Oorzaken van misbruik

4.3 Valse beschuldigingen van misbruik

We doen sociaalwetenschappelijk onderzoek en laten ons onder meer leiden door de gesprek-ken die we hebben met BDSM’ers. Het verhaal dat deze respondenten vertellen is echter één kant van het verhaal. Het verhaal – over een ogenschijnlijk zelfde gebeurtenis of situatie – van de respondent kan echter (fors) verschillen van het verhaal van andere betrokkenen. De ge-sprekken die we hebben gevoerd met degenen die betrokken zijn bij de aanleidingscasus illu-streren dit. We hebben respondenten gesproken die zich op een of andere manier misbruikt hebben gevoeld, maar we hebben ook respondenten gesproken die zich slachtoffer voelen van valse beschuldigingen. We komen in hoofdstuk 5 terug op hun persoonlijk relaas, maar deze respondenten hebben ook – waarschijnlijk mede gekleurd door hun eigen ervaring – een me-ning in het algemeen over valse beschuldigen in de BDSM-wereld. Hun visie staat niet geheel alleen. Ook een van de experts die we hebben gesproken refereert hieraan, als hij stelt:

Je moet trouwens wel erg oppassen met de misbruikverhalen. Er wordt al snel geroepen dat er sprake is van misbruik, terwijl dat vaak achteraf geconstrueerde verhalen zijn. Wat ik daar mee bedoel is het volgende: ik ken voorbeelden van homomannen die jongens mee naar huis hebben gelokt en die jongens seksuele dingen hebben laten doen. Waar dan die jongens op zich vaak helemaal geen misbruik voelden. Maar dan komen de ouders en die zeggen dan dat dat heel slecht is. Er wordt dan in de omgeving als het ware druk op gezet om de zaak te herinterprete-ren. (E01)

Daarnaast kennen we het fenomeen valse beschuldigingen natuurlijk ook bij andersoortige zedenzaken. Een van de respondenten geeft aan dat hij zelf wel 25 tot dertig zaken van mis-bruik nader heeft onderzocht in zijn hoedanigheid als moderator van een BDSM- chatsite; zaken waarbij iemand claimde mishandeld te zijn door een dominant. Hij geeft aan dat geen enkele zaak achteraf waar bleek te zijn; wraak door de onderdanige of personen die (zoge-naamd) mishandeld zouden zijn, blijken niet te bestaan/terug te vinden. Hij geeft eveneens een voorbeeld van een zaak waarbij een dominante man vals beschuldigd wordt van mishan-deling. De zaak eindigt met vrijspraak bij de rechter, omdat de aangeklaagde een foto kan overleggen van hoe de vrouw er uit zag toen ze het pand van de aangeklaagde verliet.

4.4 Oorzaken van misbruik

Bij misbruik is er normaal gesproken sprake van (een) dader(s) en (een) slachtoffer(s). De dader kan zich bewust zijn van het misbruik (vooraf of achteraf), maar dat hoeft niet noodza-kelijkerwijs het geval te zijn. Zoals in de vorige paragraaf gezegd, kan een deel van de

voor-78

komende misbruikgevallen bij BDSM worden gezien als consentoverschrijding. Deze grens kan bewust of per ongeluk worden overschreden. De grens kan zonder, maar ook met ‘kwade’ bedoelingen worden overschreden. Er zullen dus daders zijn die willens en wetens misbruik maken van anderen, terwijl er ook daders zijn die deze intentie niet hebben. Veel responden-ten die we hebben gesproken geven ook aan dat het achteraf bespreken van het misbruikge-voel een belangrijk element is bij de verwerking van de ervaring. Als de dader daar geen ruimte toe biedt, dan blijkt het vaak meer als echt misbruik te voelen.

Een deel van het misbruik zit dus in een soort schemergebied. De ene partij ervaart het, soms in retrospectief, als misbruik, maar geeft dit niet of onvoldoende te kennen in de situatie zelf. Dit lijkt voor een deel ook inherent aan het D/s spel; de sub wil immers de pijn/vernedering kunnen incasseren. Een respondent (sub) legt het als volgt uit:

Je wilt heel graag je Dominant trots maken. “Als ik nu mijn stopwoord gebruik dan faal ik.” Je kan over je grenzen gaan, omdat je iemand niet tekort wil doen, terwijl diegene daar misschien helemaal niet zo over denkt. Dat willen ‘pleasen’ is bij sommige subs heel groot. Dan is er het risico dat je net een stapje verder gaat dan dat je zou moeten gaan. Maar aan de andere kant denk ik zeker dat er in de scene zo ontzettend veel aandacht voor de kwetsbare positie van de sub is, dat ik wel eens denk dat het als Dominant nog moeilijker is. Daar wordt niet over ge-praat. En als Dominant heb je ook zo je grenzen.(R02 Vrouw, 21-25 jaar)

Ondanks de complexiteit van ervaren misbruik bij BDSM zijn er toch wel diverse rode draden in de gesprekken die we hebben gevoerd over de oorzaken van misbruik. Of misschien is het beter te spreken van omstandigheden waarbinnen misbruik kan ontstaan. We bespreken deze oorzaken/omstandigheden een voor een.

Onervarenheid

Onervarenheid kan op verschillende manieren bijdragen aan misbruik. Zo kan het leiden tot onhandigheid of misverstanden, zoals in het volgende voorbeeld.

Bij beginnende BDSM’ers die onvoldoende ervaring hebben, kunnen wel eens misverstanden optreden waardoor er misstanden ontstaan. Dat gaat dan over een verwachtingspatroon waaraan aan beide kanten niet wordt voldaan. En nu ga ik iets vreemds zeggen: ik ken meer Dominanten die emotioneel zijn beschadigd, dan de onderdanigen die de zogenaamde kwetsbare positie heb-ben. Zo’n onderdanige kan bijvoorbeeld ongeduldig worden, als ie te lang aarzelt (met slaan bijvoorbeeld). Zo’n Dominant kan daar behoorlijk emotioneel schade van oplopen. (E04)

De meeste mensen lopen een tijd rond met hun BDSM-gevoelens alvorens ze deze daadwer-kelijk in praktijk brengen. Vaak hebben ze – zeker in het internettijdperk – er al van alles over gelezen. Als dan eenmaal het besluit is genomen ‘naar buiten te treden’ blijkt er nog wel eens sprake van een zekere gretigheid om van alles direct mee te willen maken waarbij het risico bestaat dat de persoon in kwestie dan wat te hard van stapel loopt.

79

Ook kan het zo zijn dat debutanten iets op de mouw wordt gespeld over ‘hoe het hoort’ en daarmee over een grens worden geduwd die ze eigenlijk niet over willen gaan of waar ze nog niet aan toe zijn, zoals in het volgende voorbeeld.

Waar ik wel een risico zie, is met name bij mensen die heel nieuw in de scene zijn. Dat kunnen hele jonge mensen zijn maar ook mensen van veertig. Deze laatste misschien nog wel erger. Die hebben vaak al jarenlang fantasieën gehad en met hun gevoelens geworsteld, die komen dan in een keer in de scene, er gaat een wereld voor ze open en ze hebben dan een ‘ik wil alles en ik wil het nu’ gevoel. (....) Ik ken een meisje die in haar eerste SM-relatie over haar grenzen ge-pusht werd, met van ‘ja zo hoort het nou eenmaal’. Sommige mensen geloven dat en gaan daar dan in mee. (E08)

Psychische problematiek

Het onderzoek van Wismeijer & Van Assen (2013) laat zien dat BDSM’ers over een gezonder psychologisch profiel beschikken dan personen uit de controlegroep. Dit is gemeten aan de hand van het zogenaamde five factor model voor het meten van persoonlijkheid. Deze factor-en (the Big Five) zijn: Neuroticism, Extraversion, Opfactor-enness to Experifactor-ence, Agreeablfactor-eness,

and Conscientiousness. De BDSM’ers zijn geworven via BDSMzaken en de controlegroep

via een ander online onderzoek. Wismeijer & Van Assen geven aan dat er sprake kan zijn van vertekening in de resultaten door deze wijze van respondentwerving (selection bias). Zo be-staat de controlegroep voor 70 procent uit vrouwen en 30 procent uit mannen, terwijl dit voor de BDSM-respondentengroep ongeveer fifty-fifty is.

De onderzoeksresultaten van Wismeijer & Van Assen – dat BDSM’ers een gezonder psycho-logisch profiel hebben dan anderen in onze samenleving – komt niet overeen met de visie van sommige respondenten die wij hebben gesproken. Zij zijn van mening dat er juist relatief veel mensen met psychische problematiek zich begeven in de wereld van BDSM.

Er lopen heel veel mensen met een autismeverwante stoornis in de scene rond. Dat is wel het manco binnen de scene. Op het moment dat je de mensen tegenkomt die een stoornis hebben; die vinden heel snel onderdak binnen de scene. Dus stoornissen in het autismespectrum: héél veel subs. Borderline: héél veel subs. Dan gaat het héél vaak mis, als die stoornis aanwezig is. Het gaat heel vaak mis op het moment dat mensen een spel spelen, en een sub tegenkomen met een stoornis. Dat hoeft niet meteen heel heftig te zijn. Op het moment dat je zo iemand tegen-komt en je hebt geen idee, dan gaat het zo gruwelijk mis. Alleen ik denk dat het in de vanilla wereld ook mis was gegaan, alleen komt het zonder het label BDSM niet zo erg in het nieuws. (R04 Man, 51-55 jaar)

Ik weet dat Marijke (de psychologe Marijke Vonk heeft een weblog) wel eens post over onder-zoeken en zij zegt dat BDSM’ers niet vaker een stoornis hebben dan niet BDSM’ers. Dus dan zal dat wel zo zijn. Maar ik ken wel heel veel autisten in de scene. Ik ben zelf autistisch. En het is wel logisch, want het is heel erg duidelijk. Het is heel expliciet en duidelijk wie de verant-woordelijkheid heeft en alles wordt van tevoren doorgesproken en afgesproken. Heel veel din-gen die in vanillarelaties impliciet zijn, worden nu expliciet gemaakt. Misschien ook dat ik prikkels anders verwerk en ik daardoor pijn lekker vind. (R05 Vrouw, 21-25 jaar)

80

De algemene mening is dat een psychiatrische stoornis tot problemen kan leiden als er niet goed mee wordt omgegaan en dat de kans dat iemand met een stoornis tegen misbruik aan-loopt groter is dan voor iemand die stevig in zijn schoenen staat; een constatering die natuur-lijk niet alleen geldt voor de wereld van BDSM, maar in het algemeen opgeld doet. Sommige respondenten zijn daarom van mening dat BDSM-beoefening niet is weggelegd voor mensen met psychiatrische problemen. Zonder dat we dat cijfermatig kunnen onderbouwen, lijkt het er wel op dat degenen met een dominante rol bij BDSM hierover explicieter zijn dan degenen met een submissieve rol. Een van onze gesprekspartners heeft hier een uitgesproken mening over. Zijn betoog hierover luidt als volgt:

Ik heb sowieso een kindje dood aan iedereen binnen de BDSM die bij de GGZ loopt en medica-tie gebruikt. Heel simpel: als jij het normale leven al niet aan kan, zonder dat je pilletjes moet slikken, hoe wil je dan met de geest van een ander gaan spelen, terwijl je eigen geest niet in orde is. Dat is keihard, maar zowel voor onderdanigen als Dominanten; op het moment dat je eigen geest niet klopt en je hebt pilletjes nodig om op een normale manier in het leven te staan, hoe kun je dan met een zweep iemand staan te slaan en zeggen ‘ik weet precies waar ik mee bezig ben?’ Dat kán niet! Dat gaat niet, je kan niet stomdronken iemand gaan slaan dus je kan ook niet met ritalin of oxazepam of diazepam of wat dan ook je moet slikken, kan je toch niet mensen gaan lopen slaan!? Als je geestelijk niet in orde bent heb je niks in het wereldje te zoeken. Klaar. (R03 Man, 51-55 jaar)

Rotte appels

Zoals gezegd kan misbruik bij BDSM ontstaan zonder dat er sprake is van opzet; onervaren-heid of kwetsbaaronervaren-heid kunnen ongewild tot misbruik leiden. Er zijn echter ook situaties waar-bij misbruik min of meer bewust plaatsvindt of waarwaar-bij de dader geheel niet open staat voor het idee dat er sprake zou kunnen zijn van misbruik; suggesties in die richting worden weg-gewuifd. Er zijn ook daders die beterschap beloven om vervolgens op dezelfde voet verder te gaan. Er is dus wel een gradatie in de mate waarin de dader zonder mededogen misbruik maakt van het slachtoffer. In de gesprekken die we hebben gevoerd, wordt in dit verband meestal verwezen naar de ‘rotte appels’ in de BDSM-mand. Die komen overal voor en zeker niet vaker bij BDSM dan in de ‘reguliere’ wereld, aldus menig respondent. In het onderstaan-de citaat legt een respononderstaan-dent een link tussen BDSM als onderstaan-dekmantel voor seksueel misbruik en het maatschappelijk taboe dat heerst rond BDSM. Volgens deze respondent leidt dit taboe ertoe dat een deel van de BDSM-contacten zich in een schemergebied afspeelt, waardoor de kans dat een slachtoffer naar de politie stapt niet groot is; de speelruimte voor misbruikers wordt op deze manier groter.

De BDSM-wereld is niet uniek in gevaren die op de loer kunnen liggen. Je moet heel nuchter blijven en proberen eventuele gevaren wel te zien. Dan is bij BDSM het gevaar dat er iemand is die zichzelf Dominant noemt, een meisje scoort, die vervolgens vastbindt, een flinke beurt geeft, klaarkomt, en hem vervolgens smeert. Dan heb je inderdaad kans dat je een beschadigd iemand achterlaat. Of dat nu fysiek of een geestelijke beschadiging is. Daar zit een bepaald risico in. Maar het probleem, het risico wordt nog groter gemaakt door de manier waarop de maatschap-pij, en de overheid tegen BDSM aankijkt. (E04)

81

Grooming onder het mom van BDSM komt voor, aldus sommige respondenten, maar in wel-ke mate, is (vooralsnog) een blinde vlek. Ook zouden pedoseksuelen zich soms aan de rafel-rand van de BDSM-scene bewegen. We hebben in ieder geval een respondent gesproken, die moderator is van een website met een BDSM-chatroom en hij meldt dat er

“

mensen zijn die graag wat met kinderen willen; mensen die pedofiele behoeften hebben.”

4.5 Belangrijkste bevindingen

Waar mensen (seksuele) relaties met elkaar aangaan, kan sprake zijn van misbruik; zo ook bij BDSM-relaties. De overheersende mening van experts en BDSM’ers zelf over de omvang van misbruik bij BDSM-relaties is dat dit minder vaak voorkomt dan bij reguliere relaties. De verklaring hiervoor wordt vooral gezocht bij het vooraf doorspreken van wensen en grenzen bij BDSM en de sterke sociale controle binnen de scene.

Misbruik bij BDSM wordt veelal getypeerd als een consentoverschrijding. Er worden grenzen overschreden – dit kunnen fysieke, mentale en/of seksuele grenzen zijn – zonder instemming van beide partijen. Deze consentoverschrijdingen kunnen een eenmalig karakter hebben, maar kunnen binnen een relatie ook meer structureel spelen. Het gevoel van misbruik komt soms pas achteraf, in retrospectief, naar voren. Er wordt in dit verband tevens gewezen op het fe-nomeen van valse beschuldigingen. Misbruik bij BDSM onderscheidt zich feitelijk niet we-zenlijk van misbruik bij andere (seksuele) relaties. Een belangrijk verschil is echter dat het voor een buitenstaander al snel misbruik lijkt, omdat de handelingen binnen het BDSM-spel normaliter als misbruik worden bestempeld. Om de situatie te kunnen duiden, moet er inzicht zijn in het fenomeen BDSM en moet duidelijk zijn dat er sprake is van wederzijdse instem-ming.

Binnen BDSM wordt bewust gespeeld met misbruikelementen. Het ‘spelen met vuur’ gaat soms mis; er worden drie omstandigheden genoemd waarbij de kans dat het mis gaat groter wordt. Ten eerste wordt dan gewezen op het aspect van onervarenheid. Het ontdekken van een seksuele identiteit is lastig en dat geldt ook – en misschien wel in versterkte mate – voor BDSM’ers. ‘Wat wil ik wel’, ‘wat wil ik niet’, ‘waar liggen mijn grenzen’, zijn vragen die soms moeilijk zijn te beantwoorden voor beginnende BDSM’ers en de kans dat een meer er-varen partner daar (on)bewust misbruik van maakt is reëel.

Ten tweede wordt door een deel van de respondenten ervaren dat er mensen in de wereld van BDSM rondlopen met psychische problemen; verhoudingsgewijs misschien wel meer dan in de samenleving als geheel. Er zijn seksuologen die wijzen op de mogelijke helende werking van BDSM voor het verwerken van trauma’s, maar het lijkt er op dat BDSM’ers met psychi-sche problemen een verhoogde kans op misbruik hebben, omdat ze niet altijd hun eigen gren-zen (her)kennen.

Tot slot zijn er geluiden dat – niet zozeer binnen de reguliere scene, maar meer in de periferie – er mannen zijn die onder de vlag van BDSM op zoek zijn naar (jonge) vrouwen en deze

82

vervolgens misbruiken. Dit fenomeen komt ook voor in de reguliere datingwereld, maar het maatschappelijk taboe op BDSM lijkt de kans op dergelijke praktijken te vergroten.

83

In document Aan handen en voeten gebonden (pagina 78-84)