Diarree .1 Wat is diarree?

Diarree is een natuurlijke reactie van het li-chaam om schadelijke stoffen snel uit het darmkanaal te verwijderen. Kenmerkend voor diarree is dat uw ontlasting veel dunner wordt dan normaal doordat de hoeveelheid water in de ontlasting toeneemt. Bovendien moet u va-ker dan gewoonlijk naar de wc. Met de diarree raakt u meer vocht en zouten kwijt dan nor-maal.

We onderscheiden acute en chronische diarree.

Acute diarree ontstaat meestal vrij plotseling en gaat in de meeste gevallen binnen zeven tot veertien dagen vanzelf over. De oorzaak van acute diarree is doorgaans een virus- of bacte-rie-infectie (een virus of bacterie kunt u van iemand overnemen, maar ook via voedsel bin-nenkrijgen: voedselvergiftiging). Ook genees-middelen, zoals antibiotica, en verkeerd eten kunnen acute diarree veroorzaken. Zo kan peu-terdiarree ontstaan doordat het kind te veel vruchtensuikers binnenkrijgt (bijvoorbeeld in de vorm van te veel appelsap).

Bij de chronische vorm duurt de diarree langer dan twee tot drie weken. Chronische diarree kan voorkomen bij sommige darmziekten, zoals bij de ziekte van Crohn (zie par. 5.10) en het prikkelbaredarmsyndroom (zie par. 5.9).

Daarnaast kan chronische diarree het gevolg zijn van bepaalde medische ingrepen, zoals be-straling of een operatie waarbij een deel van de darm is weggehaald.

5.7.2 Wat kunt u zelf doen?

U moet zich realiseren dat diarree die plotseling optreedt (acute diarree) meestal vanzelf overgaat.

U kunt volstaan met het aanvullen van het extra verlies aan water en zouten. Dat kan door veel te drinken, bijvoorbeeld water, thee of bouillon. Een dieet is niet echt nodig; u kunt eten wat u goed verdraagt. Het gebruik van veel suikers (bijvoor-beeld als siroop of appelsap) moet u vermijden, omdat veel suikers de diarree kunnen verergeren.

Vochtverlies door diarree bij kinderen jonger dan 2 jaar, ouderen en zwangeren is gevaarlijker, omdat bij hen sneller stoornissen in de water- en zoutbalans ontstaan. U herkent uitdrogingsver-schijnselen onder andere aan de volgende symp-tomen: niet meer plassen (geen natte luiers meer bij het jonge kind), heel donkere urine, sufheid, verwardheid, lusteloosheid, dikke tong, droge mond/lippen, rimpelige huid die bij beetpakken niet soepel terugveert en diepliggende ogen. Een verblijf in een warme omgeving heeft dan meer risico’s. Bij waterdunne diarree moeten kinderen onder de 2 jaar, ouderen en zwangeren meer vocht en zouten nemen. Als de waterdunne diar-ree bij hen langer dan één dag aanhoudt, is het verstandig contact op te nemen met de huisarts, zeker als er ook sprake is van weinig of niet drin-ken en niet meer plassen. Oudere kinderen en gezonde volwassenen hoeven bij waterdunne di-arree in principe pas na drie dagen contact op te nemen met de huisarts. Gaat de diarree gepaard met flinke koorts, braken en/of bloed in de ont-lasting, dan is eveneens overleg met de huisarts nodig. Er is dan mogelijk sprake van een ernsti-ger (bacteriële) infectie. Dat is natuurlijk ook van belang als de diarree niet overgaat. Denkt u dat een antibioticum de oorzaak is van de diarree, dan moet u overleggen met de voorschrijver.

5.7.3 Wat zijn de beste middelen?

Bij aanhoudende, zeer waterige diarree moet uitdroging worden voorkomen. Kan dat niet door gewoon te drinken, dan komt een orale rehydratievloeistof in aanmerking. Deze oplos-sing van zouten en glucose (druivensuiker) is wat bitter van smaak. Hij kan eventueel met vruchtensap, bouillon of thee worden gemengd om de smaak te verbeteren.

Er zijn diverse merken in de handel, sommige met een smaakje, die u zonder recept kunt aan-schaffen. Namen zijn Care plus ORS, Gastrolyte, Norit ORS, Orisel, Orisel junior en ORS SAN.

We wijzen u erop dat deze middelen de oorzaak van de diarree niet wegnemen, daar zorgt het lichaam zelf voor. Kijk goed op de verpakking hoe de oplossing moet worden gemaakt. Een eenmaal bereide oplossing is 24 uur houdbaar.

Het advies luidt om het in kleine slokjes te drin-ken en na 6 tot 24 uur weer te beginnen met eten. In enkele producten is de glucose vervan-gen door rijst. Er lijkt op dit moment geen goe-de regoe-den om hieraan goe-de voorkeur te geven. Het gaat om Gastrolyte Rice.

5.7.4 Middelen die we niet aanraden 5.7.4.1 Diverse middelen

Geactiveerde kool (Norit) en tannalbumine (Entosorbine-N) zijn niet effectief bij diarree.

Bovendien kunnen zich allerlei geneesmiddelen aan kool of kaolien hechten, waardoor de wer-king afneemt. Dat kan bijvoorbeeld tot proble-men leiden bij hartmiddelen, schildkliermid-delen of de anticonceptiepil.

Codeïne werd vroeger veel gebruikt bij diarree, maar veroorzaakt meer bijwerkingen (bijvoor-beeld sufheid) dan loperamide, dat daarom de voorkeur verdient (zie par. 5.7.5).

5.7.5 Wat te doen met

Meestal heeft u geen geneesmiddel nodig om de diarree te stoppen. Drinken en eventueel een orale rehydratievloeistof zijn eerste keus.

Het is mogelijk dat de diarree blijft aanhouden of dat het probleem zich voordoet op een mo-ment dat het erg slecht uitkomt. Lukt het niet de diarree onder controle te krijgen met regel-matig drinken of met een orale rehydratievloei-stof, dan kunt u een korte kuur met loperamide proberen. Dit middel kunt u zonder recept ko-pen, maar ook de huisarts zal u het in zo’n geval voorschrijven. Het is in de handel als Lopera-mide en Diarreeremmer, en als de duurdere producten Diacure en Imodium. Loperamide-oxide (Arestal) werkt vermoedelijk even goed als loperamide, maar er is iets minder ervaring

mee. Loperamide-oxide is alleen op recept ver-krijgbaar en duurder.

Loperamide (en loperamide-oxide) remt de ver-snelde werking van de darm, maar het doet niets aan de oorzaak van de diarree. Daarom moet u stoppen met het gebruik als de diarree ophoudt, want doorgaan kan verstopping tot gevolg hebben.

Meestal wordt gestart met twee tabletten of cap-sules (4 mg). Als de waterdunne diarree aan-houdt, kan elke twee uur een extra dosis worden ingenomen (maximaal 16 mg per dag). Andere mogelijke bijwerkingen zijn: moeilijker kunnen plassen, misselijkheid of duizeligheid. Zwange-ren en vrouwen die borstvoeding geven, mogen geen loperamide gebruiken, evenals kinderen jonger dan 2 jaar. Voor kinderen jonger dan 8 jaar is het verstandig een arts te raadplegen.

Als u last heeft van diarree met bloedbijmen-ging of als u hoge koorts heeft, moet u zeker geen loperamide gebruiken, maar naar uw

huis-arts gaan, omdat dit kan wijzen op een ontste-king of infectie in de darm. Als de diarree wordt veroorzaakt door een antibioticum, moet u eveneens contact opnemen met uw arts.

5.7.6 Specifieke toepassingen 5.7.6.1 Reizigersdiarree

U loopt een kans van 20 tot 50% op reizigersdi-arree als u landen bezoekt in Latijns-Amerika, Afrika, Azië en het Midden-Oosten. Reizigers-diarree wordt vooral veroorzaakt door drinken of eten dat besmet is met een bacterie.

Daarom is het van belang dat u goed let op wat u eet en drinkt. Zorg er altijd voor dat het voed-sel goed is gekookt of gebakken. Schil groente en fruit en drink altijd producten uit fabrieks-verpakking. IJs en ijsblokjes (ook in drankjes) kunt u het best vermijden. Was ook uw handen voor het eten en als u naar het toilet bent ge-Middelen bij diarree

Middel Werkzame stof(fen) Opmerking Zie par. Advies*

Orale rehydratieoplossingen

Care Plus ORS oplossing van zouten en glucose (druivensuiker) 5.7.3 1

Gastrolyte Rice oplossing van zouten en glucose (druivensuiker) rijst in plaats van glucose 5.7.3 1

Gastrolyte oplossing van zouten en glucose (druivensuiker) 5.7.3 1

Norit ORS oplossing van zouten en glucose (druivensuiker) 5.7.3 1

Orisel (junior) oplossing van zouten en glucose (druivensuiker) 5.7.3 1

ORS SAN oplossing van zouten en glucose (druivensuiker) 5.7.3 1

Loperamide-producten

Arestal loperamide-oxide iets minder ervaring mee dan met loperamide; niet bij zwangeren en kinderen jonger dan 2 jaar; alleen op recept; relatief duur

5.7.5 2

Diacure loperamide niet bij zwangeren en kinderen jonger dan 2 jaar;

relatief duur

5.7.5 2

Diarreeremmer loperamide niet bij zwangeren en kinderen jonger dan 2 jaar 5.7.5 2

Imodium loperamide niet bij zwangeren en kinderen jonger dan 2 jaar;

relatief duur 5.7.5 2

Loperamide loperamide niet bij zwangeren en kinderen jonger dan 2 jaar 5.7.5 2

Overige middelen

Codeïne codeïne versuffend 5.7.4.1 N

Entosorbine-N tannalbumine weinig effectief bij diarree 5.7.4.1 N

Norit actieve kool alleen geschikt bij vergiftigingen 5.7.4.1 N

* 1 = eerstekeusmiddel 2 = tweedekeusmiddel N= niet aan te raden

weest. Ook de verandering van het eetpatroon kan tot reizigersdiarree leiden.

Reizigersdiarree is meestal mild en gaat vaak na een korte tijd vanzelf over. De darmen moeten wennen aan de verandering van bacteriën en voedsel. Maar ook bij deze vorm van diarree moet u voor uitdroging waken, vooral in warme landen.

Regelmatig drinken en eventueel een orale re-hydratievloeistof gebruiken zijn de eerst aange-wezen maatregelen als u last heeft van diarree.

Maar op reis is diarree erg onprettig, wat voor u aanleiding kan zijn om loperamide te nemen.

Het is dan ook verstandig loperamide mee te nemen naar landen waarvan bekend is dat u er een grote kans op diarree loopt. Gaat de diarree gepaard met bloed in de ontlasting en/of met koorts, dan moet u contact opnemen met een arts, omdat dit kan wijzen op een ontsteking of infectie in de darm. Het gebruik van loperami-de is in dat geval niet verstandig.

Als u onder primitieve omstandigheden moet verblijven, kan het nuttig zijn een antibioticum bij u te hebben. Vraag daarover advies aan de GGD. Alleen als u erg ziek bent (hevig braken, koorts, bloed bij de ontlasting) en waterdunne diarree heeft, moet u zo’n kuur nemen. In Ne-derland heeft de arts de beschikking over di-verse antibiotica voor verschillende bacteriële darminfecties zoals tyfus, Campylobacter-in-fectie, giardiasis en amoebendysenterie.

5.7.6.2 Langdurige diarree

Bij bepaalde ziekten, zoals de ziekte van Crohn en andere darmontstekingen (zie par. 5.10) en het prikkelbaredarmsyndroom (zie par. 5.9), kunt u veel last hebben van diarree. De oorzaak is de ziekte en de arts zal natuurlijk proberen iets aan die ziekte te doen. Als u ondanks de aanpak van de achterliggende aandoening flink last blijft houden van diarree, zal de specialist soms beslui-ten loperamide (langduriger) voor te schrijven.

5.8 Verstopping