8. Feiten en bevindingen ten aanzien van het inwinnen van informatie door Visie
8.1 Wijze waarop Visie informatie bij de klant inwint
Voor het inwinnen van klantgegevens maakt Visie gebruik van een aantal formulieren en software, namelijk:
• Bestaande beleggingsverzekering en bijbehorende documenten. Bij het maken van de afspraak voor het huisbezoek en in de afspraakbevestiging, vraagt Visie aan de klant om zijn bestaande polis klaar te leggen.
• xxxxx. De software die de adviseurs van Visie gebruiken is xxxxx, deze wordt gebruikt om het klantprofiel vast te stellen. xxxxx geeft de mogelijkheid om onder andere dit in te vullen: kennis en ervaring, de risicobereidheid, de financiële positie en de wensen en doelstellingen. Tijdens het onderzoek bij Visie op 22 juni 2015 heeft een toezichthouder samen met [N] het adviesprogramma xxxxx doorgenomen. [N] heeft op 22 juni 2015 tevens per e-mail screenshots106 toegestuurd van de invulmogelijkheden in xxxxx. Tevens heeft de AFM op die datum print screens verkregen van de invulmogelijkheden in xxxxx. [BB] heeft in het gesprek met de AFM op 22 juni 2015 toegelicht dat de onderdelen ‘klantprofiel’ en ‘risicobereidheid’
worden ingevuld. De AFM leidt uit deze verklaring en de beschikbare informatie in het klantdossier af dat de adviseurs geen gebruik maken van alle invulmogelijkheden in xxxxx. De klant ontvangt een rapport met de titel ‘persoonlijk financieel advies’ (xxxxx rapport) waarin de gegevens die zijn ingevoerd in xxxxx worden opgenomen. De AFM heeft op 22 juni 2015 tevens een conceptversie van een dergelijk rapport ontvangen (naast de rapporten aangetroffen in de klantdossiers). Voor de beoordeling van de klantdossiers gaat de AFM uit van de beschikbare informatie aangetroffen in het klantdossier.
• Offerte(tool). Tijdens het huisbezoek wordt een berekening gemaakt van het rendement dat de klant mogelijk kan behalen met het [S] beleggingsproduct. Hiervoor vult de adviseur gegevens in die hij bij de klant inwint zoals het gekozen risicoprofiel, beoogde einddatum en hoogte van de inleg. Op basis van in de offertetool ingevoerde gegevens wordt een offerte samengesteld. Ten behoeve van het opstellen van de [S] offerte wordt een berekening gemaakt van de verwachte bruto eindwaarde op basis van de door de adviseur ingevoerde gegevens met betrekking tot de inleg die de klant doet, de einddatum, de verdeling over de fondsen en het verwacht rendement van de fondsen. Ook wordt er ter vergelijking een eindwaarde berekend op basis van een rendement van 4% op jaarbasis. De AFM heeft op 22 juni 2015 screenshots van de offertetool ontvangen en een conceptversie van een offerte.
• Deelnameformulieren. Tijdens het huisbezoek vult de adviseur op het [S] Deelnameformulier in hoeveel de klant inlegt en over welke periode.
Hieronder wordt besproken welke informatie door Visie wordt ingewonnen op de onderdelen financiële positie, doelstelling, risicobereidheid en kennis en ervaring.
106 [N] heeft de volgende zes documenten met screenshots toegestuurd: “adviesrapport voorbeeld”, “Doelstellingen”, “[S]”,
“printscreens uitgebreid klantprofiel”, “printscreens provisieverbod” en “printscreens risicobereidheid en klantprofiel defensief”.
8.1.1 Financiële positie
Bestaande polis
Visie verzoekt de klant om voorafgaand aan het huisbezoek de polis(sen) klaar te leggen. Dit zijn onder meer beleggingsverzekeringen die op de einddatum een bepaald vermogen uitkeren. De klant ontvangt daarvan een waarde-overzicht of kan online inzien welke waarde de verzekering op dat moment heeft. Zo weet de klant wat zijn verzekering op peildatum waard is.
xxxxx
De xxxxx software voorziet in open invulvelden waar de adviseur kan aangeven welke bron van inkomsten de klant heeft en hoe groot die inkomsten zijn. Zo kan de adviseur aangegeven wat het bruto jaarsalaris van de klant in een bepaald jaar is, of er inkomenswijzigingen worden verwacht, welke onkostenvergoeding de klant ontvangt en of de klant kosten kwijt is aan het gebruik van een leaseauto.
Ook voorziet xxxxx in invulvelden voor de (verwachte) inkomsten van de klant wanneer deze met pensioen gaat.
De adviseur kan hier aangeven welke pensioenuitkering de klant tegemoet kan zien, of deze levenslang of tijdelijk is, of deze jaarlijks geïndexeerd wordt en wat de jaarlijkse eigen bijdrage is. Ook is hierbij de mogelijkheid om informatie over een (eventueel) partner- of wezenpensioen in te voeren. Overige typen inkomens waarvoor xxxxx in separate invulmodules voorziet zijn alimentatie, fiscale bijtelling, gouden handdruk, inkomen uit aanmerkelijk belang, inkomen uit terbeschikkingstelling, kinderalimentatie, overig belastbaar inkomen, overig belastingvrij inkomen en toeslag.
De informatie over de spaar- of beleggingsverzekering van de klant die in xxxxx door de adviseur kan worden ingevoerd betreft onder meer de einddatum van de verzekering, de waarde van de verzekering per 1 januari, de verzekerde som bij leven, het rendement, of het een garantie- of een beleggingsverzekering betreft en welke premie de verzekering kent.
8.1.2 Doelstelling
xxxxx
In xxxxx worden de volgende vragen gesteld over de financiële doelstellingen van de klant.
“
1. Over welke financiële onderwerpen wilt u geadviseerd worden:
□ Algemeen/oriënterend
□ Hypotheek of lening
□ Nabestaandenvoorziening
□ Pensioen
□ Arbeidsongeschiktheid
□ Sparen/beleggen
Klantprofiel – Doelstellingen – Doelstellingen - Algemeen 2. Wat is het best van toepassing?
○ Ik wil nu lekker kunnen leven, geld opzij leggen voor later is voor mij minder belangrijk
○ Ik leg alleen voor specifieke doelstellingen geld opzij voor later
○ Ik wil zekerheid van voldoende inkomsten in alle situaties
3. Kunt u aangeven hoeveel inkomen er, ten opzichte van uw huidige inkomenssituatie, naar verwachting nodig is indien
○ U met pensioen gaat
○ U arbeidsongeschikt raakt
○ U komt te overlijden
4. Wat is uw gewenste pensioenleeftijd Leeftijd in jaren:
[invulveld]
5. Welke veranderingen verwacht u in de komende 5 jaar in uw persoonlijke situatie?
□ Verhuizen
□ Erfenis/schenking
□ Kinderen
□ Inkomen
□ Anders, namelijk [invulveld]
6. Wat zijn uw belangrijkste financiële doelstellingen die u wilt realiseren>
□ Geld beschikbaar krijgen voor studie
□ Grotere woning in de toekomst
□ Ooit een wereldreis kunnen maken
□ Parttime gaan werken
□ Anders namelijk [invulveld]”
en
“Klantprofiel – Doelstellingen – Doelstellingen – Sparen/Beleggen 13. Waarvoor wilt u sparen of beleggen?
[invulveld]
Toelichting – Sparen/Beleggen [invulveld]
14. Is deze klantverkenning naar tevredenheid besproken?
○ Nee, deze klantverkenning is nog niet besproken.
○ Ja, deze klantverkenning is besproken.
○ Ja, deze klantverkenning is besproken, maar is nog niet afgerond.”
Offerte(tool)
In de offertetool kan de adviseur ten aanzien van de lopende verzekeringspolis van de klant aangeven per welke ingangsdatum vermogen is opgebouwd, wat de einddatum van die opbouw is, de verwachte eindwaarde bij de huidige aanbieder en de waarde die de klant initieel wil overdragen naar het [S] beleggingsproduct.
Ten aanzien van de persoonlijke wensen van de klant kan de adviseur aangeven welk risicoprofiel de klant kiest (wat de verdeling van het ingelegde vermogen van de klant over het vastrentend fonds en het aandelen fonds bepaalt) en of de klant een bepaalde eindwaarde beoogt of een periodieke inleg. Het (bruto) rendement van zowel het vastrentend- als het aandelenfonds is in de offertetool aanpasbaar door de adviseur. Dit blijkt uit twee verschillende print screens van de offertetool, waarin het (bruto) rendement van het vastrentend fonds respectievelijk is gesteld op 4% en 5%.
Het in de berekening van de eindwaarde gebruikte procentuele rendement van het gekozen [S] beleggingsproduct is niet altijd herleidbaar uit de offertes107:
“In het bovenstaande overzicht is voor bovengenoemde beleggingsfondsen gebruik gemaakt van een verwacht rendement van % respectievelijk % per jaar voor xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx en xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx om de verwachte vermogensopbouw te bepalen. In dit overzicht is géén rekening gehouden met belastingen en/of de door u aan [S] te betalen distributievergoeding. Daarnaast treft u in het overzicht een wettelijk voorgeschreven vergelijking met een verwacht rendement van 4%”
In enkele offertes wordt aangegeven dat er gebruik wordt gemaakt van een verwacht rendement van 5%
respectievelijk 7% per jaar voor xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx en het xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.
In de offertes is een tekst opgenomen over de looptijd van het [S] beleggingsproduct:
“De minimale looptijd van xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx bedraagt ten minste tien (10) jaar en uw startkapitaal en/of (periodieke) inleg is afhankelijk van uw persoonlijke situatie. xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx kent geen gegarandeerde rendementen.”
8.1.3 Risicobereidheid
xxxxx
In xxxxx worden de volgende vragen gesteld over de risicobereidheid van de klant:
“Risicobereidheid – Risicobereidheid
107 Zowel niet in de op 22 juni 2015 verkregen conceptversie van de offerte, als ook niet in enkele ondertekende offertes die in de onderzochte cliëntdossiers zijn opgenomen.
6. In welke mate is uw huidig inkomen voor u toereikend voor uw levensstijl?
○ Het inkomen is ruim voldoende, ik spaar flink.
○ Het inkomen is voldoende, ik hou nog wat over
○ Het inkomen is redelijk, maar ik hou niets over
○ Het inkomen is ontoereikend
7. In welke mate bent u afhankelijk van het behalen van uw belangrijkste financiële doelstellingen?
○ Volledig, ik heb geen andere voorzieningen getroffen
○ Neutraal, ik beschik enigszins over alternatieven als het mis gaat
○ Onafhankelijk, ik beschik over ruime financiële reserves als het mis gaat.
8. Kunt u leven met financiële risico's?
○ Ik zoek altijd zoveel mogelijk zekerheid.
○ Ik waag wel eens een gokje maar vermijd grote risico's.
○ Ik accepteer onzekerheid en kan goed leven met financiële risico's
9. Bent u bereid uw uitgavenpatroon te verlagen in geval van financiële tegenvallers?
○ Ik ben desnoods bereid mijn huis te verkopen
○ Ik ben bereid om mijn levensstijl te verlagen.
○ Beperkt, ik ben maximaal bereid om een keer minder op vakantie te gaan.
○ Geheel niet
10. Als u een beleggingsbeslissing moet nemen, waar let u dan op?
○ De risico's die aan een belegging verbonden zijn.
○ Of de verwachte rendementen opwegen tegen de risico's van de belegging.
○ Het rendement dat ik met een belegging denk te kunnen behalen.”
Offerte(tool)
Bij het opmaken van de offerte dient de adviseur het risicoprofiel in te vullen onder het kopje “Persoonlijke wensen”.
De verschillende risicoprofielen zijn: vastrentend (100% xxxxxxxxxxx fonds), behoudend (75% xxxxxxxxxxx fonds en 25% xxxxxxxxfonds), neutraal (50% xxxxxxxxxxxxfonds en 50% xxxxxxxxfonds), ondernemend (25%
xxxxxxxxxxxxfonds en 75% xxxxxxxxfonds) en aandelen (100% xxxxxxxxfonds). Het risicoprofiel bepaalt de verdeling in de fondsen.
8.1.4 Kennis en ervaring
xxxxx
In xxxxx worden de volgende vragen gesteld over de kennis en ervaring van de klant:
“Risicobereidheid - Kennis & Ervaring
1. Heeft u kennis en/of ervaring met de verschillende vormen van vermogensopbouw?
□ Geheel niet
□ Sparen via spaarrekening(en)/spaarverzekering(en) □ Beleggen via beleggingsverzekering(en)
□ Beleggen via beleggingsfonds(en) □ Individueel vermogensbeheer
2. In welke mate bent u bekend met uw inkomensvoorziening als u met pensioen gaat, komt te overlijden of arbeidsongeschikt raakt?
Pensioen ○ Niet ○ Redelijk ○ Goed
Overlijden ○ Niet ○ Redelijk ○ Goed
Arbeidsongeschikt ○ Niet ○ Redelijk ○ Goed 3. In welke mate volgt u wat er op de financiële markten gebeurt?
○ Nooit
○ Soms (tenminste 1x per maand) ○ Vaak (tenminste 1x per week)
4. Tot welk niveau wilt u geïnformeerd worden als u een financieel product aanschaft?
○ Gedetailleerd
○ Globaal
○ Niet, ik vertrouw op mijn adviseur
5. Bent u bekend met financiële begrippen zoals overlijdensrisicoverzekeringen, lijfrentes, arbeidsongeschiktheidsverzekeringen, pensioenregelingen, AOW, ANW, WIA, etc.?
○ Daar weet ik niets van ○ Daar weet ik weinig van ○ Daar weet ik genoeg van ○ Daar weet ik heel veel van”
In het gedeelte binnen xxxxx waar de naam- en adresgegevens van de klant kunnen worden ingevoerd kan ook het opleidingsniveau van de klant worden aangegeven. In het gedeelte binnen xxxxx waar de bron van inkomsten van de klant kan worden aangegeven (loondienst) kan ook het beroep van de klant worden ingevuld.