rm
A D A T R E C H T B U N D E L S
XXIX: GEMENGD
R. ^
ADATRECHTBUNDELS
BEZORGD DOOR DE COMMISSIE VOOR HET A D A T - RECHT EN UITGEGEVEN DOOR H E T KONINKLIJK I N S T I T U U T VOOR DE T A A L - , L A N D - EN V O L K E N -
KUNDE VAN N E D E R L A N D S C H - I N D I Ë
XXIX: GEMENGD
' s - G R A V E N H A G E , M A R T I N U S N I J H O F F , 1 9 2 8
,r r INHOUD
VI Blz.
N°. 33. Wakf te Makassar (1906) 176 Serie Q. DE TERNATE-ARCHIPEL.
N° 38. Mededeeling over godsdienstige rechtspraak (1925) 177 N° 39. Vonnissen van^de godsdienstige reehtbanken m Ter-
natß (1918-1925) Serie R. AMBON ENZ.
No 6 9. Priesterraden op Ambon, de Oeliassers en Banda- neira (1885-1924) ; • '
No 70. Godsdienstige rechtspraak en berechting van f amihe-
en erfrechtzaken (1923-1926) ^ó
No 71 Stamindeeling, standsverschil en huwelijksrecht op
de Tanimbar- en Babar-eilanden ( 1 9 2 0 ) . . . . ^
No 72 Verwantschapt huwelijks- en erfrecht (1924). . Mi Serie S. NIEUW-GUINEE.
N°. 8. Mededeelingen nopens godsdienstige rechtspraak
(1925) ,
No. 9. Bemoeienis van den raad-agama te Sorong met de
verdeeling van een boedel (1923). . . ;. . • _ N°. 10. Formule der voorwaardelijke verstooting (1925) . « w Serie T. TIMOR ENZ.
N°. 22. Bevechting van familie- en erfrechtzaken; mede- ^
deelingen en vonnissen (1925) • N«. 23. Gegevens betreffende huwelijks- en erfrecht in de
afdeeling Timor en eilanden ( . . ? . . ) . • • • Serie U. BALI EN LOMBOK.
N« 54. Gegevens betreffende de godsdienstige rechtspraak en berechting van familie- en erfrechtzaken ( 1 9 ^ ; Serie V. VERSPREIDE EILANDEN.
No. 41. Berechting van familie- en erfrechtzaken op de Mentawei-eilanden (1925) ' "
N° 42. Godsdienstige rechtspraak en berechting van a-
milie- en erfrechtzaken op de Sangihe- en Talaud- ^ eilanden ( ± 1926) • ^2 N°. 43. Standen en huwelijksrecht op Kisar (1925). •
Serie X. ANDERE VREEMDE OOSTERLINGEN.
N°. 7. Bijzonder gebruik van den nadzr (1923—1924)
INHOUD v i l Biz.
Serie Y. GODSDIENSTIG RECHT EN GODSDIENSTIGE RECHTSPRAAK.
N°. 41. Verwijzing 395 Serie Z. SAMENVATTINGEN.
N°. 26. Toepassing van de Mohammedaansche wet inzake huwelijks- en erfrecht in den archipel (1925). . 399 Lijst van Indonesische rechtstermen, voorkomende in den
negenentwintigsten adatrechtbundel, met uitzondering van die, voorkomende op de lijsten A en B op blz. 231 407
S E R I E N . G O R O N T A L O .
N°. 14,
B E H A N D E L I N G VAN F A M I L I E - E N E K F R E C H T Z A K E N I N G O R O N T A L O (1925).
Bewerkt n a a r mededeelingen, vonnissen en andere bescheiden die de Com- missie d a n k t aan den assistent-res.dent van Gorontalo.
I.
Beantwoording van de rondvraag, houdende verzoek om nadere inl chth gen omtrent godsdienstige rechtspraak en berechtingvan familie-en erfrechtgeschillen in de buitengewesten, zie Adatiecht- bundel XXVIII, blz. 1—3.
Bij nummer I der rondvraag.
a Voor de zoogenaamde weeskamer (of sjarat), ter ondersehei- d h t Van de wees- en boedelkamer te Makassar meestal aange- d ï ï ï al I n t l c h e weeskamer, b e s t a k e n bepaade wettehjk regeling. Haar gebied is eenigszins afgebakend sedert 1885, daai
rfdat iaar onder den toenmaligen assistent resident Schem m een v e S e r i n g met de hoofden en Mohammedaanse „gees- Sken;'eeenigeg regelingen werden vastgesteld omtrent de werk- wijze der weeskamers. Zie hierna onder II.
h 1 en 2 Vonnissen van de weeskamer (of sjarat) bestaan
„ i t . Boedelscheidingen worden geregeld en dan " f ^ J d "
een daarvoor bestemd register, waarin voorkomt een opsomming van de^gerechtigden met achter hun namen de hun toekomende deelen der nalatenschap. Zie nog hierna onder lil.
h 3 Andere zaken dan die betreffende boedelscheidingen en hetgeen daarmede samenhangt, waarbij de weeskamer een vonnis zou kunnen slaan, komen nooit voor.
Het misdrijf zinah, eertijds onderworpen aan het oordeel van den L X , die meek rottanstraffen uitdeelde wordt nu berecht door den kleinen madjelis. Zie hierna onder IV .
Van echtscheidingen wordt slechts in de registers aanteekening
3 GORONTALO gehouden, waarbij de kadli dan alleen decreteert, of de bruidschat door de vrouw moet worden teruggegeven of niet.
Vrome stichtingen, hoewel bekend, komen niet voor.
Wel gebeurt het van tijd tot tijd, dat er bedragen geschonken worden voor de moskee, doch deze bedragen worden dan zonder meer den kadli ter hand gesteld, die er dan volgens eigen in- zicht mee handelt.
b, 4. Geen opmerkingen.
c. De weeskamer of sjarat.
O n t s t a a n : In den radjatijd was het beredderen van nage- laten boedels voorbehouden aan den radja, die voor zijn inter- ventie 1 0 % in rekening bracht. Meestentijds echter droeg hij dit werk op aan personen, die door studie beter op de hoogte waren met de koranvoorschriften op dat gebied, welke personen dan ook een deel der 1 0 % kregen. Droeg de radja het verdcelen van de boedels aan een gunsteling op, dan bediende ook deze zich van de medewerking van een schriftkenner, zoodat dus reeds van ouds de „geestelijken", als de beste schriftkenners, dergelijke zaken in handen kregen.
Na den dood van den laatsten radja, toen de marsaoleh's zich verscheidene van diens rechten toecigenden, maakten zij zich ook meester van meergenoemde 10%. Deze toestand duurde voort, totdat in 1885 de assistent resident Scherer in bovengenoemde vergadering de bewuste regeling deed vaststellen, waarbij voort- aan de verdeeling van nagelaten boedels werd opgedragen aan den sjarat.
S a m e n s t e l l i n g . De sjarat bestaat uit den kadli en de vier imams van het betrekkelijk district (zie artikel 1 van de hierna onder II opgenomen regeling).
C o m p e t e n t i e . De competentie der Inlandsche weeskamers strekt zich uit tot boedelscheidingen en daarmede samenhangende zaken.
Volgens de hoogerbedoelde regeling is het echter niet nood- zakelijk, dat iedere boedelverdeeling onderworpen wordt aan het oordeel der weeskamer. Zonder meer wordt de vcrdeeling ge- regeld door het kamponghoofd, bijgestaan door de „dorpsgeeste- lijken" (kastei); wanneer echter ook maar één der betrokkenen zich niet met de getroffen regeling kan vereenigen, moet de tus- sclienkomst van de weeskamer ingeroepen worden, waaraan een ieder zich dan heeft te onderwerpen. Eventueele bezwaren tegen de uitspraak van de kamer kunnen voorgebracht worden voor den kleinen madjelis, waarna geen hooger beroep meer mogelijk is.
De competentie van den sjarat strekt zich niet verder uit dan tot de inheemsche bevolking. De vreemde Oosterlingen komen slechts in een enkel geval in aanraking met den kadli en wel in gevallen van echtscheiding, waarbij de vrouw een Inlandsche is en de man de eischer. Alle andere gevallen komen voor den
GORONTALO 4
residentierechter of den landraad, met dien verstande, dat gods- dienstige zaken behandeld worden door den imam der Aiabieren en den luitenant der Arabieren. , , . . , , , „ „ o/
P r o c e s r e c h t . Voor haar bemoeiing krijgt de weeskamei o /0
der getaxeerde waarde van den boedel (zie artikel 3 van de hiernl onder II opgenomen regeling) ; 10 % daarvan woidt m een fictieve moskeekas gestort (de kadh ontvangt dit gelden is aansprakelijk voor het onderhoud van de moskee aankoop van inventarisgoederen, enz.); van de rest ontvangt de kadh 5
deel De nieuw ontstane rest verdeelt men vervolgens in zessen, drie deelen daarvan komen den imams toe, twee deelen den saradaa's, en een deel den betrokken kasisi's.
Overigens geen gegevens.
Bij nummer II der rondvraag, (als op blz. 2) a. Zie artikel 2 der regeling hierna onder II opgenomen.
Voor zoover familie- en erfrechtzaken van Inlanders niet dooi de weeskamer worden behandeld, behandelt de zg. kleine ma- djelis ze.
b. Zie hierna onder IVa. f
Vonnissen van wereldlijke rechters in zaken van Arabieren ol andere vreemde Oosterlingen zijn hier met. Hun erfrechtgescim- len worden afgewikkeld door de wees- en boedelkamer te Ma- kassar, terwijl de zaken, die voor den residentierechtei ot landraad moeten komen, nihil zijn.
e. Bij de zittingen van den kleinen madjelis is altijd als adviseur
een imam of kadli aanwezig. mnaiinni.hp
Indien noodig geeft deze zijn advies volgens ^ ™ " j g » *e
opvattingen, terwijl zijn andere werkzaamheden op de zitting oe staan uit het beëedigen van Mohammedaansche getuig en. ue ver dere behandeling ter terechtzitting geschiedt zoo goed als gel eel volgens de gouvernementsvoorschriften, terwijl ook de stianoe- melng plaats vindt volgens het wetboek ™n strafrecht. Even- wel wordt dikwijls (!) rekening gehouden met de adat ot gods- dienstige voorschriften, hetgeen duidelijk blijkt uit sommige von-
nissen. Zie hierna onder IVa. „ ,,
Inkomsten hebben de leden en de »dviseoTB met Vo« elke civiele zaak, welke de madjelis behandelt, wordt 10 /, van de ingestelde vordering door den eischer vooruit betaald. Wint deze, dan krijgt hij het geld terug en wordt het bedrag alsnog van gedaagde gevorderd. Dit bedrag, bekend onder den naam „wang medja", wordt in de districtskas gestort.
d. Verstooting komt hier vrij veel voor en wel op de volgende wiize. Indien een man zijn vrouw wil verstoeten zegt hg een- voudig tegen haar: „kita talaq padamoe" of iets dergelijks. Een vast formulier bestaat hiervoor niet. Wel is het dan gewoonte,
5 GORONTALO
dat hij van deze verstooting kennis geeft aan den kadli door middel van een zoogenaamde „soerat talaq", waarbij men zich wel van een vastgestelde redactie bedient. Zie hierna onder V en VI.
Behalve de enkelvoudige en drievoudige talaq, kent men hier ook nog de „talaq hoeloeöe", waarbij de vrouw verplicht is den bruidschat terug te geven1).
De voorwaardelijke verstooting komt hier zelden voor. Slechts één geval is momenteel bekend. Deze soort van talaq wordt ge- heel als een overeenkomst beschouwd, die vlak na de sluiting van het huwelijk op zegel wordt vastgelegd. De bepalingen kunnen dan verschillend zijn. In het hier bekende geval beloofde de man er slechts één vrouw op na te zullen houden, daarmee afstand doende van het hem krachtens den Islam toekomende recht om vier echtgenooten te hebben.
II.
Regeling omtrent verdeeling van nalatenschappen en civiele vorderingen, vastgesteld ter algemeene vergadering op 2 November 1885 gehouden door den assistent resident van Gorontalo, G. A.
Scherer, in overleg met de eerste hoofden en geestelijken.
(Vertaling).
Artikel 1.
Komt een kampongbewoner te overlijden, dan zal diens nalaten- schap onder de erfgenamen worden verdeeld ten overstaan van het kamponghoofd en de kampongpriesters (kasisi).
Kan langs dezen weg geen minnelijke verdeeling tot stand gebracht worden, dan wordt de zaak beslist door den sjarat, be- staande uit den kadli en de vier imams van het district.
Van de sjaratvonnissen wordt hooger beroep bij den madjelis toegelaten.
Artikel 2.
Schuldzaken en alle andere civiele geschillen in de kampong worden zoo mogelijk door het kamponghoofd in der minne tusschen partijen geregeld.
Slaagt deze er niet in partijen tot een vergelijk te brengen, dan wordt de zaak aan de beslissing van het districthoofd onder- worpen, van wiens uitspraak men in hooger beroep kan komen bij den madjelis.
Artikel 3.
Aan den sjarat zal door de erfgenamen voor de verdeeling van de nalatenschap worden uitgekeerd vijf ten honderd van de geschatte
') Verstootingskoop.
GORONTALO 6
waarde der nalatenschap, welk bedrag zal verdeeld worden onder de leden, welke de zaak hebben beslist.
De schatting zal plaats hebben door de leden van den sjarat en de betrokken erfgenamen. Indien deze zich door de schatting bezwaard gevoelen, kunnen zij de tusschenkomst van den ma- di elis inroepen, welke dan de taxatie zal verrichten.
Het bedrag van vijf ten honderd, den sjarat toekomende, zal niet eerder mogen gevorderd worden, dan nadat de nalatenschap behoorlijk is verdeeld. Indien veertien dagen na de verdeeling de erfgenamen dat bedrag niet hebben uitgekeerd, zal de sjarat zijn vordering tegen de erfgenamen bij den madjelis aanhangig kun- nen maken.
III.
S o e r a t p e r d a m a i a n .
Kami jang bertanda tangan diachir soerat ini famili dari Pa- doeka toean S. Oliï jang marhoem, ie Boki Salima, S. Oliï Mo- noarfa, 2e Boki Almina Oliï, 3e Boki Njira Oliï, 4e toean Hadji Arapa Oliï, 5e Bold Ina Oliï dan 6e Boki Hapoesa Oliï.
Maka keenam kami menerangkan dan menjalakan dengan soe- rat ini, bahwa kami telah boeat perdamaian jang semata-mata timboel dari hati kami jang soetji dan poetih serta dengan ka- rena Allah; jaitoe kami membahagi harta peninggalan dan Padoeka toean almarhoem terseboet sambil dengan hati jang ndla satoe kepada jang lain dengan pembahagian jang sama rata laki-laki dan perempoean atau isteri. Diketjoealikan dalam pem- bahagian terseboet, jaitoe doea boeah roemah sewa sesama km- talnja jang terdapat dikampoeng Ipilo (Kotta) dan 13 pantango sawah jang terdapat dikampoeng Doelalowo (Kotta), jaitoe karena kami mengakoe tahoe dan bersaksi, bahwa itoe ada miliknja sendiri dari Boki Jenti Oliï Monoarfa almarhoem jang sekarang ini soedah mendjadi milik anak-anaknja sendiri. Djoega satoe auto merk Overland, kami mengakoe telah kami berikan kepada toean Hadji Arapa Oliï, karena ia soedah atoer pada kami mem- bahagi boedel dengan sama rata, ta'ingat akan dirmja bangsa laki-laki jang haroes mendapat lebih dari pada kami bangsa per- empoean. Akan tetapi djikalau seandainja auto jang dimak- soedkan itoe didjoeal oleh Hadji Arapa Oliï, maka harganja haioes dibahagi sama rata oleh kami bersaudara atau setamili;
dan Hadji Arapa Oliï terseboet tiada boleh berikan kepada siapa poen auto itoe. Lebih djaoeh kami terangkan, bahwa siapa sadja antara kami jang hendak pakai auto terseboet, maka haroeslah membeli sendiri minjaknja serta menanggoeng apa keroesakan
jang nanti timboel pada auto itoe. . Lagi poela kami terangkan dalam soerat ini seandainja ba-
ngija Oliï datang dengan ia memberi keberatan, atau tiada terima baik atas pembahagian jang demikian, maka itoe atas tanggoe-
7 GORONTALO
ngannja sendiri dari Hadji Arapa Oliï, jaïtoe baik dari pada mem- beri keterangan bersoal djawab atau mengadakan apa jang terminta lagi oleh Sangija Oliï mendjadi tambakan bahagiannja. Makapemba- hagian terseboet kami telah atoer sebagaimana ternjata dibawah ini.
Maka seboeah roemah batoe sesama kintal besarnja 23 X 38 M2
itoe kami Bold Salima S. Oliï Monoarfa dan Hadji A. Oliï men- gakoe soedah berikan kepada empat bersaudara, jaïtoe: Amina, Njira, Ina dan Hapoesa; jang kami mengakoe tiada tjampoer apa- apa atas roemah terseboet. Dan djikalau siapa-siapa antara keem- pat kami bersaudara mendjoeal roemah sesama kintal terseboet, maka tiada boleh didjoeal kepada lain orang, melainkan kepada salah seorang dari pada keempat kami bersaudara terseboet de- ngan harga tiada boleh koerang atau lebih dari f 2000. (doea riboe roepiah).
Oleh kekoeatan-keoeatan perdjandjian kami dengan djalan per- damaian, maka kami mengakoe bahwa tiada seorang djoegapoen antara kami atau achli waris kami, merombak atau mengganggoe apa-apa lagi, melainkan segala perdjandjian ini tinggal selama-la- manja koeat, hingga hari kemoedian. Dan masing-masing kami sefamili adalah pegang satoe soerat jang sama boenjinja.
Terseboet soerat ini dibandar Gorontalo pada hari sabtoe tanggal 30 September 1900 doea poeloeh doea.
Kami jang bertanda.
Salima Oliï Monoarfa.
Arapa Oliï.
A. B. Oliï.
Nj. Oliï.
H. P. Oliï.
Kadli Kotta.
Soerat perdamaian ini soe- M. Poso.
dah diboeat dihadapan kami Imam-imam onderdistrict Kotta.
kepala Weeskamer Kotta dan M. Monoarfa.
anggota- anggota Weeskamer H. Lamoeda.
Kotta pada l.h.b. October 1922. S. Oesman.
M. Deso.
Kepala kampoeng Ipilo.
S. Ointoe.
P. Pakaja.
Samenvatting.
Regeling in der minne van een nalatenschap ten overstaan van de Inlandsche weeskamer te Gorontalo.
Voorop gesteld wordt: verdeeling zonder onderscheid te maken tusschen mannelijke en vrouwelijke erfgenamen.
Een volledige verdeeling heeft niet plaats.
Een huis wordt toegewezen aan vier vrouwelijke erfgenamen gezamenlijk met bepaling, dat, indien eventueel tot verkoop van
GORONTALO 8
het huis mocht worden besloten, het slechts verkocht zal mogen worden aan de deelgerechtigden en er dan tweeduizend gulden voor zal moeten worden betaald.
Evenzoo wordt een automobiel overgegeven aan een der belang- hebbenden met bepaling, dat desgewenscht ook de anderen (op eigen kosten) er gebruik van zullen mogen maken en dat ingeval van verkoop de opbrengst nader verdeeld zal worden.
IVa.
Echtscheidingsvonnissen. l)
1. V o n n i s v a n den m a d j e l i s k e t j i l van G o r o n t a l o . N°. 29. Soerat Poetoesan.
Dari pada madjelis ketjil (biasa) di Gorontalo, terdoedoek di- bandar Gorontalo pada 23 hb. October 1912.
Madjelis terseboet.
Soedah membatja soerat dawaan boejinja:
(f. i.)
Soedah mendengar pada jang mendawa perempoean bernama Jadi, tinggal dikampoeng Mongolato, bahwa itoelah pengadoe- annja.
Soedah mendengar pada K. Mohamad, kadlim district Telaga, bahwa soedah ia soeroeh Imam district Telaga toeliskan soerat ke Bwool tentang keberatannja jang mendawa soedah ditinggal- kan oleh soeaminja dengan tiada mengirim belandja kepada jang mendawa; bahwa soedah diterima balasan dari sana soerat dari Imam kampong Bokat district Boenobagoe keradjaän Bwool ter- liari 4 Juli 1912.
Soedah membatja soerat itoe boenjinja:
(f. i.)
Soedah mendengar pada jang mendawa bahwa benarlah ia telah menerima wang kiriman, dari soeaminja dari dalam tangan- nja bapa Pidoe tetapi boekan empat roepiah hanja tiga roepiah sadja; bahwa itoe soedah diterimanja pada empat boelan kemoe- dian dari soeaminja berangkat ke Bwool, jaitoe hingga sekarang soedah diatas sepoeloeh tiga boelan laloe.
Bahwa kemoedian dari itoe ia, jang mendawa tiada lagi men- dapat belandja dari pada soeaminja itoe.
Menimbang.
Bahwa seperti njata dari dalam soeratnja Imam kampoeng Bokat district Boenobagoe Keradjaän Bwool jang terseboet maka hingga sekarang soedah berdjalan delapan belas boelan lamanja Motamboe soeaminja jang mendawa soedah berlajar ke Bwool
') Pasal.
9 GORONTALO
dan empat boelan dibelakang dari itoe jani hingga sekarang soedah berdjalan empat belas boelan ia, Motamboe mengadakan pengabisan kali wang belandja kepada jang mendawa.
Bahwa menoeroet kebiasaan tanah Gorontalo, maka djikalau seorang soeami pergi berlajar meninggalkan isterinja dengan tiada mengadakan belandja kepada isterinja itoe sementara satoe tahoen lamanja, bolehlah diterima permintaannja seorang isteri jang de- mikian akan menerima lelaki lain akan mendjadi soeaminja.
Memoetoeskan.
Menerima baik permintaannja jang mendawa.
Menghoekoemkan dia menanggoeng belandja jang terbit dari perkara ini.
Terboeat dengan kebenaran pada hari boelan dan tahoen jang tertoelis dimoeka oleh madjelis terseboet.
Marsaoleh Telaga.
Marsaoleh Kotta.
Marsaoleh Kabila.
Walaapoeloe Tapa.
Imam Kotta.
Gezien.
De Controleur, enz. 23 October 1912.
Marsaoleh Telaga.
Kotta.
Kabila.
Walaapoeloe Tapa.
Imam Kotta.
Menghadap : Jang mendawa S a k s i K a d 1 i T e l a g a toetoer : Soedah soeroeh Imam kirim soerat ke Bwool tentang perka- ranja Jadi dengan soeaminja.
Djawab atas soerat itoe ada disini.
Soerat terseboet itoe dibatja: Jadi, mengakoe soedah terima wang f 3 dari Pidoe.
Dibelakang dari itoe tida terima lagi belandja hingga sekarang soedah lebih doea belas boelan lamanja.
Timbang.
Permintaan boleh diterima sebab soedah satoe tahoen lebih ditinggalkan.
Samenvatting.
Een vrouw vraagt echtscheiding op grond van het feit, dat haar man naar elders vertrokken is zonder dat hij in de afge- loopen dertien maanden in haar onderhoud heeft voorzien.
Na verhoor van den kadli van het district als getuige, wordt
GOKONTALO 10
de eisch toegewezen op grond van de overweging, dat, volgens de adat van Gorontalo, een vrouw, wier man is uitgevarm en die haar gedurende een jaar zonder onderhoud heeft gelaten, een ander huwelijk mag aangaan.
De vrouw wordt veroordeeld in de kosten van het geding (üe man is niet verschenen).
2. V o n n i s van den m a d j e l i s k e t j i l van G o r o n t a l o . Soerat poetoesau.
Dari pada madjelis ketjil (biasa) di Gorontalo jang terdoedoek dibandar Gorontalo pada 25 hb. November 1912.
Madjelis terseboet:
Soedah membatja soerat dawaan boenjinja:
(f. i.)
Soedah mendengar pada jang terdawa bahwa benarlah ia tiada mengadakan belandja kepada isterinja sementara ia ada di Likoepang hingga soedah kembali kekampoengnja poela seperti pengadoean isterinja.
Bahwa pada ketika ia kembali dari Likoepang ia ada salut maka ia soedah datang kepada isterinja tetapi isterinja telah oesir kepadanja poelang kepada orang toeanja jang terdawa, sebab isterinja marah oleh karena ia, jang terdawa tiada mem- bawa wang kemari. . .
Soedah mendengar pada jang mendawa, bahwa sekarang mi hendak berdamai dengan soeaminja (jang terdawa) asal ia, jang terdawa mempenoehkan wang belandjanja jang mendawa hingga sekarang ini sementara sepoeloeh boelan dan doea poeloeh toe- djoeh hari lamanja.
Soedah mendengar pada jang terdawa bahwa ia tiada berpoenja wang akan mempenoehkan belandja jang ditoentoet oleh jang mendawa.
Menimbang.
Bahwa dari pengakoeannja jang terdawa teranglah bahwa sa- mentara lebih dari sepoeloeh boelan lamanja bertoeroet-toeroet tiada ia mengadakan nafka kepada isterinja.
Bahwa menoeroet adat kebiasaan tanah Gorontalo bila mana seorang soeami tiada lagi mengadakan nafka kepada isterinja sementara enam boelan bertoeroet-toeroet, maka ltoe dipandanglah seperti talak dan sebab itoe, maka permintaan seorang isteri jang tiada diberi nafka sekian lamanja, akan oeraikan mkahnja 'dengan soeaminja itoe bolehlah dikaboelkan.
Memoetoeskan.
Menerima baik permintaan dari jang mendawa itoe.
H GORONTALO Mengboekoemkan jang terdawa menanggoeng segala belandja
jang terbit dari perkara ini.
Terboeat dengan kebenaran pada liari boelan dan tahoen jang tertoelis dimoeka oleb madjelis terseboet.
Marsaoleh Kotta.
Marsaoleh Kabila.
Marsaoleh Tapa.
Imam Kotta (M. Deoe).
Gezien.
De Controleur, enz.
25 November 1912.
Marsaoleh Kotta.
Marsaoleh Kabila.
Walaapoeloe Tapa.
Imam Kotta (M. Deoe).
Jang mendawa Habiba menghadap. Dibatja soerat pendawaan:
Jang terdawa:
Waktoe saja sampai dari Likoepang, saja teroes pada bini saja, waktoe itoe saja ada sakit. Saja tida bawa wang sadja kain-kain. Bini saja laloe marah dan oesir saja soeroeh poelang kepada orang toea saja.
Jang mendawa:
Sekarang saja soeka berdamai asal ada oewang boeat kasih belandja saja sementara sepoeloeh boelan dan 27 hari moelai waktoe ia ada di Likoepang sampai hari ini.
Jang terdawa:
Sekarang saja tiada wang boeat bajar permintaan mendawa itoe.
Maskawin f 37.50.
Jang mendawa:
Maskawin dari terdawa sadja wang contant f 10 dan 1 kajoe tjit harga f 4.
Timbangan.
Jang terdawa bersalah tiada soedah memberi belandja.
Poetoesan.
Diterima penoentoetan jang mendawa akan bertjerai dengan terdawa, lakinja.
GORONTALO 12 Samenvatting.
Een vrouw vraagt echtscheiding op grond van het feit, dat haar man reeds gedurende tien achtereenvolgende maanden in gebreke is gebleven in haar onderhoud te voorzien.
Nadat een vergelijk tusschen partijen niet mogelijk is gebleken, wordt de eisch toegewezen op grond van de overweging, dat volgens Gorontalosche adat het door den man gedurende zes achtereenvolgende maanden niet verschaffen van het noodige onderhoud aan zijn vrouw wordt gelijk gesteld met een ver- stooting (talak).
De man wordt veroordeeld in de kosten van het geding.
3. V o n n i s v a n d e n m a d j e l i s k e t j i l v a n B o a l e m o . Soerat Poetoesan. No. l c .
dari madjelis ketjil di Boalemo terdoedoek di Tilamoeta pada 13 Maart 1925.
Madjelis terseboet.
Soedah dengar keberatan dengan moeloët dari pr. Teygoan kampoeng Botoemoito bahwa lakinja Moekoesin soedah tinggalkan dia 4 tahoen lamanja dan tiada kirim belandja apa-apa sehing- ga dia (pr. Teygoan) minta bertjerai dari lakinja Moekoesin terseboet.
Soedah dengar keterangan dibawah soempah dari saksi Ahajadoe, kasisi di Botoemoito, bahwa menoeroet ketahoeannja lelaki Moe- koesin soedah tinggalkan bininja Teygoan 2^ tahoen lamanja dan tiada kirim belandja apa-apa.
Telah bermoepakat.
Menimbang bahwa soedah ada tjoekoep sebab boeat terima permintaan pr. Teygoan terseboet;
Memoetoeskan bahwa permintaan pr. Teygoan jaitoe bertjerai dari lakinja Moekoesin, diterima baik, sehingga mereka moelai ini hari bertjerai dalam hal nikah.
Terboeat dengan kebenaran oleh Djogoegoe Boalemo,
P. Monoarfa.
Kep. kamp. Ajoehoelalo P. Semarang.
Kep. kamp. Modelomo.
M. Tano.
Kep. kamp. Hoengajona.
B. Ahoe.
Kep. kamp. Pentadoe.
Gezien: S. Bantahan.
De Gezaghebber van Boalemo Kep. kamp. Botoemoito, W. Scheffer, R- Otoloewa.
13 GORONTALO Samenvatting.
Eiscli tot echtscheiding, ingediend door een vrouw op grond van het feit, dat haar man haar, nu reeds gedurende vier jaren, geheel en al onverzorgd heeft achtergelaten.
De eisch wordt toegewezen na verhoor onder eede van één getuige (den kasisi van de woonplaats der vrouw), die de bewering van eigeneres in hoofdzaak bevestigt.
4. V o n n i s v a n d e n m a d j e l i s k e t j i l v a n B o a l e m o . No. 22. Soerat Poetoesan.
Dari Madjelis Ketjil di Boalemo terdoedoek di Boemboelan pada 19 Juli 1923.
Madjelis terseboet.
Menimbang bahwa barang-barang boedel dari Hadji Achmad di Boemboelan jang meninggal dalam tahoen 1918 sampai seka- rang beloem dibahagi antara achliwarisnja.
Menimbang bahwa doea dari aehliwaris itoe jaitoe Manjo Ach- madi dan Abdoellah Achmadi:
Soedah memberi borg bahagiannja barang-barang boedel ter- seboet kepada Handels-vereeniging v.h. Dirck & Co. dengan acte van obligatie dihadapan P. T. fd. Notaris di Gorontalo sambil firma itoe sekarang minta taroeh beslag atas bahagiannja itoe sebab Manjo Achmadi dan Abdoellah Achmadi alpa tanggoeng kewadjibannja menoeroet acte van obligatie terseboet.
Menimbang bahwa haroes barang-barang boedel terseboet diba- hagi menoeroet adat dan igama.
Memoetoeskan.
Menitahkan kepada Weeskamer di onderafdeeling Boalemo mem- bahagi boedel dari jang meninggal Hadji Achmadi di Boemboe- lan antara achliwarisnja.
Terboeat dengan kebenaran pada hari, boelau dan tahoen ter- seboet oleh Madjelis terseboet.
Marsaoleh Pagoeat.
OUI.
Kepala kampong Marissa, P. Nento.
Kepala kampong Pentadoe, Albakir.
Kepala kampoeng Soginti, 'U. Kiraman.
Kepala kampoeng Sidoean, Adam.
Kepala kampoeng Popaja, Gezien: B. Daraga.
De Gezaghebber van Boalemo, Imam Boemboelan, Scheffer. U. Jusuf.
GORONTALO 14 Samenvatting.
Opdracht aan de weeskamer van Boalemo om de verdeeling tot stand te brengen tusscken de erfgenamen van een vijfjaar lang onverdeeld gebleven boedel
Aanleiding tot deze opdracht is het feit, dat een Europeesch handelslichaam wil overgaan tot executie van de aandeelen in den boedel van twee der erfgenamen, die haar debiteuren zijn.
IVb.
Strafvonnissen.
1. V o n n i s v a n d e n m a d j e l i s k e t j i l v a n G o r o n t a l o . Soerat Poetoesan.
Dari pada Madjelis Ketjil (biasa) di Gorontalo, terdoedoek di- bandar Gorontalo pada 8 h.b. Januari 1917.
Menoedoeh
pada orang bangsanja Gorontalo bernama pr. Doembaja, oemoer toeroet lihat 30 tahoen, pentjaharian-terperanak dikampoeng Boeng- galo, district Telaga, berdiam dikampoeng Tenggela, district ter- seboet, onderafdeeling dan afdeeling Gorontalo, residentie Menado dari pada . . . . 1916, tertahan didalam pendjara di Gorontalo:
Bahwa pr. Doembaja terseboet telah berzina dengan lelaki Kina sehingga soedah boenting.
Madjelis terseboet.
Soedah dengar pada jang ditoedoeh;
Soedoeh dengar pada saksi-saksi;
Menimbang.
Bahwa oleh pengakoeannja jang ditoedoeh dan oleh keterangan jang diboeat dibawah soempah dari pada saksi-saksi, njatalah
dengan setjoekoepnja, bahwa jang ditoedoeh telah bersalah dalam perkara jang telah ditanggoengkan kepadanja.
Telah bermoeafakat.
Memoetoeskan, orang jang ditoedoeh pr. Doembaja terseboet, bersalah telah berzina.
Mengoekoemkan dia oleh sebab itoe dengan denda t 25 djika tidak terhajar didalam 8 hari tempo diganti dengan hoe- koeman pendjara seboelan lamanja dan menanggoeng segala be- lan dj a jang terbit dari pada perkara ini.
Terboeat dengan kebenaran pada hari boelan dan tahoen jang tertoelis dimoeka oleh madjelis terseboet.
Samenvatting.
Veroordeeling van een vrouw wegens overspel tot een boete
15 GORONTALO van f 25, subsidiair een maand gevangenisstraf, en in de
kosten van het geding.
De veroordeeling is gegrond op de bekentenis van de beklaagde en de beëedigde verklaringen van getuigen.
2. V o n n i s v a n d e n m a d j e l i s k e t j i l v a n B o a l e m o . Soeroet Poetoesan n°. 10s.
Dari Madjelis Ketjil di Boalemo terdoedoek di Popajato pada 16 Februari 1924.
Menoedoeh pada laki-laki Hawanoe dan pr. Banina sebab bezina (adat).
Madjelis terseboet.
Soedah dengar ketrangan dari saksi dan dari jang didawa;
Menimbang bahwa oleh keterangan itoe soedah terang bahwa jang didawa-dawa ada bersalah dalam perkara jang ditang- goengkan kepadanja.
Telah bermoepakat.
Mengingat adat;
Menghoekoemkan oleh sebab itoe Hawanoe dan Banina masing- masing dengan denda f 25 (doea poeloeh lima roepiah) dji- kalau ta'dihajar dalam tempo satoe boelan akan diganti dengan massing-masing 15 (sepoeloeh lima) hari hechtenis.
Terseboet dengan kebenaran oleh
Marsaoleh Pagoeat, B. Oli I.
Imam Popajato, S. Baoeti.
Gezien: Kepala kampong Popajato, De Gezaghebber van Boalemo, J. Rumampuk.
W. Scheff'er. Kepala kampong Badjo.
Samenvatting.
Strafvonnis, waarbij een man en een vrouw wegens overspel veroordeeld worden tot vijf en twintig gulden boete ieder, sub- sidiair vijftien dagen hechtenis.
V.
Uittreksel uit het besluit van den resident van Manado van 30 September 1911 n°. 477.
De Resident van Manado, enz.
Gelezen enz.
Gelet op het Gouvernements besluit ddo. 16 December 1910 n°. 59 (staatsblad n°. 659) en de daarbij gearresteerde voor- schriften tot invoering der ordonnantie in genoemd staatsblad;
Heeft besloten :
ÖOEONTALO
16
I. Met ingang van 1 Januari 1912, (
Aan te wijzen als de personen bevoegd tot het sluiten van hu- welijken tussçhen Mohammedanen volgens de leer van den Islam en het kennisnemen van verstootingen van aldus gehuwde vrou- wen (talaq) en van herroepingen (roedjoe-roedjoe) van verstoo- tingen, in de afdeeling Gorontalo, met uitzondering van de on- derafdeeling Bwool dier afdeeling:
De imams der districten, ieder voor zoover zijn ressort betrett, als vermeld in den bij dit besluit behoorenden staat, wanneer de huwelijksvoltrekking of de talaq of roedjoe binnen dat ressort geschiedt, en bij wettige verhindering van den betrokken imam, de onder zijne bevelen staande kasisi's of saradaa (dorpsgees- telijken), ieder voor zoover betreft de kampong waarover hij als geestelijke is aangesteld, wanneer de huwelijksvoltrekking ot de talaq en roedjoe in die kampong geschiedt.
II. Te bepalen, enz.
III Te bepalen, dat in het geval bedoeld bij de 3e alinea van artikel 2 van bovenbedoeld staatsblad 1910 n°. 659, de daarbij voorgeschreven vergunning zal worden verleend door den ka hm van het district waarin het huwelijk gesloten of waar de talaq en de roedjoe uitgesproken wordt.
IV. Te bepalen, enz.
V. Te bepalen, dat het register door bedoelde huwehjksamb- tenaar, in duplo te houden, wordt ingericht volgens het aan dit besluit gehecht model, welk register geparafeerd en getoheerd wordt door het betrokken hoofd van plaatselijk bestuur op het eind van ieder kalenderjaar wordt afgesloten en waarvan dan een der dubbelen wordt overgebracht ten kantore van genoemd hoofd van plaatselijk bestuur, onder wiens bewaring het blijft berusten en aan wien dat register eens in het kwartaal ter vi- seering wordt aangeboden.
De bovengenoemde huwelijksbeambten geven van de door lien verrichte huwelijkssluitingen, kennis genomen verstootingen en herroepingen van verstootingen, kennis aan het hoofd der kam- pong waarin partijen woonachtig zijn, zoomede van verstootingen en herroepingen van verstootingen aan den huwehjksluiter in wiens ressort het ontbonden of herstelde huwelijk gesloten werd.
De in artikel 3 der vorenaangehaalde ordonnantie (staatsblad 1910 n°. 659) bedoelde bewijzen worden genummerd, gedateerd en onderteekend, met vermelding c.q. in de huwelijksbewijzen van de voorwaardelijke verstooting (talaq) en de voorwaarde aan de vervulling waarvan de talaq verbonden is, en m de verstoo- tingsbewijzen, van het aantal verstootingen dat de man reeds over zijne vrouw heeft uitgesproken en van de door hem gedane herroepingen.
Afschrift dezes enz.
Accordeert met voors. register:
De gewestelijk secretaris.
SERIE O.
HET T O R A D J A - G E B I E D .
N°. 14.
T W E E V O N N I S S E N VAN DEN G O D S D I E N S T I G E N R E C H T E R VAN B O E N G K O E IN B O E D E L Z A K E N (1925).
1. Vonnis van den sjarat van Boengkoe van 28 Januari 1925.
Lelaki nama Saoeloija oemoer + 35 tahoen pekerdjaan berdjoeal- djoealan tinggal di Wosoe Boengkoe.
Saja datang di hadapan Sjarat menda'awa saja poenja mama- rina perempoean nama Faima dan per. nama Faana kedoeanja tinggal di Oensongi Boengkoe; sebab kedoeanja dia ada tahan hartanja saja poenja nene lelaki nama Lapante jang telah me- ninggal di Oensongi dalam tahoen 1922. Dan isterinja per. nama Fasati jang telah meninggal djoega dalam tahoen 1923.
Jaitoe:
18 bidji kenop mas boeat per. dan 10 bidji kenop mas boeat lelaki dan 12 pohon kelapa, jang soedah berboeah terdiri di pasir Oensongi dan 1 tempat dari 16 pohon kelapa terdiri dalam kintalnja per. nama Fasat di Oensongi, separoeh berboeah separoeh belom, dan 2 bidji tjintjin kalena mas dan 1 bidji tjintjin mas permata merah dan 3 pasang keraboe mas dan 5 stuc koeali bessi dan 100 lembar piring tjampoeran dan 3 goeloeng tikar rotang besar, dan 1 doesoen sagoe di Safaitolé, dan 1 boeah djala ikan dan seekor kerbou betina dan wang contant f 1600 (seriboe anam ratoes roepiah).
Dan jang menjimpan itoe wang jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) jaitoe :
per. Faana dan per. Faima sebab nenekoe per. nama Fasati jang kasih padanja, soedah satoe tahoen lamanja, tetapi saja tida taoe saksinja sebab saja tida ada saja ada di Wosoe ; kerna saja tida taoe lain orang tempatnja itoe wang hanja dia orang ; dan tida ada orang kasih taoe padakoe jang terang lihat koetika diberikan itoe wang tjoema saja taksir sadja.
Kemoedian saja dengar lagi sama per. Fahofe bilang lelaki nama Siaba kasih taoe padanja bilang: itoe wang jang f 1600 tida tjoekoep sebegitoe hanja f 8 0 0 sadja; sekarang itoe wang ada sama per. Faana; maka perkataan demikian lelaki Siaba
29 2
HET TORADJA-GEBIED
mendengar pada per. Faima, perkataan ini kira-kira sekarang soedah 7 hari jang per. Fahofe bilang padakoe ada djoega di- sitoe lelaki- nama Amiroe; anaknja per. Fahofe. Dan itoe harta benda jang terseboet di atas ketjoeali wang, ada pada per. i a a n a dan per. Faima sekarang.
Makanja saja taoe wang jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) koetika kehilangan itoe wangnja nenekoe terseboet 2U ringgit, lantas ia soeroeh sama saja dengan saja poenja mama- rina per. nama Faana reken itoe wang, djadi kami terdapatlah banjaknja f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah); ketika kami reken masih hidoep kedoeanja nenekoe laki isteri.
Ada 3 tahoen lamanja sesoedahnja kami reken itoe wang, lantas nenekoe lelaki meninggal; dan satoe tahoen antaran,a lantas nenekoe per. lagi meninggal. Diantara sesoedahnja kami reken itoe wang sehingga mati nenekoe lelaki, kann beloem ada reken lagi itoe wang di antaranja matinja nenekoe lelaki dan nenekoe per. saja tida reken lagi itoe wang hanja saja reken di koetika hidoep kedoeanja nenekoe terseboet.
Dan antara matinja kedoea nenekoe sehingga sekarang, saja tida reken lagi itoe wang; baharoe boelan Juni jang laloe ini 1924 moelai saja pigi tanja sama per. Faana tjoema dia bilang soedah abis. , , . » * » J • *••1
Koetika mati nenekoe lelaki saja ada di Wosoe, dan saja tida dengar chabar jang nenekoe lelaki soedah mati, dan koetika matinja nenekoe per. saja tida dengar chabar jang ia soedah mati. . . .
Dan koetika matinja nenekoe lelaki, anaknja per. nama Fahofe ada di Fafonii dan per. Faana ada di Oensongi, per.
Faima ada di Bahompombine ; koetika di tanam hanja doea orang anaknja jaitoe: per. Faana dan per. Faima serta lain-lain tioetjoenja ada koetika di tanam. Dan koetika matinja nenekoe per. anaknja per. Fahofe ada di Fafonii hanja per. Faana dan per Faima dan tjoetjoenja lain-lain semoea ada koetika itoe.
Dan saja tida minta 'ketrangan pada anaknja dan tjoetjoenja dari wang jang f 1600 (seriboe anam ratoes roepiah). Dan saja soedah doea kali pigi sama per. Faana dan per. Faima boeat bitiara baik dan bitjara damei dengan dia, tetapi dia tida teriman baik, tjoema dia orang bilang tida lagi apa-apa jang kamoe
tiari pada kami. . Itoe dia makanja saja datang di hadapan sjarat minta di oeroes
dan di poetoes.
'Tida ada lagi.
Per. Fahofe oemoer ± 5 0 tahoen tinggal dan berkebon di
Fafonii kampong Dimba. _ Saja datang mentjari boedel dari saja poenja bapa nama
Lapante dan iboekoc nama Fasati, jang ada pada saudara saja per. nama Faana dan per. Faima kedoeanja tinggal di
19 HET TORADJA-GEBIÉD Oensongi; dan harta jang saja tjari ada di Oensongi djoega, dan iboe bapakoe terseboet telali meninggal dalam 1921 di Oensongi, sebegitoe lama dia tida kasih padakoe separoh seperti bahagian kami orang delapan bersaudara, 7 orang soedah masing- masing mengambil (mendapat) hanja saja tida; tjoema satoe talam berkaki dari koeningan poenja, dan 1 stc salopa pisih dari nikel, dan 1 tjintjin kalena perak, dan 2 bidji kenop mas dan 2 pohon kelapa berboeah, dan 1 pasang keraboe mas dan 8 lembar piring, dan seekor kerbau betina, saja soedah djoeal.
Jang saja tjari pada kedoea saudarakoe terseboet jaitoe: 3 pasang keraboe mas, dan sebidji tjintjin kalena mas, dan 1 tjintjin mas permata merah akik, dan lima lembar koeali besi, dan 1 djala ikan, dan 100 lembar piring tjampoeran, dan 3 goeloeng tikar rotang besar, dan 1 doesoen sagoe jang ada di Safoitolé dan seekor kerbau betina, dan 16 pohon kelapa, dan wang contant f' 1600 (seriboe enam ratoes roepiah).
Ini harta sekalian jang saja tjari saja tida tahoe dan tida lihat dengan mata; hanja lelaki nama Saoeloija jang toea makanja saja ikoet daawa.
Dan wang contant jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) saja tida lihat dan tida reken dengan tangankoe, tetapi keme- nakankoe lelaki nama: Saoeloija, kasih taoe padakoe, jang ia lihat dan ia reken. Makanja saja datang kelah sebab disoeroeh oleh lelaki saja nama Saoeloija.
Dan saja tida dengar pada saudarakoe jang lain-lain bahwa bapakoe ada menjimpan wang contant f 1600 (seriboe enam ra- toes roepiah), hanja Saoeloija jang kasih taoe padakoe baroe ini, sesoedahnja mati iboe bapakoe; dan koetika idoep iboe ba- pakoe dia tida kasih taoe padakoe jang ia menjimpan wang contant f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah).
Dan saja lihat pentjahariannja iboe bapakoe itoe ada patoet menjimpan wang sebegitoe banjak, sebab dia ada berkebon me- nanam tembako, djagong, oebi, dan memotong sagoe.
Dan saudara saja per. Faana kasih tahoe padakoe, koetika sesoedahnja mati bapakoe, sebelomnja mati iboekoe, katanja:
„djangan engkau rendahkan kitapoenja mama ada djoega ia me- njimpan wang 80 ringgit".
Dan per. Boine kemenakankoe kasih padakoe, katanja: „per.
Faana kasih taoe padanja, djangan bilang-bilang, itoe wang masih ada l poendi-poendi nanti kita orang doea babagi sadja".
Djadi saja toenggoe diroepakan itoe bitjara tida sampai seka- rang, makanja kasih taoe padamoe.
Saja datang dihadapan sjarat minta dioeroes dan dipoetoes.
Tida ada lagi.
Per. nama Faana oemoer ± 43 tahoen tinggal dan berkebon di Oensongi (jang dida'wa).
Itoe knop mas boeat per. 18 bidji tida ada padakoe. Dan jang
HET TOBADJA-GEBIED
10 bidii kenop mas boeat lelaki tida ada djoega hanja tiga bidji sadia: tetapi mamakoe jang poenja; per. Fahofe ambil doea bidji saja 1 bidji; saja jang kasih padanja 3 bidji kepoenjaan saudarakoe lelaki nama Lamane dia sendiri beli pada lelaki nama Koroma di Toedoea. .
Kenop terseboet soedali diambil oleh anaknja Lamane se- moeania 3 bidji. , , - . . , < v.
Dan 12 pohon kelapa jang berboeah hanja 11 pohon jang saja taoe; tetapi kami orang soedah mengambil masing-masing seperti bagi delapan orang jaitoe: per. Fahofe ambil 2 pohon lelaki Saoeloija ambil 1 pohon per. Faiina ambil 1 pohon per.
Karima ambil 2 pehon lelaki Djoenoe ambil 1 pohon per. Fahea ambil 1 pohon saja 2 pohon.
Dan 16 pohon kelapa belom berboeah separoh betoel ada t e - tapi saudara saja lelaki nama Lamane menanam sendiri 6 po- hon, oentoek kepoenjaannja.
Dan bapakoe menanam 10 pohon boeat saja kelapa terseboet.
Dan 2 bidji tjintjin kalena mas hanja satoe bidji sadja saja li- hat, tetapi koetika datang per. nama Fahofe saja soedah kasih padanja, sebab dia minta.
Dan 1 bidji tjintjin mas permata merah betoel ada tetapi per.
Faima soedah ambil soedali ambil seperti bahagiannja Dan 3 pasang keraboe mas hanja satoe pasang saja lihat perak, letapi koetika mati mama kami, kami soedah sedekahkan pada goeroe jang menanam padanja; itoe jang doea pasang sekali-kali saja tida lihat. • . „
Dan 5 koeali betoel ada tetapi per. J aima ambil 2 saja ó.
Dan 100 lembar piring tjampoeran hanja 42 lembar jang saja lihat; tetapi masing-masing kami soedah mengambil jaitoe: per.
Fahofe ambil 8 bidji dan per. Faheo ambil 5 lembar dan lelaki Saoeloija ambil 5 lembar dan per: Karima ambil 5 lembar dan per. Faima ambil 4 lembar dan lelaki Djoenoe ambil 5 lembar dan Boine ambil 5 lembar, saja 5 lembar.
Dan 3 goeloeng tiker rotang betoel ada tetapi per. Faima ambil 1 goeloeng; lelaki Djoenae ambil 1 goeloeng saja 1 goe- loeng; dan 1 doesoen sagoe di Safoitolé, betoel ada sekarang, tetapi' saja beloem pernah soeroeh potong selama mati mama kami- satoe djala ikan betoel ada, tetapi diambil oleh per. Fauna.
Dan seekor kerbau betoel ada, tetapi per. Fahofe soedali am- bil dan soedah djoeal. Dan wang contant jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) hanja saja lihat koetika ketjoenan f 25 (doeapoeloeh lima roepiah) iboe bapa kami nama Lapante dan Fasati. Maka saja dipanggil oleh mamakoe dengan Saoeloija naik di loteng roemahnja boeat periksa wangnja ketiga kami me- reken jaitoe: saja inget f 60 (enam poeloeh roepiah) wang tem- baga itoe sadja' tida ada lain. Dan koetika itoe masih idoep iboe bapa kami; kira-kira 5 tahoen lamanja sesoedahnja kami reken itoe wang lantas meninggal bapa kami; dan koetika niatnya
21 H E T TORADJA-GEBIED
bapa kami itoe saja tida periksa lagi wangnja kanja mama ka- mi jang taoe.
Dan sesoedahnja mati bapakoe saja tida dengar chabar jang ia ada menjimpan wang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah).
Dan koetika mati iboekoe kami ada periksa djoega dia poenja keadaan dengan beberapa orang temankoe seperti terseboet di bawali ini: lelaki Djoenoe, lelaki ßahama, lelaki Lahiboe, per. Patodo per. Boeineojo, Imam Kontoba nama Ndoei, chatib Aeo, dan lelaki Ladjimoe hanja kami orang dapat petinja jaitoe: wang koepa-koepa 1352 lembar (seriboe tiga ratoes li-
mapoeloeli doea lembar) dan wang tambaga f 30 (tigapoeloeh roepiah) dan lima lembar ringgit dan 10 lembar roepiah dan soekoe-soekoe 10 lembar; dan terdapat lagi pada tempat kapok didalam basoeng sesoedahnja 100 malem matinja, per. Fasati jaitoe 40 ringgit koetika saja naik periksa kapok lantas saja angkat saja rasa berat laloe saja periksa, maka terdapatlah wang terseboet; tetapi kami soedah bahagi delapan seperti terseboet dibawah ini: per. Faana ambil 6 ringgit per. Faima ambil 8 ringgit per. Fahofe ambil 8 ringgit lelaki Djoenoe ambil 4 ring- git per. Faheo ambil 4 ringgit per. Karima ambil 4 ringgit le- laki Saoeloija ambil 2 ringgit. Dan kami dapat djoega koetika kami boeka peti itoe 1 pasang soeba mas, tetapi lelaki Saoe- loija soedah ambil sebab katanja kepoenjaannja mamanja; dan 1 pasang keraboe mas, tetapi per. Boinc soedah ambil sebab bapa kami belikan pada mamanja per. Boine.
Dan 1 pasang Gelang koerontjong perak, lelaki Saoeloija djoega soedah ambil; katanja mamanja poenja djoega.
Dan di tempat lain-lain kami tida dapat lain-lain harta seperti harta benda. Dan wang jang 80 ringgit jang saja kasih taoe sama per. Fahofe, betoel saja bilang begitoe tetapi koetika masih idoep mama kami ; djadi saja tida taoe lagi djalannja itoe wang barangkali mama kami belandjakan atau begimana-mana menoeroet keperloeannja. Dan wang jang saja kasih taoe sama per. Boine Lakiboe, itoe per. Fahofe poenja bitjara tida benar; teman saja jang dapat itoe wang jang 80 ringgit jaitoe: per. Faima hanja kami doea orang sadja; makanja kami tida panggil saudara kami jang lain-lain sebab djaoeh; djadi saja bawa di Geresa itoe wang
lantas kami bahagi di sana seperti terseboet tadi.
Maka koetika kami reken wangnja iboe bapa kami koetika ketjoerian, hanja saja lihat wang tembaga f 60 (enam poeloeh roepiah) jang saja lihat koetika kami reken bersama-sama lelaki Saoeloija dengan iboe kami. Saoeloija itoe ada salah ingatan;
koetika mati bapakoe Saoeloija ada di Wosoe; koetika mati bapakoe saja soeroeh panggil djoega padanja sama lelaki nama Rahama, tetapi dia tida datang.
Antara matinja bapakoe dan iboekoe Saoeloija tida datang mentjari itoe wang jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah).
Koetika mati iboekoe Saoeloija ada di Wosoe; dan koetika
HET TORADJA-GEBIED 22
matinja iboekoe itoe kemenakan saja per. Boine soeroeh panggil padanja, tetapi dia tida datang; hanja per. Hamili datang adik- nja Saoeloija; koetika datangnja per. Hamili tida ada pesanan- nja Saoeloija menjeboet wang jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiali) sepatali katapoen tida ada pesenannja.
Saja hendak tjari pada per. Fahofe harganja karbau seekor jang dia tida kasih pada kami toedjoe orang bersaudara; harganja 'kerbau terseboet f 44 (empat poeloeh empat roepiah), dan 1 tjeret
tempat air jang dia ambil sonder minta ; harganja f 3 (tiga roepiah).
Tida ada lagi,
per. Faima oemoer ± 50 tahon pekerdjaan berkebon tinggal di Oensongi.
Itoe wang jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) jang Saoeloija bilang, saja tida lihat dan tida betoel katanja Sa- oeloija. Dan 18 bidji kenop mas boeat per. poenja tida ada padakoe; dan 10 bidji kenop mas boeat lelaki poenja betoel ada, tetapi tjoema 3 bidji; tapi per. Fahofe soedah ambil 2 bidji dan per. Faana ambil sebidji; dan 3 pasang keraboe mas betoel ada, tetapi 1 pasang sadja tapi boekan mas; dan soedah di se- dekahken pada goeroe jang menanam koetika matinja; sebab atoeran negeri kebiasaan begitoe; serta 2 tjintjin kelena mas betoel ada, tetapi hanja 1 sadja; dan soedah di ambil oleh per.
Fahofe, di kasih oleh per. Faana; dan 1 tjintjin mas permata merah betoel ada saja soedah ambil serta 5 stc koeali betoel ada;
sama saja 2, sama per. Faana 3 ; dan piring tjampoeran jang 100 lembar hanja 42 lembar sadja, tetapi kami orang soedah masing- masing mengambil: per. Fahofe ambil 8, per. Faana ambil 5, saja ambil 4, per: Boine ambil 5, Faima ambil 5, per. Faije ambil 5, per: Farila ambil 5, per: Faheo ambil 5. Dan 3 goeloeng tikar rotang, betoel ada, tetapi lelaki Djoenoe ambil 1, dan saja ambil 1, per. Faana ambil 1 goeloeng. Dan satoe doe- soen sagoe di Safaitole betoel ada, tetapi poesaka nene kami dari beberapa lapis dengan lain orang ; tetapi sekarang saja tida ambil ; ada lain jang koeasa.
Satoe djala ikan betoel ada, tetapi saja dengan lakikoe nama Katapi jang menjira dan batoenja lelaki nama Lamane jang poenja jaitoe: saudara saja.
Djadi itoe djala boekan poesaka. Dan seekor kerbau betina betoel ada tetapi per. Fahofe soedah ambil dan soedah djoeal pada tahoen 1923. Dan 26 pohon kelapa dari doea tempat, tjoema 11 pohon jang saja tahoe jaitoe: di pasir Oensongi tetapi kami soedah masing-masing mengambil jaitoe : per. Fahofe ambil 2 pohon, laki-laki Saoeloija ambil 1 pohon, per. Faana ambil 2 pohon, per. Fahamila ambil 1 pohon, per. Faije ambil 2 pohon, per. Falima ambil 1 pohon, per. Djaina ambil 1 pohon, saja ambil 1 pohon.
Itoe jang satoe tempat dari 16 pohon kelapa saja tida taoe;
23 HET TORADJA-GEBIED
tjoema saja poenja pengetahoean itoe kelapa konsi 3 orang jaitoe:
lelaki nama Lamane dan per. iboekoe nama Faana dan bapakoe Lapante masing-masing mempoenjai bibit serta me- nanam masing-masing djoega; maka djadi itoe kelapa 16 pohon;
tetapi jang piara betoel itoelah per. Faana hanja kepoenjaan- nja masing-masing saja tida taoe; wang contant t'1600 (seriboe enam ratoes roepiah) saja tida taoe dan tida lihat; dari koetika bidoep bapakoe saja tida taoe jang ia ada menjimpan wang se- begitoe banjaknja; dan dari koetika mati bapakoe itoe saja tida lihat sedang chabarpoen saja tida dengar bila ia ada menjimpan wang sedemikian itoe.
Dan koetika matinja iboekoe kami ada periksa djoega petinja koetika maoe di tanam (koeboer) adapoen temankoe jaitoe: lelaki Lahiboe, lelaki Rahama, lelaki Djoenoe, lelaki Hada, lelaki Laha, dan per. Faana serta dengan saja.
Adapoen kami lihat dalam peti itoe, hanja wang koepa-koepa 1352 lembar, dan ringgit 5 lembar dan wang tambaga f 30 (tiga poeloeh roepiah).
Saja tida taoe dan tida dengar bilang lelaki Saoeloija ada reken itoe wang jang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) koe- tika sebeloemnja mati bedoea iboe bapakoe. Dan koetika matinja bapakoe saja soeroeh panggil djoega sama lelaki Saoeloija, tetapi ija tida datang; 7 hari antaranja matinja bapakoe baha- roelah saja soeroeh panggil Saoeloija terseboet.
Tida ada lagi.
per. Boine lahiboe oemoer ± 25 tahoen tinggal dan ber- kebon di Oensongi. (saksi).
Betoel saja ada kasih taoe sama per. Fahofe tetapi tida se- perti bitjaranja jang telah terseboet; hanja saja kasih taoe ki- ra-kira soedah lebih 1 boelan lamanja sekarang seperti berikoet:
per. Faane kasih taoe padakoe, koetika beloem dibahagi itoe wang jang 40 ringgit, jang dia ada dapat wang satoe poen di, banjaknja dia tida bilang, tetapi barangkali itoe dia wang jang dia orang bahagi 40 ringgit, sebab lebih dahoeloe per. Faana kasih taoe padakoe, baharoe orang bahagi itoe wang jang 40 ringgit terseboet.
Dan saja tida kasih taoe sama per. Fahofe bilang per. Faana kasih taoe padamoe, djangan kasih taoe pada saudaranja jang lain-lain nanti kita orang bahagi itoe wang.
Tjoema per. Faana bilang jang dia ada mendapat wang pada tempat Kappok nanti kita berkoempoel baharoe kita orang ba- hagi; makanja saja bilang itoe dia.
Tida ada lagi.
Lelaki nama Rahama oemoer ± 19 tahoen pekerdjaan me- motong sagoe tinggal di Oensongi. (Saksi)
Betoel saja ada doedoek koetika matinja per. Fasati dan
HET TORADJA-GEBIED 2 4
koetika di periksa lain-lain harta dalam roemahnja; tetapi koe- tika di boeka petinja saja tida ada; hanja koetika boengkengja diboeka saja ada; dan saja lihat dalam boengkeng itoe, ada per- kakas mas dan ada wang; dan roepanja itoe perkakas mas jang saja taoe betoel, jaitoe: 1 pasang soeba dari mas, dan kera- boe saja tida taoe berapa pasang tetapi ada saja lihat, dan tjintjin ada djoega, tetapi saja tida taoe berapa; tjoema wang itoe waktoe, ada direken tjampoeran 8 (delapan) lembar ringgit 10 lembar rocpiah, 10 lembar soekoe-soekoe, dan wang koepa- koepa tjampoeran dengan wang terseboet di atas, kira-kira lebih
100 roepiah.
Wang jang f 1600 saja tida lihat; dan saja tida dengar cha- bar jang per. Fasati ada menjimpan wang f 1600.
Dan harta jang lain-lain dalam roemahnja, saja tida taoe betoel.
Saja tida mendengar chabar jang warisnja per. Fasati ada menjimpan wang f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah) dan saja berani soempah kalau ada kedjoestaankoe jang terseboet diatas ini.
Tida ada lagi.
Lelaki nama Lahiboe oemoer ± 35 tahoen tinggal dan ber- kebon di Oensongi (Saksi).
Betoel saja ada doedoek koetika matinja per. Fasati, dan koe- tika diperiksa isi petinja sesama lain-lain harta dalam roemahnja jaitoe: jang saja lihat, wang koepa-koepa ada 1355 lembar;
dan 4 lembar ringgit, 10 lembar roepiah, 10 lembar soekoe-soekoe;
dan harta lain-lain dalam roemahnja ada djoega seperti perioek, belanga, dan lain-lain tetapi rekennja masing-masing, saja tida taoe, sebab beloem di reken koetika itoe.
Wang contant jang f 1600 saja tida, lihat dan tida dengar bahwa per. F a s a t i ada menjimpan wang sebegitoe banjak.
Tida ada lagi.
Per. nama Patodo oemoer ± 27 tahoen tinggal dan berkebon di Oensongi. (saksi)
Betoel saja ada doedoek koetika matinja per. Fasati koetika di periksa isi petinja dan lain-lain harta dalam roemahnja; isi petinja jaitoe: 1352 lembar, dan 5 lembar ringgit, 10 lembar soekoe-soekoe dan 10 lembar roepiah.
Perkakas roemah jang saja lihat jaitoe: 2 perioek tambaga (koeningan), [2 koeali besi, dan 1 boeah 1 lojang jang saja lihat dan saja ingat itoe jang lain-lain dari itoe saja tida taoe.
Wang jang f 1600 saja tida lihat; sedang chabarnja itoe wang saja tida dengar.
Saja berani soempah kalau ada bitjara saja terseboet diatas ada djoesta.
Tida ada lagi.
Per. nama Boineo Ejo oemoer ± 25 tahoen tinggal dan ber- kebon di Oensongi. (saksi)
25 H E T TORADJA-GEBIED
Betoel saja ada doedoek sesama per. Faana koetika mati mamanja, maka di periksa keadaaimja isi petinja dan lain-lain harta dalam roemahnja, jang saja lihat jaitoe: wang koepa-koepa 1352 dan 5 lembar ringgit, dan 10 lembar roepiah, dan 10 lem- bar soekoe-soekoe ; dengan piring, tetapi saja tida taoe berapa banjaknja, dan per. Faana kasih taoe padakoe, bila wang tam- baga jang f 30 (tigapoeloeh roepiah) di roemahnja per. nama Faima tetapi saja tida lihat.
Dan wang f 1600 saja tida lihat.
Saja soedah 3 anak tinggal sama dia orang, saja tida dengar chabar jang ia ada menjimpan wang seperti terseboet banjaknja sehingga dia orang laki isteri telah meninggal doenia.
Tida ada lagi.
Lelaki Ladjimoe oemoer + 36 tahoen tinggal dan berkebon di Oensongi (saksi)
Betoel saja ada doedoek koetika matinja per. Fasati serta koetika di periksa isi petinja dan lain-lain harta dalam roe- mahnja; jang saja lihat dalam petinja wang koepa-koepa lebih
1000 lembar saja tida taoe berapa lebihnja; dan ringgit dan roe- piah dan soekoe-soekoe tetapi saja tida taoe berapa rekennja da- lam tiap-tiap roepa; tjoemah djoemlahnja semoea saja taoe f 40 dan tjintjin mas ada djoega saja lihat, tetapi saja tida taoe ba- njaknja dan keraboe mas ada djoega tetapi saja tida taoe djoega berapa pasang dan kenop mas ada djoega saja lihat, kalau boe- kan 3 bidji barangkali 5 bidji dan perkakas roemah, seperti piring dan lojang-lojang dan koeali dan perioek dan belanga;
semoeanja ada, tetapi rekennja masing-masing saja tida taoe.
Dan saja tida lihat dan tida dengar chabar bahwa per. Fasati ada menjimpan wang contant f 1600 (seriboe enam ratoes roepiah).
Itoe katanja lelaki Saoeloija jang ia ada reken wangnja per.
Fasati di loteng roemahnja terdapat banjaknja f 1600 itoe katanja Saoeloija tida benar sedang saja 6 tahoen saja tinggal bersama-sama per. Fasati saja tida taoe dan tida dengar chabar bahwa ia ada menjimpan wang cont. banjaknja seperti terseboet diatas.
Tempo-tempo saja djaga roemahnja dia pergi di lain tempat dia tida bilang djaga roemah sebab ada wang; oleh sebab saja bekas menentoenja.
Tida ada lagi.
Berapa ongkos perkara soedah dibajar f 61.52.
Poetoesan Sjarat.
Sjarat keradjaan Boengkoe telah memeriksa pada perkaranja lelaki Saoeloija dan per. Fahofe dan per. Faana dan per. Faima serta dengan keterangan saksi-saksinja.
Maka Sjarat menimbang, bahwa perkara ini, dikeloearkan da-
HET TORADJA-GEBIED 26
hoeloe hak jang pertama jaitoe ongkos matinja per. Fasati se- djoemblah f 145,10 (seratoes empat poeloeh lima roepiab sepoeloeh cent) menóeroet keterangan dari per. Faana dan per. Faima oentoek si majit Fasati.
Demikianlah terseboet didalam kitab ilmoe farail fasal jang pertama nomor lampiran jang ke 5.
Tatkala itoe sjarat menimbang poela bahwa daawanja lelaki Saoeloija mentjari boedelnja dari nenenja nama Fasati kapada anaknja Fasati jaitoe, namanja terseboet dalam soerat toe- roenan.
Maka poetoesan Sjarat, terdindinglah sekalian tjoetjoe laki-laki dan per. didinding oleh anak laki-lakinja dan anak perempoe- annja Fasati. Oleh karena Fasati itoe, dan Lapante mening- galken seorang anak laki-laki dan 7 anak perempoean.
Sebab demikianlah terseboet dalam kitab ilmoe farail di fatsal jang ke 13 nomer lampiran jang ke 21, moelai dari saf jang pertama hingga saf jang ke 3.
Maka wadjiblah 'peninggalan itoe dibahagikan kapada anak- anaknja Fasati dan Lapante terseboet.
Sebab terseboet djoega didalam kitab jang terseboet, di fasal jang ke 9 nomor lampiran jang ke 15, dalemnja:
Artinja, maka dengan djihat asadar didahoeloekan djihat jang terdahoeloe; kemoedian dari pada itoe djika bersamaan djihatnja maka didahoeloekan jang lebih dekat pada si majit.
Oleh demikianlah maka dipoetoes pembagiannja, ahliwaris ter- seboet, seperti boenji didalam kitaäb terseboet di fatsal jang ke 12
lampiran jang ke 10, dalilnja: ^-^>^ JZP'^yJ _SJ)j Artinja bagi satoe laki laki bahagian doea perempoean.
Maka pendapatan masing-masing seperti dibawah ini:
lelaki Lamana dapat 2/9 jani f 104,46 per. Faana „ 1/9 „ f 52,23
„ Faima „ „ „ f 52,23 I! Faije „ I „ f 5223
„ Fahofe „ „ „ f 52,23
„ Hamila „ „ „ f 52,23 1 Farila „ „ „ f 52,23
„ Falima „ „ „ f 52,23 sisah f 0,05
Oleh karena boedel jang dibahagi itoe, sesoedahnja dikeloear- ken ongkos kematiannja perempoean Fasati, sisah djoemlah f 400,12.
nomor
27 H E T TORADJA-GEBIED
Sjarat menimbang poela bahwa per. Faana jang dia kongsi dengan bapanja dan saudaranja menanam pohon kelapa jang 16 pohon, dan seboeah djala ikan dan lain-lainja, jang per. Faima tjeriterakan jang dia poenja, sjarat tolak itoe bitjara, sebab tida dengan keterangan.
Djadi masoek semoeanja mendjadi boedel terbahagi djoega didalem bahagian jang telah terseboet di atas ini.
Demikianlah poetoesan Sjarat.
Boengkoe, 28 Januari 1925.
Kami Sjarat keradjaan Boengkoe.
Toean Kadli Lc%)d^JL Imam Marsaolé Cs^<U*±~ ß .
Imam Badjo ^^i^r ß . Imam Kontoha r^^e-t^- £.
Imam Taboengkoe -u<£_-~ f'ß
Telah kami periksa dan timbang adalah benar pemeriksaan ini, menoeroet djalan faraidl islam, seperti Hakim Sjara'a soedah poetoeskan.
Boengkoe, 27 Februari 1925.
Padoeka Sah Radja Boengkoe Hakimissjara'iah.
Gezien :
De Gezaghebber van Boengkoe.
Keterangan.
Atsalnja boedel dari lelakiTLapante dan per. Fasati jaitoe doea laki isteri.
Lapante
ÏRASfGAN.
clocloe mati berikoet
• 6 Laniiinc
• 7 Farila
• 8 Toega
29 HET TORADJA-GEBIED Samenvatting.
Een vader en een moeder laten sieraden, huisraad, aanplan- tingen, een werpnet, een karbouw en geld na. De vader overlijdt in 1922, de moeder in 1923. Als rechthebbenden blijven bij hun overlijden zeven dochters en een zoon achter. Er zijn zes en twintig kleinkinderen. In 1924 wordt deze zaak voorgebracht bij den sjarat.
Eischers zijn een kleinzoon en een dochter. Gedaagden zijn twee dochters, welke volgens haar neef de geheele nalatenschap onder zich zouden houden. De dochter eischeres verklaart niet uit eigen aanschouwing te weten, wat haar ouders nalieten, maar te dien aanzien zich aan te sluiten bij haar neef.
Uit de getuigenverklaringen blijkt, dat er minder goederen waren dan door eischers opgegeven. Niet alleen minder sieraden, maar ook minder geld. In plaats van de opgevorderde f 1600 bleek slechts een bedrag van f225 aan verschillende muntsoorten aanwezig geweest te zijn. Andere goederen bleken reeds geheel of gedeeltelijk onder de erfgenamen verdeeld te zijn.
De sjarat gaf bij zijn uitspraak een verdeeling naar het aantal van de bij overlijden van de moeder aanwezige kinderen, dat waren alle. De vordering van eischers ten aanzien van de samen- stelling van de nalatenschap werd verworpen en de waarde er van in een som gelds uitgedrukt naar de samenstelling, door ge- tuigen opgegeven. De mededeeling van een der gedaagden, dat een deel van de opgeëischte goederen haar zouden toebehooren en dat zij een deel van de klappers tezamen met haar vader en haar broeder zou hebben geplant, wordt door den sjarat bij gebrek aan bewijs verworpen.
De sjarat constateert verder, dat de eischende kleinzoon wordt uitgesloten door de kinderen van de erflaters, en verdeelt de nalatenschap, na aftrek van een bedrag van f 145.10 voor de kosten voor begrafenis van de moeder, onder de kinderen met inacht- neming van het voorschrift, dat het aandeel van een zoon twee- maal zoo groot moet zijn, als dat van een dochter.
Aanteekening.
Bij de behandeling van de zaak waren nog slechts drie van de acht kinderen in leven. De sjarat heeft de verdeeling evenwel niet verder uitgewerkt en den kleinkinderen niet het hun toekomende toegewezen. Bij de indiening van deze vordering valt op, dat er geen sprake is geweest van verdeeling van de door den vader nagelaten goederen, zoolang de moeder nog in leven was. Eerst na haar overlijden is men daartoe overgegaan.
2. Vonnis van den sjarat van Boengkoe van 17 October 1925.
Hadji Lamba anak dari padoeka sah poetera Hadji Abdul Wa- hab kampong Tofoiso Boengkoe oemoer kira-kira 50 tahoen, saja datang dihadapan sjarat, minta dibahagikanlah pada kami waris-
HET TORADIA-GEBIED
30
waris boedel dari bapak kami terseboet jaitoe pohon-pohon kelapa jang beloem dibahagikan waktoe dibahagi peninggalannja dari 'bapak kami padoeka terseboet sebab tiada ada lagi sangkoetannja
hanja tempo hari maka tidak toeroet dibahagi tidak toeroet pada pembahagian jang laloe pada 1922 sebab ada oetang ditang- goenginja itoe pohon kelapa kepada toko Sie Kiem Goan di Boengkoe sedjoemlah f 1500 (seriboe lima ratoes roepiah) tetapi pada waktoe ini soedah loenas semoeanja dan soerat-soerat zegel perdjandjian tempat oetang terseboet semoeanja soedah dipoe- langkan oleh Sie Kiem Goan pada kami serta dengan ketera- ngannja, dan tempat pohon kelapa terseboet dikampoeng Toedoea jang berboeah 59 pohon harganja f 590 jang tidak berboeah
11 pohon di Toedoea harganja f 5 5 ; di Boengkoe jang ber- boeah 153 pohon harganja f 1530 jang tidak berboeah 46 pohon harganja f 2 3 0 Boengkoe. Dan di Lahoempangi 30 pohon jang berboeah harganja f 3 0 0 . Djoemlah harganja f 2705._
Saja minta dibahagikanlah kepada kami jang waris.
Dan saja ada terangkan asal kedjadiannja perempoean Nopo menoeroet katanja mamakoe.
Pada soeatoe tempo saja tiada tahoe boelan tahoen apa tetapi sekarang adalah kira-kira 50 tahoen saja tahoe bapakoe P. s.
Radja poetera Abdoel Wahab betoel bapakoe itoe kawin pada iboenja Nopo perempoean Hafifa, tetapi ketika itoe Hafifa soedah boenting, boentingkan Nopo itoe. Djadi bapakoe kawinkan Hafifa terseboet ia dalam boenting. Dan menoeroet kabar tempo Hafifa itoe beranakkan Nopo memang bapakoe tida datang. Dan djoega dia itoe, memang boekan anak bapakoe tetapi anak dari Kapitan Laoet Noeh.
Menoeroet tjeritera iboekoe kepadakoe sewaktoe hidoepnja Perampoean Oewa Ata oemoer ± 59 tahoen tinggal di Boengkoe (saksi) bersoempah mentjeriterakan asal kedjadiannja perempoean Nopo. Perempoean Hafifa terdapat boenting, lantas Kadlif doeloe bertjerei dengan bininja jaitoe iboenja perempoean Hafifa.
Kira-kira 6 boelan Hafifa boenting baroe dikawini toean kami P.s. Radja jang telah selamat di Mekkah, semasa dalam pangkat chatib Bangoesa kira-kira 1—2 boelan sesoedah kawin lantas bertjerei, kira-kira 1—2 boelan sasoedahnja bertjerei lantas beranak.
Djadi peroet itoe boekan asalnja dari kawin, tetapi asalnja zina.
Chatib Lamposo oemoer ± 6 6 tahoen tinggal di Boengkoe bersoempah mentjeriterakan asal kedjadiannja perempoean Nopo itoe djoega.
Pada soeatoe hari saja tida tahoe hari apa, melainkan koetika itoe oemoer saja ± 15 tahoen ; tiba-tiba perempoean Hafifa boenting gelap.
Zaman itoe pemerentah sara' negeri Boengkoe mentjari siapa laki empoenja boentingan terseboet.
Oleh toean Kadhi zaman itoe memberi tahoe pada Padoeka sah Radja kami Poetera Abdul Wahab jang meninggal di Mekkah,
3 1 HET TORADJA-GEBIED
semasa Radja kami terseboet masih didalam pangkat Chatib Bangoesa, katanja: Tentoe kamoe poela Nggeroe jang bikin boenting Hafifa; djawab Radja kami: mana-mana sadja; dengan bahasa Boengkoe (Bali-inopo) ; sebab itoelah selahirnja anak itoe dinamaken Nopo.
Ketika itoe kira-kira 6—7 boelan boentingnja Hafifa, maka dikawinkan. Kira-kira 4 boelan sesoedahnja kawin lantas beranak perempoean Hafifa itoelah anaknja perempoean Nopo.
Inilah keterangan toeroenan.
/ \ Pesona.
H. Hadjia
0 And. Rabbie.
H. Djoen-a Eda.
Abdul Malik.
~~-0 Abdul Aziz.
4
- 0 Kap. Laoet
Keterangan matin j a jang pertama : 1. Hawa.
2. Soende.
3. Abd. Wahab.
4. Abd. Aziz.
5. Abd. Malik.
Poetoesan Sjarat.
Sjarat Keradjaan Boengkoe soedah dengar tjeritera dari segala fihak ahli waris jang mendjadi Sahiboel fardli dan, jang setoe- roetnja (asabaton binapsi atau asabaton bilgaer dan, menimbang keterangan-keterangan difihak orang lain jang mengeloearkan koela-
HET TORADJA-GEBIED 32
warga si majit, tida mendjadi waris sebab ketegahan sjareat Agama
S Maka jang tetap mendjadi waris Sahiboel fardli dari Almarhoem Poetera Hadji Abdul Wahab p. s. Radja Boengkoe, ialah :
1. Hadji Hadia baloenja.
2. Abdul Malik anaknja laki dari H. Hadjia 3. Abui Aziz „ „ n » 4. Djoena Eda „ per. „ » 5. Hadji Lamba „ „ dari Hawa
isteri Almarhoem jang telah lama meninggal lebih dahoeloe.
Adapoen jang ke 6 perempoean Nopo anak dan perempoean Hafifa tiada sah (haram) mendjadi ahli waris. Sebab asal kedja- diannia ia seorang anak zina, ditentoekanlah : seperti boenji kitab hoekoem boentingan No. 5 jaitoe Nopo tida boleh dmasabahkan dari nasab seorang. Dalilnja:
Hanja waris seperti dibawah ini, jang beroleh bahagian ma- sing-masing.
Pembahagian jang pertama dari banjakna harta f 2705 pokok masaala 48.
H. Hadiia dapat A . . jani f 338,90 Abd. Malik „ U . . „ f 788,90 Abd. Aziz „ U • • » ' f 788,90 H. Djoena Eda „ A • • n f 3 9 4>45 H. Lamba „ À • • „ *" 394,45
Sisah f 0,20 Djoemblah f 2 7 0 5 , -
Sebeloemnja ahli-ahli waris diatas terima harta bahagiannja, tiba-tiba ahli waris Abdul Aziz meninggal. Oleh sebab itoe, maka sjarat mentjari poela ahli waris dari majit serta ditentoekan ijalah:
1. H. Hadjia iboe majit.
2. Abd. Malik soedara laki seiboe sebapa dari majit 3. H. Djoena Eda „• per. „ „ „ „ 4. H. Lamba „ „ sebapa „ „
5. Abd. Rabioe, anak laki-laki dari soedara laki-laki jang sebapa dari majit tetapi ija boekau ahli waris jang tentoe hadar bahagiannja dari pokok masaalah melainkan ija tjoema menoeng- goe sisah pembahagian dari masaala sadja, jaitoe namanja Baki.
Adapoen jang ke 6 Abdul Kahfi dan ke 7 Hadji Abdullah soedara bapa jang sebapa dari majitpoen menoenggoe bakir tljoega dari sisah masaala; tetapi Abdul Rabbi' jang mengambil semoea
