Nadere verkenning II: Zweden

2.6.1 Inleiding: nieuwe Betekeningswet, ‘Ny delgivningslag’

Hierboven is reeds aangegeven dat de betekening van gerechtelijke documenten in Zweden geregeld is in een zelfstandige betekeningswet, ‘Delgivningsförordnung’. Voor zover het de betekening in strafzaken betreft, wordt in het Wetboek van Strafvordering van Zweden verwezen naar deze Betekeningswet.³⁶

Deze nieuwe betekeningswet is op 1 april 2011 in werking getreden.³⁷ Daarmee is de oude betekeningswet van 1979 komen te vervallen. Het verslag van de commissie die het wetsontwerp namens de regering heeft voorbereid, bevat een aantal argumenten voor de invoering van de nieuwe betekeningswetgeving.³⁸ De commissie stelt dat de voorstellen gericht zijn op het regelen van betere voorwaarden voor een efficiënte en veilige afhandeling van gerechtelijke mededelingen.³⁹ Dat wil men bereiken door de regelgeving transparanter en eenvoudiger te maken. Het voorstel en de daaruit voortvloeiende regeling schept ruimere mogelijkheden voor het gebruik van elektronische communicatie. Daarnaast wordt, zo stelt de commissie, bij de betrokken partijen een grotere verantwoordelijkheid voor een juiste wijze van betekening neergelegd. Bovendien wordt aan de politie, de officier van justitie en aan de rechter alsmede aan uitvoerende instanties en aan de belastingdienst de bevoegdheid gegeven om stukken te betekenen. Voorts schept het wetsvoorstel de mogelijkheid om private dienstverlenende bedrijven, indien de medewerkers daartoe gemachtigd zijn, een gelijke bevoegdheid tot het uitreiken van stukken te geven als de bevoegdheid die bij publieke deurwaarders is neergelegd.⁴⁰

2.6.2 Achtergrond nieuwe wetgeving in Zweden

Het voorstel tot een nieuwe betekeningswet speelt een belangrijke rol in het perspectief van de rechtszekerheid. Doelstelling van de nieuwe regelgeving is, dat een persoon die op enige wijze belang heeft bij een zaak op de hoogte wordt gesteld van de inhoud van de zaak, van de stand van zaken en dat hem

36

Zoals bepaald in titel 33 van het Wetboek van Strafvordering van het Koninkrijk Zweden.

37 Ny delgivningslag, SFS 2011, 154, uitgevaardigd op 24 februari 2011, bekendgemaakt op 8 maart 2011 en in werking getreden op 1 april 2011.

38 Overwegingen van de Commissie nieuwe betekeningswetgeving, ‘Ny delgivningslag justitueutskottes betänkande’, 2010/11: JuU2.

39 ‘Ny delgivningslag justitueutskottes betänkande’, 2010/11: JuU2, p. 1.

mogelijkheden worden geboden de inhoud van de stukken die in zijn zaak van belang zijn te kunnen raadplegen. Tegelijkertijd tracht de nieuwe regeling met betrekking tot de betekening van gerechtelijke documenten te voorkomen dat rechtszaken en andere juridische procedures onnodig vertraagd worden. De nieuwe regels dienen derhalve kort gezegd zowel de rechtszekerheid (‘rättssäkerhett’), als de efficiëntie.

De commissie die het ontwerp opstelde geeft in haar overwegingen om te komen tot een nieuw wetsvoorstel aan, dat, hoewel veel betekeningen van gerechtelijke stukken eenvoudig kunnen worden afgehandeld, het ook vaak voorkomt dat personen zich op zodanige wijze gedragen, dat de uitreiking van stukken wordt belemmerd. Een procespartij kan een belang hebben in het uitstellen van een procedure waarin een uitspraak kan volgen die voor hem of haar negatieve gevolgen kan hebben. Uit de gegevens genoemd in het wetsvoorstel blijkt, dat in bijna een op de vier gevallen van een behandeling van een strafzaak op het onderzoek ter terechtzitting dergelijke problemen de voortgang van een procedure belemmeren. Het belangrijkste probleem in die strafzaken ligt in de wijze van betekenen.⁴¹

Naar de mening van de Zweedse regering dient de betekeningsprocedure aan de autoriteiten die werktuigen en flexibiliteit te bieden, die noodzakelijk zijn om een snelle en adequate afhandeling van de betekening mogelijk te maken. De in het kader van dit onderzoek belangrijke (introductie van de) mogelijkheid die elektronische-communicatie meebrengt, biedt naar de mening van de regering een mogelijkheid om voornoemde doelstellingen te realiseren.⁴²

Met betrekking tot de inhoud van de regeling merkt de regering op, dat met invoering van deze wet een aantal belangrijke inhoudelijke wijzigingen wordt doorgevoerd. Naast de genoemde mogelijkheid voor instanties om documenten door middel van het gebruik van elektronisch verkeer te verzenden wordt een nieuwe technisch neutrale wijze van betekening, te weten de mondelinge kennisgeving, met de invoering van de nieuwe wet mogelijk gemaakt. Mondelinge kennisgeving is uitsluitend voorbehouden aan de overheid en mag niet voor het uitreiken van dagvaardingen en andere stukken waardoor een procedure op een bevoegde wijze aanhangig kan worden gemaakt, worden toegepast.⁴³ De mogelijkheid ziet derhalve op de kennisgeving oftewel notificatie van andere berichten, die om een bepaalde reden niet schriftelijk zijn ontvangen.

41

‘Ny delgivningslag justitueutskottes betänkande’, 2010/11: JuU2, p. 8.

42 ‘Ny delgivningslag justitueutskottes betänkande’, 2010/11: JuU2, p. 8.

2.6.3. Wettelijke bepalingen

Uit de nieuwe betekeningswetgeving vloeit voort dat in het geval de betekening per post, op elektronische wijze of door overbrenging van de stukken in persoon door een deurwaarder plaatsvindt, bepaalde informatie moet worden verstrekt aan de ontvanger. De informatie met betrekking tot de uit te reiken stukken wordt bij de ontvangstbevestiging gevoegd. De informatie dient de naam en het adres van de bevoegde autoriteit te bevatten. Er wordt ten minste in vermeld welk nummer het te betekenen stuk heeft en er wordt in aangegeven op welke wijze de ontvangst van het stuk kan worden bekrachtigd. Indien het geval daartoe aanleiding geeft, dient de informatie mede een korte beschrijving van het geschrift te bevatten en informatie ten aanzien van de autoriteit waarbij de bevestiging van de ontvangst van het document kan worden gedaan. Het gerechtelijke document gaat vergezeld van een envelop waarmee de bevestiging kan worden geretourneerd.⁴⁴

In het geval dat het gerechtelijke document wordt verzonden per post in de vorm van een aangetekende brief, wordt op het betekeningsdocument het documentnummer vermeld. In voorkomende gevallen wordt ook op het document vermeld dat binnen korte termijn een mondelinge bevestiging van de ontvangst van het stuk kan worden gedaan op het postkantoor. De bevestiging van ontvangst op het postkantoor kan uitsluitend persoonlijk geschieden.⁴⁵ Om de uitreiking van het gerechtelijke stuk de bevestigen, dient de reguliere betekeningsinstantie een ontvangstbevestiging op te stellen. Indien de betekeningsinstantie geen ontvangstbevestiging binnen de daartoe gestelde termijn ontvangt, dient zij de afnemer aan het doen van een ontvangstbevestiging te herinneren.⁴⁶

Als laatste kan nog de bepaling van artikel 13 van de nieuwe Betekeningswet worden vermeld. In die bepaling wordt de mogelijkheid geschapen dat de politie een deurwaarder voor de betekening inhuurt. De betekening van het gerechtelijke stuk wordt dan door de deurwaarder uitgevoerd die daartoe door de politie of een andere bevoegde instantie wordt gemachtigd.⁴⁷

2.7 Afsluiting

In de inleiding van dit hoofdstuk is het verkennend karakter van deze QuickScan aangegeven.

44 Nieuwe betekeningswet SFS 2011, 154 art. 5.

45 Nieuwe betekeningswet SFS 2011, 154 art. 5.

46

Nieuwe betekeningswet SFS 2011, 154 art. 6.

Hoewel slechts resultaat van een eerste verkenning en overzicht, leek het aangewezen de resultaten van de scan van het recht van een aantal landen in het onderzoek te vermelden. Als belangrijkste resultaat daarvan zijn twee punten gesignaleerd: in een aantal landen bestaat de mogelijkheid om gerechtelijke stukken in strafzaken ook aan het adres van de werkgever van de verdachte te betekenen. Aan die mogelijkheid lijkt voor Nederland niet al te veel waarde te moeten worden toegekend. Verder valt op dat de regeling van de betekening van gerechtelijke stukken in strafzaken in nogal wat landen - anders dan in Nederland - geregeld is in civielrechtelijke regelingen waar in het strafrecht naar wordt verwezen, hetzij in aparte wettelijke regelingen waarin zowel in civiele als in strafzaken naar wordt verwezen. Als voordeel daarvan is geformuleerd dat landen waarin rechtsgebieden een eigen regeling hebben, weinig wordt ‘geprofiteerd’ van ontwikkelingen in de regeling en praktijk van de betekening van gerechtelijke stukken in andere rechtsgebieden.

Mede op basis van de resultaten van de QuickScan is besloten het nadere onderzoek in de afzonderlijke landen te richten op België, Duitsland, Noorwegen, Engeland en Zwitserland. Deze nadere selectie is hiervoor in de inleiding van dit hoofdstuk (par. 2.1.) nog nader toegelicht.

Een enkel onderdeel van de Estse en Zweedse regeling verdiende enige nadere verkenning. Dat had vooral betrekking op een vernieuwing van de regeling van de betekening van gerechtelijke stukken in strafzaken in elk van deze twee landen, van welke vernieuwing de introductie van elektronische betekening deel uit maakte. Daarover is in het tweede deel van bovenstaand hoofdstuk gerapporteerd. In beide landen is de mogelijkheid van elektronische betekening inderdaad geschapen. Van belang is de constatering dat in Estland de aanname dat het te betekenen stuk de verdachte ook heeft bereikt, niet berust op de constatering van de juiste betekening per e-mail in combinatie met de aanname dat een verdachte geacht wordt zijn mail te lezen. Als elektronisch bericht van ontvangst uitblijft, moet de dagvaarding (toch) in de vorm van een aangetekende brief verzonden worden of in persoon te worden uitgereikt, waarbij de geadresseerde bij ontvangst tekent. Pas dan is sprake van een geldig betekende dagvaarding.