Omvang van misbruik

Hoewel enkele BDSM’ers beweren dat er geen misbruik plaatsvindt bij BDSM, is een fre-quenter verwoorde visie dat misbruik zeker voorkomt, maar niet vaker of zelfs minder dan in de reguliere (vanilla) wereld. Degenen die geen misbruik zien, maken veelal gebruik van een (cirkel)- redenering, BDSM is immers gebaseerd op wederzijdse instemming, bij misbruik is er geen sprake van instemming, ergo: indien er sprake is van misbruik kan het nooit BDSM betreffen. Afgezien van de vraag of misbruik niet plaats kan vinden, ondanks dat het met

we-72

derzijdse instemming plaatsvindt, is het vooral een woordenspel waarmee het misbruik niet verdwijnt. Of, zoals een van onze gesprekspartners het verwoordt:

Het punt met consent violations is dat we ze in de scene ook een beetje weg definiëren. In feite zeggen we al heel snel; als er geen consent was, dan was het geen BDSM. Want BDSM is een consensuele activiteit. (E08)

Wanneer in het algemeen naar misbruik bij BDSM wordt gevraagd, is de reactie overwegend dat het voorkomt, maar dat misbruik ook voorkomt in de vanillawereld. De meesten voegen daar aan toe dat de kans op misbruik juist kleiner is in de BDSM-wereld door de grotere soci-ale controle. In de websurvey32 is ruimte geboden om een aan- of opmerking te maken en een deel van deze opmerkingen heeft hier betrekking op. We geven twee voorbeelden:

Deze enquête richt zich op misbruik zoals dat niet bedoeld is binnen het kader van een BDSM ontmoeting. Uiteraard worden er in de BDSM wereld strafbare feiten gepleegd. Maar zou dit vaker gebeuren dan bij reguliere (seksuele) contacten? De BDSM wereld is een sociaal netwerk. Men kent elkaar, er is sociale controle, men wisselt technieken en ideeën uit, men wijst elkaar op mogelijke gevaren en gaat vrij bewust om met de gecreëerde machtsongelijkheid. Het 'mis-bruik' binnen BDSM is gekanaliseerd en misschien is er juist daardoor wel minder aan-drang/behoefte/neiging tot misbruik in strafbare zin. (Man, 61-65 jaar)

Mijn ervaring is dat ik me vaker bedreigd heb gevoeld in niet-BDSM settings dan in BDSM-settings. Op een BDSM-feestje kan ik half-bloot of bloot rondlopen, zonder dat ik bang hoef te zijn dat iemand aan me zit als ik dat niet wil. In veel ‘gewone’ cafés en discotheken waar ik ge-heel gekleed rondloop, is dat bepaald niet het geval. En als er al iets aan de hand zou zijn, weet ik dat de rest van de mensen op het feest me zouden helpen. (Vrouw, 41-45 jaar)

In de websurvey hebben we ook een aantal stellingen rond het thema misbruik voorgelegd. Zo hebben we de mening gepeild rond de vraag of misbruik vaker of juist minder vaak voorkomt binnen BDSM-relaties in vergelijking met ‘reguliere’ relaties (zie bijlage 2 voor de exacte vraagstelling). Slechts 15 procent van de respondenten is het eens met de stelling dat misbruik vaker voorkomt in de wereld van BDSM; 75 procent is het echter eens met de stelling dat misbruik minder vaak aan de orde is in de BDSM-wereld. Dit betekent dat 10 procent van de respondenten van mening is, dat er weinig verschil is in omvang van misbruik bij BDSM ten opzichte van ‘normale’ relaties (zie figuur 4.1).

We hebben tevens onderzocht in hoeverre deze algemene mening samenhangt met een aantal kenmerken van de respondenten. Zo hebben we gekeken naar sekse, leeftijd, BDSM-debuutleeftijd, BDSM-rol en of de respondent zelf een misbruikervaring heeft gemeld in de survey. Figuur 4.1 laat zien dat er wel sprake is van enige fluctuatie, maar het beeld is niet wezenlijk anders bij een opdeling naar achtergrondkenmerken. Wel zien we dat mannen en Dominanten (wat ook voornamelijk mannen zijn) minder vaak een ‘neutrale’ positie innemen (niet meer, maar ook niet minder misbruik). Het enige kenmerk waar wel sprake is van een

73

significant verschil is een misbruikervaring.33 Respondenten die wel een misbruikervaring hebben gemeld, zijn vaker van mening dat de kans op misbruik bij BDSM groter dan wel ge-lijk is aan de kans op misbruik bij ‘gewone’ relaties.

Bron: websurvey (n=597)

Bij doorvragen op het thema misbruik maken veel gesprekspartners onderscheid tussen wat er in de scene gebeurt en wat daarbuiten plaatsvindt. De meesten zijn van mening dat de scene in belangrijke mate zorgt voor bescherming tegen misbruik. De gedachtegang is dat de meeste BDSM’ers elkaar kennen, de sociale controle sterk is en dat personen met verkeerde bedoe-lingen relatief snel worden gedetecteerd en dan in de regel met stille trom verdwijnen. Een van de respondenten verwoordt het als volgt:

Binnen de Fetlife community is de kans op misbruik absoluut kleiner. Het is moeilijker om dan wel misbruik te plegen dan wel misbruikt te worden op het moment dat je deel uit maakt van een groep mensen die je kent. Mensen die al wat langer rond lopen en op zoek zijn naar een dominant of een sub, daar helpt de hele community mee. Juist in dat kader is er heel veel sociale controle. In de goede zin van het woord is die echt aanwezig. Als een van mijn vrienden met een onbekende een date heeft, zijn er meteen tien mensen die weten waar ze is en wanneer. Het is echt gewoon een hele sociale knuffel-community waar SM de gemeenschappelijke noemer is. (R01 Vrouw, 30-35 jaar)

Dit enthousiasme over de sociale controle van de scene wordt overigens niet door iedereen gedeeld. Hoewel verhalen over een goed functionerende sociale controle wel overheersen, hebben we ook respondenten gesproken die kritische kanttekeningen maken bij het

33 Getoetst met behulp van de X2-toets: X2 = 21,897; df = 2; p < 0,01

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% Misbruikt gevoeld Geen misbruik Dom Sub Switch Debuut jong Debuut ouder Leeftijd jong Leeftijd ouder Man Vrouw Alle respondenten

Figuur 4.1 Kans op misbruik bij BDSM

74

ren van de scene, zoals het buitensluiten van leden die het ‘glansbeeld’ van de scene aantas-ten. Een respondent zegt er het volgende over:

De scene lijkt vanaf de buitenkant heel gezond. Ik klink misschien heel negatief, dat is niet de bedoeling. Dat er een goede sociale controle in de scene zou zijn, is absoluut niet mijn ervaring. Met name omdat er zo weinig openheid wordt gegeven over dingen die fout gaan. Er zit echt een taboe op. Je plaatst mensen in een lastige positie. Het bedreigt de groepsdynamiek. Je ziet vaker dat de misbruiker ingesloten wordt in de groep en degene die aan de bel trekt, is degene die uit de groep gewerkt wordt, want die bedreigt de stabiliteit van de groep. En dat zal vast in elke groep gebeuren, niet alleen de SM scene. (R14 Vrouw, 41-45 jaar)

Ondanks dat er her en der een kritische opmerking wordt gemaakt over de scene – en dat geldt zowel voor de heteroseksuele als homoseksuele scenes – zijn de gesprekspartners (zowel ex-perts als BDSM’ers) het er over eens dat de kans op misbruik het grootst is in de periferie; bij afspraken die via dubieuze chatsites buiten de scene om worden gemaakt. Dit zijn echter tege-lijkertijd meningen die nauwelijks met voorbeelden worden gestaafd. De voorbeelden die wij kennen, waar we in het volgende hoofdstuk uitgebreid op terug zullen komen, vinden vooral plaats bij mensen die zich wel in de scene begeven. Dat is ook wel logisch, want we hebben immers respondenten geworven binnen de scene. Wat er zich daarbuiten afspeelt, blijft dus min of meer een blinde vlek.

We zijn op BDSMzaken een discussie tegengekomen over het al dan niet bestaan van geslo-ten, sekteachtige BDSM-groepen. Aanleiding voor deze discussie is de uitspraak van een exitcounselor, dat “er in de BDSM gesloten groepen zijn, die in hun doen en laten als twee druppels water lijken op destructieve sektes. (...) In mijn praktijk ontmoet ik vaker slachtof-fers van zo´n gesloten BDSM-systeem en ouders, die zich zorgen maken over hun jonge zoon of dochter in een BDSM cultuur.”34 De deelnemers aan de BDSMzaken forumdiscussie ‘Slachtoffer van BDSM: verzinsel of realiteit?’ weten, op één deelnemer na, geen melding te maken van gesloten groepen. Deze deelnemer noemt een bepaald ‘gilde’ als voorbeeld. De website van dit gilde leert, dat het inderdaad om een besloten groep gaat, in de zin dat lid-maatschap is vereist en dat niet iedereen zo maar lid kan worden. Wij kennen echter geen ge-luiden dat er misbruik plaats zou vinden in deze of andere gesloten groepen.