2 Interne geneeskunde
5.12 Aambeien .1 Wat zijn aambeien?
Het laatste stukje darm tussen anus en endel-darm heet het anale kanaal en is 3 tot 5 cm lang.
Op de overgang van de endeldarm naar het ana-le kanaal bevinden zich zwellichamen. Deze zwellichamen voorkomen dat gas en vocht door de anus naar buiten lekken. Wanneer het elas-tische weefsel, waar de zwellichamen aan han-gen, wordt beschadigd of (tijdelijk) minder elas-tisch wordt, kunnen de zwellichamen uitzakken en ontstaan aambeien.
Een aambei is een kluwen van uitgezette kleine bloedvaatjes. Soms zijn aambeien van buitenaf zichtbaar als knobbels rond de anus, maar ze kunnen zich ook binnen in de anus bevinden (inwendige aambeien). Nogal wat mensen heb-ben aambeien. Je merkt aambeien vaak door jeuk, pijn, irritatie, wat (helderrood) bloed op de ontlasting en ‘remsporen’ in het ondergoed.
Soms kan zich een bloedstolsel in de aambei vormen (trombose), waardoor de aambei hard aanvoelt. Heel af en toe kan een aambei ontsto-ken raontsto-ken. Van aambeien heb je overigens lang niet altijd last.
Het elastische weefsel kan minder elastisch worden door ouderdom, zwangerschap of te veel druk op de zwellichamen. Te veel druk kan ontstaan door verstopping, persen, diarree, of het herhaaldelijk te lang ophouden van de
ont-lasting. Ook een zittend beroep kan tot te veel druk op de zwellichamen, en dus tot aambeien leiden. Verder kunnen aambeien het gevolg zijn van het gebruik van geneesmiddelen. Zo kun-nen ijzerbevattende geneesmiddelen (zie par.
2.4), plastabletten (zie par. 3.1) en sommige middelen tegen depressie en psychose een ver-stopping veroorzaken, waardoor u aambeien kunt krijgen.
5.12.2 Wat kunt u zelf doen?
Allereerst is het belangrijk te weten dat de meeste aambeien binnen enkele weken vanzelf verdwijnen. Er zijn geen middelen die deze kwaal echt kunnen genezen. Vooral een zachte ontlasting voorkomt veel van de klachten. Dit kunt u bereiken door voldoende vezelrijk voed-sel te eten, anderhalf tot twee liter vocht per dag te drinken, naar het toilet te gaan als u moet, en te zorgen voor genoeg lichaamsbeweging. Per-sen en lange tijd op het toilet zitten, vergroten de kans op het krijgen van aambeien.
Als u al aambeien heeft, kunt u uw anus het best reinigen met warm water, zonder zeep, en daar-na voorzichtig droog deppen met een schone doek. Pas op dat u daarbij niet te hard wrijft.
Zitbaden kunnen verlichting van de klachten geven. Duw een aambei die na de ontlasting uit-puilt, naar binnen. Draag katoenen ondergoed zodat u minder zweet, en krab niet, want daar-mee beschadigt u de huid, waardoor de jeuk juist erger wordt. Om de klachten wat te ver-lichten, kunt u wat vaseline of vette vaseline-crème gebruiken. Hiermee zorgt u voor een ver-zachtend laagje waardoor de ontlasting soepeler langs de aambei glijdt. Bovendien maakt dit het afvegen van de billen minder pijnlijk.
Als met de genoemde leefregels of met eenvou-dige geneesmiddelen (zie hierna) uw klachten na twee weken niet verminderd zijn, kunt u het best uw huisarts raadplegen. Als u bij hem komt met klachten die op aambeien lijken, zal hij u mogelijk inwendig onderzoeken op mogelijke andere oorzaken van de klachten, zoals kanker aan het laatste deel van de darm of prostaataan-doeningen; zeker als u regelmatig bloedverlies heeft uit uw anus. Bij onzekerheden of als de klachten ernstig zijn zal hij u doorsturen naar
Middelen bij aambeien
Middel Werkzame stof(fen) Opmerking Zie par. Advies*
Zwelmiddelen (diverse) psylliumzaad, sterculiagom
om ontlasting zachter te maken; drink hier voldoende bij 5.12.3, 5.8.5.6 1
Lactuloseproducten
Duphalac (stroop, tablet) lactulose om ontlasting zachter te maken 5.8.3 2
Lactulose (stroop, poeder) lactulose om ontlasting zachter te maken 5.8.3 2
Laxeerdrank Lactulose (stroop)
lactulose om ontlasting zachter te maken 5.8.3 2
Laxeersiroop lactulose om ontlasting zachter te maken 5.8.3 2
Legendal (stroop, poeder) lactulose om ontlasting zachter te maken 5.8.3 2
Pijn- en jeukstillende middelen
Anaesthetica zetpil bismutsubgallaat,
lidocaïne, zinkoxide zetpil niet geschikt bij aambeien; onlogische samenstelling 5.12.4.1 N Contra Haemorrhoides zetpil bismutsubgallaat,
zinkoxide
zetpil niet geschikt bij aambeien; onlogische samenstelling 5.12.4.1 N
Epianal rectale crème natriumoleaat, lauromacrogol 400
grotere kans op overgevoeligheidsreacties 5.12.4.2 N
Epianal zetpillen natriumoleaat,
lauromacrogol 400 zetpil niet geschikt bij aambeien; onlogische samenstelling;
kans op overgevoeligheidsreactie 5.12.4.1 N
Hydrocortisonvaselinecrème
1% FNA hydrocortison bij ontstoken aambeien en/of eczeem rondom anus eerste
keus 5.12.5.1 2
Lidocaïne Vaselinecrème
3% FNA lidocaïne eerste keus pijn- en jeukstillend 5.12.3 1
Proctosedyl zalf hydrocortison,
cincho-caïne, framycetine onlogische samenstelling; kans op overgevoeligheidsreactie 5.12.4.2 N Sperti Preparation H zalf biergistextract,
haaien-levertraan onlogische en twijfelachtige combinatie 5.12.4.1 N
Sperti Preparation H zetpil biergistextract,
haaien-levertraan zetpil niet geschikt bij aambeien; onlogische samenstelling 5.12.4.1 N Theranal aambeienzalf bismutsubnitraat,
lidocaïne, zinkoxide
bismuthsubnitraat minder geschikt 5.12.5.2 2
Theranal zetpil bismutsubnitraat, lidocaïne, zinkoxide
zetpil niet geschikt bij aambeien; onlogische samenstelling 5.12.4.1 N
Triamcinolonzalf FNA triamcinolonacetonide hooguit bij flinke ontsteking in de anusstreek 5.12.4.2 2 Trianal zalf triamcinolonacetonide,
lidocaïne onlogische combinatie 5.12.4.2 N
Trianal zetpil triamcinolonacetonide, lidocaïne
zetpil niet geschikt bij aambeien 5.12.4.1 N
Xylocaine zalf lidocaïne eerste keus pijn- en jeukstillend; duurder dan Lidocaïne Vaselinecrème 3% FNA
5.12.3 1
Zinkolie (div. fabrikanten) zinkoxide licht jeukstillend; afdekkend 5.12.3 1
Zinkoxide Zetpillen FNA zinkoxide zetpil niet geschikt bij aambeien 5.12.4.1 N
Zinksulfaat Vaselinecrème
FNA zinksulfaat licht jeukstillend, beschermend, smerend 5.12.3 1
Middel Werkzame stof(fen) Opmerking Zie par. Advies*
Zinkzalf (div fabrikanten) zinkoxide licht jeukstillend; sterk afdekkend, iets minder geschikt dan zinksulfaat of zinkolie
5.12.3 2
* 1 = eerstekeusmiddel 2 = tweedekeusmiddel N= niet aan te raden
een specialist voor nader inwendig onderzoek.
De specialist heeft de mogelijkheid aambeien chirurgisch te verwijderen.
5.12.3 Wat zijn de beste middelen?
Aanpassing van uw voedings- en leefgewoonten zorgen niet onmiddellijk voor een zachtere ont-lasting. Zo nodig kunt u een zogenoemd zwel-middel, zoals psyllium, gebruiken om de ont-lasting te bevorderen. Ook met het eerstekeus-laxeermiddel lactulose kunt u de ontlasting dunner of zachter maken. (Voor deze middelen zie par. 5.8 en tabel).
Er zijn zoals gezegd geen middelen die aam-beien genezen, maar wel middelen die helpen om de symptomen van jeuk en pijn te vermin-deren. Als de aambeien jeuken, irriteren of pijn doen en vaseline u onvoldoende helpt, kunt u Lidocaïne Vaselinecrème 3% FNA gebruiken.
Deze crème heeft een lokaal verdovende wer-king, waardoor de pijn en de jeuk tijdelijk ver-dwijnen of verminderen. Lidocaïne Vaseline-crème 3% FNA kunt u zonder recept in de apo-theek kopen. Een duurder, maar vergelijkbaar alternatief is Xylocaïne zalf. Breng de crème in een dunne laag aan op de aambeien, eventueel met behulp van een gaasje of vingercondoom.
Uw huisarts zal ook vaak voor dit middel kie-zen.Als de aambeien alleen jeuken, is een vette crè-me of een vet crè-met zinksulfaat of zinkoxide ook een goede keus. De vette crème vormt een be-schermend en smerend laagje op de huid van de anus; het zinksulfaat of zinkoxide werkt be-schermend en laat de aambei een beetje ineen-schrompelen. Zinksulfaat Vaselinecrème FNA is eerste keus in deze groep. Zinkolie is een al-ternatief. Deze middelen kunt u ook zonder re-cept aanschaffen. Een helemaal afsluitend vet, zoals vaseline of zinkzalf, wordt in de regel min-der geschikt geacht.
Het is verstandig om deze middelen niet langer dan 14 dagen te gebruiken. Neem daarna (weer) contact op met de huisarts.
5.12.4 Middelen die we niet aanraden 5.12.4.1 Zetpillen met diverse samenstellingen In het algemeen geldt voor zetpillen dat ze bij aambeien weinig zin hebben. De reden is dat ze letterlijk aan hun doel, de aambei, voorbijschie-ten. Ze smelten pas als ze al te ver de darm zijn binnengegleden. De volgende zetpillen raden we daarom niet aan: Anaesthetica, Contra Hae-morrhoides, Epianal, Sperti Preparation H zet-pil, Theranal, Trianal en Zinkoxide Zetpillen FNA.Een nadeel van sommige zetpillen is bovendien de samenstelling. Voor een deel bevatten ze stof-fen waarvan het effect bij aambeien twijfelach-tig is, zoals biergistextract of haaienlevertraan (in Sperti Preparation H) of een bismutverbin-ding (in Anaesthetica, Contra Haemorrhoides en Theranal). Middelen met een bismutverbin-ding hebben geen voordelen boven de eerste-keusmiddelen, maar kunnen wel meer bijwer-kingen veroorzaken. Trianal bevat corticoste-roïden, die bij een onwerkzame zetpil meer kwaad dan goed doen (zie par. 10.1).
Als u toch het gevoel heeft dat de zetpil uw klachten vermindert, komt dat doordat de zetpil de aambei naar binnen drukt. Dit kunt u ook zonder zetpil bereiken, met bijvoorbeeld een vingercondoom.
5.12.4.2 Zalven met diverse samenstellingen Er zijn allerlei zalven en crèmes voor aambeien in de handel. Die zijn om allerlei redenen min-der geschikt dan de eerstekeusmiddelen Lido-caïne Vaselinecrème 3% FNA, een vette crème of Zinksulfaat Vaselinecrème 0,5% FNA. Voor een deel bevatten ze stoffen waarvan het effect
bij aambeien twijfelachtig is, zoals genoemd in par. 5.12.4.1. Soms zitten er stoffen in die een grotere kans geven op overgevoeligheidsreac-ties (in Proctosedyl en Epianal). Ook worden allerlei middelen gecombineerd, waardoor niet de werkzaamheid toeneemt, maar wel de kans op bijwerkingen.
Dat geldt voor Trianal-zalf, dat een combinatie is van triamcinolonacetonide en lidocaïne. Tri-amcinolonacetonide is een sterkwerkend cor-ticosteroïd dat eigenlijk alleen in aanmerking komt bij eczeem in de anusstreek en als hydro-cortison (in Hydrohydro-cortison Vaselinecrème 1%
FNA; zie par. 5.12.5.1) geen of onvoldoende ef-fect heeft. Triamcinolonzalf FNA (zie ook par.
10.1) is dan bovendien een goedkoper alterna-tief.
5.12.4.3 Het grijze gebied
Er worden allerlei plantaardige middeltjes en homeopathische druppeltjes voor aambeien aangeprezen. De werking van deze middelen is nooit overtuigend aangetoond. Voorbeelden van deze middelen zijn Aesculaforce A.Vogel druppels, Hametum zalf en Vasoplant.
5.12.5 Wat te doen met
5.12.5.1 Hydrocortisonvaselinecrème 1% FNA Deze vette crème met hydrocortison kan door de arts worden voorgeschreven als blijkt dat de aambeien ontstoken zijn of wanneer hij tevens eczeem heeft geconstateerd. Dit middel is dan eerste keus. Deze crème komt ook in aanmer-king als de eerstekeusmiddelen onvoldoende helpen, bijvoorbeeld om de pijn en/of jeuk te bestrijden. Hydrocortison is het zwakstwerken-de corticosteroïd. Voor bijwerkingen en voor-zorgen van dit soort middelen verwijzen we naar par. 10.1.
5.12.5.2 Theranal aambeienzalf
Dit middel is een combinatie van bismutsubni-traat, lidocaïne en zinkoxide. De toevoeging van bismuthsubnitraat heeft vermoedelijk geen toe-gevoegde waarde, terwijl bismuth bij langdurig gebruik potentieel giftig is.
5.12.6 Specifieke toepassingen Niet van belang.
5.13 Galstenen