Factoren van invloed op misbruik

Op de website van SamariuM wordt aandacht besteed aan het onderwerp misbruik. Onder het kopje Fabeltjes wordt gesteld dat niet alleen beginners, maar ook meer ervaren BDSM’ers tegen misbruik aan kunnen lopen. Wel wordt gesteld dat het risico voor beginners misschien groter is, omdat hun kennis over wat wel/niet bij BDSM hoort doorgaans kleiner is.43 De stel-ling dat niet alleen beginners tegen misbruik kunnen aanlopen, onderschrijven we, maar de websurvey en de interviews laten zien dat onervarenheid wel een aspect is dat – vaak in retro-spectief – het misbruikrisico vergroot. De analyse van het profiel van misbruikte BDSM’ers (zie paragraaf 5.3) wijst uit dat degenen die als minderjarige de wereld van BDSM zijn bin-nengestapt een grotere kans op misbruik hebben. Dit suggereert dat onervarenheid een factor van belang is, maar tevens dat onervarenheid in combinatie met een jonge leeftijd een extra risico met zich meebrengt. Hier zouden we voorzichtig uit kunnen concluderen dat niet slechts een gebrek aan seksuele, maar ook relatief geringe levenservaring het risico op mis-bruik vergroot.

Het lijkt er op dat er soms bewust misbruik wordt gemaakt van onervarenheid van beginners; althans, gezien door de bril van degene die zich slachtoffer voelt. Sommige respondenten re-fereren daar kort aan in de websurvey, zoals “geen respect voor mijn onervarenheid”. Andere respondenten zijn daar iets uitvoeriger over, zoals in de volgende toelichting:

Ik was onbekend met de BDSM-wereld en dacht dat het zo hoorde, later ben ik gaan inzien dat ik over mijn eigen grenzen ging. Mijn partner was ervaren en ging alleen voor zijn eigen genoe-gen. (Vrouw, 41-45 jaar)

Dat er niet altijd sprake is van het bewust misbruiken van de situatie wordt geïllustreerd aan de hand van de volgende reactie op de vraag naar misbruik in de websurvey:

93

Het was naderhand dat ik mij misbruikt voelde, ik was zeer nieuw in de wereld van BDSM en wist niet waar mijn grenzen lagen. De persoon waarmee ik speelde heeft ook naderhand weer contact gezocht om over het incident te praten en dat ik duidelijk mijn grenzen moet aangeven en een stopwoord gebruiken, zodat dit niet meer zou voorkomen bij anderen waarmee ik in de toekomst zou gaan spelen. (Vrouw, 21-25 jaar)

Er zijn ook respondenten die zich achteraf misbruikt hebben gevoeld en het idee hebben dat hun partner gebruik heeft gemaakt van hun onervarenheid, maar helemaal zeker daarover zijn ze ook niet. Zo hebben we iemand geïnterviewd die vertelt dat ze naast haar eerste BDSM-relatie ook een ‘reguliere’ BDSM-relatie had en dat de afspraak met haar vanillavriend was, dat ze geen seks zou hebben met haar BDSM-partner. Die grens wordt op een gegeven moment niet gerespecteerd, maar het blijft voor de respondent twijfelachtig of dit nu wel of niet bewust was. Hoe dan ook, de ervaring heeft zijn sporen nagelaten in haar bewustzijn.

Ik was heel erg onder de indruk van hem, dus als hij me vroeg mijn grenzen aan te geven was ik daar sowieso niet zo duidelijk in. Het was allemaal heel verwarrend. Maar goed, ik mocht geen seks hebben en op een gegeven moment was ik vastgebonden en toen voelde hij aan me of ik nat was. En toen begon ik te huilen. Ik had ook een gag in mijn mond dus ik kon niet praten. Ik begon te huilen en toen heeft hij me losgemaakt en gevraagd wat er was. Ik zei dat hij de grens over was gegaan en toen zei hij iets van ‘dat wist ik niet’. Nu denk ik hij heeft het wel geweten. Ik denk dat hij gewoon graag seks wilde. Ik zal er wel nooit achter komen of het nou echt met opzet was of niet. Ik merk nu ook wel, als iemand me vastbindt, en ik heb geen seksuele interes-se in hem, dan twijfel ik wel even of ik me moet laten vastbinden. (....) Het is nu ongeveer drie jaar geleden. (R05 Vrouw, 21-25 jaar)

Een tweede factor die op de site van SamariuM wordt genoemd in relatie tot misbruik is de rol binnen het BDSM-spel. Vaak wordt gesteld, aldus de tekst op de website van SamariuM, dat misbruik alleen (vrouwelijke) onderdanigen overkomt, terwijl in de realiteit ook de Domi-nanten slachtoffer kunnen worden binnen een BDSM-relatie.

Als een Dominant weigert te doen wat een onderdanige wil, kan hij of zij te maken krijgen met extreme jaloezie, scheldpartijen, fysiek geweld, (emotionele) chantage en bedreigingen. Een onderdanige kan bijvoorbeeld dreigen om aan vanillafamilie en collega's van de Dominant te vertellen dat hij of zij aan BDSM doet. Ook kan de onderdanige dreigen de Dominant zwart te maken binnen de BDSM-wereld. Dat laatste is een krachtig dreigement omdat binnen de BDSM-wereld helaas nog altijd de neiging bestaat de onderdanige per definitie als slachtoffer en de Dominant per definitie als dader te zien. (Website SamariuM)44

De analyse van het profiel van misbruikte BDSM’ers (zie paragraaf 5.3) laat zien dat niet zo-zeer de rol bij BDSM van doorslaggevende betekenis is bij het misbruikrisico maar sekse.

44 We hebben een respondent (R08 Man, 41-45 jaar) geïnterviewd die dit aan den lijve heeft meege-maakt. Er worden brieven rondgestuurd naar mensen van de kerk (waar hij actief is), in de buurt en naar zijn werk. Er worden mails via Fetlife verstuurd. De boodschap is dat hij vrouwen stalkt en mis-handelt. Hij doet aangifte bij de politie van smaad. In hoofdstuk 8 komen we nader op terug op de vraag wat de politie met deze aangifte doet.

94

Vrouwen voelen zich vaker misbruikt dan mannen. Uit de nadere analyse van het misbruik blijkt dat dit met enige regelmaat gerelateerd is aan seksuele handelingen. Het aantal respon-denten met een dominante rol dat misbruik rapporteert in de websurvey is echter beperkt, maar het ondersteunt wel de stelling dat niet slechts personen met de submissieve rol misbruik kunnen ervaren. Een van de dominante respondenten zegt het als volgt:

Als Dom zat ik in een relatie waarin de sub dingen van mij vroeg waar ik (nog) niet aan toe was. Om er voor de sub te willen zijn stapte ik daarin zelf over mijn grenzen, maar het voelde voor mij achteraf toch als een vorm van misbruik. (Man, 51-55 jaar)

Het is echter wel zo dat – op basis van de websurvey – het merendeel van de misbruikverha-len afkomstig is van vrouwen met een submissieve rol. Zonder dat we nu hard die conclusie kunnen trekken, lijkt het er wel op dat zij het grootste risico lopen te worden misbruikt.

Een derde aspect – naast onervarenheid en rol/sekse – dat van invloed lijkt op het misbruikri-sico is een (gediagnostiseerde) psychische stoornis In paragraaf 4.4 hebben we al besproken dat naar de mening van menig respondent (onevenredig) veel mensen een psychische stoornis rondlopen in de wereld van BDSM. In de persoonlijke ervaringen met misbruik – zowel in de websurvey als in de interviews – speelt een psychiatrische diagnose echter geen prominente rol in de misbruikverhalen. Dit zou er op kunnen duiden dat een psychische stoornis toch niet echt een factor van belang is. Het zou ook zo kunnen zijn dat een stoornis geen prominente rol speelt in het hoofd van de respondent, maar toch van belang is zonder dat de persoon in kwes-tie zich daar bewust van is. Op basis van een enkel interview kunnen we het antwoord op deze vraag niet geven. Wel kunnen we vaststellen dat ongeveer de helft van de respondenten die we hebben geïnterviewd over hun misbruikervaringen te kennen geeft dat ze een psychiatri-sche diagnose hebben (gehad), zoals PTSS, autisme, ADHD en fetisjisme. Daarnaast zijn er respondenten die verhalen over depressiviteit en traumatische jeugdervaringen. Dit geeft de indruk dat een psychische stoornis het risico op een misbruikervaring vergroot.

5.6 Belangrijkste bevindingen

Twee op de drie BDSM’ers geven aan dat ze wel eens een consentoverschrijding hebben meegemaakt. Dit is echter gemeten aan de hand van een websurvey, waardoor het onduidelijk is of we dit gegeven als representatief mogen beschouwen voor alle BDSM’ers. Hiervan erva-ren ongeveer een op de drie deze consentoverschrijding als misbruik. De websurvey die we zelf hebben gehouden, met een groter aantal respondenten, geeft een vergelijkbaar resultaat. We meten een life time misbruik prevalentie van 23 procent bij BDSM; dit is van gelijke orde als de gevonden resultaten bij bevolkingsonderzoek naar life time seksueel misbruik.

De kans op misbruik bij BDSM is – op basis van de analyse van de websurvey resultaten – beduidend groter voor vrouwen dan voor mannen en groter voor minderjarige starters dan voor meerderjarige starters. De uitkomsten van de analyse ondersteunen niet direct de bevin-ding uit het vorige hoofdstuk, namelijk dat onervarenheid de kans op misbruik vergroot. Dit

95

kan echter te wijten zijn aan de vraagstelling. Er is immers niet expliciet gevraagd wanneer de respondent een misbruikervaring heeft opgelopen. Er is in de websurvey ook niet expliciet gevraagd of de respondent kampt(e) met een psychische stoornis, maar de interviews met res-pondenten met een misbruikervaring ondersteunen de gedachte dat dit aspect wel een rol speelt bij kans op misbruik.

Ervaren misbruik heeft in twee op de drie zaken te maken met het ongewenst overschrijden van grenzen. Hoewel niet alle respondenten duidelijk zijn over het punt welke grenzen dan precies zijn overschreden, geven de antwoorden van degenen die hier wel expliciet over zijn de indruk dat het hier vooral gaat om seksuele en psychische grenzen en minder om fysieke grenzen. De overige gevallen van misbruik hebben we getypeerd als relatie gerelateerd, zoals het schenden van vertrouwen, het vertellen van leugens of het onvoldoende schenken van aandacht.

96