Onbillijke voorwaarden

622. Door het stellen van onbillijke voorwaarden door de aanbieder met AMM kan het afnemen van

wholesalediensten door externe afnemers in hoge mate bemoeilijkt worden, of zelfs geheel onmogelijk gemaakt worden. Het stellen van onbillijke voorwaarden kan op zeer uiteenlopende manieren

plaatsvinden. Voorbeelden van onbillijke voorwaarden zijn het stellen van onredelijk hoge zekerheidsstellingen (bijvoorbeeld bij bankgaranties of vooruitbetalingen), het stellen van een

verplichting van een onredelijk hoge minimale afname, onredelijke beperkingen in reclame-uitingen of een verbod op het betwisten van rekeningen.

Analyse

623. KPN heeft de mogelijkheid om op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als

meervoudige gespreksdiensten dergelijke onbillijke voorwaarden te stellen bij het aanbod van de wholesale gespreksdiensten. Aanbieders van standalone diensten op de retailmarkten van vaste telefonie zijn afhankelijk van KPN voor de inkoop van wholesalebouwstenen (CPS+WLR) om deze diensten aan te bieden. Omdat er voor hen voor deze wholesalebouwstenen geen alternatieven zijn, zullen zij eerder geneigd zijn akkoord te gaan met door KPN gestelde voorwaarden, zelfs als deze onbillijk zijn. Dit heeft tot gevolg dat de mogelijkheden voor retailconcurrenten om gespreksopbouw- en toegangsdiensten af te nemen, wordt beperkt.

624. KPN heeft ook de prikkel om op voornoemde wholesalemarkten dergelijke onbillijke

voorwaarden te stellen. Het belang van KPN als verticaal geïntegreerde onderneming is in het algemeen niet gediend bij concurrentie dan wel een toename van de concurrentie op de retailmarkt. Door het stellen van onbillijke voorwaarden kan KPN bereiken dat die concurrentie niet dan wel moeilijker tot stand komt dan wel in stand blijft. Hiermee benadeelt KPN de externe afnemers ten opzichte van haar eigen retaildochter.

625. Het effect van het stellen van dergelijke onbillijke voorwaarden is dat de concurrenten van

KPN minder makkelijk de concurrentie met KPN kunnen aangaan, mogelijk zelfs uittreden dan wel niet of minder gemakkelijk kunnen toetreden tot de desbetreffende retailmarkt.

150 Conclusie

626. KPN heeft op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als meervoudige

gespreksdiensten de mogelijkheid en de prikkel om onbillijke voorwaarden te stellen waardoor de concurrenten van KPN minder makkelijk de concurrentie met KPN kunnen aangaan, mogelijk zelfs uittreden dan wel niet of minder gemakkelijk kunnen toetreden tot de desbetreffende retailmarkt.

8.3.1.5 Kwaliteitsdiscriminatie

627. Door te discrimineren op de kwaliteit van de geleverde diensten tussen externe afnemers en

eigen retaildochters kan de (verticaal geïntegreerde) aanbieder met AMM het externe afnemers bemoeilijken, of zelfs geheel onmogelijk maken om te concurreren op de relevante retailmarkten. Immers, indien de wholesaledienst die door externe partijen wordt afgenomen van een lagere kwaliteit is, zal ook de retaildienst die op basis van deze inferieure wholesalediensten wordt aangeboden van een lagere kwaliteit zijn. Hierdoor zullen eindgebruikers eerder gebruikmaken van de diensten van de aanbieder met AMM.

Analyse

628. KPN heeft de mogelijkheid om op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als

meervoudige gespreksdiensten te discrimineren op kwaliteit. Belangrijke kwaliteitsaspecten zijn beschikbaarheid en de geboden service. In termen van de gespreksopbouwdienst kan het

bijvoorbeeld gaan om het percentage geslaagde oproepen of de tijd die nodig is voor het tot stand brengen van een gesprek.

629. Door prioriteit te geven aan het telefoonverkeer gegenereerd door haar eigen eindgebruikers,

zou KPN het aantal geslaagde oproepen van de eindgebruikers van haar concurrenten kunnen verlagen. Ook kan KPN bijvoorbeeld discrimineren in de hersteltijd bij storingen en op geboden service bij afgenomen diensten. KPN heeft ook de prikkel om te discrimineren op kwaliteit. Het belang van KPN als verticaal geïntegreerde onderneming is in het algemeen niet gediend bij concurrentie dan wel een toename van concurrentie op de retailmarkt.

630. Kwaliteitsdiscriminatie kan tot gevolg hebben dat concurrenten op de retailmarkten voor vaste

telefonie minder makkelijk de concurrentie met KPN kunnen aangaan, mogelijk zelfs uittreden dan wel niet of minder gemakkelijk kunnen toetreden tot de desbetreffende retailmarkt.

Conclusie

631. KPN heeft op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als meervoudige

gespreksdiensten de mogelijkheid en de prikkel om te discrimineren op kwaliteit hetgeen tot gevolg kan hebben dat concurrenten op de retailmarkten vooor vaste telefonie minder makkelijk de concurrentie met KPN kunnen aangaan, mogelijk zelfs uittreden dan wel niet of minder gemakkelijk kunnen toetreden tot de desbetreffende retailmarkt.

151 8.3.1.6 Strategisch productontwerp

632. Een gedraging die de aanbieder met AMM kan toepassen om toegang te frustreren en externe

afnemers te benadelen ten opzichte van zijn eigen retaildochters is het strategisch ontwerpen van zijn wholesaledienstverlening. Dit betekent dat de aanbieder met AMM zijn netwerk en wholesalediensten zodanig ontwerpt dat externe partijen niet of uitsluitend tegen zeer hoge kosten of na lange tijd gebruik kunnen maken van de dienstverlening. Voorbeelden van het strategisch ontwerpen van diensten zijn het zodanig ontwerpen van het netwerk dat het direct interconnecteren onmogelijk is of uitsluitend tegen zeer hoge kosten kan plaatsvinden (bijvoorbeeld niet-gestandaardiseerde of niet internationaal erkende interconnectieprotocollen), of het zodanig ontwerpen van wholesalediensten dat deze niet of slechts beperkt bruikbaar zijn voor concurrenten.

Analyse

633. KPN heeft op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als meervoudige

gespreksdiensten de mogelijkheid om haar netwerk en wholesalediensten zodanig te ontwerpen dat externe partijen niet of uitsluitend tegen zeer hoge kosten of na lange tijd gebruik kunnen maken van de dienstverlening. Een voorbeeld is het feit dat wholesaleafnemers om bepaalde producten te kunnen bestellen gebruik zullen moeten maken van informatie of systemen van KPN. KPN beheert en ontwerpt deze systemen en is dus ook in staat deze zo te ontwikkelen dat concurrenten moeilijk of slechts na lange tijd wholesale gespreksdiensten kunnen bestellen of afnemen.

634. Behalve de mogelijkheid heeft KPN op voornoemde wholesalemarkten ook de prikkel om haar

netwerk en wholesalediensten zodanig te ontwerpen dat het voor externe partijen onmogelijk of slechts tegen zeer hoge kosten of na lange tijd mogelijk is om gebruik te kunnen maken van de dienstverlening van KPN. Een voorbeeld hiervan is het eenzijdig opleggen van jaarcontracten aan zakelijke klanten waarbij de einddata verschillen per aansluiting. Dit levert voor klanten een drempel op om over te stappen in verband met de eindafrekening, hetgeen er voor concurrenten toe leidt dat zij meer moeite zullen hebben om klanten over te nemen. Als verticaal geïntegreerde onderneming heeft KPN er in het algemeen belang bij om de concurrentie op de retailmarkt op dergelijke wijze beperkt te houden.

635. Strategisch productontwerp kan marginalisering of zelfs uitsluiting van concurrenten op de

retailmarkten tot gevolg hebben. Daarnaast zal het partijen bemoeilijken de retailmarkten te betreden. Conclusie

636. KPN heeft op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als meervoudige

gespreksdiensten de mogelijkheid en de prikkel om haar netwerk en wholesalediensten zodanig te ontwerpen dat externe partijen niet of uitsluitend tegen zeer hoge kosten of na lange tijd gebruik kunnen maken van de dienstverlening. Dit kan marginalisering of zelfs uitsluiting van concurrenten op de retailmarkten tot gevolg hebben. Daarnaast zal het partijen bemoeilijken de retailmarkten te betreden.

152 8.3.1.7 Oneigenlijk gebruik van informatie ten aanzien van concurrenten

637. Oneigenlijk gebruik van informatie ten aanzien van concurrenten vindt plaats wanneer een

aanbieder met AMM de informatie die hij verkrijgt uit het aanbieden van een toegangsdienst aan derden gebruikt om concurrentievoordeel te behalen op de relevante retailmarkten. De aanbieder met AMM kan bijvoorbeeld uit de afname van toegangsdiensten door concurrenten hun positie op de retailmarkt afleiden. In bepaalde gevallen kan de aanbieder met AMM zelfs de verschillende eindgebruikers van zijn concurrenten met naam en toenaam achterhalen, hetgeen bijvoorbeeld aanleiding kan zijn voor gerichte „winback‟-activiteiten.

Analyse

638. Het college stelt vast dat KPN op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als

meervoudige gespreksdiensten de mogelijkheid heeft om op oneigenlijke wijze gebruik te maken van informatie van haar concurrenten. Het afnemen van de wholesaledienst telefonieaansluitingen van KPN betekent voor de afnemer van deze dienst dat er informatie aan KPN moet worden overgelegd over het adres van de aansluiting en de nieuwe leverancier. Ook uit de verkeersstromen tussen de afnemer van de wholesaledienst en de wholesale-organisatie van KPN kan door de retailorganisatie van KPN waardevolle en strategische informatie worden afgeleid. Hierbij kan onder meer worden gedacht aan informatie over het belprofiel van de eindgebruikers.

639. KPN heeft op voornoemde wholesalemarkten behalve de mogelijkheid ook de prikkel om

informatie over concurrenten te gebruiken. Deze informatie biedt KPN namelijk onder meer de mogelijkheid om gericht marketing te bedrijven die erop gericht is de naar de concurrent overgestapte eindgebruiker terug te winnen.

640. Het gevolg van deze win-back van klanten door het oneigenlijk gebruik van informatie is dat

de concurrenten van KPN klanten en marktaandeel verliezen. Conclusie

641. KPN heeft op de wholesalemarkt voor enkelvoudige gespreksdiensten, de wholesalemarkt

voor tweevoudige gespreksdiensten en de wholesalemarkt voor meervoudige gespreksdiensten de mogelijkheid en de prikkel om oneigenlijk gebruik te maken van informatie over concurrenten. Het gevolg hiervan is dat de concurrenten van KPN klanten en marktaandeel verliezen.

8.3.1.8 Koppelverkoop

642. Koppelverkoop houdt in dat een aanbieder bij de aankoop van een bepaald product de

afname van een of meerdere andere producten verplicht stelt. Het eerste product kan derhalve niet „los‟ worden afgenomen, maar uitsluitend in een combinatie met een of meer andere producten. Een dergelijke praktijk kan in bepaalde gevallen de mededinging beperken. Een afnemer die uitsluitend behoefte heeft aan de ene dienst, is dan gedwongen om tevens te betalen voor een extra dienst waarin hij niet geïnteresseerd is. De facto worden zijn kosten hierdoor verhoogd. Indien een aanbieder met AMM de afname van een dienst waarop hij AMM heeft afhankelijk maakt van de afname van een dienst waarop hij geen AMM heeft, is sprake van koppelverkoop. Een aanbieder met AMM kan

153 daarmee zijn AMM-positie beschermen. Tevens kan dit gedrag leiden tot overheveling van

marktmacht naar de markt waarop de aanbieder (nog) geen AMM heeft. Analyse

643. KPN heeft op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als meervoudige

gespreksdiensten de mogelijkheid en de prikkel om de verkoop van de vaste telefoniedienst te koppelen aan de afname van andere producten of faciliteiten. KPN zou bijvoorbeeld de afname van wholesalediensten kunnen koppelen aan de verplichting om allerlei faciliteiten of diensten af te nemen, zoals nummerweergave, doorschakelingsdiensten, extra servicepakketten et cetera. Een afnemer zou op deze wijze worden gedwongen om meer diensten af te nemen dan de WLR-dienst.

644. Koppelverkoop kan verzwakking, dan wel uitsluiting van concurrenten op de retailmarkt tot

gevolg hebben. Tevens kan dit partijen bemoeilijken tot de retailmarkten toe te treden. Daarnaast kan koppelverkoop het effect hebben dat eindgebruikers meer moeten betalen voor de diensten die zij afnemen.

Conclusie

645. KPN heeft op de wholesalemarkten voor zowel enkel-, twee- als meervoudige

gespreksdiensten de mogelijkheid en de prikkel om de verkoop van de vaste telefoniedienst te koppelen aan de afname van andere producten of faciliteiten. Dit kan verzwakking, dan wel uitsluiting van concurrenten op de retailmarkt tot gevolg hebben. Tevens kan dit partijen bemoeilijken tot de retailmarkten toe te treden. Daarnaast kan koppelverkoop het effect hebben dat eindgebruikers meer moeten betalen voor de diensten die zij afnemen.