Sociale status

Het eerste deel van The Good Life draait hoofdzakelijk om uiterlijk, sociale contacten en leeftijd. Hoewel Luke nog geen vijftig is, voelt hij zich al stokoud. Leeftijd is voor veel personages een obsessie. Corinnes jongere zus, de ijdele en oppervlakkige Hilary, is vijfendertig. Over haar lezen we het volgende: “Time left, but not all that much. Bio clock ticking away”.²⁸⁸ In New York gaat het leven snel. Hilary eist op een zeker punt zelfs dat er een houdbaarheidsdatum op cd’s komt te staan!²⁸⁹ Vooral de vrouwelijke personages lijden onder het feit dat ze ouder worden. Corinne vreest dat ze te oud is geworden voor haar man en hij haar hierom niet meer wil: “They’d [Corinne en Russel, E.D.] experienced the ebb and flow of physical intimacy, though by now the tide had been out so long, she’d begun to doubt his return.”²⁹⁰ Haar hangende borsten maken haar onzeker: “as if she [Corinne, E.D.] was devaluating marital property.”²⁹¹ Corinne heeft het gevoel dat haar tijd voorbij is en dat niemand haar ooit nog aantrekkelijk zal vinden.

Hetzelfde geldt voor Luke. Sasha is niet meer in hem geïnteresseerd en vol weemoed gluurt hij vanuit zijn ooghoeken naar jongere vrouwen, zich ervan bewust dat hij zijn jeugd en daarmee zijn aantrekkelijkheid heeft verloren: “He [Luke, E.D.] experienced a bittersweet stirring of middle-aged desire while staring at a clutch of gangly young women.”²⁹² Hij voelt zich uitgerangeerd: “Luke felt excluded, an old lion exiled.” Hij kan geen roofdier meer zijn. De koppeling tussen leeftijd en “erbij horen” is in dit romandeel van belang. Als je jong bent, ben je populairder dan wanneer je oud bent. Zowel Corinne als Luke heeft het idee dat hun (sociale) leven voorbij is omdat ze geen twintig meer zijn. Hoe ouder je bent, hoe lager je sociale waarde.

Het uiterlijk is erg belangrijk. Sasha heeft haar eigen kapper: “…the hairstylist was aiming a huge blow-dryer at his [Luke’s, E.D.] wife’s skull, which was somewhat exposed and pink – memento mori-“.²⁹³ Maar sterven is helemaal niet waar Sasha aan denkt, laat staan de overige personages. Men vreest niet zozeer de dood maar ouderdom. Wanneer de vrouw van een van Lukes zakenpartners binnenkomt, wordt er niet verteld hoe ze heet of wat ze doet maar in welke mate ze verbouwd is: “Her [de vrouw van de collega, E.D.] pencil-thin, sinewy arms and knotted hands were at odds with her taut glazed-porcelain face. Sixty-year old arms and hands, forty-year-old-face.”²⁹⁴ Er mooi en jong uitzien hoort bij het sociale leven. Kinderen neem je niet om je voort te planten maar omdat zij “the new social accessory” zijn.²⁹⁵

Er is sprake van race tegen de klok: het lichaam wordt met de minuut minder aantrekkelijk. Het verschil met de afteltijd uit de chronotoop van het naderend onheil is 288 pag. 15 289 Pag. 47 290 Pag. 69 291 Pag. 19 292 Pag. 51 293 Pag. 23 294 Pag. 28 295 Pag. 19

dat hier niet de angst voor de dood centraal staat maar om er niet meer bij te horen Sterker nog: men staat helemaal niet stil bij de dood. Ouder worden is oncomfortabel maar zeker niet levensbedreigend.

Leeftijd hangt in The Good Life ook samen met de plek waar men woont. Russel en Corinne wonen in Manhattan. Af en toe bekruipt Russel het gevoel dat dit niet de juiste plek is om kinderen op te voeden. Toch wil hij niet verhuizen: “…he [Russel, E.D.] was determined to make his stand in Manhattan, claiming he was too old for Brooklyn and too young for Pelham.”²⁹⁶²⁹⁷

Dit wijst op een sterke binding tussen leeftijd en woonplaats. De ruimte wordt bovendien gelinkt aan sociale status: downtown wonen de hippe mensen zoals acteurs, auteurs en uitgevers die Russel en Corinne tot hun vrienden mogen rekenen.²⁹⁸ Uptown wonen de superrijken. Je woonplaats vormt een afspiegeling van je sociale status en daar hoort ook een bepaalde vorm van etiquette bij. Wanneer Luke iemand op een feestje hoort vloeken zegt hij: “Please. We’re uptown now.”²⁹⁹ De plek waar je je bevindt, bepaalt bovendien de kledingstijl. Russel mag van Corinne geen blazer op een spijkerbroek dragen. Deze kledingcombinatie is volgens haar “very Upper East Side at home for the evening”³⁰⁰ en ongepast vanwege het feit dat zij downtown wonen. Ze denkt er lichtelijk geamuseerd achteraan dat Russel wat mode betreft toch een merkwaardige man is: “he was one of the few humans south of Fourteenth Street who didn’t own a pair of black jeans.”³⁰¹

De handelingen in dit romandeel draaien hoofdzakelijk om het voorbereiden en bezoeken van feestjes. Hier speelt de idee, dat je door het aanwezig zijn op feestjes je sociale positie kunt handhaven en verbeteren, een belangrijke rol. Status komt voort uit de combinatie uiterlijk, leeftijd en plaatsen waar men zich mag begeven.

Een tweede vorm van tijd hangt hiermee samen: geplande tijd. De dagen zijn volgeboekt met feestjes, vergaderingen en etentjes. Russel en Corinne ontvangen hun beste vrienden voor een intiem diner waar een zekere Salman Rushdie ook voor is uitgenodigd maar die in verband met een fatwa verstek moet laten gaan. Russel staat de hele dag in de keuken en ook Corinne is druk met de voorbereidingen. Ondertussen bezoeken Sasha en Luke uptown een benefietgala waar een groot aantal belangrijke zakenmensen en beroemdheden hun opwachting maken. Zowel Luke als Corinne is de sociale verplichtingen zat en ervaart het huwelijk als een gevangenis waaruit niet te ontsnappen valt. Maar beiden hebben ze geen idee hoe ze hun leven nog kunnen veranderen. Een directe aanleiding ontbreekt en zo kabbelen hun levens voort zonder dat er iets verandert.

In het eerste romangedeelte van The Good Life zijn tijd, ruimte en handeling zowel bepalend voor als een afspiegeling van de sociale identiteit en status. De positie die men bekleed, bepaalt waar men zich kan begeven. Het uiterlijk en in verband hiermee de leeftijd, maken onderdeel uit van het aanzien dat je geniet. De ruimte kan in dit romandeel worden beschouwd als een afspiegeling van de eigen status. Hoe belangrijker

296 Pag. 18-19

297 Brooklyn is relatief goedkoop en wordt anno 2006 vooral bewoond door jonge stellen. Pelham is een dorpje in het uiterste zuiden van New York waar vooral bejaarden wonen.

298 Een kleine greep uit hun kennissenkring: Martin Amis, O.J.Simpson en Salman Rushdie.

299 Pag. 50

300 Pag. 18

je bent, hoe exclusiever de locaties waar je je opwachting mag maken. De ruimte vormt een decor voor handelingen die de sociale identiteit bepalen: diners, feesten. Ruimte, tijd en handeling zijn hier strak geregisseerd. De feestjes zijn gepland en hebben de nodige voorbereidingen nodig. Tegen de achtergrond van het sociale verkeer tikt er een tijdbom, in de zin dat de personages bang zijn om ouder te worden. Leeftijd, ruimte en tijd bepalen het soort handelingen dat men mag verrichten, en deze handelingen bevestigen op hun beurt de sociale identiteit weer. De sociale positie bepaalt de representatie van tijd, ruimte en handeling waardoor er hier kan worden gesproken van een chronotoop van de sociale status.

11.3 “That Autumn”

“That Autumn” vormt met zijn 206 bladzijden het grootste gedeelte van de roman.³⁰² Dit romandeel begint op eerste dag na de aanslagen. Er vallen in dit deel drie chronotopen te onderscheiden.

Bij de eerste chronotoop gaat het om de afwezigheid van betekenis. Wanneer Luke als vrijwilliger bij de reddings- en bergingswerkzaamheden op Ground Zero aan het werk is, merkt hij dat hij geen tijdsbesef meer heeft. Corinne moet hem op twaalf september vertellen welke dag het is: “He [Luke, E.D.] seemed to be puzzling out the time frame.”³⁰³ Hij is totaal van slag:“…with his [Luke’s, E.D.] body clock so out of whack, downtown in flames, the schedule of office life now a receding memory.”³⁰⁴ Zelfs een begrip als “zondag” zegt hem niets meer: “hard to believe that the rhythms of the week could be so internalized that this particular Sunday would register as anything except the fifth day of an entirely new calendar”.³⁰⁵Tijd moet op een nieuwe manier worden bijgehouden. Luke kan zich niet meer herinneren welke dag het is³⁰⁶ en raakt afhankelijk van de klok om de tijd te kunnen bijhouden.³⁰⁷ Ook voor Corinne lijkt het leven van voor de aanslagen eeuwen geleden.³⁰⁸

Niet alleen het tijdsgevoel is ontregeld. In “Indian Summer” was er sprake van een redelijk strenge scheiding van de sociale klassen. De eerste scènes van “That Autumn” spelen zich af op de vrijwilligerspost vlakbij Ground Zero waar mensen van allerlei komaf hulp verlenen: “…everyone went everywhere now, uptown or downtown, the borders had gotten porous, at least until the eleventh, when the word dowtown had acquired an ominous new meaning.”³⁰⁹ Het uiterlijk en de sociale status, die in het eerste deel nog zo belangrijk waren, tellen hier niet meer mee. De ruimte als sociaal construct is komen te vervallen. Wat er overblijft, is leegte. New York lijkt volgens meerdere personages niet meer “echt”. Eén van de reddingswerkers verzucht op een gegeven moment tegen Luke: “I don’t even know what city I’m in anymore when I wake up in the morning… Sometimes I think I must be in Kansas.”³¹⁰ Kansas verwijst naar een

302 Die in totaal 371 pagina’s telt.

303 Pag. 75 304 Pag. 79 305 Pag. 79 306 Pag. 185 307 Pag. 188 308 Pag. 77 309 Pag. 223 310 Pag. 95

beroemde uitspraak uit de film The Wizard of Oz uit 1939³¹¹ Het plattelandsmeisje Dorothy wordt met haar hondje Toto door een tornado naar het koninkrijk Oz ontvoerd en zegt bij aankomst de inmiddels klassieke zin: “Toto, I don’t believe we’re in Kansas anymore”. Dat er wordt gerefereerd aan deze film, betekent dat de wereld na de aanslagen compleet veranderd is. Dat de plek die later Ground Zero zal gaan heten, gedurende deze passage “moonscape” ³¹² en black hole”³¹³ wordt genoemd, onderschrijft dat zij als buitenaards wordt ervaren.

Vlak na de aanslagen treedt er een vorm van tijd en ruimte op die het best kan worden omschreven als “betekenisloos”. De handeling die hierbij hoort, is die van het delven, van het werken op Ground Zero zelf. Hoewel deze actie een duidelijk doel dient, komt uit de roman naar voren dat men helpt zonder echt te weten waarom. Luke biedt zich aan als vrijwilliger, zonder een flauw idee te hebben wat hij daar eigenlijk moet doen. Hij voelt zich tijdens de werkzaamheden verdoofd: “I [Luke, E.D.] keep wondering if I ever actually regained consciousness.”³¹⁴

Tijd, ruimte en handeling zijn in dit romandeel eigenlijk onbepaald, in die zin dat ze alleen maar geduid kunnen worden door te zeggen wat ze niet zijn. De tijd is niet meer te meten aan de hand van een kalender of horloge, de ruimte is onherkenbaar veranderd doordat zij niets meer met de bekende leefomgeving te maken heeft en de handeling is letterlijk zinloos. De chronotoop hier is die van de betekenisloosheid. De beschrijvingen en duiding van tijd, ruimte en handeling worden bepaald door het onvermogen er betekenis aan toe te kennen.