• No results found

OEN BO TIK.

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "OEN BO TIK. "

Copied!
100
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)

• BQ£.LAN POERNAMA

B A N O O E N G .

(2)

. 4

R I B L I O T H E E K K I T L V

0088 5515

(3)
(4)
(5)

ö A R A H O A N M; ATA ' S -

» O V E N OÏOOBL

OLEH

OEN BO TIK.

^ o / k e n k u ^ O - ^ ( ? * < .

oteTt

i'€L .

I

(6)

Kaloe besok bakal kasoesahan dan ini hari soedah menangis, artinja kasoesahan itoe soedah dateng sekarang

(7)

i

DARAH DAN AER-MATA DI BOVEN DIGOEL

I Sengadja ditoelis boeat „Boelan Poernama"

\ \ Oleh: OEN BO TIK.

' 1.

itOE TANAH JANG SOENJI !

M a t a h a r i s e d e n g p e n t j a r k e n i a - p o e n j a s i n a r s a p a n a s - p a n a s n j a , h i n g g a p a s i r p o e t i h j a n g s e b a g i b o e b o e k a n g e l a s m e n g k r e d e p - k r e d e p m e n j i l o k e n m a t a .

T j o e m a s a b a g i a n s a d j a t a n a h j a n g s o e d a h t e r b o e k a , j a n g l a e n d i s a n a s i n i s a m o e a t j o e m a o e t a n d a n o e t a n b e l a k a , d i i n a n a a n g i n s o e d a h m e n i o e p d e d a o n a n p o e h o e n j a n g t i n g g i - t i n g g i d a n l e b e t i t o e , s o e a r a n j a b e r k r e s e k m e m b a w a k o e m a n d a n g d a r i p e - n g e l o e h a n .

D i s a b e l a h b a r a t a d a b e r w a t e s a n d e n g e n s a b o e w a h k a l i b e s a r j a n g a e r n j a a m p e r r a t a d e n g e n t i n g g i r i j a d a r a t a n , j a n g s e d a r i d o e l o e t e l a h m e n g a l i r d e n g e n k a l m d a n t i d a b e r s o e a r a , b e r l e g a t - l e g o t k a k a n a n - k i r i s a ' a k e n - a k e n t o e b o e h n j a o e l e r n a g a r e k s a k s a d a r i p e r a k .

S o e n j i , s o e n j i , s o e n j i , t i d a a d a k a d e n g a r a n

(8)

I T O E T A N A H J A N G S O E N J I !

s o e a r a n j a s o e a t o e a p a , s a l a e n n j a a n g i n j a n g m e n d e s o e s - d e s o e s d a n s a b e n t a r - b e n t a r d a r i d a l e m r i m b a j a n g g e l a p s o e a r a n j a b o e r o e n g - b o ' T o e n g b a j a n d a n k a k a t o e w a j a n g n j e r i n g s a l i n g s a o e t a n

I n i l a h i n i . B o v e n D i g o e l j a n g t e r k e - f n a l . . . . .

B o v e n D i g o e l , o h , B o v e n D i g o e l , . . . .

i n i t a n a h o e t a n b e l o e k a r j a n g s o e n j i , j a n g t e r a s i n g d a r i d o e n i a d a n p e r g a o e l a n l o e w a r , p e n d o e d o e k n j a p o e n t j o e m a b i n a t a n g - b i n a ­ t a n g l i a r d a n o r a n g K a y a - k a y a j a n g m a s i h b i a d a b , t a p i s e k a r a n g t e l a h k a d e n g a r a n s a m p e d i s a l o e r o e h d o e n i a , l a n t a r a n o l e h p a m e r e n - t a h d j a d j a h a n d a r i k e r a d j a ' a n B l a n d a s o e d a h d i p i l i h b o e a t t e m p a t m e n g a s i n g k e n r a h a j a t I n d o n e s i a j a n g b ç r a n g e n - a n g e n c o m m u n i s t d a n t e l a h b e r o n t a k p a d a t a o n 1 9 2 6 .

D e n g e n m e n g a s i n g k e n i t o e t i g a r i b o e r a ­ h a j a t j a n g s o e d a h k e n a d i d j a d i k e n p e k a k a s o l e h M o s k o u , k a i n i t e m p a t , s a b e n a r n j a p a m e - r e n t a h a d a m e n g a n d o e n g m a k s o e d j a n g b a e k , b o e a t r a h a j a t j a n g l a e n d a n b o e a t i t o e o r a n g - o r a n g c o m m u n i s t e n s e n d i r i , l a n t a r a n d j a o e d a r i m a k s o e d m e n j e n g s a r a k e n , h a n j a h e n d a k b i k i n s a t o e p e n g i d o e p a n b a r o e j a n g m e n j o - t j o k i n b a g i i t o e o r a n g - o r a n g j a n g b e r b a h a j a o e n t o e k k a t e n t r a m a n o e m o e m . T j o e m a s a - j a n g s e k a l i i t o e t e l a h m e n d j a d i g a g a l l a n t a r a n k e l i r o e m e m i l i h n j a t e m p a t . T j o b a s a d j e l e k -

(9)

d j e l e k n j a t a n a h a d a s e b a g i p o e l o - p o e l o K a r i m o e n d j a w a a t a w a B a w e a n n i s t j a j a i t o e T a n a h M e r a h a k e n m e n j e b a r p e n g i d o e p a n b a r o e s a p e r t i j a n g d i ' i m p i k e n , l e b i h m e n g - g i . r a n g k e n d a r i h a t s i l d a n t j i t a - t j i t a a t a s p e m b o e k a ä n i t o e k o l o n i e b a r o e d i L a m p o n g . T j o e n i a s a j a n g , l a g i s a k a l i h , s a j a n g , i t o e t a n a h a d a t e r l a l o e k o e r o e s b o e a t b i s a m e m ­ b e r i m a k a n a n p a d a o e m a t p e n d o e d o e k n j a , h i n g g a p e n g i d o e p a n d i s i t o e h a r o e s m e n g a n ­ d a l b a r a n g m a k a n a n d s r i s e b r a t i g l a o e t a n . J a , k a l o e l e t a k n j a a d a s e b a g i S i n g a p o r e , a d a h a r e p a n b e s a r b o e a t k e m a c h m o e r a n , t a p i h e l a a s s i a p a j a n g d a l e m p e r d j a l a n a n k a s i t o e b i k i n o r a n g d j a d i i n g e t d e n g e n i t o e p e n g o e m - b a r a ä n b e s a r k a A l a s k a , t j o e m a b e d a n j a s a l d j o e d a n t j a d a s B o e k a n i t o e s a d j a , h a n j a j a n g m e n g g i r i s i n h a t i a d ä l a h i t o e r a w a - r a w a j a n g t e r g e n a n g m e m e n o e h i n s a l o e r o e h t e m p a t , d a r i m a n a m i l l i o e n a n n j a m o e k m a l a r i a j a n g h e i b a t m e n g g r a j a n g s e b a g i b a l a t e n t a r a n j a m a l a e k a t k e m a i i a n , h i n g g a m e n a m b a h k e n b o e a t t i d a b i s a s o e b o e r n j a p e n g i d o e p a n . D a j a - d a j a j a n g m a n o e s i a b i s a t e l a h d i l a k o e - k e n , t a p i k e g a g a l a n j a n g d a t e n g d a r i n a t u u r a d a l e b i h b e r k o e a s a , d a r i i t o e m a k a a c h i r n j a p a m e r e n i a h m e n e r i m a k a l a h , s a m e n t a r a i t o e k a k e l i r o e a n a k e n m e n d j a d i p e l a d j a r a n b o e a t t i n d a k a n - t i n d a k a n d i h a r i b l a k a n g a n .

T a p i d i i t o e w a k t o e , o r a n g b e l o n m e n g a - t a h o e i s o e a t o e a p a . D e n g e n g o e m b i r a k o e b o e -

(10)

I T O E T A N A H J A N G S O E N J I !

k o e b o e d i d i r i k e n , s a m e n t a r a d i l a e n f i h a k o r a n g - o r a n g b o e w a n g a n d e n g e n m e n g a n d o e n g k e s a n g s i a n , k a b i n g o e n g a n d a n t i d a m e n g a r t i , t e l a h t r i m a p i m p i n a n n j a K a p i t e i n B e c k i n g b o e a t b a b a d o e t a n a k e n b i k i n l a d a n g d a n k a m p o e n g t e m p a t t i n g g a l n j a s e n d i r i .

D e n g e n p a k e a n d a r i k a i n d r i l j a n g t e b e l , k a k i b e r s e p a t o e d a n t e r g o e b e d p u t t i s , t o p i l e b a r d i b a w a h m a n a a d a m o e k a - m o e k a j a n g b e r s o e n g g o e d e n g e n m e n g k r e d e p n j a m a t a - m a t a j a n g t j e r d i k , r n a r i k a b e k e r d j a a n g k a t t j a n g k o e l d a n p a r a n g n j a d e n g e n g e r a k a n j a n g k o e r a n g l e m e s , m e n g i n g e t k e n p a d a k i t a p e m a n d a n g a n d i t a n a h A m e r i k a . M a r i k a b e k e r d j a d i b a w a h a t o e r a n d a n p i m p i n a n j a n g b a g o e s , m a k a n a n t i d a k a k o e r a n g a n d a n k a m e r d i k a ä n p o e n t j o e k o e p , t a p i t o c h i t o e p e n g e l a h a n n a p a s j a n g m e n g a n d o e n g b a n ­ t a h a n , t e r o e t a m a p e n g e l a h a n n a p a s a t a s n a s i b - n j a , t i d a b i s a d i t a h a n b o e a t t i d a d i o e t a r a k e n , j a n g s a t o e d i s a o e t i n o l e h j a n g l a e n

J a , s i a p a t a h j a n g t i d a i n g e t b a h o e a d i r i n j a d i d a l e m t e m p a t p e m b o e w a n g a n , p e m b o e - w a n g a n , o h , p e m b o e w a n g a n , d j a o e d a r i s a n a k - f a m i l i e , d j a o è d a r i o r a n g - o r a n g j a n g d i t j i n t a , d j a o e d a r i t a n a h k e l a h i r a n , o h , p e m ­ b o e w a n g a n , d e n n ' k i a n l a h m a r i k a m e n g e l o e h , m a l a h t i d a s a d i k i t j a n g m e n g o e t j o e r k e n a e r m a t a n j a

K a l o e s a n g n i a l e m s o e d a h m e n d a t e n g i n d a n g e l a p - g o e l i t a m e n j e l i m o e t i n s a l o e r o e h

(11)

t e m p a t , m a r i k a s a m a m e n g a s o h t a p i k e b a - n j a k a n b e r a d a d a l e m k l a m b o e d i t e m p a t t i d o e r n j a j a r i g , i t o e w a k t o e m a s i h t e r d j e d j e r d i s a t o e l o o d s s e b a g i i k a n p i n d a n g d e n g a n p e n e r a n g a n j a n g t i d a s a b r a p a m e n j o e k o e p i n . S o e a r a n j a p a p o e h o e n a n j a n g t e r t i o e p a n g i n , s o e a r a n j a b e b r a p a m a t j e m b i n a t a n g k e t j i l j a n g k a d e n g a r a n d a r i r a w a - r a w a j a n g g e l a p , m e m b i k i n m a r i k a s a t o e - p e r s a t o e d j a d i t e r - i n g e t d a n t e r b a j a n g p o e l a k e d j a d i a n d a n p e m a n d a n g a n j a n g s o e d a h - s o e d a h . M a r i k a d j a d i i n g e t p o e l a p a d a s a m o e a a p a j a n g t e r t i n g g a l , j a n g p o e n j a i s t r i i n g e t i s t r i n j a ; j a n g p o e n j a t o e n d a n g a n i n g e t t o e n d a n g a n n j a ; j a n g p o e n j a a n a k i n g e t a n a k n j a d a n j a n g p o e n j a o r a n g t o e w a i n g e t o r a n g t o e w a n j a , s a m e n t a r a j a n g i s t f i a t a w a a n a k n j a t e l a h t o e r o e t s e k a l i a n d i b a w a k a s i t o e p o e n t i d a o e r o e n g s a l a e n i n g e t p a d a t a n a h k e l a h i r a n i n g e t d j o e g a n a s i b b a g i m a n a j a n g a k e n d a t e n g , k e r n a p e n g i d o e p a n j a n g a k e n d i d j a l a n k e n s a m a s e k a l i g e l a p , i t o e t a n a h j a n g a s i n g a d a s a n g e t m e n j a n g s i k e n , s e t a o e b a g i m a n a n a n t i d j a d i n j a , o h , A l l a h j a n g m a h a k ^ o e a s a , p a d a k a o e l a h m a r i k a p a s e r a h , p a d a k a o e l a h m a r i k a s e k a r a n g p e r t i a j a k e n d i r i d a n k e s l a m e t a n - n j a

M a r i k a t i d a a d a s a t o e j a n g k a p i n g i n k a - l o e w a r k e n d i r i n j a d a r i d a l e m k l a m b o e k a l o e t i d a t e r l a l o e k e p a k s a , k e r n a s o e a r a n j a n j a m o e k j a n g m e n g a n d o e n g b i s a h d i l o e w a r k a d e n g a -

(12)

I T O E T A N A H J A N O S O E N J I !

r a n s ä n g e t h e i b a t n j a , s a m i n g k i n m a l e m s o e a - r a n j a i t o e b i n a t a n g s a m i n g k i n b o e w a s , d a n s i a p a s a d j a j a n g t o e t o e p k o e r a n g r a p e t k l a m - b o e n j a a t a w a k a b e t o e l a n t i d a m e r a s a k a k i a t a w a t a n g a n n j a k a l o e w a r , b e s o k p a g i n i s t j a j a t i d a a k e n b i s a b e k e r d j a l a g i k e r n a t e r s e r a n g p e n j a k i t m a l a r i a . L a n t a r a n i t o e , m a k a k i n a j a n g p a i t d i s i t o e m e n d j a d i s a t o e m a t j e m b a r a n g j a n g s a n g e t b e r h a r g a , s e b a g i k a p e r l o e a n n j a n i a n o e s i a m e m a k e g a r e m , b a g i t o e l a h k i n a a d a b a r a n g j a n g t i d a b i s a d i l o e p a k e n b a g i p e n g i d o e p a n d i i t o e t a n a h s o e n j i , j a n g s e k a r a n g d i k a s i h n a m a t a n a h m e r a h a t a w a B o v e n D i g o e l , d i a m b i l d a r i n a m a n j a i t o e k a l i D i g o e l j a n g b e s a r .

K a l o e s a n g f a d j a r s o e d a h n i e n j i n g s i n g d i s a b e l a h t i m o e r , k a l o e i j a h j a n j a m a t a - h a r i s o e d a h t e r s e b a r d i s a l o e r o e h t e m p a t , b a r o e - l a h i t o e n j a m o e k - n j a m o e k j a n g h e i b a t s a m a b a l i k p o e l a d i s a r a n g n j a d a l e m r a w a - r a w a j a n g d e m a k , d a n o r a n g l a l o e s a m a m o e l â i g o e l o e n g p o e l a t a n g a n b a d j o e n j a b o e a t m e - n e r o e s k e n p a k e r d j a ' a n n j a j a n g t e r t o e n d a k e m a r e n .

S a d i k i t d e n g e n s a d i k i t , a c h i r n j a s a b a g i a n o e t a n i t o e t e l a h t e r b o e k a b e r o b a h m e n d j a d i l a d a n g j a n g m e m b e r i p e n g h a r e p a n b o e a t d i t a n e m i n , d i a t a s m a n a l a l o e m o e l a i b a n j a k d i d i r i k e n r o e m a h - r o e m a h t i n g g a l j a n g s a - d e r h a n a . K o e t i k a i t o e , o r a n g b e k e r d j a s a m i n g k i n g o e m b i r a , j a n g s a t o e m e n g a s i h

(13)

t j o n t o p a d a j a n g l a e n , b a h o e a k e r a d j i n a n i t o e p e r l o e d i s e g a l a t e m p a t . D i s i t o e l a n t e s k a l i a t a n n j a t a s e k a l i k a b e n a r a n n j a i t o e o e t j a - p a n b a h o e a s i a p a j a n g i n g i n d a p e t h a r o e s b e r b o e a t , s i a p a j a n g i n g i n m e m p o e n j a i r o e m a h h a r o e s m e m b i k i n , b a g i t o e l a h s e b a g i b e r l o m b a d i a n d j o e r i n o l e h s i f a t d a n k o d r a t n i a n o e s i a , t i d a l a m a l a g i t e l a h b e r d i r i s a t o e k a m p o e n g j a n g t e r a t o e r r a p i d a n b e r s i h , d a n k a m p o e n g i n i l a h k e r n a p e n d i r i a n j a n g p e r t a ­ m a m a k a d i s e b o e t o r a n g k a m p o e n g A .

D o e l o e w a k t o e m a r i k a m a s i h b e r a d a d i t a n a h D j a w a , m a r i k a i n g i n b i s a r o b a h n a m a - n j a B a t a v i a d j a d i : „ S e m a o e n " , s e b a g i d j o e g a d i R u s l a n d o r a n g s o e d a h r o b a h P e t r o g r a a d d j a d i L e n n i n g r a a d , M a k a o r a n g t e n t o e a d a j a n g m e n a n j a k e n a p a i t o e k a m p o e n g p e r t a m a t i d a m a o e d i k a s i h n a m a k a m p o e n g T a n M a l a k a s a d j a , o e p a m a n j a ? J a , s a b a g i a n m e m a n g a d a j a n g m e m p o e n j a i i t o e i n g e t a n , t a p i a d a s a b a g i a n p o e l a j a n g a n g g e p i t o e k a m e g a h a n p e r t j o e m a , p i k i r l e b i h s o e r o e p d i k a s i h n a m a k a m p o e n g „ K a t i w a s a n . " T j o e - m a a c h i r n j a t e l a h k e d j a d i a n m e n o e r o e t p a d a j a n g l e b i h b e r k o e a s a d a n i t o e k a m p o e n g l a n t e s d i p a n g g i l k a m p o e n g A . B o e k a n s a d j a i n i a d a n a m a j a n g g a m p a n g d i o e t j a p k e n , t a p i d j o e g a a d a m e m p e r t a n d a k e n b a h o e a p e n d o e d o e k n j a m e m a n g t e l a h t e r l e p a s d a r i k a b o d o a n , s a m o e a m e n g a r t i a n g k a d a n m a t a s o e r a t .

(14)

I T O E T A N A H J A N G S O E N J I !

B e r b a r e n g d e n g e n d a t e n g n j a k a p a l - k a p a l

„ F o m a l h o u t , " „ S e g a h " d a n k a m o e d i a n „ R e ­ t e l l " j a n g g a n t i - b e r g a n t i m e m b a w a m o e w a - t a n n j a j a n g b a k a l m e n d j a d i p e n d o e d o e k b a r o e , o r a n g - o r a n g j a n g t e l a h t i n g g a l l e b i h d o e l o e d i s i t o e t i d a m a l e s b o e a t b i k i n k a m p o e n g n j a d j a d i s a i n i n g k i n b a g o e s , p e m b a b a d a n o e t a n p o e n t e r o e s - m e n e r o e s d i l o e w a s k e n , b e r s e d i a b o e a t p e n d i r i a n n j a k a m p o e n g - k a m p o e n g b a r o e o e n t o e k s o e d a r a - s o e d a r a n j a j a n g a k e n d a t e n g .

S e b a g i r o e n t o e n a n d a r i k a m p o e n g j a n g p e r t a m a , k a m p o e n g j a n g k a d o e w a d i k a s i h n a m a k a m p o e n g B , l e t a k n j a d i p i n g g i r k a l i , k a m o e d i a n k a m p o e n g C d a n D p o e n m e n j o e - s o e l d a n p a l i n g b l a k a n g k a m p o e n g E , F d a n G .

K a w a t t e l e f o o n s e k a r a n g d i p a s a n g , s a m e n - t a r a k a w a t - k a w a t e l e c t r i s c h p o e n t e r b e n t a n g d i s a n a s i n i , o l e h m a n a p a n e r a n g a n t e l a h d i t j o e k o e p i n d e n g e n s a m p o e r n a d a n i n d a h . P e n g g i l i n g a n b e r a s m a c h i n n j a t e l a h m e n g - g e r e n g t i a p - t i a p h a r i , s e b a g i m e n g g l e s e r n j a p e n g g i l i n g a n t a o h o e j a n g t i d a b e r s o e a r a p o e n t i d a k a t i n g g a l a n b o e a t m e n j o e k o e p i n k a s o e - k a ä n m a k a n n j a o r a n g s a m o e a , B e b r a p a t o k o p o e n t e l a h d i b o e k a b o e a t m e n j o e k o e p i n k a p e n t i n g a n s a h a r i - h a r i , s a m e n t a r a k a l o e m a l e m w a r o e n g b a k m i d a n w a r o e n g k o p i t i d a a d a s e p i n j a s e d e n g s o e a r a n j a t o e k a n g b a d j i g o e r d a n t a o k h o a g o r e n g k a d e n g a r a n d i s a n a s i n i .

(15)

B a g i t o e l a h i t o e T a n a h M e r a h s e k a r a n g m e n d j a d i s a t o e t e m p a t j a n g b a g o e s d a n r a p i , t j o b a d i s i t o e a d a p a r i t - p a r i t j a n g b e r h a r g a , k e a d a ' a n n j a t i d a a k e n k a l a h d e n g e n i t o e k o l o n i e - k o l o n i e d i A f r i k a s e l a t a n .

T a p i m a s k i b a g i m a n a d j o e g a , i t o e n a m a t a n a h p e r a s i n g a n , i t o e n a m a t a n a h p e m b o e - w a n g a n , s a l a m a n j a a k e n m a s i h t e r i n g e t d a l e m o t a k n j a s e s o e a t o e o r a n g d i s i t o e , h i n g g a t i d a b i s a d i l o e p a k e n k e n d a t i d e n g e n b i o s c o o p e , t o o n e e l , m u z i e k a t a w a l a e n - l a e n l a g i d j a l a n b o e a t m e r i a n g k a n h a t i j a n g s e n g a d j a d i b i k i n o l e h b e b r a p a p e r k o e m p o e l a n , j a , k e r n a t a n a h p e r a s i n g a n t i n g g a l m e n d j a d i t a n a h p e r a s i n g a n b o e a t m a r i k a j a n g t e r s a n g k o e t , d a n i n i l a h j a n g t e l a h m e l i p o e t i n i t o e d a e r a h h i n g g a p e n o e h k e l o e h a n , e l a h a n n a p a s d a n a e r - m a t a

(16)

II.

N J A N J I A N D A L E M P E R D J A L A N A N . I t o e w a k t o e l a o e t a n B a n d a a d a d a l e m k e a d a ' a n t e n a n g .

A e r n j a j a n g a n t e n g d a n b i r o e d j e r n i h a d a l a k s a n a k a t j a , m e n e r i m a t j a h j a l a n g i t d a r i a t a s j a n g i t o e w a k t o e s o e d a h t i d a a d a m a t a ­ h a r i , k e r n a t e l a h s i l e m d i l a o e t a n s a b e l a h b a r a t , t a p i s i n a r n j a b e l o n p a d a m b e t o e l m e m b i k i n t j o e a t j a d i i t o e s o r e k a l i a t a n b a - g o e s s e k a l i .

L e b a r n j a l a o e t a n s a ' a k e n - a k e n t i d a b e r w a - t e s , k e r n a p o e l o - p o e i o j a n g l e t a k n j a b e r d e - k e t a n d i s i t o e t o c h t i d a b i s a t e r t a m p a k , m e m a n d a n g k a s a n a a e r , k a s i n i a e r , a e r d a n a e r s a d j a , h i n g g a i t o e s a b o e w a h k a p a l j a n g s e d e n g b e r l a j a r s e n d i r i a n m e n o e d j o e k a d j o e r o e s a n t i m o e r , b e t o e l - b e t o e l s a b a t a n g k a r a n g s a p e r t i d i d a l e m d o e n i a i n i t j o e m a b e r s e n d i r i a n s a d j a .

D a l e m k e a d a ' a n j a n g d e m i k i a n , m e m b i k i n s a j o e h a t i j a n g l i a t , k a l o e k a b e t o e l a n a d a j a n g l i a t , t a p i t i d a a d a , s a l a e n n j a i t o e b o e - r o e n g - b o e r o e n g l a o e t a n j a n g b e r t e r b a n g a n d i m o e k a a e r m e n j a m b e r i n i k a n - i k a n j a n g k a b e t o e l a n k a l i a t a n .

T a p i l e b i h s a j o e l a g i h a t i n j a s a b a g i a n o r a n g j a n g b e r a d a d a l e m i t o e k a p a l , j a n g s e d e n g b e r l a j a r k a s a t o e t e m p a t b o e k a n a t a s

(17)

m a o e n j a s e n d i r i , h a n j a a t a s p a k s a ' a n n j a o r a n g j a n g b e r k o e a s a , b e r l a l o e d a r i s e g a l a a p a j a n g i a - o r a n g t j i n t a m e n o e d j o e k a i t o e t e m ­ p a t p e r a s i n g a n j a n g b e l o n d i k e t a h o e i b a g i - m a n a k e a d a ' a n n j a , o h b e l o n t a o e b a g i m a n a d j a d i n j a

D l a t a s d e k a d a p e n o e h d e n g e n i n a r i k a j a n g b e r k o e m p o e l t n e n d j a d i s a r o m b o n g a n - s a r o m b o n g a n . A d a j a n g b e r k o e m p o e l d e n g e n s o b a t - s o b a t n j a , a d a j a n g s a m a o r a n g t o e w a - n j a , a d a j a n g s a m a a n a k - i s t r i n j a .

B e b r a p a o r a n g d i s a n a a d a j a n g b e r b a r i n g , d i s i n i a d a j a n g d o e d o e k b e r s e n d e r d i p e t i , d a n a d a p o e l a j a n g b e r d i r i m e m a n d a n g k a t e n g a h l a o e t a n . T a p i r o m a n n j a s a t o e - p e r s a t o e a d a s a r o e p a b e l a k a , j a l a h m o e r a m d a n s e d i h , t i d a a d a s a t o e j a n g k a l i a t a n n j a g o e m b i r a . I t o e t j o e a t j a s o r e j a n g t e d o e h , i t o e l a o e t a n j a n g s o e n j i , i t o e b o e r o e n g - b o e r o e n g l a o e t a n j a n g b e r t e r b a n g a n d i a t a s a e r , m e m b i k i n h a t i j a n g s e d i h d j a d i s a m i n g k i n s a j o e s a d j a . T i d a a d a s a l a h s a t o e a n t a r a m a r i k a j a n g b i k i n g e r a k a n r i b o e t , k e r n a s a t o e p e r s a t o e s e d e ' n g t e r b e n a m d a l e m h a t i n j a s e n d i r i , s e d e n g t e r k e n a n g d e n g e n a p a j a n g d i t i n g g a l d a n t i d a a d a h a r e p a n b o e a t ' m e l i a t k o m b a l i . D i a m , s a m o e a d i a m , s a m p e m e n d a d a k i t o e k a s o e n j i a n t e l a h t e r p e t j a h o l e h s a t o e s o e a r a n j a n j i a n j a n g d i l e p a s s a k o e w a t n j a , t a p i k a - d e n g a r a n n j a m o e l o e k s e k a l i d e n g e n m e n g a n - d o e n g g e t e r a n j a n g s a ' a k e n - a k e n r a t a p a n n j a t j a l a p i t a .

(18)

N J A N J I A N D A L E M P E R D J A L A N A N . T e m b a n g i t o e a d a t e m b a n g D i a w a l a g o e D a n d a n g g o e l a j a n g a r t i n j a b a g i n i :

„Dari doeloe tida niaoe deng*ar perkataännja orang toewa, senangnja bikin perdjalanan jang tida karoewan, hingga ini hari dirikoe me­

nampak nasib jang malang ini. Boekan salah siapa, tapi salahkoe sendiri, . . . . oh, Qoesti jang maha koeasa, lindoenginlah kaoe poenja

cemat jang bersengsara ini "

B a g i t o e s e d i h k a d e n g a r a n n j a i t o e n j a n j i a n , s o e a r a n j a b e r k o e m a n d a n g s a m p e k a d e n g a r a n d i l a e n D o d j o k , b i k i n s a s o e a t o e p e n d e n g a r s a p e r t i k a t o e s o e k h a t i n j a , h i n g g a o r a n g - o r a n g j a n g a s a l d a r i B e t a w i , P r e a n g e r a t a w a S u m a t r a j a n g k e n d a t i t i d a b i s a t a o e a r t i n j a i t o e n j a n j i a n , t a p i d e n g a r s o e a r a d a n i a g o e n j a s a d j a j a n g m e m a n g d i b i k i n k e n t a r , t e l a h m u n - d j a d i t e r g e t a r r a n g k a i d j a n t o e n g n j a , h a t i n j a s a ' a k e n - a k e n d i r e m e s - r e m e s , t e r o e t a m a l a n ­ t a r a n i n g e t n a s i b n j a s e n d i r i m a s i n g - m a s i n g .

S a k o e t i k a i t o e d j o e g a s a m o e a t e l a h m e - n g o e t j o e r k e n a e r m a t a n j a , m a l a h s a m p e a d a j a n g m e n a n g i s t e r s e d o e - s e d o e .

S a r n e n t a r a d i s a t o e p o d j o k d i m a n a a d a d o e d o e k d o e w a o r a n g s o e a m i i s t r i j a n g m a s i h m o e d a , j a n g k o e t i k a d e n g a r i t o e n j a n j i a n d e n g e n m e n d a d a k s i i s t r i t e l a h p e l o e k l e h e r s o e a m i n j a s e r a j a m e n a n g i s s e -

s e n g g o e k a n . ^

„ O h , S o e g i r i , S o e g i r i , k i t a a k e n d i b a w a

(19)

k a m a n a , S o e g i r i , k i t a a k e n p e r g i k a m a n a . . d e m i k i a n l a h k a t a i t o e i s t r i d a l e m s e s e n g g o e k a n s e r a j a t e k a p m o e k a n j a d i p o e n d a k s o e a m i n j a .

S a n g s o e a m i t i d a b i s a m e n d j a w a b b a r a n g s a p a i a h p e r k a t a ' a n , k e r n a h a t i n j a s e n d i r i

p o e n s a n g e t t e r h a r o e .

l a b i a r k e n i s t r i n j a m e n a n g i s t e r o e s , a k e n k a m o e d i a n s a s o e d a h l a m a b a r o e l a h i a b e r k a t a m e n g h i b o e r :

„ K i t a a k e n p e r g i k a s a t o e t e m p a t j a n g k i t a b e l o n t a o e , M a r i j a h , l a p i A l l a h t a o e , d a n A l l a h a k e n l i n d o e n g i n k i t a . D j a n g a n k o e a t i r , k i t a a k e n s l a m e t d a n k a o e d i s a n a a k e n d a p e t k a s e n a n g a n t j o e k o e p , p e r t j a j a l a h , d i s a n a s a t o e r o e p a , k i t a a k e n d a p e t k a b e r o e n i o e - n g a n . "

„ B e r o e n t o e n g , b e r o e n t o e n g , o h b e r o e n - t o e n g , s e d e n g k i t a a k e n p e r g i k a d a l e m r i m b a " k a t a M a r i j a h s e r a j a t j e n g k e r a m b a h o e n j a S o e g i r i d e n g e n d j a r i g o e m e t e r a n .

„ O h , k e n a p a k a o e t i d a m a o e d e n g a r p e r - k a t a ' a n n j a k a o e p o e n j a i b o e , b a g i t o e p o e n s a j a t i d a p e r n a h b r e n t i m e n g h a l a n g i n , t a p i k a o e t e r o e s t j a m p o e r s e g a l a g e r a k a n j a n g e d a n d a n s e k a r a n g k a l o e b a g i n i l a n t e s s i a p a - t a h j a n g m e n a n g g o e n g s a j a j a n g t i d a t o e r o e t s e g a l a p e r b o e a t a n i t o e m o e s t i t o e r o e t t r i m a k a t j i l a k a ' a n , o h , . . . k e m b a n g s a j a d i p o t j a n g b a r o e b e l i , s e k a r a n g t e n t o e n j a s o e d a h k e r i n g m a t i l a n t a r a n t i d a a d a j a n g

(20)

N j A N J I A N D A L E M P E R D j A L A N A N . m e r a w a t i n , t i d a a d a j a n g m e n j i r a m i n , o h , S o e g i r i , S o e g i r i , k a o e b i k i n s a j a d j a d i s e n g ­

s a r a "

S o e g i r i t i d a b i s a m e n d j a w a b , l a n t a r a n p e r k a t a ' a n n j a i t o e i s t r i m e m a n g b e n a r , i a j a n g b i k i n s e n g s a r a p a d a n j a . S a b e n a r n j a M a r i j a h t i d a m a o e i k o e t s o e a m i n j a p e r g i k a i t o e t a n a h p e r a s i n g a n , t a p i a t a s b o e d j o e - k a n n j a i b o e d a n b a p a n j a S o e g i r i , M a r i j a h s a t e - n g a h k e n a d i t i p o e a c h i r n j a m e n o e r o e t d j o e g a .

O r a n g t o e w a n j a S o e g i r i d i S o l o a d a s a t o e h a d j i j a n g h a r t a w a n , t a p i i a t i d a b i s a g o e n a - k e n o e w a n g n j a b o e a t m e n o e l o e n g s a n g a n a k . S o e g i r i d i b o e w a n g l a n t a r a n m e m a n g b e t o e l d o e l o e n j a i a a d a b e r a n g e n - a n g e n c o m m u n i s t , t a p i b o e k a n s e b a b a p a , h a n j a k a p e n t j o e t o l e h k a w a n - k a w a n n j a . S e k a r a n g S o e g i r i m e n j e s a l t a p i s o e d a h k a s e p d a n i a m o e s t i i k o e t m a r i k a k a i t o e t a n a h j a n g d j a o e .

S a m e n t a r a i t o e s e m b a r i s e s e n g g o e k a n M a ­ r i j a h b e r k a t a l e b i h d j a o e ;

„ S a j a p o e n t i d a m a o e i k o e t , s a j a t i d a m a o e i k o e t , t a p i d i p a k s a t e r o e s d i p a k s a , m e n t a n g - m e n t a n g s a j a t i d a p o e n j a o r a n g t o e w a l a g i , o h , S o e g i r i , k a o e b i k i n s a j a s e n g s a r a "

— „ A h , M a r i j a h , a p a k a o e t i d a t j i n t a p a d a s a j a , m a k a k a o e t e g a o e t j a p k e n i t o e p e r - k a t a ' a n ? "

— „ S a j a m e n j i n t a , s a j a m a o e m e n d j a d i k a o e p o e n j a i s t r i , t a p i t o c h b o e k a n m o e s t i n j a d i ­ b i k i n m e n d j a d i t j i l a k a b a g i n i r o e p a . "

(21)

S o e g i r i d i a m t o e n d o e k i n k e p a l a n j a . I a m e ­ r a s a t i d a s a l a h k a l o e M a r i j a h b i l a n g d e m i k i a n . I t o e h a r i p o e n i a m a d j o e - m o e n d o e r b o e a t a d j a k s e k a l i a n M a r i j a h i t o e i k o e t k a t a n a h p e m b o e w a n g a n , s a b a g i a n i a p i k i r a d a l e b i h b a e k k a l o e i t o e i s t r i t i n g g a l s a d j a d i r o e m a h s a m a o r a n g t o e w a n j a S o e g i r i , — k e r n a M a r i j a h s o e d a h t i d a m e m p o e n j a i o r a n g t o e w a l a g i , d o e l o e a n a d a i b o e n j a , t a p i i t o e i b o e t e l a h m e n j o e s o e l s o e a m i n j a k a r a c h m a t t o e l a h b e l o n l a m a b e r s e l a n g , h i n g g a M a r i j a h m e n d j a d i p i a t o e , o e n t o e n g n j a s o e d a h m e n i k a h d a n s o e d a h t i n g g a l d i r o e m a h m e r t o e w a n j a , j a l a h o r a n g t o e w a n j a S o e g i r i ,

D o e l o e M a r i j a h a d a s a t o e g a d i s j a n g d i - k a g o e m i n o l e h b a n j a k p a m o e d a , a n t a r a s i a p a S o e g i r i t e l a h t e r g i l a - g i l a a t a s k a e l o k a n n j a i t o e a n a k p r a m p o e a n . S o e g i r i a d a a n a k o r a n g h a r t a w a n , b o e a t b e r s a i n g d a l e m p e r k a r a i t o e s o e d a h t e n t o e t i d a k a l a h d e n g e n j a n g l a e n . l a t e l a h m i n t a o r a n g t o e w a n j a l a m a r i n M a ­ r i j a h d a n i t o e l a m a r a n d e n g e n l a n t e s d i t r i m a , k e r n a i b o e n j a M a r i j a h p o e n h a r o e s m e r a s a b a n g g a m e m p o e n j a i m a n t o e s a p e r t i S o e g i r i i t o e , s a l a e n n j a a n a k o r a n g k a j a p o e n p a r a s n j a t j a k e p d a n d j o e g a t e r p l a d j a r .

S o e g i r i m e r a s a b e r o e n t o e n g b i s a k e s a m - p e a n p o e n j a i n M a r i j a h . B o e a t s a t o e a n a k n i o e d a , a d a a p a l a g i j a n g d i p o e d j a s a l a e n n j a k a e i l o k a n ? d a n k a e i l o k a n n j a M a r i j a h m e m a n g b o l e h d i b o e a t b a n g g a o l e h s i a p a j a n g m e n ­ d j a d i s o e a m i n j a .

(22)

N J A N J I A N D A L E M H K R D J A L A N A N . S a s o e d a h t j a m p o e r d e n g e n g e r a k a n c o m ­ m u n i s t S o e g i r i t e l a h m e n d j a d i s a l a h s a t o e d j e m p o l a n n j a b o e a t b e r a c t i e . J a , i t o e t i d a b o l e h d i s a l a h k e n , k e r n a i t o e w a k t o e m e m a n g f a h a m n j a d e m i k i a n . T a p i s e k a r a n g i a m o e s t i

m e n e r i m a n a s i b n j a .

l a h e n d a k p e r g i k a i t o e t a n a h p e r a s i n g a n d e n g e n h a t i g a g a h , t a p i b a g i m a n a d e n g e n M a r i j a h ? B e t o e l i a a d a s e n t a u s a k e r n a t i n g g a l s a m a o r a n g t o e w a n j a , t a p i i a n g e - l a m o e n l e b i h d o e l o e , b a g i m a n a e n a k i a p o e n j a p e n g i d o e p a n k a l o e o e p a m a d i s a n a a d a m e n g i k o e t d j o e g a M a r i j a h j a n g t e r t j i n t a . l a a d a s o e k a p a d a b o e k o e - b o e k o e r o m a n d a n s a i r - s a i r j a n g m o e l o e k , m a k a i a b i s a b a j a n g - k e n i t o e p e r k a t a ' a n b a h o e a k e n d a t i m a k a n n a s i s a m a g a r e m , t i n g g a l d a l e m g o e b o e k b o b r o k , t a p i k a l o e d i s i t o e a d a o r a n g d i t j i n t a , d o e n i a i n i b o e a t i a a d a s o r g a . D e m i k i a n l a h m e n o e r o e t i n k e m a o e a n n j a h a t i m a n o e s i a j a n g t j o e m a k a p i n g i n k a e n a k a n s a l a m a n j a , d j a d i S o e g i r i a d a p i k i r a n „ k a l o e b i s a " M a r i j a h m e ­ m a n g i k o e t s a m a - s a m a p a l i n g b a e « . I t o e p i k i r a n l a h d j o e g a j a n g t e l a h m e l o e p a k e n p e r t i m b a n g a n d i l a e n f i h a k , j a i t o e a p a t a h d i f i h a k n j a M a r i j a h p o e n a d a s a r o e p a i a , s e n a n g d a n r e l a h m e n o e n t o e t p e n g i d o e p a n d i B o v e n D i g o e l a s a l d e n g e n o r a n g j a n g d i t j i n t a ?

K a l o e m e n o e r o e t p e p a t a h - p e p a t a h n j a o r a n g p i n t e r j a n g o e t j a p k e n p e r k a t a ' a n b a h o e a

(23)

s a t o e i s t r i j a n g b e r b o e d i m e m a n g w a d j i b m e n o e r o e t s o e a m i n j a , t i d a p e r d o e l i k a l o b a n g s e m o e t p o e n h a r o e s d i ' i k o e t i n . S o e g i r i p i k i r , M a r i j a h j a n g e i l o k p a r a s n j a , m a s a j a t i d a

d j o e g a e i l o k b a t i n n j a ?

T a p i i a m a s i h d j o e g a r a g o e - r a g o e p i k i r a n a p a M a r i j a h d i a d j a k s e k a l i a n a t a w a b a e k t i n g g a l d o e l o e m e n a n t i k e n k a l o e s o e d a h p e r n a h t e m p a t n j a d i i t o e t a n a h a s i n g b a r o e s a n g i s t r i d i m i n t a d a t e n g , s a m p e m e n d a d a k i a - p o e n j a a j a h d a t e n g m e n e n g o k i n p a d a n j a , d i m a n a s a l a e n n j a o e n d j o e k k a d o e k a ' a n a t a s n a s i b n j a i t o e a n a k , t e l a h k a s i h p i k i r a n d j o e g a b a h o e a M a r i j a h l e b i h b a e k d i a d j a k s e k a ­ l i a n . M o e s t i n j a a d a a p a - a p a j a n g m e n d j a d i s e b a b n j a , m a k a S o e g i r i l a i o e m e n a n j a k e n a p a j a n g m e n d j a d i a i e s a n p i k i r a n n j a i t o e o r a n g t o e w a . T a p i i t o e a j a h t i d a s o e k a b i t j a r a t e r o e s t e r a n g .

„ K e n a p a , a j a h , k e n a p a ? S a j a k i r a M a r i j a h t o c h b o e k a n a d a s a t o e p r a m p o e a n j a n g m e m p o e n j a i s e b a b - s e b a b b o e a t o r a n g m e - n o e d o e h b a g i t o e r o e p a ? " k a t a S o e g i r i d e - n g e n m a t a b e r a p i .

T a p i s a n g a j a h t j o e m a b i l a n g :

„ B o l e h d j a d i , S o e g i r i , t a p i a k o e k i r a p a ­ l i n g b a e k i a t o e r o e t s e k a l i a n . "

L a n t a r a n i t o e a c h i r n j a S o e g i r i m e n d j a d i s a n g s i , s a n g s i d a n m e m b i k i n i a a m b i l p o e - t o e s a n a d j a k s a d j a i t o e i s t r i j a n g t j a n t i k . T a p i b e r m o e l a A ' l a r i j a h m e n a m p i k b o e a t

(24)

N J A N J I A N D A L E M P E R D J A L A N A N . i k o e t , i a k a s i h a l e s a n n a n t i s a d j a k a l o e s o e d a h g e n a h t e m p a t d a n p e n g i d o e p a n n j a s i s o e a m i d i T a n a h M e r a h i t o e , t a p i o l e h s a n g m e r t o e w a i a t e l a h ' d i b o e d j o e k i n s i a n g m a l e m t i d a b r e n t i n j a , d a n k a m o e d i a n i a t e l a h d i b e l i ' i n s a p a s a n g g e l a n g e m a s b e r m a ­ t a i n t e n d a n r o e p a - r o e p a l a g i j a n g a c h i r n j a b i k i n M a r i j a h m a o e d j o e g a i k o e t , a p a l a g i i a p o e n d a p e t p i k i r a n b a h o e a i d o e p n j a t o c h t i d a m e m p o e n j a i o r a n g t o e w a j a n g b o e a t s e n d e r a n , k a l o e m e r t o e w a n j a m e m a k s a b a g i t o e a d a m e m b a w a a r t i b a h o e a i a m o e s - t i b r a n g k a t i k o e t s o e a m i n j a , d a n i n i t e l a h k e d j a d i a n s e b a g i m a n a t e l a h d i l o e k i s k e n d i a t a s .

T a p i s a d i k i t - p o e n S o e g i r i t i d a m e m p o e n j a i d o e g a ' a n j a n g t i d a b a e k a t a s d i r i i s t r i n j a i t o e , d a n i n i b o e a t k a t e n t r a m a n p e n g i d o e p a n d a n h a t i n j a s a t o e s o e a m i m e m a n g b a e k s e k a l i .

D e m i k i a n l a h k o e t i k a i t o e s o e a m i i s t r i d o e d o e k s e m b a r i m e m a n d a n g k a t e n g a h l a o e t a n j a n g l o e w a s , d e n g e n p i k i r a n j a n g s a m a - s a m a m e l a j a n g b a l i k k a t e m p a t t i n g - g a l n j a , m e n d a d a k d e n g a r i t o e s o e a r a n j a n j i a n j a n g m e n j a j o e k e n , h i n g g a h a t i n j a M a r i j a h s a ' a k e n - a k e n t e r p e t j a h d a n l a n t a s m e r a n g k o e l s o e a m i n j a d e n g e n a e r - m a t a m e n g a l i r s e b a g i p a n t j o e r a n .

S o e g i r i a n g k a t s a n g i s t r i , p l a h a n - p l a h a n i a p i m p i n a d j a k k a l a n k a n k a p a l s e m b a r i i a

(25)

i n g i n l i a t s i a p a t a l i a d a n j a i t o e o r a n g j a n g m e n j a n j i s o e a r a n j a b a g i t o e b a g o e s .

M a r i j a h o e s a p i n b i k i n k e r i n g a e r - m a t a n j a d e n g e n s a p o e t a n g a n , d a n k o e t i k a d i i t o e t e m p a t h a t i n j a d j a d i s a m i n g k i n s e d i h k e r n a d i s a n a - s i n i o r a n g s a m a s e s e n g g o e k a n , m a ­ s i n g - m a s i n g • s a m a i n g e t n a s i b j a n g s a n g e t t j i l a k a i t o e .

S a m e n t a r a i t o e s a k o e n j o e n g - k o e n j o e n g d a r i a t a s t o e m p o e k a n p e t i j a n g t i n g g i t e l a h k a - d e n g a r a n s a t o e s o e a r a n j e r i n g j a n g k a t a b a g i n i :

„ K e k a l a h a n d a l e m p e r d j o e a n g a n t i d a m e m ­ b i k i n m a l o e p a d a k a o e m s a t r y a , t a p i a e r - m a t a j a n g d i k a l o e w a r k e n l a n t a r a n k a l a h b o e k a n a e r - m a t a d a r i k a h o r m a t a n ! "

S a m o e a o r a n g l a l o e s a m a m e n e n g o k , t e r - n j a t a j a n g o e t j a p k e n i t o e p e r k a t a ' a n a d a s a t o e o r a n g m o e d a , r o m a n n j a t j a k e p d a n k a l i a t a n - n j a s a d i k i t - p o e n t i d a m e n a n g g o e n g s o e s a h , d o e d o e k d i a t a s t o e m p o e k a n p e t i , d i - m a n a t a d i r o e p a n j a i a s e d e n g t i d o e r d a n d j a d i m e n d o e s i n k o e t i k a o r a n g m e n j a n j i d a n k a - m o e d i a n d i s o e s o e l d e n g e n j a n g s e s e n g g o e k a n .

P l a h a n i a t o e r o e n d a r i t e m p a t n j a s e r a j a b e r k a t a p o e l a :

„ S o e d a r a - s o e d a r a , k e n a p a k i t a m o e s t i b e r - d o e k a d a n m e n a n g i s ? "

T a p i t i d a a d a j a n g m e n d j a w a b , m a k a i a b e r k a t a t e r o e s :

„ J a , k i t a b e r d o e k a l a n t a r a n k i t a b a k a l

(26)

N J A N J I A N D A L E M P E R D J A L A N A N . p e r g i k a s a t o e t e m p a t j a n g k i t a b e i o n t a o e k e a d a ' a n n j a , d a n t e r o e t a m a l a n t a r a n k i t a m e r a s a d i r i k i t a i n i p e r g i m e n d j a l a n k e n h o e k o e m a n , d i b o e w a n g , t i d a m e r d i k a , t i d a b o l e h p e r g i k a m a n a k i t a s o e k a , d a n t i d a b o l e h b a l i k k a t e m p a t s e n d i r i b o e a t m e l i a t p o e l a i t o e s e g a i a a p a j a n g k i t a t j i n t a d i s a n a . T a p i , s o e d a r a - s o e d a r a , p i k i r l a h , k i t a s a b e - n a r n j a m e n d j a d i o r a n g m e r a h a d a l a n t a r a n p e n g i d o e p a n j a n g s e s a k , d i p a k s a o l e h k e - a d a ' a n B o e k a n t a h d o e l o e a n d i s a n a k i t a s a m a t e l a h m e m p o e n j a i p e r a s a ' a n b a g i m a n a e n a k n j a k a l o e k i t a p i n d a h t i n g g a l d i s a t o e t e m p a t b a r o e , d i m a n a m a k a n d a n p a k e m a s i h b i s a d i t j a r i d a n g e n l o n g g a r ? N a h , s o e d a r a - s o e d a r a , k i t a i n i s a b e t o e l n j a s e d e n g m e n o e - d j o e k a i t o e t e m p a t , k a i t o e t e m p a t j a n g t e l a h d i ' i n i p i k e n . K e t a o e i l a h b a h o e a d i B o v e n D i g o e l s a b e n a r n j a b o e k a n t e m p a t j a n g m e n j e n g s a r a k e n , h a n j a l e b i h s o e r o e p d i k a t a s a t o e t e m p a t d a r i k a g i r a n g a n . B o v e n D i g o e l j a n g k i t a s e d e n g t o e d j o e s a b e n a r n j a a d a s a t o e s o r g a b o e a t k i t a , j a n g m e n d j a d i c o m m u n i s t l a n t a r a n s o e s a h n j a p e n g i d o e p a n , k e r n a d i s a n a s e g a l a a p a j a n g k i t a p e r l o e b o e a t i d o e p a d a t e r s e d i a , d i s e d i a k e n o l e h p a m e r e n t a h , d a n d j o e g a k i t a m e r d i k a b o e a t i a k o e k e n s e g a l a a p a j a n g m e n d j a d i k a i n g i n a n h a t i . M a o e b e r t j o e t j o e k t a n e m , t a n a h n j a l e b a r , t j o e m a m e n a n t i k e n b o e a t d i k e r d j a k e n - n j a s a d j a , s i a p a j a n g b e k e r d j a t e n t o e d a p e t

(27)

a p a j a n g d i ' i n g i n i n , s o e d a h i t o e k i t a d a p e t b a n t o e a n d a n p i m p i n a n s a t j o e k o e p n j a d a r i j a n g b e r w a d j i b . "

I t o e a n a k m o e d a b e r t i n d a k k a i a ë n r o m ­ b o n g a n , d i ' i k o e t i n o l e h s a m o e a m a t a j a n g m e m a n d a n g d e n g e n p e n o e h p e r i i a t i a n , d a n i a b e r k a t a l e b i h d j a o e :

„ D i p a n d a n g d a r i d j o e r o e s a n m a n a d j o e g a , k i t a p o e n j a p e r d j a l a n a n i n i a d a l e b i h s o e r o e p b o e a t k i t a t e r t a w a d a r i p a d a m e n g a l o e w a r k e n a e r - m a t a . S e k a r a n g k i t a o e p a m a k e n s a d j a k i t a b e r k l a i , k a l o e t i d a m e n a n g t e n t o e k a l a h , j a n g m e n a n g i r i m a k a o e n t o e n g a n j a n g k a l a h t r i m a k a r o e g i a n , t a p i k i t a t e l a h k a l a h s e b a g i s a t o e s a t r y a k i t a h a r o e s b r a n i g a n t i i t o e k a ­ r o e g i a n , m a l o e k a l o e k i t a t i d a b i s a b e r b o e a t d e m i k i a n , k e r n a t o c h k i t a b o e k a n a d a b a n g s a p e n g e t j o e t , b o e k a n ? A d a l a g i s a t o e b a g i a n , k a l o e o e p a m a n j a k i t a s o e d a h d a p e t h o e - k o e m a n g a n t o e n g , a p a p e r l o e n j a k i t a b e r - d o e k a , a p a p e r l o e n j a k i t a m e r a t a p d a n m e ­ n a n g i s , k e r n a m a s k i k i t a b e r b o e a t b a g i t o e t o c h p e r t j o e m a s a d j a , t e g e s n j a k i t a a k e n t e r o e s d i g a n t o e n g . N a h , b o e a t a p a k i t a p o e s i n g i n , b e r d o e k a a t a w a t i d a t o c h d i g a n t o e n g d j o e g a , m a k a a p a t a h t i d a l e b i h b a e k i t o e t e m p o s a h i n g g a h a r i n j a k i t a d i g a n t o e n g k i t a g o e n a k e n b o e a t t e r t a w a , b o e a t s e n a n g - s e n a n g ? B e r g o e m b i r a d a l e m w a k t o e d e m i k i a n b o e k a n a d a p e r b o e a t a n j a n g b o d o , k e r n a s i a p a j a n g m e n a n g i s d i

(28)

N j A N J I A N D A L E M P E R D J A L A N A N . w a k t o e b a k a l d a p e t i t o e h o e k o e m a n , a r t i n j a t e l a h d i h o e k o e m : l e b i h b a n j a k , s i a p a j a n g m e n a n g i s s a b e l o n n j a d i g a n t o e n g , a r t i n j a i a t e l a h d i g a n t o e n g s a b e l o n n j a t e m p o n j a , a t a w a l e b i h t e r a n g t e l a h b i n a s a s a b e l o n n j a m a t i . D a r i i t o e , s o e d a r a - s o e d a r a , s e k a r a n g m a r i l a h k i t a b e r g o e m b i r a , b e r s e n a n g - s e n a n g , k e r n a n a s i b k i t a t o c h t i d a b i s a m e n d j a d i l a e n o l e h l a n t a r a n k i t a b e r s e d i h . A p a l a g i k i t a p o e n j a t e m p a t t o e d j o e a n i t o e s a b e n a r n j a b o e k a n a d a t e m p a t j a n g p e n o e h k a s o e s a h a n , b o e k a n s a p e r t i t e m p a t h o e k o e m a n , h a n j a a d a t e m p a t j a n g p e n o e h p e n g i d o e p a n , p e n o e h k a s e - n a n g a n , p e n o e h k a t e n t r a m a n l e b i h - l e b i h d a r i t e m p a t k i t a j a n g d o e l o e . S e k a r a n g , a p a t a h k i t a t i d a i n g e t p a d a i t o e t e m p a t k o l o n i e b a r o e d i L a m p o n g ? D a r i t a n a h D j a w a b a n j a k s e ­ k a l i j a n g b o j o n g i n a n a k i s t r i n j a b o e a t p i n d a h k a i t o e t e m p a t , p e r l o e n j a b o e a t m e n t j a r i t e m p a t j a n g l e b i h m a c h m o e r , k e r n a d i t e m p a t n j a s e n d i r i s e k a r a n g p e n g i d o e p a n a d a s a n g e t s o e s a h P e r d j a l a n a n k i t a i n i p o e n s a r o e p a s a d j a , t j o e m a b e d a n j a a d a i t o e p e r d j a n d j i a n , b a h o e a k i t a t i d a b o l e h b a l i k l a g i k a t a n a h k e l a h i r a n s e n d i r i . I n i a p a j a n g m e n d j a d i k a s o e s a h a n ? A p a j a n g m e n d j a d i k e n k a d o e k a ' a n ? A p a t a h k i t a s o e - d a h l o e p a b a g i m a n a o r a n g - o r a n g T i o n g h o a j a n g d a r i T i o n g k o k m e n g o e m b a r a t j a r i p e n g i d o e p a n d i I n d o n e s i a , d i s i n i b a n j a k j a n g t e l a h m e n d j a d i k a j a r a j a , j a n g m o e s t i -

(29)

n j a i n g i n b a l i k k a t e m p a t n j a s e n d i r i , t a p i t o c h m a r i k a t i d a b e r b o e a t , h a n j a s a t o e d o e w a j a r i g k a b e t o e i a n s a d j a d i s a n a a d a k e w a - d j i b a n l a e n j a n g m e m i n t a , s e d e n g j a n g i a e r i s a m o e a t e l a h m a t i d a n t e r k o e b o e r d i ï n d o - n e s i a d e n g e n t e n t r a m s e b a g i d i t a n a h a e r n j a s e n d i r i . I n i l a h d i s e b a b k e n l a n t a r a n m a r i k a a d a m e m p o e n j a i h a t i j a n g g a g a h , d i t e m p a t a p a d j o e g a d i m a n a a d a p e n g i d o e p a n i t o e l a h d i a n g g e p a d a t a n a h n j a D j a d i p o k o k n j a p e n g i d o e p a n , d i m a n a a d a p e n g i d o e p a n d i - s i t o e l a h t a n a h a e r . K i t a p o e n j a k e a d a ' a n

j a n g s e k a r a n g p o e n t i d a b e d a d e n g e n m a r i k a , k a l o e k i t a b i k i n i t o e t i d a b e d a , a r t i n j a k i t a h a r o e s b e r p i k i r b a h o e a k i t a s e d e n g b r a n g - k a t m e n g o e m b a r a m e n t j a r i t a n a h j a n g a d a l e b i h b a n j a k p e n g h i d o e p a n l a n t a r a n t a n a h s e n d i r i s o e d a h t e r l a l o e p a d e t , h i n g g a m a s k i k i t a m e n t j a r i b a g i m a n a t o c h p e n d a p e t a n n j a t i d a a k e n m e n j o e k o e p i n . S a l a e n i t o e l e b i h m e n d o e k a k e n l a g i d i s a n a k i t a t i d a b i s a l e b i h t j o e m a m e n d j a d i k o e l i n j a l a e n o r a n g , m e n d j a d i k o e l i n j a k a o e m k a p i t a l i s t j a n g k i t a a n g g e p r e n d a h , m a n g k a d i B o v e n D i g o e l k i t a r a t a - r a t a a k e n b e r d i r i s e n d i r i , d i s a n a t i d a a d a s a t o e s e b a b j a n g m e m a k s a b o e a t i d o e p m o e s t i m e n d j a d i b o e d a k n j a l a e n o r a n g , d i s a n a k i t a a k e n m e r d i k a s e b a g i h a k n j a s a t o e m a n o e s i a j a n g s a m o e s t i n j a ! "

P e r k a t a ' a n n j a i t o e a n a k m o e d a t e l a h m e m - b a n g o e n k e n k e b r a n i a n n j a s a m o e a o r a n g

(30)

N j A N J I A N D A L E M P E R D J A L A N A N . j a n g m e n d e n g a r k e n . S e b a g i a w a n j a n g t e r - s a p o e a n g i n , i t o e k a d o e k a ' a n j a n g m e l i p o e t i n t a d i t e l a h m o e s n a t e r g a n t i d e n g e n k a g o e m -

b i r a ' a n b e s a r .

I t o e a e r - m a t a j a n g t a d i b a n j a k d i k o e t j o e r - k e n s e k a r a n g t e l a h r n e n d j a d i k e r i n g , b o e a t g a n t i n j a t e l a h d a t e n g s o e m a n g e t b a r o e

j a n g p e n o e h p e n g h a r e p a n .

M e l i a t d e m i k i a n i t o e a n a k m o e d a d e n g e n s o e a r a j a n g l e b i h n j e r i n g p o e l a t e l a h b e r s e -

r o e d e n g e n p e n o e h k a g o e m b i r a ' a n :

„ H i d o e p l a h B o v e n D i g o e l ! H i d o e p l a h k i t a p o e n j a t a n a h a e r b a r o e ! ! "

D e u g e n s a k a l i h g o e s i t o e o r a n g - o r a n g b o e w a n g a n l a n t e s t o e r o e t b e r s e r o e h i n g g a s o e a r a n j a d j a d i g o e m o e r o e ;

„ H i d o e p l a h B ö v e n D i g o e l ! H i d o e p l a h k i t a p o e n j a t a n a h a e r b a r o e ! ! "

D a n k a m o e d i a n l a l o e d i b o e n t o e t i n o l e h s o e a r a t e p o k t a n g a n j a n g r i o e h s e k a l i .

M a r i k a t i d a t a o e k a l o e d i s a t o e p o d j o k d i b a w a h t a n g g a a d a b e r d i r i s a t o e o r a n g b e r b a d a n g a g a h d e n g e n p e t j i p o e t i h j a n g a n g k e r , s i a p a b o e k a n l a e n d a r i k a p i t e i n k a p a l j a n g d a r i s e t a d i a n t o e r o e t m e n d e n g a r i n p r i d a t o n j a i t o e o r a n g m o e d a .

I t o e k e p a l a p e l a j a r a n t e l a h b e r t i n d a k d e n g e n p l a h a n m e n j a m p e r i n . O r a n g b e r m o e l a k i r a b a k a l a d a a p a - a p a a t a w a t e g o r a n j a n g k o e ­ r a n g e n a k , t a p i t e r n j a t a k e l i r o e , k e r n a i t o e k a p i t e i n t e l a h k a s i h t a n g a n n j a s e r a j a b e r k a t a :

(31)

„ T o e a n a d a s a t o e o r a n g m o e l i a . D i E u r o p a k a l o e a d a k a t j i l a k a ' a n d a n k a s e n g s a r a ' a n r a h a j a t p a d r i - p a d r i s a m a b e r k e w a d j i b a n b o e a t m e n g a s i h p e n g h i b o e r a n . T a p i p e r - b o e a t a n t o e a n s e k a r a n g a d a l e b i h d a r i i t o e . "

S i a n a k m o e d a t e l a h s a m b o e t i t o e t a n g a n j a n g d i a n g s o e r k e n , d i m a n a a d a m e n a n d a k e n s a t o e k a h o r m a t a n b e s a r a t a s d i r i n j a .

„ T r i m a k a s i h , t o e a n k a p i t e i n , " d j a w a b n j a d e n g e n t e r t a w a .

S o e g i r i m e m a n d a n g s a d j a d e n g e n r o e p a m e n a r o s y m p a t h i e , b a g i t o e - p o e n M a r i j a h j a n g t e l a h b e r b i s i k p a d a s o e a m i n j a :

„ I t o e o r a n g d a r i m a n a , S o e g i r i ? "

S o e g i r i g o l e n g k e p a l a .

„ A k o e b e l o n t a o e , " d j a w a b n j a .

S a m e n t a r a i t o e b o e r o e n g - b o e r o e n g l a o e t p o e n t e l a h s a m a p o e l a n g k a s a r a n g n j a , k e r n a t j o e a t j a s o e d a h s a m i n g k i n g e l a p m e n a n d a k e n b a h o e a s a n g m a l e m t i d a l a m a l a g i a k e n m e n j e l i m o e t i n s a l o e r o e h l a o e t a n

(32)

in,

MOELAl BERKENALAN.

B e s o k p a g i n j a

S o e g i r i s o e d a h s e n g a d j a t j a r i i t o e a n a k m o e d a j a n g m e n a r i k h a t i n j a , d i m a n a i a k a t e m o e k e n s e d e n g d o e d o e k b i t j a r a d e t i g e n d o e w a o r a n g , j a n g s a t o e s o e d a h t o e w a , r a m b o e t n j a a m p e r s a m o e a p o e t i h , s a m e n t a r a j a n g i a e n m a s i h m o e d a , b e r b a d a n t e g a p , m o e k a n j a d j e l e k d a n m a t a n j a H a r s a p e r t i s a l a l o e a d a m e n g a n d o e n g k e m a r a h a n h a t i . P l a h a n - p i a h a n S o e g i r i i n e n j a m p e r i n , k a s i h t a n g a n n j a s e r a j a m e n g o e t j a p ;

„ S a j a S o e g i r i , d a r i S o l o . "

I t o e a n a k m o e d a p o e n m e n j a m b o e t t a n g a n ­ n j a S o e g i r i s e r a j a m e n d j a w a b d e n g e n m a - n i s n j a :

„ S a j a M a r g o n o , d a r i S o e r a b a j a , " k a m o e d i a n m e n o e n d j o e k p a d a i t o e d o e w a k a w a n n j a s e r a j a m e m p e r k e n a l k e n : „ I n i b a p a H a d j i B a r m a w i d a r i B i o r a d a n i n i S o e r a d i d a r i M a g e l a n g . "

D e n g e n i a n t e s S o e g i r i d a n i t o e d o e w a o r a n g b e r d j a b a t a n t a n g a n s a l i n g m e n g a s i h h o r m a t .

„ S a j a p o e n j a k o e n d j o e n g a n p a d a s o e d a r a , "

k a t a S ' i e g i r i s e r a j a a m b i l t e m p a t d o e d o e k j a n g d i t a w a r k e n , „ a d a b o e a t b i k i n p e r k e n a l a n , t a p i k a l o e s o e d a r a t i d a m e n a m p i k . "

(33)

„O, s o e d a h t e n t o e s a j a s a m b o e t d e n g e n p e n o e h k a h n r m a t a n , " d j a w a b M a r g o n o d e ­ n g e n r o e p a j a n g r i a n g s e k a l i . B a g i t o e p o e n i t o e d o e w a o r a n g j a n g l a e n t e l a h t r i m a i t o e

p e r k e n a l a n d e n g e n g o e m b i r a .

„ S o e d a r a , " k a t a p o ê l a M a r g o i î o p a d a S o e g i r i , „ k a b e t o e l a n s e k a l i k i t a p o e n j a p e r ­ k e n a l a n j a n g p e r t a m a i n i a d a d i b o e k a o l e h s a t o e p e n o e t o e r a n d a r i s a o r a n g t o e w a , d i m a n a a d a b e r h o e b o e n g d j o e g a d e n g e n n a s i b d a n j a n g m e n d j a d i k e n n j a s a h i n g g a k i t a s e k a r a n g b e r a m e t e r a m p o e l - a m p o e l d i t e n g a h i a o e t a n m e n o e d j o e k a d j o e r o e s a n t i m o e r j a n g s o e n j i , d i m a n a k i t a b a k a l i d o e p s a n a s i b , m a l a n g m o e d j o e r b a k a l d i d e r i t a b e r s a m a - s a m a . I t o e p e n o e t o e r a n b a r o e s a n a k e n d i m o e l a i d a n s e k a r a n g a p a k i t a b o l e h m e n d e n g a r k e n ? "

S e r a j a b e r k a t a d e m i k i a n M a r g o n o t e l a h m e n o l e h p a d a H a d j i B a r m a w i , h i n g g a j a n g l a e n p o e n t o e r o e t m e n o l e h m e m a n d a n g m o e - k a n j a i t o e o r a n g t o e w a j a n g s y m p a t h i e k , s i a p a m e t n a n g b e n a r t a d i h e n d a k m e m b i t j a r a k e n h i k a j a t n j a s e n d i r i m e n g a p a s a m p e m e n d j a d i o r a n g p e r a s i n g a n .

I t o e o r a n g t o e w a s a b e n a r n j a t a d i h e n d a k m e n o e t o e r k e n h i k a j a t i t o e t j o e m a b o e a t i l a n g k e n t e m p o s a d j a , t a p i s e k a r a n g d i d e s e k d a n s a p e r t i d i d e n g a r k e n o r a n g d e n g e n p e r h a t i a n , i a d j a d i m e n a m p i k b o e a t m e n e - r o e s k e n , d e n g e n t e r t a w a i a b i l a n g ;

„ A h , p e r k a r a a p a t a h i t o e j a n g m a o e d i -

(34)

M O E L A I B E R K E N A L A N .

b i t j a r a k e n ? T i d a , s a j a t i d a m a o e i a g i , l a e n k a l i h s a d j a . "

T a p i M a r g o n o j a n g t j e r d i k t e l a h l a n t e s b e r k a t a ;

„ A h , b a p a h a d j i , k i t a t o c h t j o e m a b o e a t m e n g i l a n g k e n t e m p o j a n g s e n g g a n g s a d j a , s o e p a j a d j a n g a n b o s e n h a r i k a t e m o e h a r i t i n g g a l d i d a l e m k a p a l , j a n g d i l i a t a e r d a n a e r s a d j a , j a n g d i d e n g a r s o e a r a n j a a n g i n d a n a n g i n s a d j a . B a p a , t a d i b a p a b i l a n g b a h o e a b a p a t i d a m e n j e s a l m o e s t i m e n d j a l a n k e n h o e k o e m a n d i a s i n g k e n k a s a t o e t e m p a t b e - l o e k a r j a n g s o e n j i , i t o e a p a s e b a b n j a , a p a a l e s a n n j a ? "

— „ A l e s a n n j a , t i d a ! a e n s a p e r t i k a o e k e - m a r e n s o r e t e l a h o e i j a p k e n s e n d i r i . "

— „ T a p i , b a p a h a d j i , b o l e h d j a d i a d a s a d i k i t l a e n p e n d a p e t a n n j a , k e n d a t i t o e d j o e a n - n j a s a r o e p a . "

— „ T o e d j o e a n m a o e - p o e n p e n d a p e t a n n j a s a r o e p a t i d a b e d a . "

— „ K e p a k s a p e r k a t a ' a n b a p a s a j a m o e s t i b a n t a h , l a n t a r a n j a n g s a j a k e m a r e n o e t j a p k e n j a l a h b e r h o e b o e n g d e n g e n p e n g i d o e p a n j a n g t e r l a l o e s e m p i t , m a k a t e r t i m b a n g d i t a n a h s e n d i r i a d a l e b i h b a e k d i B o v e n D i g o e l b o e a t m e n d i r i k e n p e n g i d o e p a n b a r o e . T a p i k e - a d a ' a n b a p a a d a l a e n s e k a l i , k e r n a b a p a

b o e k a n a d a s a o r a n g j a n g k a k o e r a n g a n d i t e m p a t s e n d i r i , s a w a h b a n j a k , d a g a n g a n p o e n j a d a n r o e m a h - r o e m a h p o e n a d a . D a n

(35)

j a n g p a l i n g d o e l o e m e m b i k i n s a j a t i d a m e n g a r t i , b a g i m a n a t a h b a p a b i s a m e n d j a d i t j o t j o k d e n g e n i t o e a n g e n - a n g e n m e r a h j a n g b e r d j a n g k i t n j a a s a l d a r i l a n t a r a n p e n i n d e s a n - n j a p e n g i d o e p a n ? "

H a d j i B a r m a w i b e r d i a m b o e a t s a m e n t a r a w a k t o e , a k e n k a m o e d i a n m e n d j a w a b :

„ J a , k a o e p o e n j a p e r k a t a ' a n a d a b e n a r . T i d a p a n t e s s a o r a n g j a n g b e r p e n g i d o e p a n s a p e r t i s a j a b i s a t j o t j o k d e n g e n c o m m u n i s m e , k e r n a o e m o e m n j a m e m a n g b a g i t o e . T a p i i t o e o e m o e m , i t o e p e r k a t a ' a n o e m o e m , o e m o e m j a n g m e n d j a d i k e n o r a n g m e r a h , s a b e n a r n j a a d a p e r k a t a ' a n j a n g p a l i n g t j i l a k a . L a n t a r a n i t o e o e m o e m , t e l a h m e m b i k i n o r a n g j a n g t i d a m e n g a r t i s a t o e n o l t e n t a n g c o m ­ m u n i s m e d j a d i k a p i n t j o e t d a n a c h i r n j a m e - r o e s a k d a n m e n j i l a k a k e n d i r i n j a s e n d i r i . K a l o e o r a n g m a s o e k m e n d j a d i c o m m u n i s t l a n t a r a n p e n g i d o e p a n j a n g s o e s a h , i t o e l a h b o e k a n a d a c o m m u n i s t j a n g s e d j a t i , h à n j a d j a d i o r a n g m e r a h l a n t a r a n m e n g i r i p a d a p e n g i d o e p a n o r a n g l a e n j a n g m e n t e r e n g , i n g i n m e r a m p a s d e n g e n d j a l a n b o e w a s h a r t a b a n d a l a e n o r a n g . O r a n g j a n g b a g i t o e k a l o e t i d a m i s k i n d a n k a b e t o e l a n k a j a , b o e k a n s a d j a t i d a a k e n m e n d j a d i c o m m u n i s t t a p i p o e n b a k a i m e n d j a d i s a t o e k a p i t a l i s t j a n g k e d j a m d a n t i d a s e g a n b o e a t m e m e r a s t e n a g a , k r i n g e t d a n d a r a h s a s a m a n j a o e n t o e k p e r o e t n j a s e n d i r i . S a t o e c o m m u n i s t s e d j a t i ,

(36)

M O E L A I B E R K E N A L A N .

b o e k a n i a n t a r a n k a s o e s a h a n p e n g i d o e p a n t a p i h a n j a l a n t a r a n m e m a n g d a s a r n j a a d a b e r a n g e n - a n g e n c o m m u n i s t , m e m a n g s e d a r i d i i a h i r k e n s o e d a h m e n d j a d i c o m m u n i s t . "

I t o e o r a n g t o e w a m e m a n g a d a m e m p o e - n j a i p e m a n d a n g a n d a n a n g g e p a n j a n g b e r ­ b e d a d e n g e n i a ë n o r a n g , d a n s a i a m a n j a p i k i r a n b a g i n i l a l i j a n g m e n a r i k h a t i b o e a t d i d e n g a r k e n M a r g o n o p o e n t e l a h m e n g a - t a h o e i i n i , m a k a i a s o e k a s e k a i i m e n d e n g a r - k e n p e m b i t j a r a ' a n i n i h a d j i . B a g i t o e - p o e n S o e r a d i d a n S o e g i r i s e k a r a n g t e l a h k e t a r i k

b o e a t m e n d e n g a r i n .

„ T a p i , b a p a h a d j i , " k a t a p o ê l a M a r g o n o ,

„ b e t o e l d i d o e n i a i n i s e g a l a a p a j a n g s e d j a - î i m e m a n g a d a d a s a r n j a , t a p i i t o e d a s a r t i n g g a l m e n d j a d i d a s a r j a n g d i a m k a l o e t i d a a d a j a n g m e n d j a n g k i t k e n . D j a d i s a l a e n d a s a r m a s i h a d a l a g i j a n g m e n d j a d i l a n t a r a n - n j a . S e b a g i p e r d j a l a n a n j a n g k e l i r o e a d a j a n g m e n d j a d i s e b a b d a r i k a k e i i r o e a n n j a , b a g i t o e - p o e n k a b e n a r a n a d a j a n g m e n d j a d i l a n t a r a n d a r i k a b e n a r a n n j a . M a r i k a j a n g t e l a h m e n d j a d i c o m m u n i s t b o e k a n s e d j a t i s e b a g i - m a n a b a p a k a t a t a d i , j a l a h t e r d j a d i l a n t a r a n o e m o e m j a n g m e m b i k i n g a r a - g a r a , d j a d i a d a i a n t a r a n n j a j a - i t o e k e t a r i k o e m o e m . D a n s e k a r a n g s a j a i n g i n t a o e a p a j a n g m e n d j a d i I a n t a r a n n j a c o m m u n i s t s e d j a t i i t o e t e r d j a d i , t a p i s a j a t i d a b i s a t r i m a k a l o e t j o e m a d i k a - t a k e n s e b a b n j a j a l a h d a s a r s a d j a , k e r n a .

(37)

k o n i b a l i s a j a o e l a n g i n , d a s a r i t o e d i a m , i t o e d a s a r t i d a a k e n b e r g e r a k k a l o e t i d a d i d j a n g - k i t o l e h s a l a h s a t o e s e b a b . S e k a r a n g , b a p a , k a s i h l a h f a o e a p a j a n g n i e n d j a d i k e n s e b a b a d a n j a s a t o e c o m m u n i s t s e d j a t i ? "

H a d j i B a r m a w i b o e k a n a d a s a t o e o r a n g t e r p l a d j a r d a l e m s e k o l a h a n t i n g g i , b o e k o e - b o e k o e d a r i o r a n g a s i n g j a n g p a n d e i p o e n i a t i d a p e r n a h b a t j a , t e n t a n g K a r i M a r x i a t j o e m a d e n g a r d a r i l a e n o r a n g j a n g k a t a , s o e d a h t e n t o e t i d a b i s a m e m b e n k e n s a t o e d j a w a b a n j a n g g e n a h d a r i p e r t a n j a ' a n n j a M a r g o n o j a n g d a r i p e m b i t j a r a ' a n n j a t e r n j a t a b a h o e a i a a d a s a o r a n g j a n g t e r p l a d j a r t i n g g i . T a p i k e r n a h a d j i B a r m a w i i t o e m e m a n g b o e k a n a d a s a o r a n g j a n g b a n j a k r e k a - r e k a , a p a j a n g i a o e t j a p k e n s a m o e a d a r i l a n t a r a n p e n d a p e t a n d a n k e j a k i n a n n j a m e m a n g b a g i - t o e , d a r i p i k i r a n s e n d i r i , d u s b o e k a n t i r o e - t i r o e d a r i k e j a k i n a n n j a l a e n o r a n g , m a k a k e n d a t i d j a w a b a n n j a b o e k a n b e r s i f a t I n t e l l e c ­ t u e e l t a p i O r i g i n e e l .

— „ C o m m u n i s t j a n g s e d j a t i d a s a r n j a d i - d j a n g k i t k e n o l e h i a - p o e n j a b i b i t p e n i t i s a n j a n g t i n g g i . S a s o e d a h l a h i r b e r o e l a n g - o e l a n g , s a s o e d a h d i s a r i n g o l e h k a r m a - k a r m a j a n g b a e k , b a r o e l a h i t o e r o c h m e n d j a d i b e r s i h d a n s o e t j i , j a n g k a m o e d i a n s a t e l a h b e r a d a d i i t o e t i n g k a t a n b a r o e l a h b i s a m e n d j a d i s a t o e c o m m u n i s t j a n g s e d j a t i . D a s a r n j a c o m m u n i s t i t o e s o e t j i d a n j a n g m e n d j a n g k i t -

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

Satoe waktoe itoe sekalian penggawe bercomplot boeat mogok, kaloe itoe ho-litjia tida disingkirken dari itoe onderneming, tapi sebelonnja itoe complot mogok, roepanja soedah ada

Ada banjak boekoe-boekoe jang tida bisa dimasoeken disini, maka itoe bila jang ada kaperloean, kita harep soeka menoelis soerat pada kita, dan nanti kita boleh

Maskipoen diperlakoeken begitoe kasar hingga tida berbeda dari satoc boedjang prampoean, tapi ia teroes tinggal bersabar, boekan sadja lantaran soedah biasa ia trima itoe tjatjian

nja tjoema bisa merasa geli boeat liat satoe anak ketjil jang maoe berlakoe sebagi satoe prempoean jang soeda oeloeng, dan jang tida taoe bahoea itoe :soerat

tambah, hingga achirnja baek Setsuko, maoe-poen pi-inses Shosi, begitoe-poen itoe anak-anak jang ke- tjilan, sennoea rata-rata dapetken kesajangan itoe ajah dengen

Adalah Liang-san mengarti, bisa djadi satoe waktoe si istri nanti tida tahan boeat hidoep di onderneming itoe, maka saben-saben ia hiboerin Hermine dan

Kampoeng tcrseboet ternjata ada sanget rame dan ditinggalin oleh banjak pendoedoek, jang sasoenggoenja tida kalah dengen kota Ijee-ho- kwan, apalagi ada di tempat

Sedang bagitoe, ia mendapat satoe saugkaën jang asing: dari sebab dengan satoe praoe ketjil tiada boleh orang berlajar djaoeh , dan tida ada kalihatan kapal jang berlaboeh di tamp