Verschil aengaende het Prinsdom van Tongeren en de Koningen van Belgis.
ONZENtweeden boek beginnende, vald 'er terstond een verschil; want gelyk eenige kronyken behelzen, zoude Bavo Belgius, die Francus in het duydsch ryk opgevolgd is, eenen duydschen vorst van geboorte geweest hebben, en deze kroon naer hem gekomen zyn aen de princen van Tongeren, zoo dat de duydsche koningen hier schynen te eyndigen, maer van deze verandering word elders weynig of geen gewag gemaekt, tot den tyd van Arionistus, koning van Sassen, die wel 1000 jaeren naer dezen Bavo geregeerd heeft; alleenlyk vind men dat zommige naemen der princen van Tongeren en der koningen van Belgis, die naer malkanderen geregeerd hebben, gelyk zyn.
Hier in moet iemand gedoold of vrywillig de waerheyd te kort gedaen hebben, om zyn land of stad te verheffen, gelyk vele hun geslagt tragten te verheerlyken met te willen afstammen van de Troyaenen, schoon dat 'er nogtans noyt troyaen in hun land geweest heeft; ten welken eynde zy zekere naemen van troyaensche princen vercieren, die betrek hebben tot de benaeming van zommige landen of steden. Dies volgens hebben die ongelyk, de welke de naemen der koningen van Belgis op de princen van Tongeren toepassen of op de heerlykheyd van het ryk en de stad van Belgis boven deze verheffen, of anders moeten de princen van
Tongeren en de koningen van Belgis somtyds gelyke naemen gevoerd hebben, het welk ook niet wel klinkt, ter oorzaek dat zy deze naemen vervolgens, den eenen naer den anderen, eenen zekeren tyd voerden, of de koningen van Belgis moeten de princen van Tongeren onder hun gebied gehad hebben; want zy waeren heeren van de andere twee hoofdsteden, insgelyks Belgis genoemd, met alle de landen, steden en
heerlykheden daer van afhangende, gelyk hier naer zal gezeyd worden, schoon dat eenige landen en steden nogtans koningen hadden, en die van Belgis Armata (die het hoofd van alle was) op zommige tyden maer hertogen gehad hebben. Dit zal niet vremd voorkomen, als men aenmerkt dat de mogende Romeynen, die zoo vele koningen en ryken onder hunne heerschappye hadden, evenwel maer bestierd wierden van raedsheeren, dictators en diergelyke verstandige, treffelyke en magtige mannen, die nogtans den titel van koning niet voerden.
Hier uyt is wel te denken, dat zommige naemen der heeren van Belgis op de heeren of princen van Tongeren toegepast zyn; ook is het niet wel geloovelyk, dat de magtige koningen van Belgis zig zouden hebben willen onderwerpen aen eenige princen onder hun regtsgebied en zoo digt by hun woonende als die van Tongeren, wiens ryk nog nieuw en jong was, daer zy niet hadden willen schuylen onder de
heerschappye van Trier, die de oudste stad van alle deze landen was, en veel verder van Belgis gelegen als Tongeren, hoewel dat die van Trier te vooren de opper-heeren van vele landen en volkeren waeren. Indien men zeyde dat 'er gansch geene koningen nog geen ryk van Belgis geweest hebben, gelyk Licophion, tegenstrydig aen alle andere schryvers, de eerbaere Penelope beschuldigd, en Agatarchines Cnidius de Joden van hunnen godsdienst, het zoude ons zeer vremd dunken dat 'er dan wegens de heerschappye van Belgis, als eene ydele zaek, zoo veel geschreven is.
Van over vele jaeren heeft men hier te land
gebroken grieksch gesproken en de grieksche letteren gebruykt, waer uyt wel te vermoeden is dat 'er Grieken en Troyaenen moeten verkeerd hebben. Hunne manier van stryden en oorlogen heeft veel overeenkomst met de dingen die daer uyt schynen gesproten te zyn, en met andere oude historien der volkeren daer zy mede te doen gehad hebben. Ook schynd het ongegrond het geen den H. Isidorus, Orosius en meer andere schryven, te weten, dat het derde deel van geheel Gallien, wezende het aenzienelykste en beste, uyt hoofde van de stad Belgis, behouden heeft den naem van Gallia Belgica; gelyk wy lezen dat eene groote streek land, volgens de vermaerde stad Theben in Egypten, is genoemd geweest Regio Thebaida of Thebaïca. Men geeft aen kleyne steden zulke naemen niet, maer aen groote en geweldige, van de welke veel geweest en gebeurd is, schoon het dikmaels uyt de geheugenis gaet, door den hoogen ouderdom en menigvuldige veranderingen der dingen, veroorzaekt door brand of verwoesting, aengeregt door de verwoeste natien. Daerom, wie twyffeld, waer 't dat (ik laet staen de Turken of Saracenen) de Russen of Moscoviten volle heerschappye over ons hadden, of daer zoude, al wisten zy christene menschen genoemd te worden, niet eenen boek van onze leeraeren in de godheyd ongeschonden blyven; ja de Turken zouden onze H. Schriftuer gansch en geheel te niet doen, zoo het hun mogelyk waer. Dus dit aen eene zyde stellende, zullen wy beginnen zoo als wy in den zin hebben, en ten eersten aentoonen hoe den koning Bavo van hoog Phrygien, vader van Bavo Belgius voornoemd, met groote magt in deze landen gekomen is, en zoo voord; want in de geslagtlyst der duydsche koningen word den naem van dezen eersten verzwegen, het welk een bewys van dwaeling is.
II Kapittel.
Van Bavo, Koning van hoog Phrygien, en hoe hy in deze Nederlanden gekomen is; van Engeland, Pigmalion en Papho.
TENtyde dat Abdon regter over het volk van Israël was, regeerde in hoog Prygien eenen vorst of koning genoemd Bavo. Hy was den regtzweêr van Priamus, laetsten koning van Troyen, langs de moederlyke zyde; want hunne moeders waeren gezusters. Dezen vorst dan, zoo veel als in zyn vermogen was, ondersteund en geholpen hebbende tegen de Grieken, bevond hy dat zyne hulp vrugteloos was; en mids hy door de sterrekonst en andere geheyme wetenschappen, in de welke hy zeer ervaeren was, voorzag dat het geslagt der Troyaenen in Asia zoude te niet gaen, om herplant te worden in Europa, ja dat het onmogelyk was de Grieken te wederstaen en zig tegen de noodlottige schikking der goden te stellen, dogt het hem beter te buygen dan te breken, en oodmoedig te zwigten als door hardnekkigheyd ganschelyk uytgeroeyd en vernield te worden. Dus besloot hy, naer de zaek rypelyk overwogen te hebben met alle die hem in dit geval goeden raed konden geven, zyn ryk te verlaeten, dat onder het regtsgebied van Troyen gelegen was, en andere landen en woonplaetsen te gaen zoeken, het welk hy ook volbragt. Hier naer is de stad Troyen van de Grieken tot den groud verdelgd, gelyk dezen vorst voorzeyd had, alsook Cassandra, dogter van Priamus, aen welkers voorzegging men geen geloof had willen geven.
Voor zyn vertrek, vergaederde Bavo zoo veel schatten by een als hem mogelyk was om die mede te voeren. Voorders vermaende hy zyne familie, benevens de edele en andere voornaeme persoonen van zyn ryk, om van gelyken alle hunne
ren en rykdommen te verzaemelen en met hem te reyzen, indien zy hun eygen welvaerd beminden en de handen der Grieken wilden ontgaen. Onder de gene die hem volgden waeren vier magtige hertogen, en het getal der andere heeren was aenmerkelyk genoeg om eene groote menigte schepen te vullen, en met een magtig zee- heyr hunne vyanden wederstand te bieden.
Omtrent het jaer der weireld 4020, korts voor de tweede innemïng van Troyen, begaf den gemelden Bavo zig met zyn gevolg op de zee Hellespontus, alzoo genoemd volgens Helles, die daer in verdronk. Laogerien en verscheyde eylanden voorby gezeyld wezende, wierden zy van den wind westwaerds gedreven, en kwamen naer eenen togt van veertig dagen in de afrikaensche zee. Omtrent Rusuada en de bergen van Araris komende, wierden zy aengetast van zee-roovers en van de inwoonders der eylanden aldaer gelegen; maer Bavo behaelde de overwinning en maekte grooten buyt, waer over hy en zyn volk zig verheugden. Naer dat zy meer andere gevaeren outgaen waeren, kwamen zy op de hoogde van Tyr, in de haeve van welke stad zy wel 200 schepen vonden, gelaeden met goederen die Athenor en Eneas insgelyks uyt Troyen gevlugt hadden; maer hunne hoofdmannen waeren door de zee-stormen verzeyld of agtergebleven. Deze vlugtelingen maekten voor het meeste deel verdrag men den vorst Bavo en volgden hem, de overige bleeven daer ander geluk verwagten. Naer dat Bavo met zyn volk hun wat ververscht hadden, begaven zy zig weder in aentogt. Zy kwamen in de spaensche zee, omringden de kusten van Portugael en Spagnien, voords die van Gallien, Normandien en Picardien, en naederden by geval het eyland Albion, nu Engeland. Alsdan wierpen zy het lot om te weten of dit land nut en bekwaem voor hun was, maer bevonden van neen.
Men vind dat den naem van Albion meer dan 400 jaeren te vooren aen dit eyland gegeven was,
te weten in het jaer der weireld 3689 of korts daen naer; want omtrent dien tyd zoude in Assyrien geleefd hebben eene koninginne genoemd Albiona, de welke met haere 31 zusters, die, alle met groote heeren getrouwd waeren, eene zaemenzweêring maekte, om hunne mannen te vermoorden en alsdan zelve te heerschen; maer hunnen aenslag wierd ontdekt, waerom zy met alle die verdagt waeren daer van te weten, in zee gesteken wierden op schepen zonder masten of zeylen. Aldus op de genaede Gods vaerende, zouden zy gekomen zyn aen een onbewoond eyland het welk zy
Albion noemden, volgens den naem der voorzeyde vorstinne. Men zegt dat deze
vrouwen bevrugt wierden van zekere nagt-gedrogten genoemd Incubus, en reuzen voordbragten, die het land bewoonden eer Brittus aldaer aenkwam; maer dit schynd eene fabel.
Bavo met al zyn volk dit eyland dan verlaeten hebbende, kwam in de zuyder-zee,
alwaer den Rhyn en de Maes in de zee stroomen, dat is tusschen Vlaenderen, Braband en Holland. Daer komende, bevonden zy door het werpen van het lot en andere bygeloovigheden die zy in het werk stelden, dat dit land hun vergund was. Het was boschagtig en onbewoond, derhalven sloegen zy aldaer hunne tenten. Bavo verdeelde zyn volk by hertogen, princen en familien, aen de welke hy elk hun opperhoofd gaf, op dat hy zyne onderdaenen zoude kennen en weten hoe sterk zy waeren; want daer stonden over de 1200 tenten, zoo dat de menigte byna ontelbaer was.
Het gebeurde daer-en-tusschen dat 'er onvoorziens eenen wolf door de tenten henen kwam geloopen, den welken eenige jongens dry dagen lang met honden vervolgden, tot dat zy kwamen op eenen berg alwaer zy hem verloozen. Op dezen berg stond eenen tempel of autaer toegewyd aen den afgod Bel, en daer woonde volk omtrent. Naer dat zy vernomen hadden onder wiens regtsgebied zy waeren, keerden zy weder tot hunnen koning om
hem verslag te doen van het geen zy gezien en gehoord hadden. Terstond dede Bavo de tenten opbreken en trok met al zyn volk nae de voornoemde plaets, alwaer hy naer dry dagen reyzens aenkwam. Zy vonden een hoog en zeer vrugtbaer land, niet verre gelegen van vloeden, rivieren en poelen. Het was onderworpen aen de stad Trier en slegt bevolkt, niet tegenstaende dat deszelfs inwoonders uytnemende fel waeren. Den tempel van Bel was van marmer-steen, en wierd bediend door priesters uyt Trier. Bavo sloeg zyne tenten daer neder ter uytgestrektheyd van 4000 schreden in het ronde, en bleef dit gewest aldus eenige jaeren bewoonen, geduerende de welke hy zestig hertogen en een diergelyk getal graeven maekte, die het volk zouden bestieren en in den wapenhandel doen offenen. Hy stelde onder iederen hertog zestig kapiteynen, en dertig onder elken graeve. Iederen kapiteyn had onder zyne bevelen houderd quinquagenariussen, en onder elken quinquagenarius stonden vyftig strydbaere mannen.
In dien tyd zoude geleefd hebben Papho, zoon van Pigmalion, die den broeder was van Dido, stigtster en eerste koninginne van Carthago. Dezen Pigmalion in Cypres komende (welk land hy met het zweêrd gewonnen had), omtrent eene plaets genoemd Lemiso, en aenmerkende de kwaede zeden der vrouwen, de welke van
Venus daer toe gebragt waeren, zoude hy (gelyk Ovidius verdigt heeft) een
vrouwen-beeld uyt ivoor gekapt hebben. Naer dat hy dit beeld, door de duyvelrye van Venus, levendig gemaekt had (zoo het scheen), verwekte hy by het zelve eenen zoon die hy Papho noemde. Dezen zoude de godinne Venus den eersten tempel gebouwd hebben, binnen eene stad door hem gestigt en na zynen naem Paphos genoemd. In dezen tempel stond een beeld van de voornoemde godinne, aen het welk de afgodisten kwamen offeren om eene schoone vrouw te krygen. Men zegt voor waeragtig, wanneer iemand daer sliep, dat hy zeer bekoord wierd tot onzuyverheyd; ja
zelfs als hy maer van de aerde dezer plaets over zig droeg.
III Kapittel.
Hoe Bavo de stad Trier verwoeste, en van de vlugt uyt Troyen.
INhet jaer der weireld 4042 of daer omtrent, op het eynde van het tweede jaer naer de aenkomst van Bavo in deze landen, zonden die van Trier gezanten tot hem om jaerlykschen tribuyt te eysschen, of hem, in geval van weygering, van hun grondgebied te doen vertrekken. Den tribuyt die zy begeêrden bestond in 1000 beêren of
everzwynen, 1000 herten en 1500 koeyen. Andere stellen in plaets van deze koeyen, maer 100 ossen; daer by voegende dat die van Trier, als opper-heeren van alle de landen herrewaerds-over, aen Bavo groote dreygementen deden, zweêrende te dooden alle die de voornoemde schatting zouden weygeren. Dezen vorst de bodschap der afgezanten verstaen hebbende, antwoorde hun dat de Troyaenen noyt schatting betaeld hadden, maer wel gewoon waeren tribuyt van andere volkeren te ontfangen. Hy voegde daer by dat hy aen die van Trier geene schatting begeêrde te betaelen, maer dat zy in tegendeel voortaen jaerlyks den zelven tribuyt aen hem moesten opbrengen die zy gevraegd hadden. Hier uyt rees tusschen beyde de partyen eenen zwaeren oorlog.
Bavo zond seffens bespieders uyt om de gelegentheyd des lands van Trier te
onderzoeken. Naer dat zy wedergekeerd waeren, begaf hy zig nae deze stad in aentogt, gevolgt van dertig hertogen en vyftien graeven, met al het volk dat zy onder hun gebied hadden. Hy verdierf geheel het land en veroverde vervolgens de stad, de welke, zoo eenige schryven, op dien tyd zeer groot en magtig was.
De overwinnaers plonterden die en staken 'er het vuer in, de poorten en mueren tot den grond afbrekende. Bavo voerde den afgod Bacchus, die aldaer aenbeden wierd, met zig, om hem ten behoorlyken tyde eenen tempel te doen bouwen, ter gedagtenis van zyne eerste overwinning. Hy trok van daer voord tot aen den Rhyn, alwaer hy al het land van beyde de kanten onder zyne heerschappye bragt. In het afgaen van het jaer keerde hy weder nae zyne eerste leger-stede met eenen overgrooten buyt.
Hier naer zond den koning Bavo in Afrika, Asia en Europa, steenhouwers, metsers, timmerlieden, enz. opzoeken; want hy had voorgenomen eene stad te bouwen op den berg van Bel. Als 'er uyt alle gewesten werkvolk aengekomen was, begonsten zy de eygenschappen van den grond te onderzoeken: zy kapten vervolgens de boomen af, eu maekten ovens om metaelen te smelten, steeneu en tichelen te bakken. Eeuige schryven dat Bavo reeds zyne nieuwe stad had beginnen te bouwen eer hy Trier verwoeste, en dat hy den buyt uyt deze stad nae d'eerstgemelde overvoerde, benevens de afgoden van Trier, die veel in getal waeren, waer door de afgoderye der inwoonders dagelyks aengroeyde; want voor deze afgoden en de gene die zyne onderdaenen uyt het land van Troyen gebragt hadden, zoude den gemelden vorst binnen zyne stad gestigt hebben zeven wonderbaere en kostelyke tempels, van de welke wy hier naer zullen schryven.
Omtrent dezen tyd wierd de wyd - vermaerde stad Troyen van de Grieken verwoest. Al gebeurde daer eene groote moord, nogtans bleeven 'er, gelyk zommige schryven, ter oorzaek van de ontelbaere menigte des volks, wel 20,000 mannen over met hunne vrouwen en kinderen. De voornaemste onder dit getal waeren Priamus, zoon van
Phrygius, die den zoon was der dogter van den grooten Priamus, koning der
Troyaenen; Athenor en zynen neef Francion; Eneas, broeder van Phrygius, en
Turcatus. Deze namen alle met schepen de vlugt, en kwamen eyndelyk aen eene
plaets alwaer zy de stad Venetien stigtten. Ondertusschen vermenigvuldigden zy zoodaenig, dat zy genoodzaekt wierden zig te verdeelen. Eneas bleef in Italien,
Turcatus trok nae Ephesen, en noemde dit land volgens zynen naem Turkyen; Francion, Priamus en Athenor begaven zig, met een gevolg van 13,000 persoonen,
nae het uyterste van Bulgarien, omtrent de broeklanden en meerschen Meotidis, aen den Donauw, en bouwden aldaer de stad Sicambren. Van deze is hun den naem van
Sicambriaenen gekomen; om dat zy overblyvelingen van Troyen waeren, zyn zy Troyaenen genoemd, en ook Francoisen, volgens den naem van Francion, hunnen
kapiteyn. Naer de dood van alle die de voornoemde stad hadden helpen bouwen, bestemden hunne naerkomelingen dat hunnen hertog of hoofdman, den naem van
Priamus zoude voeren, ter eer van den grooten Priamus, koning van Troyen.
In het jaer Ons Heeren 382, onder de roomsche keyzers Valencianus en Gratianus, stonden die van Alaenien tegen de Romeynen op, en wilden hun geenen tribuyt meer betaelen. Hier op liet Valencianus de Sicambriaenen weten, by-aldien zy de Alaenen met het zweêrd weder tot gehoorzaemheyd wilden dwingen, dat zy voor 10 jaeren vry zouden zyn van alle lasten, schattingen en tribuyten. De Sicambriaenen namen dit aen: zy bevogten de Alaenen, en bragten hun weder onder het gebied der Romeynen. Ten opzigte dezer vryheyd van schatting, heeft men deze volkeren den naem van Franken gegeven. Zy zyn naermaels komen woonen aen den Rhyn, alwaer zy de stad Frankfort gestigt hebben. By verloop van tyd veroverden zy Gallien, nu Vrankryk; benevens de steden van Cameryk, Keulen, Trier, Mentz, Orleans en Amiens, als mede de landschappen van Touraine, Gasconien, Narbonne, Provencen en Bourgondien. Hier uyt zyn vele koningen van Vrankryk gesproten.
Zommige willen, dat Athenor met eenige
tige volkeren, genoemd Heneten, in den schoot van de Adriatische zee, de stad Venetien zoude gebouwd hebben, en ook Padua in Italien. Deze verstroeying der Troyaenen word op verscheyde wyzen verhaeld: eenige schryven de stigting van Venetien aen Eneas toe, andere meynen dat deze stad eerst gebouwd is ten tyde van