Gebrek aan gespecialiseerde vrijwillige hulpverlening

Het spreekt voor zich dat het bestaan van bovengenoemde meldpunten en organisaties die zich ontfermen over slachtoffers van seksueel misbruik en geweld zinvol en van groot belang is. Ook voor daders van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn er binnen het forensische veld hulpverleningsvoorstellen voorhanden, zoals de projecten HSD,95 I.T.E.R.,96 LDSG97 en Fides.98 Deze alternatieve gerechtelijke maatregelen leggen de focus op inzicht in de achter-liggende problematieken en het ontwikkelen van adequate oplossingsstrategieën om recidive tegen te gaan. Voor mensen met een vrijwillige hulpvraag rond van de norm afwijkende sek-suele verlangens, bijvoorbeeld BDSM, blijkt het echter niet evident om de gepaste bijstand te vinden. Vrijwillige eerstelijnshulp zoals de Centra voor Algemeen Welzijnswerk en tweede-lijnshulp zoals de Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg zijn hiermee niet vertrouwd, en kampen bovendien met wachtlijsten die kunnen oplopen tot een jaar. Ook zelfstandige psy-chiaters, seksuologen of psychologen die zich na hun studie verder verdiept hebben in dit thema blijken niet talrijk te zijn en psychotherapie wordt vooralsnog niet terugbetaald door het Rijksinstituut voor ziekte- en invaliditeitsverzekering (RIZIV).99

De psychische klachten die rechtstreeks gelinkt kunnen worden aan iemands BDSM-voorkeur hebben voornamelijk te maken met het proces van de ontdekking en aanvaarding van de gevoelens en –gedachten, alsook met vragen over de absolute grens van de BDSM-gedragingen die voor sommigen kunnen neigen naar een verslaving, en ten slotte met de af-keuring van BDSM door de omgeving (Seeuws, 2013). Ondanks het feit dat men in Vlaande-ren ook positieve reacties van vrienden en familie rapporteert, leeft het idee dat buitenstaan-ders negatief kijken naar BDSM. Men beroept zich hiervoor op de commotie rond BDSM-gerelateerde berichtgeving in de media en op eigen ervaringen na een outing tegenover part-ners of zorgverstrekkers. Onderdanige O. vatte haar ervaringen met hulpverlening en BDSM in Vlaanderen als volgt samen:

91 www.alias-bru.be 92 www.gaphro.be 93 http://users.skynet.be/pasop 94 www.sensoa.be en www.seksualiteit.be/hulp/hulp-en-info-over-seksueel-misbruik 95 www.caw.be/hulpverlening-aan-seksueel-delinquenten 96 www.iter-hulp.be 97 www.caw.be/leerproject-daders-seksueel-geweld 98 www.cggprisma.be/php/daderhulp.php

99 Dankzij een nieuw wetsvoorstel zullen op uiterlijk 1 januari 2016 alle universitaire psychologen en psychotherapeuten in België erkend moeten zijn. Vanaf dan zal psychotherapie ook terugbetaald wor-den door het RIZIV (Amkreutz, 2013). Meer informatie op www.riziv.be.

155

Ja, ik heb hulpverleners op de hoogte gesteld, met wisselend succes. Een wou er een diagnose aan koppelen, een wou het er niet over hebben en een stimuleerde me om ermee aan de slag te gaan.

Masochist en fetisjist P. zocht omwille van sociale angst hulp bij een gedragstherapeute:

Ik ben een keer geweest, zij heeft ‘masochisme’ gehoord en gezegd ‘Sorry, ik kan voor u niets doen. Als je je masochisme psychoanalytisch wilt doorwerken moet je naar een psychoanalyti-cus gaan.’ (…) Vervolgens ben ik naar iemand anders geweest, waar het op hetzelfde is uitge-draaid. Voor mijn psychische klachten is dat masochisme echt een probleem, omdat men er niet mee om kan en meteen weer doorverwijst.

Vanwege soortgelijke ervaringen zoekt men soms geen ondersteuning meer, ondanks het be-staan van een duidelijk afgebakende hulpvraag. Zelfs al heeft die niet rechtstreeks te maken met de BDSM-voorkeur. Thema’s zoals relaties, hoogsensitiviteit, trauma, religie, enzovoort, kunnen er namelijk mee verweven zijn, waardoor BDSM vroeg of laat toch ter sprake komt in de behandeling. De angst voor de afkeuring van de ander haalt het dan van de nood aan hulp. Volgende auteurs achten die twijfels gegrond. Kolmes, Stock & Moser maten in 2006 thera-peutbias bij BDSM’ers die therapie zochten. Ook psychotherapeuten in het onderzoek van Ford & Hendrick (2003) rapporteerden dat ze zich niet op hun gemak voelden wanneer ze werkten met cliënten die aan sadomasochisme doen. Yost (2010) besloot dat men liefhebbers van BDSM ook binnen het gezondheidssysteem soms ten onrechte percipieert als psycholo-gisch beschadigde of gevaarlijke mensen. Zowel oudere als recente studies suggereren noch-tans dat aan BDSM doen niet noodzakelijk een uitdrukking is van een onderliggende psycho-pathologie (Gosselin & Wilson, 1980; Moser, 1999; Richters et al., 2008; Cowan, 2012; in Wismeijer & Van Assen, 2013). Toch worden sadomasochisme, fetisjisme en transvestitisme ook in het hoofdstuk ‘parafiele stoornissen’ van de nieuwste Diagnostic and statistical

manu-al of mentmanu-al disorders, kortweg DSM-5 (APA, 2013), opgesomd naast de exhibitionistische

stoornis, frotteuristische stoornis, pedofiele stoornis en voyeuristische stoornis. Men ervaart dit als stigmatiserend en maakt vaak de vergelijking met homoseksualiteit, die pas in 1980 uit de DSM-III verdween. Binnen het vrijwillige hulpverleningscircuit komt het erop aan om BDSM zoals het door de beoefenaars daarvan beleefd wordt, niet a priori gelijk te stellen aan deze in de DSM-5 weergegeven ziektebeelden. Op die manier wordt de drempel verlaagd om naar aanleiding van zowel een kleine problematiek als een noodsituatie de stap te zetten naar de arts, psychiater, psycholoog of andere instanties.

Bibliografie

Amkreutz, R. (05 november 2013). Psycholoog wordt voortaan terugbetaald. De Morgen. Antwerpen, 30 september 1997 (arrest-Aurousseau)

American Psychiatric Association (2013). Paraphilic Disorders. Verkregen op 28/04/2014 van www.dsm5.org

Cowan, S. (2012). To buy or not to buy? Vulnerability and the criminalization of commercial BDSM. Feminist Legal Studies, 20, 263-279.

156

De Nauw, A.(1999). Les conditions générales de la sanction, noot bij Cass. 6 januari 1998, R.D.P.C.1999,573-579.

De Wit, J. (13 maart 2009). SM-rechter: de juridische waarheid achter de film. Gazet Van Antwerpen. Federoff, J. P. (2008). Sadism, sadomasochism, sex, and violence. The Canadian Journal of

Psychia-try, 53 (10), 637-646.

Ford, M.P., Hendrick, S.S. (2003). Therapists’ sexual values for self and clients: Implications for prac-tice and training. Professional Psychology: Research and Pracprac-tice, 34, 80-87.Gent, 23 september 1997, Algemeen Juridisch Tijdschrift, 1997-98, 263-266.

Gosselin, C., Wilson, G.D. (1980). Sexual variations: Fetishism, sadomasochism, and transvestism. New York: Simon & Schuster, 191p.

Gutwirth, S. & De Hert, P. (1998). Privacy, seksuele vrijheid en sadomasochisme. Panopticon, 4, 279-286.

Gutwirth, S. & De Hert, P. (2005). De seks is hard maar seks (dura sex sed sex). Het arrest K.A. en A.D. tegen België. Panopticon, 3, 1-14.

Gutwirth, S. & De Hert, P. (3 maart 2009). Seksueel masochisme is een mensenrecht. De Morgen, 12-12.

Kolmes, K., Stock, W., Moser, C. (2006). Investigating bias in psychotherapy with BDSM clients. Journal of Homosexuality, 50, 301-324.

Leknes S., Tracey, I. (2008). A common neurobiology for pain and pleasure. Nature Reviews Neuro-science, 9, 314-320.

Moser, C. (1999). When is an unusual sexual interest a mental disorder? Archives of Sexual Behavior, 38, 323-5.

Newmahr, S. (2008). Becoming a Sadomasochist: Integrating Self and Other in Ethnographic Analy-sis. Journal of Contemporary Ethnography, 37, 619-641.

Newmahr, S. (2010). Rethinking kink: sadomasochism as serious leisure. Qualitative Sociology, 33, 313-331.

Richters, J., De Visser, R.O., Rissel, C.E., Grulich, A.E., Smith, A.M.A. (2008). Demographic and psychosocial features of participants in bondage and discipline, “sadomasochism” or dominance and submission (BDSM): Data from a national survey. Journal of Sexua Medicine, 5, 1660-1688. Seeuws, J. (2013). Meer dan vijftig tinten. Een exploratieve studie naar BDSM in Vlaanderen. Gent,

112p.

Sottiaux, S. (1999). Sadomasochisme: het recht op privacy voorbij. Ethiek en Maatschappij, 3, 97-116. Sottiaux, S. (9 maart 2005). Straatsburg beschermt sadomasochisme. Juristenkrant, 105, p12.

Taylor, G. W., Ussher, J. M. (2001). Making sense of S&M: a discourse analytic account. Sexualities, 4, 293-314.

Van de Wouwer, A. (2011). Sadomasochisme: normaal of deviant. Gent, 88p.

Visser, D. (1986). Met genoegen minder nemen: Aspecten van sado-masochisme. Baarn, Anthos, 190p.

Weiss, S. (1998). Book review of The development and treatment of sadomasochism, Novick, J., Novick, K.K. (1996). Psychoanalytic Psychology, 15 (1), 168-171.

Weiss, M. D. (2006). Working at play: BDSM sexuality in the San Francisco Bay area. Anthropologi-ca, 8, 229–245.

Weiss, M.D. (2006). Mainstreaming kink: The politics of BDSM representation in U.S. popular media. Journal of Homosexuality, 50, 103-131.

157

Wismeijer, A. A. J., Van Assen, M.A.L.M. (2013). Psychological Characteristics of BDSM Practition-ers. Journal of Sexual Medicine (in press).

Yost, M. R. (2010). Development and validation of the attitudes about sadomasochism scale. Journal of Sex Research, 47 (1), 79-91.

158

II Outlines of the social, cultural and legal

aspects of BDSM in Germany

Norbert Elb100