108 6.2 De structuur van de voorwoorden
6.3 De structuur van de dankwoorden
Dankwoorden hebben, per definitie, een dank-move. De schrijver kan zijn tekst – na het kopje93 – met deze dank openen (wat bij een voorwoord niet voorkomt). Als dat niet gebeurt, is er meestal sprake van een presentatie-move waarin de schrijver kort duidelijk maakt wat de context is van zijn behoefte om in de volgende move die dank uit te spreken; een zeldzame enkeling opent met een eindstatus-move94. Thema’s als het scriptieonderwerp, de relevantie van het onderzoek en het scriptietraject kunnen in dankwoorden wel aan de orde komen, maar niet als move. De schrijvers zijn veel minder scheutig met wensen en wensen die gericht zijn op de toekomst van de schrijver zelf, komen in het geheel niet voor. Het zijn vooral psychologiestudenten die voor een dankwoord kiezen: 26 van de 38 teksten die dankwoord zijn bevonden, zijn geschreven door psychologiestudenten. Figuur 6.2 laat de gevonden structuur zien.
89 Inclusief een wens in het ene dankloze voorwoord.
90 Eén student doet dat zelfs twee keer.
91 Eén student combineert haar wens gericht op eigen toekomst met haar wens gericht op het resultaat; in de telling zijn twee wensen opgenomen.
92 Deze variant lijkt theoretisch wel mogelijk, maar ondervindt misschien esthetische bezwaren.
93 Eén tekst in het corpus heeft geen kopje. Omdat het om maar één geval gaat dat bovendien zó afwijkend is, kan gesteld worden dat een kop toch een verplichte move is.
114
Positiea (status) Moves Steps
1 (verplicht)
Aanduiden van het genre 1A ‘Dankwoord’ (of ‘Woord van dank’) of
1B ‘Voorwoord’ (of ‘Woord vooraf’) 2
(optioneel)
Presenteren van de scriptie 1A Scriptie plaatsen in studiecontext of
1B Onderwerp van de scriptie presenteren of
1C Beide (studie en onderwerp) 2 of 3
(verplicht)
Bedanken 1 Aankondigen van dank
en/of
2 Bedanken van begeleiders/beoordelaars en/of
3 Bedanken van familie en vrienden en/of
4 Bedanken van deelnemers aan het onderzoek en/of
5 Bedanken van (medewerkers van) externe organisaties en/of
6 Bedanken van medestudent-onderzoekers en/of
7 Bedanken van overige inhoudelijk-helpenden en/of
8 Bedanken van overigen en/of
9 Een slag om de arm houden 3 of 4
(optioneel)
Uitspreken van een wens 1 Uitspreken van een wens m.b.t. de lezer en/of
2 Uitspreken van een wens m.b.t. het onderzoeksresultaat en/of
3 Uitspreken van een wens m.b.t. de eigen toekomst 3, 4 of 5 (optioneel) Afsluiten 1A Signeren of 1B Signeren en dateren of
1C Dateren en plaats aanduiden of
1D Signeren, dateren en plaats aanduiden
Figuur 6.2 De move structure van de dankwoorden
a Doordat niet elke move verplicht is en een schrijver in sommige blokjes van de figuur voor meerdere varianten kan kiezen, loopt het aantal moves in een concrete tekst nogal uiteen.
De move ‘Aanduiden van het genre’
In tegenstelling tot een voorwoordschrijver heeft een dankwoordschrijver, gezien het onderzochte corpus althans, een iets verdergaande keuzemogelijkheid: hij kan zijn tekst dankwoord (of ‘woord van dank’) of ‘voorwoord’ (of ‘woord vooraf’) noemen en slechts zes van de teksten die dankwoord werden bevonden, dragen de kop ‘dankwoord’. Eén tekst is koploos en de andere 26 teksten heten ‘voorwoord’. Afgaande op het onderzochte corpus lijkt het ongebruikelijk om een duidelijk voorwoord ‘dankwoord’ te noemen, maar een duidelijk dankwoord kan blijkbaar probleemloos ‘voorwoord’ heten.
115
De move ‘Presenteren van de scriptie’
Van de 38 dankwoorden openen er 25 met deze move.95 Net als bij de voorwoorden komt de move voor in de varianten ‘studiecontext’, ‘onderwerp’ of als een combinatie van die twee. Onderstaande tabel 6.6 laat de frequentie van voorkomen van de steps zien, met daarbij de frequenties die in de voorwoorden zijn aan-getroffen (tabel 6.1). Een enkel dankwoord opent niet met deze move, maar met een eindstatus-move (type ‘Het is gelukt, mijn scriptie is af!’); omdat dit maar één keer voorkomt, is deze optie niet in het schema opgenomen.96
Tabel 6.6
Het voorkomen van de verschillende steps in de presentatie-move van de dankwoorden en de voorwoorden (in aantallen
steps)
Presentatie-steps Aantal
dankwoorden
Aantal voorwoorden
‘Scriptie plaatsen in studiecontext’ 7 11
‘Onderwerp van de scriptie presenteren’ 5 5
Combinatie van studiecontext en onderwerp 13 2
Totaal 25 18
Dankwoordschrijvers kiezen dus iets vaker voor een presentatie-move (66% van de dankwoorden tegen 37% van de voorwoorden) en als ze dat doen, dan vullen ze een presentatie-move vaker in met een combinatie van studie en onderwerp (52% tegen 12,5%).
De dank-move
Zoals eerder gezegd en in lijn met ieders verwachting kent elk dankwoord in het corpus een dank-move. In zestien dankwoorden wordt die dank aangekondigd; dat is met 42% van de teksten in het dankwoordencorpus iets minder vaak dan in het voorwoordencorpus (50%). Net als bij de voorwoorden loopt het aantal dank-steps uiteen van één tot zeven. Gemiddeld zijn het er wel iets minder dan bij de voorwoorden: 3,4 tegen 3,9 steps. In onderstaande tabel 6.7 is het voorkomen van de verschillende groepen bedankten te zien. Voor het gemak zijn de percentages uit tabel 6.3 die voor de voorwoorden gevonden zijn, erin herhaald.
De cijfers laten onder andere zien dat er in de dankwoorden minder vaak familieleden en vrienden worden bedankt dan in de voorwoorden en juist wat vaker medewerkers van externe organisaties. Nu krijgt ook de step ‘medestudent-onderzoekers’ invulling: er is één student die een medestudent bedankt met wie zij haar
scriptieonderzoek uitvoerde (S4-K&C). Doordat ze haar scriptie wel individueel schreef – ze staat als enige auteur op de kaft en de titelpagina – kon haar tekst wel in het corpus opgenomen worden.97 Ten slotte zijn er geen dankwoorden waarin mensen in de wat vage groep ‘overigen’ bedankt worden en zit er in het corpus geen enkel dankwoord waarin een slag om de arm wordt gehouden. Omdat er geen reden is om aan te nemen dat deze twee steps principieel niet in een dankwoord zouden kunnen voorkomen, zijn ze wel opgenomen in figuur 6.2.
95 Nog een tekst heeft de move ook, maar na vermelding van een citaat waarvan onduidelijk is wat de bedoeling ervan is en wat dus het move-karakter is.
96 Een andere tekst heeft ook een eindstatus-move, maar niet in openingspositie.
116
Tabel 6.7Het voorkomen van de verschillende groepen bedankten in de dank-move (in % van de 38 dankwoorden en van de 42 voorwoorden waarin een dank-move voorkomt)
Groepen % van de
dankwoorden
% van de voorwoorden
Bedanken van begeleiders/beoordelaars 100,0 100,0
Bedanken van familie en vrienden 50,0 69,0
Bedanken van deelnemers aan het onderzoek (proefpersonen, geïnterviewden etc.)
36,8 38,1
Bedanken van (medewerkers van) externe organisaties
23,7 9,5
Bedanken van medestudent-onderzoekers 2,6 -
Bedanken van overige inhoudelijk-helpenden 36,8 42,9
Bedanken van overigen - 9,5
Ten slotte laat tabel 6.8 de plek van de begeleiders/beoordelaars in de dank-move zien, met – ter vergelijking – de cijfers van de voorwoorden uit tabel 6.4 erbij . In dit corpus gaat de voorkeur nog sterker dan bij de voor-woorden uit naar een eerste positie voor hen.
Tabel 6.8
De positie van dank aan begeleiders ten opzichte van die aan andere bedankten (in aantallen teksten) Positie begeleiders/beoordelaars Aantal dankwoorden Aantal voorwoorden Als eerste bedankten
Als eerste en als latere bedankten
25 4
19 4
Tussen andere groepen in 5 10
Als laatste bedankten 4 19
Totaal 38 42
De wens-move
Ook in de dankwoorden wordt net als in de voorwoorden soms een wens uitgesproken na de dank-move98, maar veel minder vaak en niet meer dan één. In het corpus van dankwoorden wordt één keer een wens uit-gesproken gericht op het onderzoeksresultaat en vier keer gericht op de lezer. Wensen gericht op de eigen toekomst komen in het dankwoordencorpus niet voor; omdat er geen aanleiding is om aan te nemen dat dit type wens principieel niet in een dankwoord zou passen, is de optie wel opgenomen in de globale move
structure van figuur 6.2.
De afsluiting
In onderstaande tabel 6.9 wordt getoond of en hoe de dankwoordschrijvers hun tekst afsluiten, aangevuld met de eerder gepresenteerde cijfers van de voorwoorden.
98 Er zijn twee dankwoorden in de groep ‘overige dankwoorden’ waarin een wens voorafgaand aan de dank wordt uitgesproken. Omdat het zo’n zeldzaam verschijnsel is, dat bovendien alleen in twee teksten voorkomt die pas in tweede instantie als dankwoord gelabeld werden, is deze variant niet in figuur 6.2 opgenomen.
117
Tabel 6.9Het voorkomen van de verschillende afsluitings-steps, aangevuld met de optie ‘geen afsluiting’ (in aantallen dankwoorden)
Steps Dankwoorden Voorwoorden
‘Signeren’ 2 8
‘Signeren en dateren’ 6 9
‘Dateren en plaats aanduiden’ - 3
‘Signeren, dateren en plaats aanduiden’ 5 7
Geen afsluiting 25 16
Totaal 38 43
Net als bij de voorwoorden, komt de combinatie van naam en plaats (zonder datering) niet voor, maar nu wordt ook de step met plaats en datering niet gebruikt. Omdat er ook hier weer geen principieel bezwaar lijkt te zijn tegen deze optie, is hij wel opgenomen in de figuur met de move structure van dankwoorden (figuur 6.2). Vrij veel teksten hebben geen afsluiting: 66% (tegen 37% van de voorwoorden).
6.4 De uitzonderingen
De hiervoor gepresenteerde twee structuren dekken die van 41 van de 43 voorwoorden in het corpus (95%) en die van 35 van de 38 dankwoorden in het corpus (92%) perfect. Er zijn slechts een paar kleine uitzonderingen. Onder de voorwoorden is er één die plaats en datum bovenaan zet en niet onderaan, en is er één die een eindstatus-move na de dank-move opvoert in plaats van daarvoor. Onder de dankwoorden is er één die geen kopje heeft, één die opent met een eindstatus-move in plaats van de verwachte presentatie-move en één die twee eindstatus-moves heeft en bovendien een openingsquote die niet te classificeren viel.
Twee teksten zijn tot nu toe onbesproken gebleven. De ene is een tekst met het kopje ‘nawoord’ die bestaat uit één lange move waarmee het scriptieonderwerp breder wordt geplaatst. De andere is een tekst die weliswaar het kopje ‘voorwoord’ draagt, maar waarop geen van beide blootgelegde move structures van toepassing is. De tekst heeft geen dank-move omdat de schrijver die dank in een apart dankwoord verwoordde en kan daarom dus onmogelijk als ‘dankwoord’ worden opgevat. De tekst heeft ook geen ‘Iets van jezelf laten zien’-move, waardoor de tekst ook niet als ‘voorwoord’ opgevat kan worden. De tekst bevat ingrediënten die eerder ‘des inleidings’ zijn en vooral de leeswijzer-move van de tekst gaat die kant op. Om echter in een corpus van 83 teksten op een paar vreemde eenden in de bijt te stuiten, lijkt geen schande: er zit van alles in, geslaagd en minder geslaagd, wat de norm voor ‘geslaagd’ of ‘ minder geslaagd’ ook moge zijn.