van den mensch klaerlyk genoeg gesproken word in 't eerste boek van Moyses, zullen wy dit punt kortelyk voorby
* Idée (volgens de uytlegging der Platonisten) is eene forme boven de lichaemen, zielen en
verstanden; enkel, zuyver, onveranderlyk, onverscheydelyk, onlichaemelyk en eeuwig.
gaen, en alleen zommige geheymen aen den dag brengen daer de H. Schriftuer van zwygt.
Den eersten mensch geschapen zynde, wierd van Godt genoemd Adam, het welk
rood beteekend, om dat hy gemaekt was van vogtige roode aerde, want zoodaenig
is de ongebandelde zuy vere aerde, gelyk Josephus schryft, in zyn 1 boek der jodsche oudheyd, aen het 1 kap. Vele geleerde meynen dat Godt deze aerde genomen heeft van de plaets alwaer tegenwoordig de heerlyke en vermaerde stad Damasco staet, de welke, boven haere eygene grootte 14000 dorpen onder haer gebied heeft, en binnen haere nomvang 10,000 water-molens begrypt. Godt heeft Adam van daer overgebragt in het aerdsch Paradys, alwaer hy hem, van eene ribbe uyt zyne zyde genomen, maekte eene hulp en gezellinne, genoemd Eva, dat is, eene moeder van
alle die leven; want men noemd eene vrouw in het hebreeuwsch Issa, gelyk Josephus
schryft.
Vincentius verhaeld in 't 9 kap. van zyn 1 boek, dat dit geschiede op den zesden
dag der schepping van hemel en aerde; dat zy op dezen zelven dag, die den eersten van hunne schepping was, het gebod Gods overtredende ontrent den middag, en korts daer naer, ontrent den 9 neren, (gelyk de Joden de ueren rekenen) uyt het Paradys gedreven wierden, van waer zy kwamen woonen in den akker van Damasco in Syrien, alwaer Adam geschapen was. Zy wierden beyde maegd zynde uyt het Paradys gejaegd (daer zy maer 7 ueren in geweest hadden) zoo Methodius meynd, waer naer zy malkanderen eerst vleeschelyk bekenden. Als Adam 15 jaeren oud was, won hy by
Eva in houwelyk eenen zoon geheeten Caïn, welken naem verkryging beteekend, en
daer beneveus eene dogter, Calmena genoemd. Vyf-en-twintig jaeren daer naer wierd hem nog eenen zoon geboren, die hy Abel noemde, welk woord rouw bedied, als mede eene dogter, aen de welke hy den naem van Delbora gaf.
Adam won by Eva nog vele andere kinderen, te weten in alles 30 zoonen en een
diergelyk getal
dogters, altyd tweelingen, een knegtjen en een meyskens te zaemen, welkers naemen
Josephus in zynen tyd wel schynd geweten te hebben, maer nogtans niet genoemd
heeft, ook heb ik die nergens in eenige boeken konnen vinden.
Adam was boven maeten schoon en wys, want hy gaf alle dieren hunnen naem,
en deze benaeming kwam zoo wel overeen met ieders geaerdheyd, als of hy het binnenste van hunne natuer doorzien had, welke naemen der dieren by de Hebreeuwen nog ouderhouden worden. Eva was ook zeer schoon en subtiel, want zy waeren d'eerste proeven en handwerken van den Almogenden, indien ik my aldus mag uytdrukken, vermids Godt geene proeven noodig heeft. Adam, door zyne natuerlyke schranderheyd en vernuft, begreep hoe de aerde moest gebouwd worden om daer vrugten van te krygen, want zy bragt uyt haer zelven niet dan doornen, onkruyd en kwaed gewas voord. Van gelyken vond Eva, zoo men meynd, de maniere van het vlas te behandelen.
Men vind in zommige boeken, dat aen Eva, in een nagt-gezigt, zoude geopenbaerd geweest hebben dat het bloed van Abel in de handen van Caïn was, het welk zy, daer over grootelyks bedroefd zynde, aen Adam, haeren Heer, te kennen gaf. Adam, vreezende dat het zoo gebeuren mogt, en daer in wyzelyk willende voorzien, schikte deze zyne zoonen ieder tot een bezonder beroep: hy maekte van Caïn eenen akkerman en van Abel eenen herder of vee-hoeder, op dat zy met malkanderen dus te min twist zouden hebben, dog 't was ten opzigte van 't beroep niet dat Caïn tegen Abel met nyd bevangen wierd, maer om dat hy zag dat de offeranden van zynen broeder Godt aengenaemer waeren als de zyne. Abel, die onnoozel en opregt van hert was, offerde van zyn beste vee, en daerom nam Godt behaegen in zyne offeranden; Caïn, in tegendeel, nam van zyne snoodste vrugten, die op den weg verdroogd of anderzins onbekwaem geworden waeren, en dus versmaede Godt zyne giften,
het welk hy zienelyk betoonde, met op de offeranden van Abel een vuer uyt den hemel te laeten daelen, dat de zel ve verslond, maer zulks gebeurde aen die van Cain niet, al waeren zyne schooven eene betere stoffe om te branden als de dieren van zynen broeder. Dit was dan de reden waerom hy hem, met het kaek-been van eenen ezel, versloeg in de velden van Damasco. Caïn deze deerlyke moord bedreven hebbende, zwerfde als eenen vlugteling op d'aerde, en Godt stelde in hem een teeken op dat hy zoude gekend worden, welk kenteeken (gelyk eenige willen zeggen) was, dat hy in zyne leden bevende of schuddende wierd. Adam, gelyk Frasiculus, de
Temporum, zegt, was eenen heyligen man, alle de dagen zyns levens was hy vernufd
en vemaerd door den geest van voorzegging. Hy heeft groote en langduerige boetveêrdigheyd gedaen, hy gaf zyne kinderen geboden der regtveêrdigheyd, gebiedende dat zy zig wagten zouden van het gezelschap van Caïn hunnen broeder, en dat zy zig in houwelyk niet zouden verzaemelen met zyne kinderen.
Godefridus van Viterben schryft in zyne kronyk, dat Adam aen zynen zoon Seth
de dingen schreef die hy wist en kende van de schepping der weireld; Seth schreef en liet die aen zynen zoon Enos; en dit alzoo voord tot aen Noë, die de zelve aen zyne zoonen Sem, Cham en Japhet liet. Hier uyt schynt dat de letteren van Adam eerst zouden gevonden zyn; maer hoe zy genaemd wierden en wat gedaente zy hadden, is onbekend: dit schryft Gobelinus, in Cosmidromio. Men vind ook elders, dat Adam en Eva, zonder Caïn, Abel en Seth, met hunne zusters gehad hebben 100 zoonen, zoo den H. martelaer Methodius schryft. Dit is niet ongeloovelyk: want, gelyk Augustinus zegt, zy zyn niet alle geteld die'er op dezen tyd konden wezen; maer den propheet Moyses teld alleen de gene die 't begryp van zyn werk vereyscht, in de linie der geboorte. Eva heeft Adam overleeft, gelyk zulks blykt nyt hunne
plaets tot Ebron. Eenige willen dat Adam eerst begraeven wierd op den berg van Calvariën, en vervolgens tot Ebron, uytgenomen zyn hoofd, dat in d'eerst gemelde plaets gelaeten wierd: daer naer, zoo Ambrosius zegt, is onzen Heer op den zelven berg gekruyst; waer van de gewoonte gekomen is dat de schilders het hoofd van
Adam aen den voet des kruys stellen.
Voorders verhaeld Gobelinus van Viterben, dat Adam, Eva en hunne
naerkomelingen,otot op den tyd van den watervloed geen vleesch nog visch aten, en ook geenen wyn dronken, maer by de vrugten der boomen, kruyden der aerde en melk der beesten leefden. Alsdan was het brood nog niet in gebruyk, gelyk den voornoemden Gobelinus zegt; maer zy bedienden zig in deszelfs plaets van boonen, die om deze reden in 't latyn nog faba à fagin genoemd worden. Dat Godt tot Adam zeyde: in 't zweet uws aenschyns zult gy uw brood eten, moet men verstaen op alle spyzen die de menschen plagten te gebruyken. Eerst wierd het koorn in eenen mortier gestampt, en daer naer is de manier gevonden om het zelve met molens te maelen, gelyk men tegenwoordig nog doet. Ook aten d'eerste menschen geene gekokte spyzen; waer uyt te bemerken is dat zy weynig vuer gehad bebben om te koken en te bakken, of om zig te warmen. Zy droegen pelzen en kleederen van schaeps-vellen, de kuylen der aerde waeren hunne huyzen, in de welke zy woonden gelyk de wilde dieren; of zy maekten hutten van rys en hout, om voor den aenval der beesten uyt het woud bevryd te wezen. Zy sliepen onder de lommer der boomen en struyken, in 't gras of heet zand, en akkerden het veld op eene andere manier als nu, want alsdan vond men geen yzer nog metael. Daer is ook voor den algemeenen watervloed geenen regen gevallen, maer het was altyd eene getemperde lucht en weder, waer door de aerde alle dingen in overvloed voordbragt, die door de overstrooming bedorven zyn. Dit schynd genoeg te blyken uyt de woorden van Hestius,
die zegt, dat het de menschen zeer vremd scheen dat Godt in de diluvie zoo veel water van onder en van boven voordbragt.
IX Kapittel.
Van Caïns boosheyd, van zyn geslagt, en van de vinding der konsten.
CA I N wierd het hoofd van alle kwaede menschen. Hy was den eersten gierigaerd en vrek, want hy offerde Godt van zyne snoodste vrugten, gelyk voorzeyd is, doodde zynen broeder, en wanhopte vervolgens van zyne zaligheyd. Hy was ook den eersten die, naer dat ny na den Oosten gevloden was, in Indiën steden en sterkten bouwde, strooperyen en geweld pleegde, goed vergaederde, en zyne gezellen tot moorden verwekte, want voor zyne kwaedheyd waeren de aerdsche goederen gemeen. Caïn bragt de eenvoudigheyd der menschen tot de vinding der maeten, gewigten en getallen, ja tot allen list en bedrog. Hy stelde den eersten paelen aen de landen, en stigtte eene groote stad aen den berg Libanus, ter plaets alwaer hy zig in Indiën strekt: deze stad noemde hy eerst Naïda, en naermaels Enosam, volgens den naem van Enos, zynen oudsten zoon. Dezen Enos won Irad; Irad won Maviaël; en Maviaël won Mathusaël, die Lamech voordbragt. Lamech was den eersten die twee vrouwen nam tegen de wet der natuer, en tegen deze woorden die Adam door eenen voorzeggende geest gesproken had: zy zullen twee zyn in een vleesch. Lamech vond eerst het schieten met den boge, en wierd daer in eenen ervaeren meester, en niet tegenstaende dat hy van ouderdom blind geworden was, nam hy nog genoegen in deze oeffening. Op zekeren tyd (zoo zommige meynen) dede by zig van zynen knegt in eenen bosch leyden om eenig wild te schieten, en daer
komende, was Caïn in den zelven bosch wandelende: als Lamech de takken en looveren hoorde ruysschen, meynde hy dat het een wild dier was, en den knegt den boge van zynen Heer daer op houdende, wierd Caïn van Lamech getroffen en dood geschoten. Als Lamech dit verstond, sloeg hy den knegt ook dood met zynen boge, om dat hy, zyn gezigt wel hebbende, hem van Caïns tegenwoordigheyd niet
gewaerschouwd had: waer voor hy 77 mael gestraft wierd, naer zyne eygene voorzegging, Gen. 4; want 77 kinderen die van hem voordgekomen waeren, verdronken in de diluvie.
Alle menschelyke konsten en wetenschappen zyn van Lamechs kinderen
uytgevonden, en aldus zyn de overspelige kinderen, gelyk CHRISTUSzegt, Luc. 16, van het begin af altyd subtielder geweest als de godzalige menschen. Lamechs vrouwen waeren Ada en Sella. D'eerst-gemelde baerde hem eenen zoon, Jabal genoemd, die eenen tent-meester en vader der herderen begonst te wezen; want zulke woonsteden waeren gemakkelyk om in de woestynen te vervoeren na de plaetsen daer men de vetste weyden en het beste water vond. Hy was ook den eersten die de geyten van de schaepen scheyde, en elke soort in eenen bezonderen stal stelde. Ada baerde Lamech nog eenen anderen zoon, genoemd Tubal, die den uytvinder van de orgelen, pypen en zang-konst geweest is. Sella. d'andere vrouw van Lamech, baerde
Tubalcaïm, die de ruyterye en den kryg oeffende, waer door hy groote rykdommen
verkreeg. Ook was hy deu eersten uytvinder der konsten van smeden, graveren, snyden en steken tot behaegelykheyd en welbevallen der oogen. Men zegt van dezen
Tubalcaïm, dat hy (misschien bedugt voor de verwoestingen van de diluvie) zeker
schrift graveêrde in twee kolommen, d'eene van gebakken en d'andere van marmer-steen; op dat, in geval de eerste door de wateren beschaedigd wierd, de tweede mogt blyven staen tot eene gedagtenis der voorgaende weireld. Van deze kolommen, zoo men meynd,
heeft men nog eene vele jaeren naer de diluvie zien staen in het land van Syrien. Den gemelden Tubalcaïm, gelyk Josephus schryft, had eene dogter genoemd
Noëma (andere willen dat het zyne zuster was), die veelerleye manieren van weven
uytgevonden heeft. Zy spon garen van vlas en wolle, en weefde daer doek van; zy heeft ook gebreyd, en vele nutte dingen gevonden en in 't licht gebragt; want te vooren bekleeden de menschen zig met vellen van beesten, zoo gezeyd is: en, gelyk
Vincentius schryft, in 't 10 kap. van zyn 1 boek, zyn meest alle weireldsche konsten
en wetenschappen die tot nut en vermaek van den mensch strekken, door de naerkomelingen van Caïn uytgevonden.
X Kapittel.
Van Seth en zyne Naerkomelingen, en van de rekening der jaeren tot aen de Diluvie.
AD A M beweende Abels dood 100 jaeren, en daer naer kreeg hy, 150 jaeren oud zynde, eenen zoon, die hy Seth noemde. Van dezen Seth schryft Josephus vele dongden, alsook van zyne naerkomelingen; daer by voegende dat zy de sterrekunde en den loop des hemels gevonden hebben. Op dat hunne uytgevonden konsten niet zouden vergaen en verloren worden eer die wel geweten waeren, hebben zy (indagtig zynde dat Adam voorzeyd had dat alle dingen t'eenemael zouden vergaen, eens door den brand en andermael door eenen overvloed van wateren) opgeregt twee kolommen, d'eene van gebakken en d'andere van hard steen; in welke kolommen zy hunne uytvindingen graveêrden, op dat die van hard steen mogt overblyven tot de leering der menschen, ingeval d'andere door de diluvie of den overvloed der wateren verging.
Joseph. lib. 1, kap. 2. Men twyffeld
of deze de kolomme in Syrien niet is, daer wy hier vooren van gesproken hebben.
Seth heeft gehad eenen zoon genoemd Enos, welken naem bedied eenen mensch
of eenen man die redelyk en sterk is. Hy begonst aldereerst den naem des Heeren aen te bidden, en vond zommige woorden daer men Godt mede aenroept. Eenige van de jodsche Talmutyken beschuldigen hem van afgoderye, voorwendende dat hy eerst beelden of gelykenissen van Godt gemaekt heeft; maer Fasciculus zegt, dat hy zulks dede om de traegheyd der menschen tot den dienst Gods weg te nemen. Dezen
Enos wierd van Seth gewonnen als hy 105 jaeren oud was; Enos 90 jaeren bereykt
hebbende verwekte Caïnan; dezen laetsten 70 jaeren geworden zynde, won Malalehel, en Malalehel bragt Jared voord, in den ouderdom van 65 jaeren.
In Jareds tyd leefden de kinderen van Seth nog als vroome en eerlyke mannen, onderhoudende de leering en geboden huns vaders in alle onnoozelheyd, zy wierden van Caïns naerkomelingen, die vol van alle snoodheyd waeren, veel ongelyk aengedaen. Jared 162 jaeren bereykt hebbende won Enoch, en Enoch verwekte
Mathusalem, in den ouderdom van 65 jaeren.
Dezen Enoch wierd overgevoerd in het aerdsch Paradys; van welke overvoering
Judas Thadeus gewaeg schynd te maeken in zynen zend-brief, met de volgende
woorden: van dezen heeft gepropheteerd Enoch, den zevensten van Adam. Ziet den
Heer komt in zyne heylige duyzenden, om oordeel te doen tegen een iegelyk, en om te straffen alle ongoddelyke, van alle de werken der ongoddelykheden, waer mede zy ongoddelyk gedaen hebben, en van alle de harde woorden welke de ongoddelyke zondaers tegen hem gesproken hebben. Hier uyt is wel te bemerken dat hy eenen
zeer heyligen man en eenen grooten vriend Gods geweest is; maer waerom den voornoemden apostel deze prophetie bygebragt heeft, vind men nergens; hy schreef die door de ingeving van den H. Geest, zoo Augustinus zegt.
Mathusalem 187 jaeren oud zynde, won Lamech. Dezen Mathusalem is den
alderoudsten man geworden daer men van leest, want hy leefde 969 jaeren. Zommige meynen dat hy met zynen vader Enoch ook in het Paradys gehaeld is, maer daer tegen stellen zig Rabanus, Isidorus en andere, die met den H. Hieronymus beweêren dat hy de diluvie niet beleefd heeft; en volgens de rekening der Hebreeuwen, zoude hy het jaer voor de diluvie uyt de weireld gescheyden zyn.
Lamech oud zynde 182 jaeren, won Noë of Noach, gelyk men alle deze voornoemde
rekeningen kan vinden in het 5 kap. van het boek der Schepping. Noë was 600 jaeren oud als den algemeenen watervloed over de weireld kwam. Dit maekt al te zamen 1656 jaeren, met welke rekening ook overeenstemd die van zekeren chaldeeschen schryver, Berosius genoemd. Adam heeft geleefd 930 jaeren, zoo dat hy tot aen den tyd van Noës vader gekomen is; maer hy is gestorven 126 jaeren voor dat Noë geboren wierd, gelyk Carion schryft.
Het is een vraegstuk het welk opgeworpen word van zekeren bisschop Freculphus, in 't 1 boek van zyne kronyke, te weten: waer by het kwam dat die mannen voor den watervloed zoo lang leefden zonder kinderen te krygen, of zulks geschiede om dat zy, vrouwen hebbende, de zelve niet bekenden, of om dat zy zoo lang zonder vrouwen waeren. Hier op antwood hy aldus: het kan wel zyn dat de menschen hun alsdan
eenen redelyken langen tyd onthouden hebben van trouwen; of ten anderen kan men zeggen (en 't schynt ook geloovelyker) dat Moyses alleen die beschreven heeft, van de welke Noe met zyne kinderen voordgekomen is, om dat de weireld, naer de verdelging van het menschelyk geslagt, door dezen Noë weder met menschen vervuld geworden was. Hier in volgd hem den H. evangelist Mattheus: want hy noemd in de
geslagt-lyst van JESUSCHRISTUSniet altyd d'eerst-geborene kinderen, maer alleen die
van de welke onzen Heer nae 't vleesch voordgekomen is. Isaäc was den eerst-geboren zoon van Abraham niet, maer Ismaël; Judas was den eerstgeboren zoon Jacob niet maer Ruben; David was den eerst-geboren zoon van Jesse of Isaï niet, maer Eliad. Hier uyt is 't voorzeyde wel af te nemen of te bewyzen.
XI Kapittel.
Van de kwaedheyd der Menschen, van Noë en de Diluvie, en van de Dieren die in de Arke waeren.
VO O R den tyd van de diluvie, gelyk Berosius schryft, woonden'er reuzen ontrent het gebergte Libanus, alwaer zy eene stad gebouwd hadden genoemd Enos, die zeer