Landwegen en bruggen

Java en Madoera. De zorg voor de landwegen berust bij de provincies en de zelfbesturen der Vorstenlanden.

Einde 1934 bedroeg de lengte v a n het bij de provincie W e s t - J a v a in beheer zijnd wegennet 2986 km, w a a r v a n 2053 k m of 69 % was geasphalteerd. Voor onderhoud en asphalteering werd in 1934 f 1 336 957 uitgegeven of f 448 per k m , terwijl t e n behoeve v a n de in die wegen gelegen kunstwerken f 67 948 aan onderhoud en herstelling werd verwerkt. A a n „verbetering en vernieuwing" v a n wegen, alsmede „bouw en vernieuwing" v a n bruggen en duikers, werd f 230 744 uitgegeven.

Met den aanleg v a n den zuidelijken verbindingsweg Malimping oostwaarts n a a r de grens v a n het regentschap Soekaboemi werd voortgegaan. I n 1934 k w a m de eerste sectie Malimping—Tjilangkahan geheel en de tweede sectie (Tjilangkahan—

Tjipager) grootendeels gereed. I n t o t a a l werd in d a t jaar f 56 015 a a n dezen weg-aanleg besteed.

De lengte v a n het wegennet in onderhoud bij de provincie Midden-Java ver-minderde tengevolge v a n overdracht van wegen aan verschillende regentschappen m e t 75 k m en kwam daardoor op 1979 km, w a a r v a n 844 k m of 43 % geasphalteerd.

Aan gewoon onderhoud werd besteed f 889 500 voor wegen en f 63 200 voor bruggen en duikers. De toestand der wegen bleef over het algemeen bevredigend, zij h e t d a t het herstellen v a n bandjirschade (Januari—Februari) zware offers vergde.

Voor wegaanleg en verbetering werd een bedrag geautoriseerd van f 332 000, t e n behoeve v a n de bruggen een bedrag v a n f 55 305. De belangrijkste verbeteringen h a d d e n plaats a a n den Noordelijken postweg nabij Djoewana, Demak, Pekalongan, Tegal, Brebes en Losari, aan den weg Semarang—Goeboeg—Blora bij Goeboeg en Lekok en aan den weg Soekaradja—Poerbolinggo. E e n a a n t a l bruggen werd verbreed en verzwaard.

De lengte v a n de bij de provincie Oost-Java in beheer zijnde wegen bedraagt 3218 k m . Hiervan was einde 1934 1638 k m of 51 % geasphalteerd; 30 k m weg werd nieuw geasphalteerd. Voor zoover niet u i t de onderhoudsfondsen bekostigd, werd aan die asphalteeringen in 1934 ± f 36 000 uitgegeven. Voor het wegen-onderhoud werd in 1934 f 1 230 000 uitgegeven of f 377 per k m ; voor het wegen-onderhoud v a n kunstwerken f 55 000, terwijl aan herstelling en vernieuwing van kunstwerken f 112 000 werd besteed. Aan verschillende werken van grooten omvang werd f 75 000 uitgegeven, waarin begrepen is f 37 000 voor den aanleg v a n den Zuid-Semeroe-weg. De overbrugging over de Besoek K e b o a n k w a m gereed, w a a r n a deze weg 2 November 1934 voor het verkeer kon worden opengesteld.

Bij de Zelfbesturen der Vorstenlanden was einde 1934 in beheer een weglengte v a n 1783 km, waarvan 400 k m is geasphalteerd. Aan de uitvoering v a n asphalt-constructies, gepaard m e t verbetering v a n de verhardingsbasis, werd in 1934 besteed f 47 342 voor 33,150 k m weg, alzoo f 1428 per km. Voor het onderhoud v a n boven-bedoeld wegennet v a n 1783 k m werd uitgegeven f 449 282 of f 252 per k m , terwijl a a n herstellingen en verbeteringen nog werd besteed f 225 en aan nieuwe verharding zonder asphalteering f 3000 voor 1,30 k m weg. H e t onderhoud v a n kunstwerken vorderde een uitgave v a n f 34 181. Aan herstelling en verbetering dier werken werd f 8199 besteed.

Buitengewesten. Ook in 1934 moest de uitvoering v a n nieuwe werken zooveel mogelijk worden beperkt; bij het onderhoud en de herstelling v a n bestaande wegen en kunstwerken was eveneens soberheid geboden. De voor de bovengenoemde doeleinden op de begrooting uitgetrokken credieten werden dan ook niet geheel verwerkt, zooals k a n blijken u i t den hieronder opgenomen staat.

Voorts worde opgemerkt, d a t de omvang v a n het onderhoud grooter is dan uit den s t a a t zou volgen, o m d a t in rechtstreeks bestuurd gebied arbeid en afkoop

v a n heerendienstplichtigen is aangewend t e n behoeve v a n de instandhouding der wegen.

Eiland of eilandengroep.

Bedragen (in duizendtallen guldens).1)

Aanleg. Onderhoud, herstelling en opnemingen.

Uitgetrokken op de

Lands-begrooting 1934.

Verwerkt in 1934.

Uitgetrokken op de Lands-begrooting

1934.

S u m a t r a . . . . Borneo

Celebes

Bali en Lombok Molukken . . . . Timor

Totaal . .

847 (200) 82 35 45 5 1 1015 (200)

615(195) 109 •

36 33 6

799 (195)

Verwerkt, in 1934.

3090

2175 166 113 77 41 8 2580

I n het in de 3de kolom vermeld t o t a a l bedrag van f 799 000 is begrepen f 75 000, uitgegeven voor werken, welke worden bekostigd u i t het bijzonder uitvoerrecht op bevolkingsrubber; v a n deze f 75 000 is op S u m a t r a verwerkt f 46 000 (resn.

Palembang en Djambi) en in de Zuider- en Oosterafdeeling v a n Borneo f 29 000.

Voor de asphalteering van wegen was in de Landsbegrooting uitgetrokken f 50 000, w a a r v a n verwerkt werd een bedrag v a n f 25 000. De totale weglengte, welke geas-phalteerd was op einde 1934, bedroeg 1410 k m m e t een geasgeas-phalteerde oppervlakte v a n 5 567 000 m2.

O m t r e n t het hoofdwegenstelsel op S u m a t r a k a n het volgende worden mede-gedeeld.

I n den hoofdverkeersweg (stam- of asweg) in de lengterichting van het eiland, loopende v a n Oosthaven over Teloekbetoeng, Terbanggi-besar, Kotaboemi, Bandjer-masin, Martapoera, Moearamio, Tandjoengenim, Moearaenim, L a h a t , Tebingtinggi, Loeboeklinggau, Moeararoepit, Soeroelangoen (Rawas), Sarolangoen (Djambi), Bangko, Moearaboengo, Moearatebo, Tandjoeng, Kotabaroe, Soengeidareh, Si-djoengdjoeng, Tandjoengampaloe, F o r t v a n der Capellen, Padangpandjang, P o r t de Koek, Padangsidimpoean, Sibolga, Taroetoeng, Baligé, Perapat, Pematangsiantar, Tebingtinggi, Medan, Langsa, Peureula, Sigli, L a m t e u n o t en Koetaradja n a a r Oeleelheuë, ontbreekt nog de schakel tusschen de residenties Lampoengsche Districten en Palembang. A a n een gedeelte v a n die ontbrekende schakel, de z.g. Rebang-weg, gelegen in de residentie Lampoengsche Districten, werd f 82 000 verwerkt.

*) Tusschen ( ) zijn vermeld de in h e t daarvóór vermelde cijfer begrepen bedragen ten laste v a n den buitengewonen dienst.

180 DE ECONOMISCHE TOESTAND.

I n de gewesten At j eh en Onderhoorigheden en Djambi werd in 1934 voor de verbetering van den asweg f i l 000 besteed. I n de residentie S u m a t r a ' s Westkust werd aan de verbetering van den weg v a n Si Tioeng over Kotabaroe (Batanghari) naar Tandjoeng (grens Djambi) een bedrag uitgegeven van ruim f 13 000, w a a r v a n het grootste gedeelte voor een omlegging van een deel van den intergewestelijken weg tusschen Soengaidareh en Tandjoeng, door welke omlegging de vernieuwing van een tweetal belangrijke vakwerkbruggen kon worden voorkomen.

Van de verbindingswegen v a n de vijf havenplaatsen Palembang, Benkoelen, Djambi, E m m a h a v e n en Pakanbaroe m e t den stam weg moet die tusschen Djambi en Moearatebo, althans voor w a t betreft het gedeelte tusschen Moearatembesi en Moearatebo, nog aanmerkelijk worden verbeterd. I n verband met de beperkte credieten moest in 1934 worden volstaan m e t den bouw van enkele houten bruggen in dien weg, waarvoor f 3000 werd uitgegeven. D a n k zij de belangrijke inkomsten uit het bijzonder uitvoerrecht op bevolkingsrubber zal in 1935 de verbetering van dit weggedeelte krachtig kunnen worden aangevat.

Van de verbindingen v a n Palembang m e t den stamweg, namelijk de wegen Palembang—Praboemoelih—Moearaenim, Palembang—Praboemoelih—Batoerad j a en Palembang over Talang Betoetoe, Taloek Sekajoe, Troesan, Moearalakitan, Bringintelok naar Moeararoepit werd alleen de verbetering van den laatstgenoemden weg ter h a n d genomen, waaraan f 17 000 werd besteed.

Aan de verbetering v a n den weg van Benkoelen over Kepahiang en K a b a n Agoeng naar den stamweg werd in het gewest Benkoelen aan het gedeelte tusschen Kepahiang en de grens met de residentie Palembang (Moesi-tracé) ruim f 22 400 verwerkt.

Aan de verbindingswegen tusschen P a d a n g en den stamweg en Pakanbaroe m e t dien weg werd resp. f 28 000 en ruim f 9100 besteed.

Een overzicht v a n de belangrijkste werken v a n meer locaal k a r a k t e r in de Buiten gewesten volgt hieronder.

I n het gouvernement Atjeh en Onderhoorigheden werd aan den Westkust-weg van Koetaradja over Tjalang, Meulaboh, Tapatoean n a a r Bakongan in 1934 f 14 000 besteed en aan den z.g. Transversaalweg v a n Sigli over Tangsé naar Meulaboh f 9000. Aan verschillende kleine werken in Atjeh is f 3000 uitgegeven.

I n de residentie Tapanoeli werd a a n den weg van Sibolga over Sorkam naar Baroos niet verder gewerkt; de weg kwam in 1933 t o t Sorkam voor w a t betreft de aarden b a a n gereed. Aan den Padanglawas-weg werd doorgewerkt, waarvoor werd uitgegeven f 25 000. De Dairi-weg, de verbinding v a n Sidikalang in de Dairilanden m e t het wegennet in de Karolanden (Kabandjahé), kwam gereed. De einde 1933 nog in uitvoering zijnde brug over de Lae Pendaro werd voltooid. Aan den weg werd f 41 000 verwerkt. Aan den Pahae-weg en wel aan het gedeelte tusschen Sipirok en Simangoemban werd f 60 000 verwerkt. Tenslotte werd aan kleine werken in het gewest f 4300 uitgegeven.

De lengte van het gewestelijk wegennet ter Oostkust van S u m a t r a in beheer bij den Cultuurraad bedroeg einde 1934 1120,4 km, onderverdeeld als volgt: aan asfalt-wegen 906,8 k m of 81 %, aan grind- en steenslagasfalt-wegen 90,2 k m of 8 % en a a n onverharde wegen 123,4 k m of 11 % . Aan onderhoud werd f 331 340 besteed of f296 per k m . Geasfalteerd werd 4,1 k m ten laste v a n de onderhoudsfondsen en 5,0 k m t e n laste v a n nieuwe werken. Vernieuwing van de asfaltslijtlaag h a d plaats over 36,5 km. Aan onderhoud v a n bruggen en duikers werd f 48 888 besteed, inbegrepen de kosten voor het verbreeden van 37 bruggen in de hoofdwegen, w a a r v a n de breedte tusschen de leuningen op 6 m werd gebracht. Zware herstelling wegens bandjir-schade vond plaats bij één der bruggen, w a a r a a n f 3975 besteed werd. Voor verbete-ring, vernieuwing en aanleg van wegen is f 36 584 besteed. Door het L a n d werd aan de verbetering v a n de verharding v a n den weg v a n T r a t a k Boeloeh over

Moeara-lemboe naar de grens m e t Inderagiri (richting Taloek) en van de in dien weg gelegen kunstwerken uitgegeven f 7300; aan verschillende kleine werken werd f 2500 besteed.

I n de residentie S u m a t r a ' s Westkust werd aan de verbetering van den weg van Loeboekaloeng over P a r i a m a n , Soengailimau en Tikoe naar Loeboekbasoeng uitgegeven f 21 000. Aan de verbetering van den weg van Loeboeksoelasih over Alahanpandjang, Soerian en Moearalaboeh n a a r Aer Liki werd f 10 000 verwerkt, waarvoor enkele der meest urgente kunstwerken werden gebouwd. Voor den aanleg en de verbetering v a n den weg van Aer Liki naar Loeboekgadang behoefden geen uitgaven te worden gedaan, terwijl aan den z.g. Ophirweg van Kinali naar Batoe-kambing niets werd verricht. Aan den weg van Soengaipenoeh over Sanggaran-agoeng naar Tamiai werd f 11 600 uitgegeven en aan kleine werken ruim f 17 000.

I n de residenties Benkoelen, Palembang, Djambi, Lampoengsche Disticten, Bangka en Onderhoorigheden en Riouw en Onderhoorigheden werd in 1934 aan kleine verspreid liggende werken uitgegeven f 50 000, f 38 000, f 54 000, f 15 000, f 20 000 en f 1200, waarbij nog wordt aangeteekend, d a t in het voor Palembang opgegeven bedrag begrepen is f5000 voorwerken, w a a r v a n de kosten worden bestreden uit de ontvangsten verkregen uit het bijzonder uitvoerrecht op bevolkingsrubber.

I n de residentie Westerafdeeling v a n Borneo werd aan de verbetering van den kustweg van P o n t i a n a k over Mampawah naar P a m a n g k a t , hoofdzakelijk voor vernieuwing van in dien weg gelegen bruggen, f 11 000 verwerkt.

I n de residentie Zuider- en Oosterafdeeling v a n Borneo kon de verbetering van den weg van K a n d a n g a n naar Negara in 1934 worden voltooid; hieraan werd in 1934 f 40 000 verwerkt. Aan den hoofdverkeersweg v a n Bandjermasin over Marta-poera, K a n d a n g a n , P a n t a i hambawang, Tapoes en Amoentai n a a r Tandjoeng werden plaatselijke verbeteringen aangebracht, waarvan de kosten hebben bedragen f 15 500.

Aan verspreid liggende objecten in dit gewest werd f 42 500 uitgegeven, waarin begrepen f 29 000 voor werken, w a a r v a n de kosten worden bestreden uit de ont-vangsten verkregen uit het bijzonder uitvoerrecht op bevolkingsrubber. Voor den aanleg van den waterweg tusschen Kapoeasrivier en K a h a j a n (Klampan-kanaal) werd een begin g e m a a k t met de voorbereidende werkzaamheden, zooals schoonmaken van het terrein en afkoop van gewassen. H e t daarvoor uitgegeven bedrag, groot f 12400, is begrepen in het hierboven opgegeven bedrag van f 29 000 betreffende de uitgaven t e n laste van het rubberuitvoerrecht.

I n het gouvernement Celebes en Onderhoorigheden werd aan de kustwegen Makassar—Boeloekoemba en Makassar—Pangkadjene—Segerie—grens afdeeling Paré-paré (zelfbesturend gebied) uitgegeven f 23 500. Aan eenige kleine werken werd f 5500 besteed.

I n de residenties Manado, Bali en Lombok en Molukken werd aan kleine werken verwerkt f 9000, f 8800 en f 6000. Aan de verbetering v a n den weg v a n Singaradja over T a b a n a n n a a r Denpasar (res. Bali en Lombok) werd voor de voltooiing in 1934 nog f 1200 uitgegeven, terwijl aan verbeteringen van den weg van Antosari over Sokka, Lalang Lingga, J e h Leh, Poeloekan en J e h Boeah naar Negara, in hetzelfde gewest gelegen, ruim f 23 000 werd verwerkt, in hoofdzaak voor den bouw van een viertal belangrijke bruggen.

3. Wegverkeer.

Omvang en ontwikkeling van het wegverkeer. Op 1 J a n u a r i 1935 is een moment-telling gehouden van het a a n t a l houders van nummerbewijzen en v a n het a a n t a l aan hen uitgereikte nummerbewijzen; de resultaten daarvan zijn neergelegd in de hierna opgenomen statistiek, waarin tevens bij elke bevolkingsgroep vermeld is de sterkte van die groep naar de uitkomsten v a n de Volkstelling 1930.

182 DB ECONOMISCHE T O E S T A N D

Voor vergelijking met den omvang v a n het verkeer in voorafgegane jaren kan alleen worden beschikt over de door de Koninklijke Nederlandsch-Indische Motor Club (K.N.I.M.C.) gepubliceerde nummerbewijs-statistieken. Deze geven voor 31 December v a n de jaren 1931 t / m 1934 het volgend beeld.