Alles komt terug

Luke en Corinne vinden het na de aanslagen niet alleen lastig om de ruimte van betekenis te voorzien, maar ook zichzelf. Na enige weken op Ground Zero te hebben gewerkt, verandert er iets in de manier waarop ze tegen tijd en ruimte aankijken. Opeens begint het verleden een belangrijke rol te spelen.

Ze praten veel waarbij ze elkaar vertellen wie zij vroeger waren. Beiden hebben flashbacks die soms wel erg Proustiaanse vormen aannemen. Op een zeker moment hapt Luke in een broodje pindakaas met marmelade en herinnert hij zich een gedeelte van zijn jeugd: “to his [Luke’s, E.D.] childhood- sudden flashbacks of cafeterias and kitchen-counter lunches, comfort food trailing memories that weren’t necessarily as comforting as advertised. The mnemonic power of a simple sandwich.”³³⁸

Het persoonlijk verleden van Luke en Corinne komt regelmatig naar boven, evenals de geschiedenis van Amerika. Er wordt door hen teruggekeken op de 333 Pag. 139 334 Pag. 219 335 Pag. 163 336 Pag. 164 337 Pag. 267 338 Pag. 113

geschiedenis, in het bijzonder op de beurscrash van Zwarte Maandag, die plaatsvond op negentien oktober 1987. Op deze dag kelderde de index van de Dow Jones met 26% en werd daarmee een van de grootste beurscrashes in de geschiedenis. In de roman wordt deze dag gebruikt om de grens te trekken tussen jeugd en volwassenheid: “Didn’t we [Corinne en Russel, E.D.] say that in ’87? That the party was over?”³³⁹ Ironisch genoeg is het feest sindsdien weer begonnen: de roman opent notabene met twee feesten! Men lijkt te zijn vergeten dat het leven van de ene op de andere dag kan veranderen: “The market, and the city, had recovered, soaring to heights that made the bull run of the eighties seem quaint in comparison, and what of the lessons that were supposed to have been learned? Only the styles had changed…..the only lesson of it all was that the sins of the previous decade had been sins against taste.” ³⁴⁰ Dit suggereert dat de mens geneigd is om niets van de geschiedenis te leren en de neiging heeft om in oude patronen te vervallen, ook na de aanslagen.

Dit blijkt ook tijdens de reddingswerkzaamheden op Ground Zero. Naar aanleiding van alle herinneringen die weer naar boven komen en alle personages die in herhaling vallen, lezen we: “…odd fragments of the past had been suddenly uncovered, jutting above the surface like fossils revealed by an earthquake.”³⁴¹ en: “it’s [laatste weken na de aanslagen] like an earthquake that suddenly uncovers the ruins, the sediments of memory all stirred up.”³⁴² De ruimte zorgt voor allerlei bespiegelingen en rakelt oude herinneringen op.

Maar langzamerhand keert het oude leefpatroon terug: “suddenly the spell would be broken, the sense that nothing existed outside this sacred, ravaged place”.³⁴³ Men lijkt de aanslagen weer een beetje te vergeten. Veel personages grijpen terug op oude, slechte gewoonten. Veel van Corinnes vrienden gaan vreemd, Russels beste vriend Washington, een voormalig alcoholist, gaat weer aan de drank. Luke en Corinne zijn beiden weer begonnen met roken.³⁴⁴ Beiden biechten ze op dat ze vroeger zijn vreemdgegaan: Luke heeft ooit een slippertje gehad met een prostituee en Corinne reed een tijdlang scheve schaats met Lukes beste vriend Jeff. Washington heeft er zelfs een verklaring voor: “Fuck it, I could be chopped meat tomorrow. Why not eat, drink, and be merry?”³⁴⁵ De onzekere tijden lijken een excuus om het ervan te nemen. En Luke en Corinne, die voor de aanslagen vastbesloten leken om nooit meer vreemd te gaan, beginnen een affaire met elkaar.

De vrijwilligerspost op Ground Zero wordt op een gegeven moment opgedoekt en ook Corinne en Luke moeten weer overgaan tot de orde van de dag. Van een “sacred place” belanden zij in het bruisende New York. Waar Ground Zero een plek van de dood was, ervaart Corinne de rest van de stad als een afrodisiacum: “…one understood that there was a hidden order, a grid beneath the surface. A powerful current of desire ran like an underground river beneath the surface of all human activity…desire was what tethered us to the earth, trapping us in this life.”³⁴⁶ Verlangen wordt hier aan de ruimte gekoppeld, 339 Pag. 129 340 Pag. 162 341 Pag. 159 342 Pag. 193 343 Pag. 99 344 Pag. 78 345 Pag. 217 346 Pag. 248

vooral wanneer Corinne Luke meeneemt naar een vakantiehuisje in het luxe Amerikaanse vakantieoord Nantucket, waar ze eerder haar liefdesvakanties met Russel doorbracht. Corinne hoopt dat Luke het huis mooi vindt: “…she [Corinne, E.D.] wanted him [Luke, E.D.] to like it…because it and the dour, windswept landscape of this little island said something about het taste and her heritage and her vision of the good life.”³⁴⁷ Corinne keert met een nieuwe geliefde terug naar de plek waar ze graag met haar vorige geliefde was. Er wordt teruggegrepen op oude handelingen en men keert terug naar de ruimtes waar deze handelingen zich eens afspeelden.

Het vakantiehuis stamt uit de achttiende eeuw en zit boordevol geschiedenis. Corinne realiseert zich plotseling hoe vergankelijk alles is:“You can’t really own a house like this. A hundred years from now, Casey and her children [de vrienden van wie Corinne het huis leent, E.D.] will be dead and gone, and this house will still be standing on this dune, and we’ll be a part of its history. And as long as one of us is alive it will be part of ours.”³⁴⁸ Zo bedt Corinne haar eigen geschiedenis in de geschiedenis van de ruimte. Dit doet denken aan Henry Perowne die aan het begin van Saturday bij het raam staat en zich de geschiedenis van de vorige huiseigenaar probeert voor te stellen. Dit teruggrijpen op geschiedenis zorgt bij beide personages voor een gevoel van veiligheid.

Er ligt een sterke nadruk op historische tijd. Er is sprake van een koppeling van tijd aan ruimte. Een groot gedeelte speelt zich af in Franklin. Deze locatie wordt in The

Good Life verbonden met de Amerikaanse Burgeroorlog. Luke is opgegroeid in een huis dat alleen maar te bereiken valt via een weg waarover het leger van de zuidelijke staten trok, dat op 30 november 1864 tijdens de slag bij Nashville vernietigd zou worden.³⁴⁹ Als kind groef hij regelmatig voorwerpen op die waren achtergebleven na deze slag: “…the children would frequently turn up relics of the carnage - [hiermee wordt de slag bedoeld, E.D.] musket balls, rusted belt buckles, grapeshot and, once, a pitted five-pound ball from a Napoleons gun, which now sat on the mantel of the farmhouse.”³⁵⁰ Vlakbij zijn ouderlijk huis is een begraafplaats waar Lukes betovergrootmoeder de doden van deze slag begroef.³⁵¹ Evenals op Ground Zero is er hier ook sprake van een begraafplaats als gevolg van oorlog. Verderop is er een monument voor de doden van de Burgeroorlog.³⁵² Ruimte, in dit geval Franklin, wordt hier verbonden aan de geschiedenis van Amerika, in het bijzonder de Amerikaanse Burgeroorlog. Aan de andere kant voelt Luke zich door de herinneringen aan deze oorlog gesterkt. Hoewel de oorlog vervelend was, is het sindsdien allemaal goed gekomen, waarbij hij de aanslagen voor het gemak maar even buiten beschouwing laat.

Gedurende zijn bezoek aan Franklin is Luke behoorlijk nostalgisch. Langzaam maar zeker komen de herinneringen naar boven: bijvoorbeeld dat zijn moeder vreemdging met een rijke man, luisterend naar de veelzeggende naam Duck Cheatham. Gaandeweg ontdekt Luke dat hij en Duck vergelijkbare geschiedenissen hebben. Beiden zijn het platteland ontvlucht om zakenman te worden, beiden zijn getrouwd met een vrouw die mooi is maar alleen voor uiterlijkheden gaat. Zowel Lukes moeder als zijn 347 Pag. 251 348 Pag. 252 349 Pag. 283 350 Pag. 284 351 Pag. 304 352 Pag. 293

broer wijzen hem erop dat hij niet alleen heel erg lijkt op deze Duck maar dat hij ook hetzelfde soort leven leidt.

Er wordt in dit romandeel gesuggereerd dat de geschiedenis zich altijd zal herhalen. Lukes overgrootmoeder begroef de doden van de oorlog, Luke groef de doden van de aanslagen op. Lukes moeder ging vreemd, Luke gaat zelf vreemd. Uit The Good

Life spreekt een somber toekomstbeeld: de mens is niet geneigd te leren van de geschiedenis. Er zal altijd oorlog zijn, er zal altijd worden vreemdgegaan.

Historische tijd en ruimte worden tegen het einde van dit deel nog een keer aan elkaar geklonken: op een zeker punt heeft Luke het over de zogenaamde “widow walks”.³⁵³ Dit zijn versleten paadjes waar vroeger de weduwen van verdronken zeemannen tussen hun huis en de zee pendelden, om te kijken of hun mannen misschien toch niet verdronken waren. Dat de acties van lang geleden overleden personen sporen nalaten in het heden is typerend voor hoe er in dit deel geschiedenis aan ruimte wordt gekoppeld. Het verleden neemt in dit hoofdstuk een belangrijke plaats in. Niet alleen hebben Luke en Corinne regelmatig onvrijwillige flashbacks, bovendien wordt het verleden vaak verbeeld via een ruimtelijke metafoor, waardoor er een verbinding ontstaat tussen verleden en ruimte.

In dit hoofdstuk wordt er veel herhaald. De nadruk ligt op de neiging die de mens heeft om niets te leren van de geschiedenis, terug te keren naar plekken die hij of zij al kent of te vervallen in oude patronen. Men gedraagt zich onverantwoordelijk en daardoor onvolwassen. Maar het gaat hier niet simpelweg om het herhalen van jeugdzonden. Men voelt zich daadwerkelijk jonger. Corinne ervaart de romance als een “rejuvenating exercise”.³⁵⁴ Wanneer ze voor het eerst met Luke naar bed gaat heeft ze het gevoel dat ze weer een maagd is: “…she [Corinne, E.D.] climbed under the covers as a virgin.”³⁵⁵ Ze heeft weer zin om lekker gek te doen: “long ago, in another life, she’d [Corinne, E.D.] be a girls who danced on bars. She felt she could do it again.”³⁵⁶ Ze voelt versterkt, “invigorated by the disaster”³⁵⁷ in tegenstelling tot haar echtgenoot, die erdoor verlamd is. Corinne niet: “she was excited by this new version of herself.”³⁵⁸ Luke heeft dankzij Corinne het gevoel dat hij weer leeft: “If I [Luke, E.D.] loose you [Corinne, E.D.], I might as well be a ghost walking through the rest of my life without being able to touch or feel anything.”³⁵⁹ Maar Luke en Corinne zijn allesbehalve geesten geworden: ze ontdekken elkaars lichaam en vrijen erop los alsof ze verliefde tieners zijn.

We zien hier een representatie van tijd, ruimte en handeling optreden waarbij historische tijd domineert. Het gaat hierbij om zowel het persoonlijke verleden als de geschiedenis van Amerika. Men vervalt in oude gewoontes en keert terug naar bepaalde ruimtes om gedrag te herhalen. Deze plekken zijn veilig aangezien de ervaring van een aanslag hier niet aan is verbonden. Het zorgt ervoor dat de dreiging van een nieuwe aanslag naar de achtergrond verdwijnt. De personages die zichzelf helemaal kwijt waren na de aanslagen, grijpen terug op gedrag van vroeger om zichzelf terug te vinden en weer 353 Pag. 250-251 354 Pag. 220 355 Pag. 229 356 Pag. 222 357 Pag. 129 358 Pag. 250 359 Pag. 268

van betekenis voorzien. Bovendien zorgt dit ervoor dat de dreiging van een aanslag minder reëel is.

Tijd, ruimte en handeling worden gedomineerd door terugkijken en herhaling. De vergelijking komt op met de feniks die uit zijn eigen as herrijst en een kopie van zijn vorige zelf is. In dit geval herrijzen oude gewoontes uit de as van de Twin Towers en voelen de personages zich als herboren. Tegelijkertijd is hier niet sprake van zomaar wedergeboorte: de personages vervallen immers in slechte gewoonten. De chronotoop hier is die van het teruggrijpen op het verleden. Eigenlijk gebeurt hier hetzelfde als bij In

the Shadow: mensen kunnen niet met de plotseling ontstane leegte ontstaan en grijpen terug op bekend gedrag, op geschiedenis waarmee men bekend is.

11.6 Traditie

Deel drie heet “Holidays” en ook in dit deel hebben veel personages een sterke behoefte aan een “bekende” vorm van tijd. Nu de eerste schok van de aanslagen is verwerkt en men zich op het verleden heeft gestort, gaat men nu op zoek naar een andere, bekende vorm van tijd: de Amerikaanse feestdagen. Zowel Thanksgiving als Kerstmis worden in dit gedeelte uitbundig gevierd.

Corinne en Luke zien de feestelijkheden met lede ogen aan. Hun partners beschouwen de feestdagen als een kans om de gezinsbanden aan te halen. Corinne zucht wanneer ze Russel ziet: “he [Russel, E.D.] was enacting [cursv. E.D.] his role of thanksgiving patriarch with even more enterprise and certainly with more good grace than usual.”³⁶⁰ Tijdens het diner verzinkt ze in een dagdroom waarin zij en Russel ieder met hun nieuwe partners en hun kinderen Thanksgiving vieren. Het blijft echter bij dromen.

Ook Luke viert Thanksgiving, maar dan met zijn familie in Franklin. De sociale verplichtingen komen pas echt terug wanneer hij, onder druk van Sasha, zijn opwachting maakt bij een pre-kerstlunch in New York. Sasha wil de familiebanden weer aanhalen, iets waar Ashley en Luke absoluut geen zin in hebben. Vooral Luke vindt het geheel onwerkelijk: “…it [de kerstbijeenkomst in “21”, E.D.] all seemed a little unreal to him [Luke, E.D.], like some tableau from the distant past.”³⁶¹ Ook bij Luke zien we het idee dat er iets niet echt is aan de feestdagen. Het woord “tableau” suggereert dat het geheel in scène is gezet.

Corinne en Luke, die beiden hun gezinnen hebben verwaarloosd, raken door de feestdagen weer betrokken bij de familierituelen die zich afspelen op vaststaande data. Waar in een groot gedeelte van deel twee het verleden het ankerpunt vormt, is het hier traditie. Het is dan ook traditie die Luke en Corinne dwingt om terug te keren naar hun gezinnen. Hiermee wordt een gedeelte van hoe het leven eruit zag vóór elf september, voortgezet, met als kersje op de slagroom het bezoeken van de jaarlijkse Notenkrakersuite die voor beide gezinnen een familietraditie is. Waar eerst de persoonlijke geschiedenis centraal stond, is het nu het collectief verleden geworden. Men keert langzaam weer terug tot de oude sociale orde. Traditie biedt bovendien een soort zekere basis: hoe de omstandigheden ook veranderen, ieder jaar zal men weer kerst en Thanksgiving vieren. Het biedt een patroon waar men zich aan vast kan klampen.

360 Pag. 309

De affaire neemt steeds mythischer vormen aan in de herinnering van zowel Luke als Corinne. Wanneer hij zich tegen het einde van deel drie hun eerste ontmoeting voor de geest haalt, denkt hij het volgende: “It was like seeing Botticelli’s Venus in the Uffizi, like the reinvention of the world. I [Luke, E.D.] actually thought, in my delirium, she might have been an angel.”³⁶² Dat Luke de periode vlak na de aanslagen een “delirium” noemt, suggereert dat er weinig sprake is van een reëel wereldbeeld. Bovendien wordt Corinne als een sprookjeswezen voorgesteld door haar te vergelijken met een engel of de godin Venus. Wanneer Corinnes terugkijkt, zien we dat de affaire steeds sprookjesachtiger wordt. Op een zeker punt kust ze Luke en merkt dat ze op zoek is naar “…the essence of their kiss- a kiss she had seemed to recognize that very first time, like some memory from a distant golden age…She felt like a princess awakened by a magical kiss- as if she’d been sleepwalking through the weeks since she last had seen him.”³⁶³

Langzamerhand keren beide geliefden weer terug tot het leven van voor elf september: kinderen moeten naar school, werk dient te worden opgepakt. Hierdoor lijkt de affaire steeds minder “echt”. Evelyns, een kroeg waar Luke en Corinne stiekem met elkaar afspreken, wordt bespreken als een plek “…of permanent twilight.”³⁶⁴

Corinne ontdekt dat het leven zijn oude vorm weer aanneemt. Ze is geschokt: “I [Corinne, E.D.] keep imagining that there must be somebody who walked away from those towers and just decided to keep walking. Start a new life.”³⁶⁵ Dit is in zekere zin ook gebeurd: velen vervielen in oude patronen, wat eigenlijk het doorbreken was van het leven dat ze gewend waren. Het duurde voor Luke en Corinne enkele maanden tot ook zij terugkeerden naar het leven en ritme van vóór elf september. Niets, zelfs terroristische aanslagen, lijkt deze manier van leven te kunnen veranderen en daarin ligt een zekere tragiek besloten.

Russel en Sasha staan te popelen om hun huwelijken weer nieuw leven in te blazen. Ze weten hun partners over te halen om mee te gaan naar de jaarlijkse uitvoering van de Notenkrakersuite. Dat zowel Corinne als Luke hiermee instemmen is belangrijk omdat het betekent dat zij zich niet meer verzetten tegen de oude gang van zaken. Wanneer Luke Corinne bij haar gezin ziet staan in de foyer, besluit hij haar te laten gaan, en daarmee de affaire die hem een tweede jeugd gaf. Het is de vraag in hoeverre hij daar invloed op heeft: “[he was]…looking down now into an abyss. Everything hereafter would be a gradual descent, faster or slower, from regret to oblivion. She was his lost twin, his sundered other half, and after half a lifetime he had found her, and now would he let her go.”³⁶⁶ Alles keert weer terug tot het oude, niet in de minste plaats omdat de dreiging van een volgende aanslag lijkt te zijn afgenomen, in ieder geval voor Luke: “It seemed to him [Luke, E.D.] both hopeful that he could once again imagine the city as a backdrop to the dramas of daily life and sad that the satori flash of acute wakefullness and connectedness that had followed the initial confrontation with mortality in September was already fading behind him.”³⁶⁷ Luke merkt dat ook hij terug wil naar de routine: “For a few weeks, they had all found it impossible to believe that anything would ever be the 362 Pag. 325 363 Pag. 353 364 Pag. 352 365 Pag. 253 366 Pag. 370 367 Pag. 370

same again…he [Luke, E.D.] was grateful, sitting in the theater, to be participating in this ritual of family and community…”³⁶⁸ Hij laat Corinne gaan. Het leven neemt zijn oude vorm weer aan: ”… crisis had modulated to routine”³⁶⁹, iets wat zowel Luke als Corinne nooit hadden verwacht: “…for a few weeks, they had all found it impossible to believe that anything would ever be the same again.”³⁷⁰ Toch keren ze allebei naar hun gezinnen terug en beëindigen ze de affaire.

Het ontwrichte tijdsbesef dat in het tweede deel naar voren kwam, is verdwenen nu men de oude rituele tijd, zoals kalendertijd en het volgen van de feestdagen, weer in ere heeft gesteld. In dit laatste romandeel komt kalendertijd centraal te staan, waarbij de feestdagen een belangrijke plaats innemen. Men keert terug naar bekende vormen van tijd en ruimte, van vóór de aanslagen. De handeling wordt weer het bezoeken van feesten. De chronotoop die hierbij ontstaat is een chronotoop van traditie. Deze is in zekere zin gelinkt aan de chronotoop van het teruggrijpen op het verleden, met dat verschil dat het hier niet om een bepaald persoonlijk verleden gaat dat men naar het heden haalt, maar dat men een soort tijdspatroon gebruikt om het leven te ordenen, namelijk de feestdagen.

Het leven van vóór de aanslagen neemt langzaam zijn oude vorm weer aan. Er