Huishoudens tussen de 20 tot 60 jaar
5 Crossmedia en Interactie
8.2 Kwalitatief – interviews
8.2.2 Interviews met de doelgroep
De komende tekst bevat de belangrijkste resultaten van de interviews die zijn gehouden met 11 personen uit de doelgroep. De half-gestructureerde vragenlijst die alvorens werd
opgesteld is te vinden in de bijlage op bladzijde 143, hierna volgen ook de volledig uitgeschreven interviews.
Wanneer er bij de resultaten verschil op treedt tussen geslacht en leeftijd dan wordt dit erbij vermeld. Is dit niet het geval betekent het dat er geen verschil is tussen mannen, vrouwen, jongeren (20 tot 30 jaar) en ouderen (30 tot 50 jaar). Per interview-vraag is een
samenvattend antwoord geformuleerd.
Invloed van woonsituatie op het gewicht – Iedere woonsituatie kent haar eigen voor- en
nadelen. Uit de interviews bleek dat er bij meerpersoonshuishoudens vaak één persoon is die de boodschappen doet en bepaalt wat er op tafel komt. Hierdoor is de hele familie dus min of meer ‘verplicht’ om te eten wat deze boodschapper koopt en klaarmaakt. Zo laat Jeanette (48) weten: “Ik woon met mijn dochter en mijn vriend waarbij ik de zeggenschap
heb over het eten. Ik doe de boodschappen en kook. Meestal doe ik dit wel in overleg, maar ik hou er van om iedereen lekker te verwennen. Ik zet ’s avonds altijd lekkere hapjes op tafel.
Wanneer mensen op zichzelf wonen is er ook een negatieve ontwikkeling te zien als het gaat om voeding. Student Nichal (24) woont alleen en heeft beperkte middelen waardoor hij vaak voor het ongezonde kiest. Met slechts één gaspitje en een combimagnetron is hij – zoals hij zelf zegt – vaak gebonden aan pizza of kant-en-klaar maaltijden.
Invloed van werksituatie op het gewicht – Alle geïnterviewde kandidaten – 11 stuks –
menen dat hun werksituatie van negatieve invloed is op hun gewicht. De volgende oorzaken werden genoemd: door de (kantoor)baan zit men de hele dag en is de beweging minimaal, door de lange (fulltime) werkdagen heeft men geen zin meer om naar de sportschool te gaan, door onregelmatige werktijden wordt het eet-ritme verstoord en door verleidingen die tijdens werktijd voorbij komen wordt er te veel gesnoept.
Wat indirect verbonden staat met de woon- en werksituatie zijn de financiën. Alle kandidaten waren het er over eens dat gezond eten duur is. Willem-Paul (22) vertelt over zijn
lunchpauze: “Een salade bij de Albert Heijn is €5,- terwijl een broodje bao poa 80 cent is.
Tja, dan is de keus bij mij snel gemaakt.” Hoe jonger, hoe groter de financiën een rol spelen
met betrekking tot eten. Naast het feit dat gezond eten duurder is, kost het volgens de kandidaten ook meer bereidingstijd.
Huidige status: wat voor cijfer krijgt je figuur – wanneer er gevraagd wordt aan de
kandidaten om hun lichaam een cijfer te geven is te zien dat het gemiddelde vrij laag is, namelijk een 4,1. Daarbij geven de vrouwen zichzelf een lager cijfer dan de mannen, namelijk een 3,5 tegenover een 4,7.
Isabella (31) zegt hierover: “Lastig. Een vrouw is nooit tevreden met d’r gewicht. Maar, ik
Helemaal met de zomer voor de deur.” Sander (43) bekijkt het van de positieve kant: “Een 6. Ja ik ben mijn hele leven al te zwaar geweest, dus als ik mij nu een vier zou geven dan zeg ik eigenlijk: je hebt je hele leven al een onvoldoende. Ik geef mezelf een 6, want met een 6 kan ik nog leven.”.
Redenen om af te vallen – Bij vrouwen is het realiseren van een mooier uiterlijk is
doelstellig nummer 1. Geen enkele vrouw bekommert zich om haar gezondheid. Celeste (23): “Qua gezondheid heb ik nog nergens last van, dus bij mij zijn het echt de uiterlijkheden
die mijn in de weg zitten en die ik graag wil verbeteren.” Interessant is dat vrouwen vaak een
gebeurtenis koppelen aan hun strijd tegen de overtollige kilo’s. Denk aan de zomervakantie of aan een bruiloft.
Mannen hebben hele andere beweegredenen om af te vallen, dat zit hem vooral in het ‘gezonder voelen’. Jonge(re) mannen bekommeren zich nog wel enigszins om hun uiterlijk. Roeland (37): “De belangrijkste reden dat ik wil afvallen is vanwege mijn gezondheid. Ik heb
onlangs mijn vader verloren aan een hartaanval, hij was 63. Toen zijn de alarmbellen bij mij gaan rinkelen, zo wil ik niet eindigen.”
Bijkomende nadelen van overgewicht – Vrouwen ervaren hele andere nadelen aan het
hebben van overgewicht dan mannen, dat is in de onderstaande tabel duidelijk zichtbaar.
Tabel 3) Bijkomende nadelen die mannen en vrouwen ervaren wanneer ze kampen met overgewicht
Bijkomende nadelen van overgewicht
Mannen Vrouwen
Snel buiten adem bij een lichte inspanning Snel transpireren
Beperkt zijn in bepaalde fysieke taken
Het steeds moeten kopen van nieuwe kleding; veel items worden te klein Je bent niet alleen ongezonder, zo voel je je ook.
Beperkte hoeveelheid ‘leuke’ kleding
Schaamte*, en daardoor beperkt in het ondernemen; zo durven veel vrouwen door hun overgewicht niet naar het zwembad of naar de sauna. Onzekerheid / minder zelfvertrouwen*
* Deze punten vallen min of meer samen
Inspiratie – Zowel mannen als vrouwen menen geïnspireerd te raken door de media, al is
dit bij vrouwen sterker dan bij mannen. Bij vrouwen heeft leeftijd weinig invloed: zowel jong als oud wordt geïnspireerd door het perfect slanke figuur dat je in bladen en op televisie voortdurend voorbij ziet komen. Media zorgt echter ook voor demotivatie. “Zo’n figuur… dat
lukt mij toch nooit”, aldus Celeste (23). Verder geven vrouwen aan ook inspiratie uit hun
directe omgeving te halen. Denk aan slanke familieleden, vriendinnen of collega’s. Bij mannen zijn het enkel de jongeren die geïnspireerd worden door de media. Zo laat Willem-Paul (22) weten: “Ik kijk graag voetbal, dan zie ik al die topsporters die helemaal
afgetraind zijn. Dan denk ik wel van: wow, dat zou ik ook wel willen.”. Nichal (24) haalt zijn
inspiratie vooral van Instagram, met name door de ‘before and after’ foto’s. De rest van de mannen noemt voornamelijk dierbaren die zorgen voor inspiratie en motivatie. Jan (32) en Sander (43) willen afvallen vanwege opgroeiende kinderen en Jaap (49) ziet zijn toekomstige kleinkinderen als grote motivatie: “Ik wil een gezonde en fitte opa
Steun – Voor vrouwen blijkt steun een missende factor. Ten eerste houden vrouwen hun
afvalwens vaak geheim waardoor niemand weet dat ze graag gewicht willen verliezen. Isabella (31) zegt het volgende hierover: “Ik schuif dit onderwerp graag onder stoelen of
banken. Ik weet dat ik zelf de oorzaak ben, ik moet er zelf wat aan doen.” Ten tweede
menen vrouwen die slechts een paar kilo te zwaar zijn dat ze niet serieus worden genomen. Celeste (23): “Steun krijg ik totaal niet. Iedereen zegt dat ik me niet zo moet aanstellen,
terwijl ik zelf wel vind dat ik te dik ben.” Verder ervaren vrouwen ook geen steun van hun
partner, terwijl dit andersom juist wel het geval is. Sander (43): “Mijn vrouw zal absoluut
steun bieden als in aangeef te willen afvallen. We hebben het hier al eerder over gehad en zij wil mij hier wel bij gaan helpen.” Kenmerkend is dat hoe zwaarder men is, hoe meer men
steun ervaart. Het lijkt wel alsof je alleen steun krijgt als je morbide obesitas hebt.
Omgeving: meerdere ‘dikke’ kennissen – Veel vrouwen menen zelf de enige persoon met
overgewicht te zijn in hun directe omgeving. Zo zegt Sandra (43): “Waren er maar wat meer
mensen te dik in mijn omgeving, dan voelde ik me niet zo ‘alleen’ af en toe. Begrijp je wat ik bedoel? Nu voel ik me soms de enige die zogenaamd geen discipline heeft of zo.” De vraag
is nu: Is dit ook echt zo of is dit een scheef zelfbeeld?
Mannen kunnen daarentegen wel genoeg ‘lotgenoten’ te benoemen, al ervaart niemand van deze lotgenoten problemen aan het dik zijn. Jan (32): “Een aantal van mijn collega’s zijn te
zwaar, maar niemand doet er eigenlijk wat aan. We eten allemaal net zo hard door. Als hun bijvoorbeeld een snack nemen dan denk ik: ach, dan doe ik het ook. Ook sporten ze nooit. Ik had twee jaar geleden een collega die vaak ging sporten, omdat hij het deed dacht ik: ik moet ook eens gaan. Maar nu heb ik dat totaal niet, iedereen heeft dezelfde instelling als ik”.
Schaamte – Alle vrouwen geven aan zich te schamen voor hun lichaam. Daarbij zijn de
zomermaanden het ergst, dan moet je je letterlijk bloot geven. Isabella (31): “Op straat
schaam ik vooral voor onbekende mensen. Bekende mensen oordelen vaak niet op je uiterlijk – tenminste, dat hoop ik – maar op je innerlijk.” Ook schamen vrouwen zich wanneer
ze in een omgeving zijn met allemaal slanke vrouwen. “Dan valt het extra op hoe dik ik ben”, aldus Jeanette (48).
Bij mannen zijn het enkel de jongeren die het gevoel van schaamte kennen. Nichal (24) zei het volgende over zijn schaamte-momenten: “Als mijn vrienden een foto posten of Facebook
en mij er in taggen vind ik dat niet chill, ik wil niet op de foto met zo’n dikke kop en al helemaal niet voor anderen.” Hoe ouder de man wordt hoe realistischer hij reageert:
“Schaamte is niet aan de orde, ik baal alleen van mezelf”, aldus Roeland (37).
Bestaande afval-formats – Er zijn natuurlijk verschillende afvalprogramma’s op televisie
geweest, denk aan Obese, The Biggest Loser Holland en Operatie NL Fit. Dit laatste concept kende echter bijna niemand. Uit de reacties van de interviewkandidaten kunnen de volgende conclusies worden getrokken:
Men keek naar de programma’s om er van te leren. Wat moet je allemaal doen om gewicht te verliezen? De kijkers vonden het jammer dat ze (op Operatie NL Fit na) nergens terug konden lezen hoe het sportprogramma van de kandidaten er precies uit zag en wat men wel / niet mocht eten. Wanneer je door zo’n programma gemotiveerd wordt om zelf aan de slag te gaan zijn er tot op heden niet veel bijbehorende tools die jou op weg kunnen helpen.
(On)realistisch: Men vond de Obese-strijd onrealistisch, je kunt zo’n programma niet op
jezelf betrekken. Alle formats hadden het doel om in een zo kort mogelijke periode zo veel mogelijk af te vallen, professionele hulp is dan noodzakelijk. De intensieve begeleiding die de deelnemers kregen zullen de kijkers nooit ontvangen. Sandra (43): “Zij hebben personal
trainer die zegt wat ze moeten doen, die mis ik. Als ik naar de sportschool ga heb ik geen idee wat ik kan gaan doen. Ook krijgen zij bepaalde vrijstellingen waardoor ze zich 24/7 kunnen richten op hun afvalproces.”
Identificeerbaar: Bij het programma Obese konden enkel de interviewkandidaten met
morbide obesitas (BMI > 30) zich identificeren met de deelnemers. De overige
interviewkandidaten voelde zich niet aangesproken. Isabella (31): “Er waren alleen maar
extreme gevallen die mee mochten doen. Zo kan ik het niet toepassen op mijzelf.”
Echter, bij het programma The Biggest Loser Holland kon men zich wél identificeren met de 16 (!) verschillende kandidaten. Er waren zowel jonge als oude deelnemers en verschillende gradaties van overgewicht. Daarbij had ieder een eigen verhaal.
Doordat het programma vijf dagen per week op televisie was (30 minuten) kon er een band ontstaan tussen de kijkers en de deelnemers. Roeland (43): “Ron was mijn favoriet, ik vond
hem echt een goed voorbeeld van hoe het hoort. Helaas stond hij niet in de finale… de sterkste schakel werd er uit gestemd”.
Confronterend: Een programma met het thema overgewicht blijft confronterend, vooral
wanneer de kijker ziet hoe ver het kan lopen. Hanneke (47): “Het is confronterend, want wat
de deelnemers bijvoorbeeld eten.. dat eet ik ook. En als een voedingscoach dan gaat vertellen hoeveel suiker je dan per week naar binnen krijgt zap ik gauw weg”.
Deelname: Meedoen is voor veel vrouwen een twijfel. Het grootste nadeel is toch de
letterlijke blootstelling en de bijkomende inbreuk op je privacy. Mannen hebben daar minder moeite mee, met name wanneer ze ouder worden. Jaap (49): “Ik zou direct meedoen, ik hou
van spelletjes en competities. Meedoen is een soort motivator, je wilt niet af gaan voor heel Nederland.”
Resultaatgericht: Uit de interviews bleek dat kijkers het meest nieuwsgierig waren naar het
spectaculaire eindresultaat. Veel mannen die niet keken, zapten vlak voor het einde nog even terug om toch het verbluffende resultaat te zien.
Competitief: Bij The Biggest Loser Holland werd er in competitievorm gewerkt, iets wat
zeer positief werd ontvangen. Het werkte zelfs als bindende factor; kijkers bleven vanwege het spelelement trouw tot het laatste moment. Roeland (37): “De strijd was erg leuk. Eerst in
koppels, later in teams en uiteindelijk individueel. Je kijkt toch iedere keer weer omdat je wilt weten wie er het minst is afgevallen en wie er naar huis wordt gestemd.”
Groepsgevoel: Bij The Biggest Loser Holland woonden 16 mensen gedurende drie
heerste een bepaalde teamspirit, ondanks dat men toch echt zelf moest afvallen. Dit groepsgevoel werd door alle geïnterviewde kandidaten als zeer prettig ervaren.
Motiverend: De interviewkandidaten werden zeker gemotiveerd door de programma’s.
Vooral omdat ze zagen dat deelnemers plezier kregen in het sporten. Niemand van hen ging ooit naar de sportschool, maar naarmate de tijd vorderden begonnen ze het leuk te vinden.
Wat weerhoudt het afvalproces? – De geïnterviewde kandidaten geven aan dat ‘drukte’
hen weerhoudt af te vallen. Een 40-urige werkweek zorgt dat men geen zin heeft om ook nog naar de sportschool te gaan. Ook doorzettingsvermogen speelt een rol, vooral bij vrouwen. Isabella (31): “Ik begin vaak genoeg, maar geef te snel op.” Ten derde geeft de doelgroep aan dat dik worden een sluimerig proces is waarbij je steeds de grens verlegt. Hanneke (47): “Je wordt steeds iets dikker, en je zegt steeds tegen jezelf: Als ik zoveel
weeg, dan ga ik echt afvallen. Maar als je die grens bereikt hebt, dan verleg je deze vervolgens weer.” De hedendaagse verleidingen spelen ook een rol. Er is te veel lekker
eten, men vindt het lastig om hier nee tegen te zeggen. Daarbij vindt men sporten niet leuk, dat maakt het ook moeilijk. De sportschool kent een spreekwoordelijke drempel. Willem- Paul (22): “Ik zie er echt op om naar een sportschool te gaan, dan schaam ik me gewoon.
En, ik weet daarbij nooit echt wat ik moet gaan doen.” Als laatste zien sommigen de
noodzaak ook niet in om af te vallen. Dit zijn vooral mannen. Sander (43): “Overgewicht
heeft me tot nu toe nooit zo in de weg gezeten. Ik weet niet beter dan dat ik ze zwaar ben. Maar, ik ondervind nu ik ouder word gewoon meer nadelen.”
Afvallen, een way of life – Vrouwen proberen vaak talloze diëten, in tegenstelling tot
mannen. Voor veel vrouwen is afvallen een way of life, voor mannen is het iets eenmaligs. Alle geïnterviewde vrouwen geven aan al velen diëten geprobeerd te hebben. Dit is een groot verschil ten opzichte van mannen, die zijn hier nooit heel actief mee bezig geweest. Mannen zetten eenmalig een knop om, dan gaan ze er volledig voor. Vrouwen hebben deze knop al 100 keer proberen om te zetten.
Valkuilen –mHieronder volgen nog een aantal niet eerder benoemde valkuilen:
• Sporten kost tijd, voor velen is tijd schaars. Qua eten kiest men vaak voor een makkelijke, tijdbesparende versie zoals een afhaal- of kant en klaar maaltijd. § Gezelligheid gaat vaak gepaard met eten. Denk aan borrelmomenten, buitens huis
eten en alcohol. Nichal (24): “Hoe gezelliger de mens, hoe dikker je bent”. § Het resultaat van lijnen blijft zo lang op zich wachten en is vaak minimaal. § Er zijn veel verleidingen, het is lastig om tegen al het lekkers ‘nee’ te zeggen. § Als je eenmaal ‘slecht’ bezig bent dan ga je door. Sandra (43): “Als ik eenmaal één
negerzoen heb gegeten dan denk ik: ik ben nu toch al slecht bezig, dan neem ik ze ook maar allemaal”.
§ Een gezonde levensstijl kost veel geld. Denk aan een abonnement sportschool, gezonde voeding of bijvoorbeeld een personal trainer.
Digitaal afvallen – De mannen die mee deden aan het interview hebben nooit geprobeerd
om digitaal af te vallen. Een enkeling heeft de besproken Nike+ applicatie op zijn telefoon, deze houdt het aantal kilometers bij tijdens het hardlopen. De applicatie is echter zelden gebruikt. Ook heeft een van de mannen wel eens een buikspierkwartier gevolgd op Youtube, maar dit hield hij niet vol. Vrouwen hebben daarentegen wel het online afvallen uitgevonden. Van calorieën tot kilometers, via verschillende applicaties wordt van alles geteld en bijgehouden. Vaak zijn de apps wel van korte duur. Jeanette (48 ): “Het is vaak
zo’n gedoe en na twee weken ben ik alweer vergeten dat ik die app heb.” Ook wordt er door
een aantal vrouwen op fora gekeken, beweegredenen zijn de interesse in andermans afval- ervaringen, (h)erkenning en tips. Sport-dvd’s zijn ook al verschillende keren door de vrouwen getest. Ze vonden het een uitkomst, helaas lag het niveau vaak te hoog.
Aangezien de vrouwen meestal koken zoeken ze geregeld gezonde recepten op internet.
Mobiele afval-applicatie – Het volgende vraagstuk werd voorgelegd aan de kandidaten:
‘Stel er is een mobiele applicatie die jouw zou kunnen helpen met afvallen. Dit kan zijn door
middel van slimme en slanke gerechten die zijn afgestemd op jouw doelen, maar ook door bijvoorbeeld een stappenteller die ingebouwd zit in de app en aangeeft wanneer jij voldoende hebt gewandeld per dag. Zou je deze applicatie downloaden?’
Zowel mannen als vrouwen reageerden heel positief op het idee. Celeste (23) zegt hierover:
“Een app downloaden kost geen tijd, dat kan ik doen als ik in de trein zit naar mijn werk. Daarna kun je heel gemakkelijk kijken of het iets is ja of nee.” Zowel Isabella (31) als Jaap
(49) gaven aan dat zo’n applicatie zorgt voor orde, structuur en overzicht. Je werkt volgens een schema, dat is prettig. Een app is ook 24 uur bij de hand, dat maakt het makkelijker. Volgens Willem-Paul (22) is het vooral interessant wanneer je alles in één hebt, dus informatie over gezonde voeding én over de juiste manier van sporten. “Ook is
persoonlijkheid heel belangrijk, iedereen sport op zijn of haar eigen niveau.” Ook Sandra
(43) is het eens het personaliseren van de applicatie, ze vind dat de applicatie rekening moet houden met je agenda en je mogelijkheden. Door haar knie-blessure kan ze bijvoorbeeld niet zo intensief sporten waardoor zij zich meer moet focussen op voeding. Hanneke (47) wijst vooral op het belang van de doorlopende stimulatie. “De app moet mij
steeds in de gaten houden en controleren, anders hou ik het niet vol.” Kortom, wanneer de
persoon niet blijvend wordt getriggerd komt de applicatie in vergetenheid. Verder tipt Nichal (24) dat hij graag gerechten wilt die makkelijk zijn in verband met zijn beperkte