• No results found

Patent Medicijnenhandel „Hippocrates" Bandoeng,

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2022

Share "Patent Medicijnenhandel „Hippocrates" Bandoeng, "

Copied!
108
0
0

Bezig met laden.... (Bekijk nu de volledige tekst)

Hele tekst

(1)
(2)

\ 0 0 ' ' î ~

BIBLIOTHEEK KITLV

0088 5291

(3)

' -i

(4)
(5)

LIONG M HIAP

OLEH : ^

ONG & Y <3^^

P E N D I R I A N L O E I - T A

B e r o e n t o e n b r a p a h a r i l a m a n j a , p e n d o e d o e k k o t a J a n g - t j i o e t e l a h d i b i k i n k a t j e l e d e n g e n m a r i - k a p o e n j a k o e n d j o e n g a n k a p i n t o e k o t a s e b l a T i m o e r p o e n j a b a g i a n s e b l a l o e a r , d i m a n a s o e d a b e r d j a l a n k i r a s a t o e m i n g g o e t e l a h d i d i r i k e n s a t o e L o e i - t a y ( p a n g g o e n g b e r k l a i ) . T a p i a p a j a n g m a r i - k a d a p e t k e n t i d a m e m o e a s k e n ; b e t o e l d i s i t o e a d a d i o e n d j o e k b e b r a p a p e r k l a i a n , t a p i p e r t e m - p o e r a n i t o e t a w a r s e k a l i a k e n b i s a d i k a t a s a t o e p e r t a n d i n g a n j a n g m e n a r i k h a t i , s e d e n g o r a n g h a r e p a k e n l i a t s a t o e p e r t a n d i n g a n s e r o e , s e b a - g i i n a n a a d a d i m a k s o e d k e n o l e h p e n d i r i d a r i i t o e L o e i ' t a y .

A d a p o e n i t o e p a n g g o e n g b e r k l a i d i b e r d i r i k e n o l e h s a o r a n g g a g a b e r s a m a b e b r a p a o r a n g k a w a n - n j a , d e n g e n i d j i n n j a p e m b e s a r n e g r i .

L e b i d o e l o e a d a t e r s i a r k a b a r , i t o e L o e i - t a y - t j o e b a k a l b e r t a n d i n g s a m a i a p o e n j a s a l a s a t o e m o e - s o e d a r i g o l o n g a n j a n g t e r k e n a l d a l e m i l m o e s i l a t , s e b a g i m a n a a d a n j a i t o e L o e i - t a y - t j o e s e n d i r i .

T a p i s a m p e s a b e g i t o e d j a o e m o e s o e n j a d i t o e n g - g o e b e l o n d a t e n g , h i n g g a o r a n g j a n g k o e r a n g s a b a r h a t i n j a s o e d a d j a d i o e r i n g - o e r i n g a n s e n d i -

Ltong Houw Kiam Hiap I

(6)

2 TJERITA NOVEL

r i a n , t e r l e b i p o e l a j a n g s o e d a d a t e n g k a i t o e t e m ­ p a t b e b r a p a k a l i d e n g e n t i d a d a p e t l i a t s o e a t o e a p a , k a t j o e a l i p a n g g o e n g L o e i - t a y j a n g n g a d j o g - r o k d i s i t o e d a n b e b r a p a g r i n t i l p e n o n t o n .

T e n t a n g i t o e L o e i - t a y - t j o e b i s a d i t j e r i t a k e n , i a p o e n j a n a m a d i i t o e k o t a a d a a s i n g s e k a l i , m a s - k i p o e n k o t a J a n g - t j i o e a d a t e r k e n a l s e b a g i k e - d o e n g n j a d j a g o - d j a g o s i l a t j a n g b a n j a k b i k i n p e r h o e b o e n g a n d a r i s a t o e k a l a e n t e m p a t . K a l o e m a o e d i k a t a i t o e L o e i - t a y - t j o e b o e k a n s a o r a n g j a n g t e r n a m a d a l e m g o l o n g a n E n g - h i o n g , i t o e l a h t i d a b i s a d i p e r t j a j a , k e r n a k e p a n d e a n j a n g i a t e l a h o e n d j o e k d i d e p a n o r a n g b a n j a k , a d a s a n g e t m e n g a g o e m k e n .

D a l e m b e b r a p a p e r t e m p o e r a n j a n g t e l a h d i m a - l o e m k e n , k a w a n n j a i t o e L o e i - t a y - t j o e s o e d a b i s a r o e b o e k e n b e b r a p a o r a n g g a g a j a n g d a t e n g o e d j i i a p o e n j a k e p a n d e a n .

T j a r a d o e g a - d o e g a ' a n j a n g t i d a m e m o e a s k e n , o r a n g b i l a n g , i t o e L o e i - t a y - t j o e a d a d j e m p o l a n d a r i b i l a n g a n p r o v i n c i e S h o a - t a n g , t a p i l a e n f i h a k b a n t a i t o e o m o n g a n d a n s e b a l i k n j a b i l a n g i t o e o r a n g g a g a a d a b e r a s a l d a r i p r o v i n c i e K a n g - s a y . Ini d o e a a n g g e p a n p o e n t e r n j a t a m a s i t i d a b e n e r . D e n g e n s a t o e k e p a s t i a n l a e n o r a n g m e n e r a n g k e n , i t o e o r a n g g a g a a d a b e r a s a l d a r i b i l a n g a n S o e - t j o a n , p e n d o e d o e k d a r i k a m p o e n g L i o e - s i a n - t j h u n g .

K e t r a n g a n i n i t e r n j a t a a d a p a l i n g b e n e r , t a p i s a m p e b e g i t o e d j a o e o r a n g b e l o n d a p e t t a o e i t o e

L o e i - t a y - t j o e p o e n j a n a m a s e d j a t i .

T j o e m a s a t o e k a l i , k o e t i k a h a r i a n p e r t a m a i t o e L o e i - t a y d i o e m o e m k e n , i t o e o r a n g g a g a s o e d a p e r k e n a l k e n d i r i n j a , t a p i i a s a m a s e k a l i t i d a s e -

(7)

LIONG HOUW KIAM HIAP

b o e t n a m a n j a , k a t j o e a l i b e r o e i a n g - o e l a n g s e b o e t - d i p a n g g i l t o i < Kai<- r n p n i T a n d o e k iNaga), Ini g e l a r a n a d a s o e -

î e h b , H k e a d a a n ; d i

L i a d j i d a t n j a a d a m e n o n d j o l t o e l a n g k a p a l a a n g m e r o e p a k e n s e b a g i t a n d o e k L i o n g , m o e k L i a

, B e g i t o e d j o e g a o r a n g i o e a r a n t i d a d a p e t t a o e L o e y - t a y d i b e r d i r i k e n ! tPi^h ^ " " - ' f ' i t o e L o e i - t a v n g a d j o g r o k d i s i t o e z o n d e r a d a d i l a k o e k e n

P o e n j a h a t i s o e d a d j a d i b o s e n d a n a n i p i r l o e p a , k o e t i k a d e n g e n m e n ­ d a d a k a d a t e r s i a r k a b a r , s a t o e k o e m p o e i a n o r a n g g a g a d a n p r o v i n c i e S i a m - s e t e l a h d a t e n g d i k o t a J a n ^ - t j i o e b o e a t s e n g a d j a p o e k o e l i t o e L o e i - t a y . t i d ? i w ? " " J a n g - t j i o e h a i i n i s a b e t o e l n j a t i d a b e g i t o e t e r s i a r s e b a g i m a n a s o e d a k e d i a d i a n d . I o e a r a n . S a t o e o r a n g p o e n j a p e n g o m o n g a n e n t a n g i t o e p e n d i r i a n L o e i - t a y s o e d a d i b a w a t a r i s a t o e k a i a e n k o t a d a n p r o v i n c i e , s e m i n g k i n l a m a d j a d i s e m i n g k i n d j a o e , s a m p e a c h i r n i a t e l a h k a d e n g e r a n d i k o e p i n g n j a s a t o e o r a n g g a g a d a r i S . a m - s e , j a n g s a s o e d a d e n g e r d a n p o e n g o e ^ e g a i a k e t r a n g a n e n t a n g i t o e L o e - t a y d i J a n g - t j i o e l a n t a s b e r s i k e p s e p e r t i a d a p o e n j a s a n g k o e t a n a t a s o e r o e s a n i t o e . « " ö ^ u e i a n I t o e o r a n g g a g a j a l a h b e r n a m a T j o H o k a l i a s K k e ^ T i h i n i ^ - ^ ' " ' ' ^ " d e n g e n s e b o e t a n

R

T

L! - t o e a n d a r i k a m p o e n g

B a n - k e - t j h u n g , a n g t e r m a s o e k b i l a n g a n k o t a S e ­ a n - h o e , d i m a n a T j o H o k a d a t i n g g a l

(8)

4

O e s i a n j a T j o H o k b e l o n a d a t i g a p o e l o e , b o ­ l e h d i b i l a n g i a m a s i t e r i t o e n g s a t o e a n a k m o e - d a . l a p o e n j a p e r b o e a t a n s a n g e t m o e l i a , k e p a n - d e a n n j a j a n g t i n g g i d i g o e n a k e n s e t j a r a p a n t e s , m a k a b o e k a n s a t o e p e r k a r a h e r a n k a p a n l a s o e d a d a p e t p e r i n d a h a n d a r i p e n d o e d o e k n e g r i s e g a l a g o l o n g a n .

T i o H o k a d a t o e r o e n a n o r a n g b e r p a n g k a t , t a ­ n i i a s e n d i r i s o e d a t i d a m a o e t j a r i p a h a l a b o e a t b i s a p e g a n g p a k e r d j a a n n e g r i , b o e a t m a n a k a p a n i a m a o e . p a s t i ia d e n g a n m o e d a h b i s a d a p e t k e n k a d o e d o e k a n j a n g t i n g g i . . „ , ^

D i b a g i a n i l m o e s i l a t , T j o H o k a d a p e l a d j a r - k e n i l m o e w a r i s a n d a r i p e l a d j a r a n S i a u w - l i m - s i e . D i l a e n b a g i a n , i a a d a p e l a d j a r k e n p e d a n g r e s i a d a r i s a t o e g o e r o e d i T h i b e t ( b e - t j o n g ) , d a l e m p e l a d j a r a n m a n a i a d a p e t k e m a - d j o e a n b a g o e s s e k a l i .

S e b a b i a a d a s a t o e - s a t o e n j a m o e r i d j a n g b e r - k o e l i t i t e m d a n r o e p a n j a b e n g i s , o l e h g o e r o e n j a s o e d a d i k a s i n a m a g e l a r a n B e n g H e k - H o u w

( = M a t j a n i t e m ) .

S a t e l a h p o e l a n g d a r i T h i b e t k a S i a m - s e , T ] o H o k s o e d a l a n t a s d i m i n t a o l e h o r a n g b a n j a k b o e a t k a s i p e l a d j a r a n s i l a t p a d a k a o e m p a m o e d a d i i t o e t e m p a t , t a p i i a m e n o l a k , k e r n a a d a m e m - p o e n i a i l a e n m a k s o e d j a n g l e b i d a l e m a r t m j a d a r i p a d a i t o e . T a p i t i d a l o e p o e t i a s o e d a a m ­ b i l t i g a o r a n g s e b a g i p e n g i k o e t n j a , d o e a a n t a r a - n j a a d a i a p o e n j a f a m i l i e .

H a n T h i a n - K i e , H a n T h i a n G i e d a n P w e T j i a n g L i m b e g i t o e a d a n a m a n j a i t o e t i g a o r a n g , j a n g s e m o e a b o l e h d i a n d e l k e n t e n a g a d a n k e p a n d e a n n j a .

(9)

LIONG HOUW KIAM HIAP 5

B e r s a m a t i g a p e n g i k o e t n j a , T j o H o k s o e d a h i k i n p e r d j a l a n a n d j a o e s e k a l i d a n g e n b a n j a k k o r - i i a n k e n t e n a g a b o e a t g o e n a n j a o r a n g b a n j a k . P a ­ l i n g b l a k a n g T j o H o k t e l a h p e r g i k a S o u w - t j i o e d a n b e b r a p a t e m p a t p o e l a d a l e m b i l a n g a n K a n g - l a m , d i m a n a a c h i r n j a s o e d a t e r d j a d i s a t o e p e r - t j i d r a a n s a m a s a t o e a c h l i s i l a t d a r i b i l a n g a n S o e - t j o a n , j a i t o e b e r h o e b o e n g d e n g e n s a t o e o e r o e s a n j a n g m e n j a n g k o e t T j o H o k d a n i t o e o r a n g p o e - n j a k e p e n t i n g a n d a l e m p e k e r d j a a n .

T a p i i t o e w a k t o e p e r k l a i a n s o e d a d a p e t d i t j e - g a d e n g e n t i d a m e n e r b i t k e n a p a - a p a , s e d e n g i t o e d o e a o r a n g b e g i t o e l e k a s te?tah m e n g i l a n g d a r i i t o e t e m p a t , t i d a k e t a o e a n k a m a n a p e r - g i n j a .

¥• *

P a d a s o e a t o e h a r i , t e m p o H a n T h i a n - K i e k a b e - t o e l a n p o e l a n g d a r i p e r d j a l a n a n , d e n g e n t e r s i p o e - s i p o e i a m e n g h a m p i r i p a d a T j o H o k s a m b i l b e r k a t a :

„ T j o - h e n g , a p a k a h k a u t i d a d e n g e r i t o e p e n ­ d i r i a n L o e i - t a y d i J a n g - t j i o e ? "

. , T i d a , " s a o e t i t o e o r a n g g a g a d e n g e n s a b a r ,

„ K e n a p a s i h ? "

„ I t o e L o e i - t a y d i d i r i k e n b o e a t k i t a , " k a t a p o e l a T h i a n - Kie, h i n g g a b o e k a n s a d j a T j o H o k t e t a p i T h i a n - G i e d a n T j i a n g - L i m d j o e g a k e l i ­ a t a n d j a d i s a n g e t t e r k e d j o e t .

„ B o e a t k i t a ? " m e n a n j a „ K i a t - p e n g , K i t a t o c h t i d a a d a m e m p o e n j a i m o e s o e d i J a n g - t j i o e , b o e k a n ? "

„ B e t o e l , t a p i T o k - k a k l i o n g a d a d i s a n a ! "

m e n e g e s k e n T h i a n - K i e .

(10)

6 TJERITA NOVEL

D e n g e r i t o e n a m a , T j o H o k k a l i a t a n s e p e r t i o r a n g k a g e t , t a p i k a m o e d i a n i a d j a d i s a b a r k o m - b a l i d a n t i n g g a l d i a m s a m p e s a k o e t i k a l a m a n j a .

„ A p a k a h k a o e s o e d a t j a r i k e t r a n g a n b e t o e l , b a i i o e a i t o e p e n d i r i a n L o e i - t a y a d a d i t o e d j o e - k e n b o e a t k i t a ? " k a m o e d i a n i a m e n a n j a .

„ B o e a t k i t a a t a w a b o e k a n , i t o e l a h k i t a m o e s - ti t a o e , " k a t a T h i a n - K i e , „i<oetika d i K a n g - l a m a n t a r a k i t a s o e d a t e r b i t p e r t j i d r a a n s a m a i t o e o r a n g g a g a d a r i S o e - t j o a n , m a k a k a i o e k i t a t i d a l e k a s p e r g i k a s a n a a k e n p o e k o e i p e t j a i a p o e - n j a L o e i - t a y t e n t o e l a l i i a a n g g e p k i t a t a k o e t p a - d a n j a ! "

„ L e b i d o e l o e a k o e p o e n m e m a n g s o e d a d o e g a , i t o e p e r t j i d r a a n t i d a a k e n d j a d i a b i s d e n g e n b e g i t o e s a d j a , " k a t a i t o e o r a n g g a g a d a r i S i a m - s e s a m b i l b e r m e s e m . „ K a l o e i a t i d a b i k i n p e r - i t o e n g a n , t e n t o e l a l i s a t o e w a k t o e a k o e a k e n b i ­ k i n t e g o r a n p a d a n j a . B i a r l a h k a o e m e n g a r t i , i t o e k e d j a d i a n b o e k a n s a t o e h a l j a n g t i d a t e r d o e g a , h a n j a s a t o e p e r k a r a j a n g a k o e m e m a n g t o e n g g o e b o e a t b i k i n i l a n g a k o e p o e n j a r a s a p e n a s a r a n , j a n g i t o e h a r i s o e d a b i k i n a k o e k e n a d i b i k i n m a l o e d i d e p a n n j a p e n d o e d o e k K a n g - l a m ! "

B e s o k p a g i n j a i t o e a m p a t o r a n g t e l a h b r a n g - k a t d a r i t e m p a t k a d i a m a n n j a m e n o e d j o e k a j a n g - t j i o e . K o e t i k a i a o r a n g s a m p e d i i t o e k o t a , s a t e l a h d a p e t t r i m a k a b a r , m o e s o e n j a T o k - k a k - l i o n g s o e ­ d a b e r a d a d i i t o e t e m p a t d a n a k e n b i k i n p e r - t e m o e a n d i p a n g g o e n g L o e i - t a y , p e n d o e d o e k k o t a d j a d i g e m p e r d a n p a k e o m o n g a n k a s a n a - s i n i .

O r a n g j a n g d a t e n g i t o e w a k t o e d j a d i l e b i b a ­ n j a k d a r i p a d a j a n g s o e d a - s o e d a . M a r i k a m e r a s a

(11)

LIONG HOUW KIAM HIAP 7

i n i s e k a l i t i d a a k e n k a t j e l e , s e b a b d a l e m b r a p a h a r i b e r o e n t o e n k a w a n - k a w a n n j a T o k - k a k - l i o n g teiaii l a k o e k e n p e r t e m p o e r a n s a m a p e n g i k o e t n j a i a p o e n j a m o e s o e , t e t a p i s a t o e s a m a l a e n h a n j a b e r g a n t i a n k a l a d a n m e n a n g .

S e t e l a h s a m p e p a d a h a r i j a n g k a t i g a , t i b a - t i b a o r a n g d a p e t l i a t s a t o e p e m o e d a j a n g p a r a s n j a i t e m d a n r o e p a n j a b e n g i s , l o m p a t k a a t a s p a n g - g o e n g L o e i - t a y . l a m e m b r i h o r m a t p a d a s e k a l i a n p e n o n t o n , s e a b i s n j a i t o e l a n t a s m e m b r i h o r m a t p a d a T o k - k a k - l i o n g , j a n g l e b i d o e l o e s o e d a b e r ­ s e d i a a k e n l a k o e k e n s a t o e p e r t e m p o e r a n .

„ H o - h a n , " k a t a L o e i - t a y - t j o e p a d a m o e s o e n j a ,

„ a p a k a h s e k a r a n g a k o e a d a b e h a d e p a n s a m a B e n g - h e k - h o u w T j o K i a t - P e n g , i t o e o r a n g j a n g d o e l o e a n a k o e k a t e m o e k e n d i S o u w - t j i o e ? "

„ B e t o e l , " s a o e t T j o H o k s a m b i l p a n d a n g l a - w a n a n n j a d e n g e n s o r o t a d e m .

<i„Kaoe t e n t o e m a s i i n g e t p a d a T o k - k a k - l i o n g W i e G a n - H o u w , j a ' a h a k o e s e n d i r i , " k a t a p o e l a L o e i- t a y - t j o e . „ D a l e m g o l o n g a n o r a n g g a g a p e r - k l a i a n b e g i n i b o e k a n s a t o e p e r k a r a g a n d j i l l a g i , h a n j a s a t o e h a l j a n g s o e d a l o e m r a a k e n m a s i n g - m a s i n g b e l a k e n k a h o r m a t a n n j a . K a o e t e n t o e t a o e , k i t a p o e n j a p e r m o e s o e h a n t j o e m a b e r h o e b o e n g d e n g e n h a l j a n g m e n j a n g k o e t o e r o e s a n n j a l a e n o r a n g , s e r t a s a m a s e k a l i t i d a m e n j a n g k o e t k a p e n - t i n g a n a n t a r a k a d o e a f i h a k , k a t j o e a l i k a l o e m e - m a n g n j a k i t a h a r o e s d a p e t k e n i t o e k a h o r m a t a n a k e n a d o e t e n a g a l a n t a r a n s a t o e s a m a l a e n k o e ­ r a n g t j o t j o k p i k i r a n . "

T j o H o k p o e d j i p i k i r a n n j a W i e G a n - H o u w . Ia m e n j a t a k e n g i r a n g n j a k a t e m o e k e n s a t o e m o e s o e

(12)

8

s e b a g i G a n - H o u w , j a n g b i s a b e r l a k o e s e t j a r a l a k i - l a k i s o e d a d i r i k e n i t o e L o e i - t a y b o e a t d a p e t t a o e s i a p a j a n g l e b i t i n g g i k e p a n d e a n n j a a n t a r a i a b e r d o e a .

S e l a g i i t o e d o e a o r a n g g a g a h a s i k b i t j a r a , k o e n j o e n g - k o e n j o e n g d i a n t a r a p e n o n t o n a d a m e - n j e l a k s a t o e H w e - s h i o j a n g b e r b a d a n t i n g g i b e s a r , l a n e r o b o s d e n g e n k e l a k o e a n t e r b o e r o e - b o e r o e ; banja'k o r a n g t e l a h d j a d i k e n j o e k n j o e k k e n a d i - t e r d j a n g o l e h n j a , h i n g g a t i d a h e r a n b a n j a k o r a n g p a d a m e m a k i k a l a n g - k a b o e t a n . T a p i o l e h i t o e H w e - s h i o s a m a s e k a l i t i d a d i a m b i l p e r d o e l i ; i a b e r d j a l a n t e r o e s s a m p e d i d e p a n p a n g g o e n g L o e i - t a y , s a m b i l g o e n a k e n ia p o e n j a k a d o e a t a n g a n s i n g k i r k e n o r a n g - o r a n g j a n g m e n g a n d a n g .

S e s a m p e n j a d i b a w a h p a n g g o e n g L o e i - t a y , ini H w e - s h i o l a l o e g e r a k i n s e d i k i t b a d a n n j a d a n s i g r a d j o e g a i a s o e d a b e r d i r i d i a t a s p a n g g o e n g , m e m ­ b i k i n t e r k e d j o e t p a d a i t o e d o e a d j a g o j a n g d j o e s - t r o e m a s i n g - m a s i n g s o e d a p a s a n g „ b h e s i " b o e a t b e r t a r o e n g . i t o e H w e - s h i o b e r g a n t i a n m e m a n d a n g p a d a i t o e d o e a o r a n g d e n g e n s a b a n - s a b a n g o l e n g k e p a l a n j a , s e d e n g T j o H o k p a l i n g d o e l o e l a n t a s b e r l o e t o e t , k a m o e d i a n p e r b o e a t a n i t o e t e l a h d i - t o e r o e t o l e h W i e G a n - H o u w .

T j o H o k o e t j a p k e n p e r k a t a a n S o e h o e , s a m e n - t a r a W i e G a n - H o u w b e r b a h a s a S o e - p e . M a s i n g - m a s i n g g o e n a k e n i t o e p a n g g i l a n p a d a ini H w e - s h i o , s e d e n g d a l e m h a t i n j a ini d o e a o r a n g g a g a a d a t i m b o e l p e r a s a a n k a g e t d a n h e r a n .

„ K a p a n a k o e t i d a k a b e t o e l a n d a t e n g d i k o t a B o e - s i k , n i s t j a j a a k o e t i d a d a p e t k a b a r t e n t a n g i n i p e n d i r i a n L o e i - t a y , h i n g g a d e n g a n t j a r a b e g i -

(13)

LIONG HOUW KÏAM HÎAP 9

J o e p a s t i l a h k a o e b e r d o e a a k e n s a l i n g b o e n o e s a t o e s a m a l a e n ! " k a t a i t o e H w e - s h i o . „ S e k a r a n g

b i a r b e g i n i a n a d j o e g a i n i p e r k l a i a n t i d a b i s a d i - l a k o e k e n , m a l a h s e b a i i k n j a k a o e h a r o e s k a s i k e - t r a n g a n a p a j a n g d j a d i p o k o d a r i ini p e r t j i d r a h a n . "

t o e d o e a o r a n g s e k a r a n g d j a d i s a l i n g m e m a n - - d a n g s a t o e s a m a l a e n , b o e a t i a k o e k e n * p e r k l a i a n

t e n t o e i a h t i d a b i s a , k e r n a s e b a g i m a n a t e l a h d i b i - itoe^' H w e - s h i o a k e n m e n j e g a t e r d j a d i n j a h a i

„ S o e h o e , k a t a T j o H o k . „ K a l o e k a o e m e r a s a p e n t m g b o e a t t j e g a t e r d j a d i n j a i n i p e r t e m p o e r a n , 0 1 s i n i b o e k a n a d a i t o e t e m p a t a k e n a k o e t o e - t o e r k e n s e g a l a h a l j a n g t e l a h t e r d j a d i . M a r i l a h k i t a - o r a n g p e r g i k a r o e m a h p e n g i n e p a n , d i s a n a k i t a - o r a n g b i s a b i t j a r a d e n g e n l a l o e a s a . "

„ B a e k , k a t a i t o e H w e - s h i o , j a n g d e n g e n d i - . i k o e t o l e h i t o e d o e a o r a n g g a g a h s i g r a Toeroen

d a n p a n g g o e n g L o e i - t a y m e n o e d j o e ' k a d a l e m k o t a .

M a o e a t a w a t i d a m a o e m a n g a r t i , p e n o n t o n m o e s - t i m e n g e t a h o e i i t o e p e r k l a i a n t i d a d j a d i d i m a l o e m - k e n , h i n g g a m a n k a b e r d j a l a n p o e l a n g d e n g e n p e n o e h r a s a m e n d o n g k o l .

b e d a k N I N O N

S p e c i a a l b o e a t t e r p a k e b e r i a s h a r i - h a r i . t i d a b e r b a h a j a a t a w a e r o e s a k e n p a d a k o e l i t m o e k a . m a l a h b i s a m e m p e r b a e k i s r e n t a b , s a m e n g h i l a n g k e n ; D j e r a w a t . T e r o e t o e a n d a n l a i o - l a i n n j a . Per pak dari

f

0,10 dan f 0.25 jang dalem dcos oval f 1.25.

Patent Medicijnenhandel „Hippocrates" Bandoeng,

Chemicaliënhandel „Labora" Cheribon.

(14)

O J t K J A

n.

H I K A J A T N J A S A T O E P t N D E K A R . K i t a m o e n d o e r d o e l o e s e d i k i t d a l e m k i t a p o e - n j a p e n o e t o e r a n l e b i l a n d j o e t d a n m e n j e r i t a k e n h o e b o e n g a n t j e r i t a i n i k a b a g i a n s e b l a h b l a k a n g . D a l e m k a m p o e n g P e k - k e e - T j h u n g , d i k o t a J a n g - t j i o e , p r o v i n c i e K a n g - s o u w , a d a t i n g g a l s a o r a n g h a r t a w a n b e s a r s h e P e , T j i n - S i o e n a m a n j a . O e s i a - n j a i n i o r a n g h a r t a w a n k i r a - k i r a s o e d a a n e m p o e - l o e t a o n , m e m p o e n j a i d o e a a n a k l e l a k i d a n s a t o e p r a m p o e a n .

T j i n - S i o e p o e n j a p e n g i d o e p a n a d a s a d e r h a n a s e k a l i , b e g i t o e p o e n i a p o e n j a a n a k - a n a k .

K o e i - T i o n g d a n K o e i - G i e , a d a n a m a n j a T j i n - S i o e p o e n j a ' d o e a K o n g t j o e , s e d e n g T j i o e - H o a a d a i t o e o r a n g h a r t a w a n p o e n j a a n a k p r a m p o e a n j a n g b o e n g s o e .

I t o e d o e a P e K o n g t j o e t e r p e l a d j a r t i n g g i d a l e m i l m o e s o e r a t , s a m e n t a r a d a l e m p e l a d j a r a n i l m o e s i l a t p o e n m a r i k a t i d a a k e n m e n j e r a k a l a h m e n t a h - m e n t a h s a m a l a e n - l a e n o r a n g .

A k e n m e n j e r i t a k e n h i k a j a t n j a P e W a n - g w e , d i m a s a m o e d a n j a i n i o r a n g h a r t a w a n a d a m e m p o e - . n j a i h i k a j a t p e n g i d o e p a n s e b a g i s a t o e p e n d e k a r j a n g m e m p o e n j a i b a n j a k d j a s a t e r h a d e p p a d a r a j a t n e g r i . P e n d o e d o e k j a n g p a l i n g t o e a d i K a n g - s o u w , b i s a m e n g a k o e i n t e n t a n g P e T j i n - S i o e p o e n j a s e ­ g a l a p e r b o e a t a n j a n g h a r o e s t e r p o e d j i .

P e W a n - g w e m e n g o e n d j o e i i g k e n b a n j a k t e m p a t ; i a s o e d a b a n j a k b e r g a o e l s a m a o r a n g d a r i s e g a l a g o l o n g a n d a n t i n g k a t a n , d j o e g a t i d a k o e r a n g t e l a h m e n a m p a k b e r b a g i - b a g i b a h a j a j a n g m e n g a n t j e m

(15)

n

cijiwanja, t a p i ciengen i a p o e n j a k e p a n d e a n , i t o e s e m o e a t e l a h d a p e t d i ï n d a r k e n d a n i a b i s a i d o e p d e n g e n s l a m e t s a m p e d i i t o e vvaktoe.

K o e r a n g l e b i d o e a p o e l o e t a o n l a m a n j a P e W a n - g w e t o e r o e t t j a m p o e r d a l e m g o l o n g a n p e n d e k a r , b i a k a n g a n i a o e n d o e r k e n d i r i d a n o e s a h a k e n p a - k e r d j a ä n t a n i d i P e k - k e e - t j h u n g . S a k i n g b e k e r d j a r a d j i n d a n i d o e p s a d e r h a n a , s e d i k i t t a o n s a d j a P e T j i n - S i o e s o e d a b i s a i d o e p s e n a n g d a n s a t e l a h l i w a t i a g i s e d i k i t w a k t o e , ia t e l a h d a p e t k e n i t o e s e b o e t a n „ W a n - g w e " ,

T a p i s a m p e b e g i t o e d j a o e , i n i o r a n g h a r t a w a n t i d a b o e a n g s a m a s e k a l i i a p o e n j a t j a r a p e n g i d o e - p a n d i w a k t o e m o e d a . i a t e r o e s m a s i s o e k a t o e - i o e n g - m e n o e l o e n g p a d a o r a n g s o e s a , b o e k a n d e ­ n g e n t e n a g a , h a n j a d e n g e n o e w a n g n j a , t j o e m a l a n t a r a n i a p o e n j a p e r t o e l o e n g a n d i l a k o e k e n t j a r a s e m b o e n i , m a k a s e b a g i a n b e s a r o r a n g b a n j a k a n t i d a t a o e s a m p e d i m a n a s a b e n e r n j a a d a k a m o e l i a ä n h a t i n j a i t o e o r a n g h a r t a w a n .

S a m p e p a d a i a p o e n j a a n a k , i t o e k a d e r m a w a n a n t e r n j a t a m a s i t e r o e s b e r d j a l a n d e n g e n z o n d e r b e - r o b a h , m a l a h l e b i l o e a s t e r p a k e n j a . D j i - w i e P e K o n g i j o e d e n g e n t i d a s a n g s i l a g i h a r o e s d i b i l a n g a d a t e r i t o e n g p a d a k a o e m p e n d e k a r j a n g s e l a l o e t e r b o e k a t à n g a n n j a . l a s o e d a b a n j a k m e m b r i p e r ­ t o e l o e n g a n , b o e k a n s a d j a p a d a " p e n d o e d o e k d i b i l a n g a n K a n g - s o u w , nial<":h s a m p e d i l a e n t e m p a t p o e n i a b a n j a k h a t o e r k e n p e r t o e l o e n g a n n j a .

T j o e m a t a b e a t n j a i t o e d o e a o r a n g m o e d a a d a s a n g e t l o e a r b i a s a , l e b i a n e h d a r i p a d a a j a h n j a s e n d i r i . I a p o e n j a p e r t o e l o e n g a n s e m o e a d i l a k o e k e n s e t j a r a s e m b o e n i ; i a t i d a s o e k a t r i m a l a e n o r a n g

(16)

12 TJERITA NOVEL

p o e n j a p o e d j i a n , t e g e s n j a ia t i d a m a o e b i k i n s a m p e &atoe o r a n g m e r a s a t a n g g o e n g b o e d i p a - d a n j a .

Fihai<nja ï t o e k a o e m k o e l a w a r g a m e r a s a p e r - b o e a t a n i t o e a d a b a e k , t a p i d i f i h a k n j a o r a n g b a n j a k a d a s e b a l i k n j a . S e d i k i t s e k a l i o r a n g j a n g m e m b i l a n g f a m i l i e P e a d a g o l o n g a n d e r m a w a n ; t e r l a l o e b a n j a k o r a n g k a t a i t o e k a o e m f a m i l i e t j o e m a m a o e i d o e p s e n a n g s e n d i r i s a d j a , t i d a s o e k a m e m b r i p e r t o e l o e n g a n p a d a s e s a m a n j a j a n g m e l a r a t d a n l a e n p e r k a t a a n j a n g t i d a e n a k . B e g i - t o e s a d j a m a s i b o l e h d i k a t a m e n d i n g , a n t a r a n j a a d a j a n g b e r l a k o e b e g i t o e g i l a a k e n k a t a : P e W a n - g w e i d o e p d e n g e n d j a l a n m e m e r e s r a j a t n e g r i !

P e l a h a n- p e i a h a n i n i p e r k a t a a n j a n g t i d a e n a k b o e a t a d r e s n j a k a o e m f a m i l i e P e t e l a h k a d e n g e - r a n o l e h s a t o e p e n d e k a r j a n g k a b e t o e l a n k o e n - d j o e n g k e n i t o e t e m p a t . Ini o r a n g g a g a d a t e n g d a r i b i l a n g a n S o e - t j o a n , W i e G a n H o u w n a m a n j a . W i e ü a n H o u w p o e n j a n a m a s e d j a t i d i k a m - p o e n g n j a s e n d i r i t i d a b a n j a k d i s e b o e t , k e r n a o r a n g t j o e m a k e n a l d a n l e b i s o e k a p a n g g i l i a p o e n j a n a m a d j o e l o e k a n T o k - k a k - l i o n g ( — N a g a t a n d o e k s a t o e ) .

H i k a j a t p e n g i d o e p a n n j a i t o e o r a n g g a g a d e ­ n g e n r i n g k e s b i s a d i t j e r i t a k e n s e b a g i b e r i k o e t ;

S e d a r i b e r o e m o e r b r a p a t a o n , W i e Q a n - H o u w s o e d a d i t i n g g a l m a t i o l e h a j a h d a n i b o e n j a . l a d i p i a r a o l e h s a l a s a t o e f a m i l i e n j a , t a p i d j o e g a t i d a b e r o e n t o e n g , s e b a b i t o e f a m i l i e j a n g d i t o e m - p a n g i n d j o e g a t e l a h i n e n i n g a l d o e n i a t i d a a n t a r a l a m a p o e l a .

(17)

LIONG HOUW KIAM HIAP 13

T a t k a l a i t o e W i e G a n - H o u w b a r o e b e r o e s i a

d o e a - b l a s t a o n . . .

S a d j c K f a m i l i e n j a m e n i n g g a l d o e n i a , l a d j a d i g l a n d a n g a n z o n d e r k a t e n t o e a n t e m p a t t i n g g a l n j a , t a p i o r a n g p a l i n g s e r i n g k a t e m o e k e n i a a d a d i k l e n t e n g T j e n g - g o a t - s i e b e r t j a m p o e r a n s a m a Hvve- s h i o d a l e m i t o e r o e m a b e r h a l a .

T a b e a t n j a G a n - H o u w s a n g e t a l i m , i a t i d a s o e - k a b e r d j o e s t a d a n l a g i a m a t r a d j i n , s a m p e a c h i r - n j a t e l a h m e n a r i k h a t i n j a H o a - B e n g , T i a n g - l o d a r i k l e n t e n g t e r s e b o e t .

Ini k a p a l a H w e - s h i o b e r b a l i k m e r a s a k a s i a n p a d a Q a n - H o u w , a p a p o e l a s a t e l a h d a p e t k e t r a - n g a n , i t o e a n a k s o e d a t i d a m e m p o e n j a i s a n a k f a m i l i e d a n t e r l o e n t a - l o e n t a d a l e m p e n g i d o e p a n -

n j a . L a n t a r a n i a k a l i a t a n r a d j i n d a n m a o e k e r d j a i n i d a n i t o e , m o e r i d - m o e r i d n j a H o a - B e n g d j o e g a m e r a s a k a s i a n , s e t i a p s o r e d a n p a g i i a d i k a s i m a k a n d a n t e m p a t b o e a t r e b a k e n d i r i .

P a d a s a t o e h a r i H o a - B e n g T i a n g - l o p a n g g i l p a d a G a n - H o u w , p a d a s i a p a a d a d i b i k i n p e r t a - n j a ä n t e n t a n g i a p o e n j a m a k s o e d b e r d i a m d a l e m i t o e r o e m a b e r h a l a . G a n - H o u w b i l a n g , i a s o e d a t i d a a d a p o e n j a f a m i l i e b o e a t t o e m p a n g i n d i r i - n j a ; s a m a b r a p a o r a n g h a r t a w a n d i L i o e - s i a n - t j h u n g i a s o e d a t a w ^ r k e n d i r i n j a b o e a t n o e m p a n g i d o e p , t a p i t i d a s a t o e o r a n g m a o e t r i m a , m a k a i a k e p a k s a m e n o e m p a n g t i n g g a l d a n m a k a n d a ­ l e m i t o e r o e m a b e r h a l a . A c h i r n j a i n i a n a k m i n t a i t o e T i a n g - l o p o e n j a k a s i a n a k e n t i d a m e n g o e s i r p a d a n j a , k e n d a t i i a m o e s t i b e k e r d j a l e b i b e r a t d a r i p a d a a p a f a n g s e t i a p h a r i ia t e l a h l a k o e k e n . M e n d e n g e r p e r k a t a ä n n j s i t o e a n a k p i a t o e , H o a -

(18)

1 4 T j E R f T A N O V E t

B e n g T i a n g - l o j a n g m e m a n g b e r h a t i m o e l i a d j a - d i m e r a s a s ä n g e t k a s i a n . A p a p o e l a i a d a p e t k e n j a t a ä n , d a l e m s e g a l a p a k e r d j a ä n G a n - H o u w b i s a b e r l a k o e t e r t i p , t i n g k a l a k o e n j a b a e k d a n s i k e p n j a b a g o e s , h i n g g a d a l e m h a t i n j a i t o e o r a n g s o e t j i m e r a s a k e t j i w a s e k a l i k a l o e i t o e a n a k d j a - d i t e r s i a - s i a d a l e m p e n g i d o e p a n n j a .

B e g i t o e l a h s e d a r i i t o e w a k t o e , b o e k a n s a d j a d a r i f i h a k n j a m o e r i d - m o e r i d H w e - s h i o , h a n j a H o a - B e n g T i a n g - l o s e n d i r i a d a t a r o p e r h a t i a n b e s a r b a g i s e g a l a k a p e r l o e a n n j a G a n - H o u w .

A t a s m a o e n j a s e n d i r i , d o e l o e a n G a n - H o u w s e ­ t i a p s o r e d a n p a g i l a k o e k e n p a k e r d j a ä n m e n j i - r a m k e m b a n g d a n p o e h o e n k e t j i l j a n g d j a d i p e ­ r i a s a n d a r i i t o e r o e m a b e r h a l a , t a p i b l a k a n g a i î H o a - B e n g t i d a i d j i n k e n l a g i , k e r n a i a r a s a i t o e p a k e r d j a ä n a d a t e r l a l o e b e r a t b o e a t d i l a k o e k e n o l e h G a n - H o u w j a n g m a s i b e g i t o e k e t j i l . I t o e p a k e r d j a ä n d i k a s i k e n p a d a l a e n o r a n g , d a n s e ­ b a g i g a n t i n j a G a n - H o u w d i s o e r o e m e n j a p o e , t j a b o e t r o e m p o e t d a n l a e n - l a e n p a k e r d j a ä n j a n g r i n g a n .

T a p i s e m i n g k i n l a m a G a n - H o u w k a l i a t a n d j a d i s e m i n g k i n t j e r d i k , i a b i s a l a k o e k e n l a e n p a k e r ­ d j a ä n j a n g l e b i s o e k e r d a r i p a d a m e n j a p o e d a n m e n j a b o e t r o e m p o e t .

H o a - B e n g T i a n g - l o t e l a h d i b i k i n h e r a n h a t i ­ n j a k e r n a G a n - H o u w b i s a L i a m - k e n g d i l o e a r k a p a l a , t e t e s d a n l a n t j a r d a r i b e b r a p a m o e r i d n j a j a n g b a t j a i t o e d e n g e n g o e n a k e n b o e k o e . L i a m - k e n g t i d a t e r l a l o e g a m p a n g ; k e s e r i n g a n m e n d e - n g e r m e m a n g o r a n g b i s a m e n g a p a l k e n d i l o e a r k a p a l a , t a p i s a t o e a n a k ketjil s e b a g i G a n - H o u w

(19)

15

s o e d a b i s a a p a l k e n i t o e d e n g e n b a g o e s , i n i l a h iTienoeroet p e r a s a h a n n j a H o a - B e n g T i a n g - l o a d a l a n g k a h , i a p i k i r , k a l o e i t o e a n a k d a p e t p i m p i n a n a s e l i , p a s t i l a h d i k a m o e d i a n h a d i a a k e n d j a d i s e o r a n g b e r i b a d a t j a n g p a n d e .

M a k a p a d a s a t o e h a r i H o a - B e n g t e l a h t a n j a p a d a G a n - H o u w , d a r i p a d a i a t n e n o e m p a n g d a - i e m i t o e k l e n t e n g , a p a t i d a l e b i b a e k m a s o e k s a d j a d j a d i m o e r i d n j a , d e n g e n b e g i t o e i a a d a p e n g h a r e p a n d i k a m o e d i a n h a r i .

„ T i a n g - l o , " s a o e t G a n - H o u w , „ a k o e b o e k a n t i d a m a o e b o e a t t o e r o e t d j a d i o r a n g s o e t j i , s e - b a l i k n j a i t o e a k o e a d a i n g i n k e n s e k a l i . T a p i s a - b e l o n a m b i l b a g i a n i t o e , l e b i d o e l o e a k o e i n g i n k a t e m o e k e n s a t o e p e m i m p i n j a n g b i d j a k s a n a , j a n g s o e k a t o e n t o e n p a d a k o e d a l e m ü m o e s i l a t d e n g e n s a d j o e d j o e r n j a . "

„ H é , a t a s a n d j o e r a n s i a p a k a o e m a o e b e l a d j a r s i l a t ? " t a n j a H o a B e n g d e n g e n t e r l e b i h e r a n .

„ A p a k a h d a l e m s e g a l a p e l a d j a r a n o r a n g p e r l o e d a p e t a n d j o e r a n ? " G a n - H o u w b a l e s m e n a n j a . „ K a - i o e b e t o e l b e g i t o e , t e r o e s t e r a n g a k o e b i l a n g : a k o e t i d a d a p e t a n d j o e r a n d a r i s i a p a d j o e g a , h a t i k o e s e n d i r i n i a t a k e n m e m p e l a d j a r k e n i t o e m a t j e m i l m o e . "

H o a B e n g T i a n g - l o b e r d i a m d e n g e n p e n o e p i k i r a n .

„ A k o e s e n d i r i t i d a m e n g a r t i i l m o e s i l a t , t a p i k a i o e a d a o r a n g n j a t a k e n i t o e k a i n g i n a n d i d e p a n - k o e , t i d a o e r o e n g a k o e m e m b i l a n g , i t o e l a h s a t o e k a i n g i n a n j a n g b e r h a r g a s e k a l i , " k a t a H o a B e n g k e m o e d i a n . „ A k o e t i d a n i a t a k e n t j e g a k a o e p o e - n j a k a h e n d a k , m a l a h k a l o e s o e n g g o e k a o e i n g i n

(20)

16 ' TJÉRITA NOVEL

' . . ^

b é h d j a r . ' s l l a ^ a , t ó ê a d a p o e n j a s a t o e s o e d a r a a n g k a t , d j o é g a s a t o e T i a n g - l o ; i a ini s e l a e n n j a p a n d e b e r s i l a t d j o e g a a d a k a l o e a r a n d a r i g o l o n g a n K i a m - s o e t . D e n g e n a k o e p o e n j a p e r a n t a r a a n , k a o e b i s a d i t r i m a d j a d i m o e r i d n j a . "

G a n - H o u w k a l i a t a n d j a d i g i r a n g s e k a l i , b e r - o e l a n g - o e l a n g i a a n g k a t t a n g a n n j a m e n g h a t o e r k e n t r i m a k a s i d a n m o e h o e n d e n g e n s a n g e t H o a - B e n g s o e k a m e m b r i p e r t o e l o e n g a n s o e p a j a i a b i s a d i - t r i n i a d j a d i m o e r i d n j a i t o e o r a n g p a n d e j a n g b a - r o e s a n d i o e n d j o e k .

L i a t k a i n g i n a n n j a G a n - H o u w a d a t e r s o e r u e n g d e n g e n k e m a o e a n k e r a s . H o a - B e n g T i a n g - l o t i d a t a r i k p o e l a n g p e r k a t a ä n n j a .

T i d a l a m a k a m o e d i a n , H o a - B e n g T i a n g - l o k i ­ r i m G a n - H o u w k a k l e n t e n g T e n g - k o k - s i e d i p r o ­ v i n c i e O u w - p a k , d i m a n a i a p o e n j a s o e d a r a a n g ­ k a t K i m - t a u w S i a n - s o e a d a d j a d i T i a n g - l o .

K i m - t a u w S i a n - s o e a d a sato.e K i a m - s i a n j a n g b e l o n s e l a n g b r a p a t a o n t e l a h t j e b o e r k e n d i r i n j a d a l e m k a ^ e t j i a n . B r a p a t a o n l a m a n j a i a t i n g g a l d i b i l a n g a n M o n g o l i a ; s e l a e n n j a b a n j a k m e m p o e - n j a i k e n a l a n s a m a o r a n g - g a g a d i i t o e t e m p a t , d j o e g a i a a d a d j a d i s o e d a r a a n g k a t p e r n a m o e d a s a m a T j e n g - T h i a n H o a t - s o e , s a t o e p a d r i L a m a j a n g b e r i g a m a t i n g g i d a n b a n j a k p e n g e t a o e a n n j a . H o a B e n g T i a n g - l o p o e n j a p e r h a t i a n b e s a r a t a s d i r i n j a G a n - H o u w d a n k i r i m ini a n a k m o e d a p a d a K i m - t a u w S i a n - s o e , h a r o e s d i b i l a n g i t o e a n a k - p i a t o e t e l a h d a p e t k e n s a t o e k a d o e d o e k a n j a n g b a g o e s .

D e m i k i a n l a h a d a h i k a j a t n j a T o k ^ k a k - l i o n g W i e G a n - H o u w j a n g t e r s e b o e t d i a t a s i n i .

(21)

D A L E M P E N G I N T I P A N .

K o e t i k a d a p e t p e n d e n g e r a n t i d a e n a k t e n t a n g p e n g i d o e p a n n j a P e W a n - G w e s e b a g i s a o r a n g j a n g d j a d i s a t r o e d a r i s e g a l a p e r b o e a t a n d j a h a t , W i e G a n - H o i i w d i a m - d i a m t j a r i k e t r a n g a n l e b i d j a o e t e n t a n g k e a d a ä n n j a i t o e o r a n g h a r t a w a n .

K e t r a n g a n j a n g t e r d a p e t s a n g e t m e n j a n g s i k e n l i a t i n j a ; s a t o e f i h a k b i l a n g i t o e o r a n g h a r t a w a n a d a t o e r o e n a n b a e k - b a e k , s o e k a t o e l o e n g m e n o e - l o e n g d a n i a k o e k e n l a e n - l a e n p e r b o e a t a n m o e l i a , s e b a i i k n j a l a e n f i h a k b i l a n g i a a d a o r a n g d j a h a t , k e k a j a ä n j a n g d i d a p e t , b o e k a n d e n g e n d j a l a n h a l a i . T e n t o e s a d j a k e t r a n g a n j a n g p a l i n g b l a k a n g a d a k l i r o e d a n d j o e s t r o e i n i k e t r a n g a n j a n g d i d a p e t p a l i n g b a n j a k o l e h G a n - H o u w , k e r n a p e n d o e d o e k K a n g - s o i i w j a n g i d o e p d i i t o e w a k t o e s e d i k i t s e k a . i j a n g d a p e t t a o e b e t o e l p r i h a l P e W a n - G w e

p o e n j a p e n g i d o e p a n j a n g a s e l i .

M e n g a n d e l s a m a k e t r a n g a n j a n g d i d a p e t p a l i n g b a n j a k , W i e G a n - H o u w l a n t a s d j a l a n k e n i a p o e n j a k e w a d j i b a n . P e r t a m a i a k o e n d j o e n g k e n r o e m a n j a f a m i l i e P e d i w a k t o e m a l e m d e n g e n t j a r a m e n g a n - t j e m , h i n g g a P e W a n - G w e j a n g s a o e m o e r i d o e p - n j a b a r o e p e r n a a l a m k e n r o e m a n j a d a p e t k o e n - d j o e n g a n t e t a m o e m a l e m s e m a t j e m i t o e , t i d a a b i s - n j a m e r a s a h e r a n . T e r l e b i h e r a n l a g i , d i d a l e m k ^ m a r t o e l i s n j a i a t e l a h d a p e t i n s a t o e s o e r a t j a n g m e n g a s i a d v i e s s o e p a j a i a l e k a s b i k i n p e r o b a h a n d a l e m p e n g i d o e p a n n j a ; k a l o e t i d a o r a n g s e d a l e m r o e m a t a n g g a n j a t e r a i i t j e m b a h a j a k e b i n a s a a n .

K e s a l a h a n a p a ia a d a b e r b o e a t , s a m p e o r a n g

Liong Houw Kiam Hiap 2

(22)

18 TJERITA NOVEL

m e n g a s i a n t j e m a n b e g i t o e , i n i a d a d j a d i s a t o e p e r t a n j a ä n j a n g t i d a t e r l a l o e g a m p a n g a k e n b i s a d i m e n g a r t i o l e h i t o e o r a n g h a r t a w a n ' . Ia a n g g e p i t o e o r a n g j a n g m e n g a s i a n t j e m a n a d a t e r l a l o e k a b o e r o e n a p s o e , k e r n a k a p a n i a s o e k a t j a r i k e - t r a n g a n l e b i d j a o e , p a s t i l a h i a n a n t i d a p e t t a o e s a m p e d i m a n a a d a n j a i a p o e n j a k a k l i r o e a n . L a n ­ t a r a n b e g i t o e , P e W a n - G w e s o e d a t i d a a m b i l p o e s i n g , k a t j o e a l i k a s i t a o e p a d a k a d o e a a n a k n j a , p e r k a r a a p a s o e d a t e r d j a d i d a n t i t a k e n i a l a k o e - k e n p e n d j a g a a n , s o e p a j a m a r i k a t i d a d j a d i k o r b a n d a r i o r a n g I a ë n p o e n j a k a k l i r o e a n .

M a l e m j a n g b e r i k o e t W i e G a n - H o u w t e l a h d a ­ t e n g k o m b a l i , t a p i i a p o e n j a k o e n d j o e n g a n s e k a ­ r a n g t i d a k e d j a d i a n b e g i t o e l a ï o e a s a s e b a g i p a d a m a l e m p e r t a m a . I a d a p e t t a o e , d o e a o r a n g a d a m e n g o e n t i t p a d a n j a , k o e t i k a i a m a s o e k d a l e m p e k a r a n g a n n j a i t o e o r a n g h a r t a w a n .

S e b a b l i a t g e r a k a n n j a i t o e d o e a o r a n g b e r b e d a d e n g e n o r a n g k e b a n j a k a n , W i e G a n - H o u w d j a d i m o e s t i b e r l a k o e a t i - a t i , s e b a l i k n j a i t o e d o e a o r a n g d j o e g a t i d a k o e r a n g t e l i t i n j a i n t i p i t o e t e t a m o e - m a l e m p o e n j a g e r a k a n .

T a t k a l a d e n g e n s a t o e l o m p a t a n W i e G a n - H o u w s o e d a b e r a d a d i a t a s g e n t e n g r o e m a n j a P e W a n - g w e , d e n g e n k a s e b e t a n l o e a r b i a s a , i t o e d o e a o r a n g d j o e g a s o e d a s o e s o e l p a d a n j a . W i e G a n - H o u w s e p e r t i m a o e k a s i o e n d j o e k i a p o e n j a k e - p a n d e a n , l a l o e l a r i d e n g e n t i d a m e n g a s i s o e a r a d a r i b e k a s t i n d a k a n k a k i n j a , t a p i i t o e d o e a o r a n g d j o e g a t i d a k a l a b i s a n j a m e n g o e n d j o e k i t o e m a - t j e m k e p a n d e a n b o e a t m e n g e d j e r p a d a n j a .

Z o n d e r l a k o e k e n l a e n p e r t j o b a ä n , s e k a r a n g i t o e

(23)

LIONG HOUW KIAM HIAP 19

o r a n g g a g a h d a r i S o e - t j o a n m e n g a r t i , d i r i n j a a d a d i k o e n t i t o l e h d o e a o r a n g j a n g k e p a n d e a n n j a t i d a b o l e h d i p a n d a n g r e n d a .

L a n t a r a n d i r i n t a n g i n o l e h i t o e d o e a o r a n g , W i e G a n - H o u w t i d a t ) i s a b e r b o e a t a p a - a p a . Ia i n i l a n t a s a m b i l p o e t o e s a n b o e a t s e r a n g i t o e d o e a o r a n g d e n g e n i a p o e n j a s e n d j a t a H o e i - p i a u w , s e n d j a t a m a n a b e r o e n t o e n i a t e l a h l e p a s k e n , t a p i t i d a m e n - d a p e t a s i l , k e r n a i t o e d o e a o i a n g a d a t j o e k o e p t j e l i b o e a t b e r k e l i t d a r i i t o e s e r a n g a n .

„ L a k i - l a k i t i d a n a n t i l o e k a k e n m o e s o e n j a d e n g e n b e r g e l a p ! " k a t a s a l a s a t o e d a r i i t o e d o e a p e - n g o e n t i t . „ K i t a b e r d o e a a d a b e r s e d i a a k e n b e r - t e m p o e r p a d a k a o e m a s k i d e n g e n d j a l a n b a g i m a n a d j o e g a ! "

„ H m , d j a n g a n a n g g e p d i r i m o e p a l i n g p a n d e d a n g a g a , s o b a t ! " s a o e t W i e G a n - H o u w . „ K a l o e k a o e b r a n i b e r k l a i s e t j a r a l a k i - l a k i , a k o e d j o e g a b e r s e d i a a k e n l a d e n i n p a d a m o e , s a m p e k a o e p o e ­ l a n g d i g o t o n g ! "

S a m b i l k a t a b e g i t o e . W i e Q a n - H o u w d a t e n g m e n g h a m p e r i , j a n g l a n t a s d i s a m b o e t o l e h s a l a s a t o e d a r i i t o e d o e a o r a n g d e n g e n k a g o e s a r a n , t a p i k o e t i k a b a r o e b e r k l a i b r a p a d j o e r o e s a n , i t o e o r a n g j a n g s a t o e n j a d a t e n g m e m b a n t o e .

S e m i n g k i n l a m a i n i p e r t e m p o e r a n d j a d i s e m i n g - k i n s e r o e , h i n g g a P e W a n - g w e j a n g m e m a n g b e - l o n t i d o e r t e l a h d a p e t d e n g e r i t o e s o e a r a g e r o e - b o e k a n d a n s i g r a k a l o e a r d a r i k a m a r n j a .

P a l i n g d o e l o e i a m e m b o e r o e k a k a m a r a n a k n j a , s a s o e d a l i a t m a r i k a t i d a a d a , s i g r a d j o e g a P e W a n g w e d a p e t d o e g a a p a j a n g t e l a h t e r d j a d i . Ia t a n t a s l a r i k a l o e a r d e n g e n t i d a b i k i n k e a d a -

(24)

20 TJERITA NOVEL

a n d a l e m r o e m a d j a d i r i b o e t . M a s k i p o e n s o e d a t o e a , P e W a n - g w e o e n d j o e k ia p o e n j a k e p a n d e - a n s e b a g i P e "Tjin-Sioe d i w a k t o e m o e d a , i a g e - r a k i n b a d a n n j a l o m p a t k e a t a s g e n t e n g , d i m a n a i t o e p e r k l a i a n s e d e n g d i m a l o e m k e n .

W i e G a n - H o u w d j o e s t r o e l a g i m e r a s a s a n g e t î b o e k t j a r a b a g i m a n a i a m o e s t i b e r l a k o e p a d a i t o e d o e a m o e s o e j a n g t a n g g o e , t i b a - t i b a d a p e t l i a t l a g i s a o r a n g l a e n m e n d a t e n g i n , h i n g g a h a t i - n j a d j a d i m e r a s a k o e a t i r d j o e g a d i r i n j a n a n t i k e ­ n a d i b i k i n t j i l a k a o l e h s e r a n g a n n j a s a l a s a t o e d a r i i t o e t i g a m o e s o e .

B e g i t o e l a h s a b e l o n i t o e p e r t e m p o e r a n s a m p e d t a c h i r n j a , W i e G a n H o u w s o e d a s i n g k i r k e n d i r i . P e m b a t j a t e n t o e s o e d a b i s a d o e g a s i a p a a d a - n j a i t o e d o e a o r a n g j a n g t e l a h m e r i n t a n g i p a k e r - d j a ä n n j a W i e G a n - H o u w , k e r n a m a r i k a b o e k a a l a e n j a l a h T o a d a n D j i e P e - K o n g - t j o e .

K e r n a m e n g a r t i m o e s o e n j a b o e k a n g o l o n g a n s e m ' o a r a n g a n , i t o e d o e a s o e d a r a p o e n ti'da b r a n i m e n g e d j e r .

„ B a g i m a n a k a o e p o e n j a p e n g î i a t a n t e n t a n g i t o e o r a n g ? " b e g i t o e P e W a n - g w e m e n a n j a p a d a d o e a p o e t r a n j a , k o e t i k a m a r i k a s o e d a k o m b a l i p o e l a k a d a l e m r o e m a n j a .

„ R o e p a - r o e p a n j a i a a d a s a t o e p e n d e k a r j a n g d a t e n g d a r i l a e n t e m p a t , " s a o e t K o e i - T i o n g . „ T e n ­ t a n g sa p o e n j a k e p a n d e a n t i d a b i s a d i s a n g k a l Jagi, ia a d a o r a n g d a r i g o l o n g a n K i a m - h i a p "

P c W a n g w e d e n g e r b e g i t o e d i a d i t e r k e d j o e t s e k a l i , l a b e n g o n g s a k o e t i k a l a m a n j a s e r a j a b e r ­ p i k i r , a p a k a h m a k s o e d n j a i t o e o r a n g g a g a l a k o e - k e n p e n j e l i d i k a n d i r o e m a t a n g g a n j a , s e d e n g i a

(25)

21

t i d a a d a l a k o e k e n s a t o e d a n l a e n p e r b o e a t a n j a n g b o l e h d i k a t a b i s a m e r i n t a n g k e n p a k e r d j a - ä n n j a s a t o e p e n d e k a r ? S ä n g e t d i s a n g s i k a l o e o r a n g i t o e a d a s a t o e p e i i d j a h a t j a n g b e r m a k - s o e d k o e r a n g b a e k , s e d e n g m e n o e r o e t a n a k n j a p o e n j a p e n g l i a t a n i a a d a g o l o n g a n K i a m - h i a p . A p a k a h s a t o e K i a m - h i a p m a s i m a o e b e r b o e a t k e d j a h a t a n ?

B e r o e l a n g - o e l a n g P e W a n - g w e p i k i r i n d a n m e n a n j a d a l e m h a t i n j a s e n d i r i , t a p i d j a w a b n j a s a n g e t m e n j a k s i k e n .

„ S a n g e t m e n j a n g s i k e n h a t i k o e , a p a k a h m a k s o e d - n j a i t o e o r a n g ? " b e g i t o e a c h i r - a c h i r P e W a n - G w e b e r k a t a p o e l a . „ A p a k a h b r a n g k a l i d a l e m k a o e p o e n j a p e r d j a l a n a n d i s a t o e d a n l a e n t e m p a t a d a b e r b o e a t a p a - a p a j a n g t i d a b a e k , h i n g g a b i k i n o r a n g d a p e t a n g g e p a n d j e l e k b a g i k i t a p o e n j a p e n g h i d o e p a n ? "

„ T i d a s a m a s e k a l i , a j a h k o e ! " s a o e t d o e a a n a k ­ n j a d e n g e n p e r k a t a a n j a n g m e m a s t i k e n .

„ T a p i p e r k a r a s o e d a d j a d i b e g i n i , " k a t a K o e i - G i e d e n g e n r o e p a p e n a s a r a n , „ b i a r l a h k i t a i n t i p t e r o e s p e r b o e a t a n n j a i t o e o r a n g s a m p e k a m o e d i a n k i t a d a p e t t a o e i a p o e n j a m a k s o e d j a n g s a b e n e r - n j a ! "

„ J a , i t o e l a h m e m a n g m o e s t i , " k a t a P e W a n - G w e .

„ K e n d a t i p o e n b a g i m a n a t i n g g i a d a k e p a n d e a n n j a i t o e o r a n g , k a p a n i a b r a n i d a t e n g p a d a k i t a s e - t j a r a a p a j a n g i a t e l a h b e r b o e a t , k i t a h a r o e s p a n ­ d a n g p a d a n j a s e b a g i s a t o e m o e s o e j a n g t i d a b o l e h d i k a s i h a t i ! "

D e m i k i a n l a h i t o e a j a h d a n k e d o e a a n a k n j a m e ­ n g a m b i l p o e t o e s a n , h i n g g a d e n g e n a d a n j a i t o e

(26)

2 2

p i k i r a n , t i d a b i s a d i s a n g k a l l a g i W i e G a n - H o u w a k e n d a p e t k e n r i n t a n g a n - ' j a n g t i d a e r i a k d a l e m , t i n d ä k a n n j a l e b i d j a o e .

S a m p e b e s o k p a g i n j a , b a r o e i a h W i e G a n - H o u w d a p e t t a o e , o r a n g j a n g s e m a l e m r i n t a n g i n p a k e r - d . j a a h n j a a d a k a d o e a p o e t r a n j a P e W a n - G w e . T i d a , b r e n t i n j a i n i o r a n g g a g a k a s i p o e d j i a n p a d a k e p a n d e a n n j a i t o e d o e a s o e d a r a j a n g b e g i t o e r o e k o e n , t a p i b o e a t m o e n d c e r d a r i k a h e n d a k n j a , ifoelali m a s i t e r l a l o e d j a o e a k e n t e r h i n d a r d a r i h a t i n j a i t o e o r a n g g a g a .

Ia t j o e r a a p i k i r s a t o e d j a i a n , m a d j o e t e r o e s d e n g e n t i d a p e r d o e l i k e n s e g a l a r i n t a n g a n , a s a l ia b i s a s a n i p e k e n k e w a d j i b a n n j a j a n g m e n j a n g k o e t k a p e n t i n g a n b o e a t o r a n g b a n j a k , la m e r a s a . s a n g e t p e r l o e k a s i s e n t i l a n p a d a t a n i i l i e P e d e n g e n m e ­ n g a m b i l p o k o o r a n g b a n j a k p o e n j a k e t r a n g a n j a n g s a n g e t b e r t e n t a n g a n d e n g a n t o e d j o e a n n j a .

L e b i d j a o e i t o e h a r i W i e G a n - H o i i v v t e l a h d a ­ p e t k e n l a e n k e t r a n g a n t e n t a n g k e p a n d e a n n j a d a n k e g a g a h a n n j a T o a d a n D j i e ^ K o n g t j o e , t a p i i t o e s e m o e a t i d a d i g o e b r i s o l e h i t o e o r a n g g a g a d a r i S o e - t j o a n . l a s e l a l o e i n g e t p e s e n a n n j a K i m - t a i i w S i a n - s o e : s a t o e o r a n g j a n g m a o e m e n g a k o e d i - r i n j a a d a s a t o e p e n d e k a r , o r a n g i t o e h a r o e s m e m - p o e n j a i k e b r a n i a n m a s k i m o e s t i b e r h a d a p a n s a m a s i a p a d j o e g a ; d j a n g a n l a n t a s m o e n d c e r k a l o e b e i o n b i s a b i k i n b r e s i a k a r n j a k e d j a h a t a n j a n g m e r o e g i k e n p a d a k a p e n t i n g a n n j a o r a n g b a n j a k . ß a g i m a n a k a s o e d a h a n d a r i p a k e r d j a ä n W i e G a n - H o u w , k i t a n a n t i l i a t d a l e m b a g i a n j a n g b e r i k o e t .

(27)

U ; - . I V .

LAE.M P E M A N D A N G A N .

M a l e m j a n g b e r i k o e t , k o m b a l i W i e G a n - H o u w k o e n d j o e n g k e n r o e m a n j a P e W a r i - g v v e . S e b a g i k e m a r e n m a l e m n j a , d j o e g a d i i t o e m a l e m i a t e l a h d i k o e n t i t o l e h i t o e d o e a o r a n g , j a n g s e b a g i m a n a t e l a h d i b i l a n g , i a s o e d a d a p e t t a o e s i a p a a d a n j a . P e r t e m o e a n d i i t o e m a l e m m e n g a m b i l k a s o e - d a h a n k a d o e a f l h a k t i d a s a l i n g m e n t j a r i t a o e p o e l a , h a n j a m a r i k a l a n t a s s a l i n g s e r a n g m e n j e r a n g d e n g e n s e r o e s e k a l i . D a l e m i t o e p e r k l a i a n , l a n ­ t a r a n k o e r a n g a t i - a t i , D j i e K o n g t j o e s o e d a k e n a d i l a n g g a r s a m a s a l a s a t o e b e s i t i m p o e k a n n j a W i e O a n - H o i i w , h i n g g a i a t e r p a k s a m o e s t i r e b a h d i

t a n a h d a l e m k e a d a a n p a n g s a n .

T o a K o n g t j o e l i a t b e g i t o e d j a d i s a n g e t g o e s a r , i a l a n t a s m e n j e r a n g l e b i s e n g i t p a d a m o e s u e n j a , j a n g t e n t o e s a d j a s e k a r a n g b i s a m e l a w a n d e n g e n l a l o e a s a , k e r n a p e r t a n d i n g a n d i l a k o e k e n ^satoe s a m a s a t o e .

A c h i r - a c h i r T o a K o n g t j o e d j o e g a m o e s t i m e - n j i n g k i r d e n g e n d a p e t k e n b r a p a l o e k a d i a n g g o - t a n j a .

W i e G a n - H o u w t i d a m e n g g a n g g o e l e b i d j a o e ; i a p o e l à n g k a t e m p a t m e i i g i n e p n j a d e n g e n t a r o h a r e p a t i , i a p o e n j a p e r b o e a t a n n a n t i m e r o b a h s e ­ g a l a t a b i a t k o e r a n g b a e k d a n k e m a r o e k j a n g d i ­ l a k o e k e n o l e h i t o e k a o e m k o e l a w a r g a .

Ini h a l s i g r a d j o e g a t e r s i a r d i s a l o e r o e K a n g - s o u w , m e m b i k i n t i d a s e n a n g l i a t i n j a s a t o e o r a n g g a g a , j a n g d a p e t a n g g e p a n o r a n g s o e d a l a k o e k e n s a t o e p e r b o e a t a n m e n g h i n a t e r h a d e p p a d a f a m i l i e

(28)

24 T j E R i T A NOVEL

P e . I n i o r a n g d j o e g a a d a g o l o n g a n p e n d e k a r , s h e T j o n a m a H o k a l i a s K i a t - P e n g , s a t o e o r a n g g a g a j a n g t e r k e n a l d i S i a m - s e .

B a g i m a n a r o e p a d a n p e n g i d o e p a n n j a T j o H o k , d i b a g i a n p e r t a m a k i t a t e l a h t e r a n g k e n , d i s i n i k i t a b o l e h t r a - o e s a t e r a n g k e r i p o e l a . I n i o r a n g g a g a d i i k o e t o l e h d o e a s o e d a r a H a n d a n P w e e T j i a n g - L i m s e b a g i k a w a n n j a .

S a t e l a h d a p e t d e n g e r i t o e k e d j a d i a n d i r o e m a n j a f a m i l i e P e , i t o e o r a n g g a g a l a n t a s t j a r i t a o e l e b i d j a o e . O r a n g j a n g d i t a n j a d j o e s t r o e a d a i t o e o r a n g j a n g s o e d a p e r n a d i t o e l o e n g o l e h T o a d a n D j i e P e - K o n g t j o e , b e g i t o e p o e n t a o e d j o e g a t e n t a n g r i w a j a t p e n g i d o e p a n n j a P e W a n - g w e d i m a s a m o e d a , k e t r a n g a n m a n a t e n t o e s a d j a a d a b e r t e n ­ t a n g a n s a m a i t o e k e t r a n g a n j a n g d i d a p e t p a l i n g b a n j a k o l e h W i e G a n - H o u w .

M a l e m n j a T j o H o k k o e n d j o e n g k e n r o e m a n j a i t o e o r a n g h a r t a w a n , d i m a n a i a d a p e t k e n s a t o e p e n d j a g a ä n j a n g r a p i s e k a l i , t a p i m a s k i b e g i t o e , i a s o e d a b i s a m a s o e k z o n d e r d i l i a t o l e h i t o e s e ­ k a l i a n p e n d j a g a .

S e k a r a n g T j o H o k b e r a d a d i a n t a r a s a t o e r o e a - n g a n , d i a t a s w o e w o e n g a n m a n a i a b e r d i r i . L e b t d o e l o e i a s o e d a k i t e r i n i a e n b a g i a n d a r i i t o e r o e m a b e s a r , k a m o e d i a n d a p e t d e n g e r s o e a r a o r a n g m e n g o m o n g , m a k a i a l a l o e m e n o e d j o e k a i t o e t e m p a t , d i m a n a s e k a r a n g i a b e r d i r i .

D i d a l e m i t o e r o e a n g a n a d a k o e m p o e ! b a n j a k o r a n g , a n t a r a m a n a k a l i a t a n b r a p a o r a n g p r a m - p o e a n . S a o r a n g p r a m p o e a n t o e a j a n g d o e d o e k d i o e d j o e n g m e d j a k a l i a t a n l a g i m e n a n g i s , s e d e n g j a n g l a e n , k e n d a t i p o e n t i d a t o e m p a k e n a e r m a t a ,

(29)

25

t a p i m o c K a n j a a d a i n e n g o e n d j o e k k e m a s g o e l a n

h a t i . . ,

S a s o e d a d e n g e r i n o r a n g p o e n j a p e m b i t j a r a a n s a k o e t i k a l a m a n j a , T j o i^iok d a p e t k e n p t a ä n , m a - r i k a i t o e a d a k a o e m k o e l a w a r g a d a n f a m i l i e F e .

T j o H o k d o e g a p a s t i , m a r i k a p o e n j a i < a d o e k a a n i t o e b e r i i o e b o e n g d e n g e n i t o e k a t j i l a k a ä n a t a s d i - r i n j a D j i e K o n g t j o e . l a t i d a t a o e b e g i m a n a k e a d a a n l o e k a n j a i t o e o r a n g m o e d a , t a p i k a i o e d i l i a t i a - o r a n g p o e n j a k e m a s g o e l a n h a t i , t i d a d a p e t d i ­ s a n g k a l l a g i t e n t o e k e a d a a n s ä n g e t m e m b a h a j a k e n .

„ K a p a n i t o e o r a n g a d a s a t o e p e n d j a h a t , i n i l a h a k o e t i d a p i k i r . S o e d a l o e m r a n j a b a n g s a b a d j i n g a n m e n j e r a n g m a t i - m a t i a n , d e n g e n h a r e p b i s a d a p e t r a m p a s o e w a n g n j a t o e a n - r o e m a , ' b e g i t o e k a d e - n g e r a n P e W a n - g w e b e r k a t a . „ T a p i j a n g b i k m a k o e m e r a s a h e r a n , i t o e o r a n g s a m a s e k a l i t i d a k e t a o e a n m a k s o e d n j a ; m a o e b i l a n g s a t o e p e n d j a ­ h a t , i a t i d a g a n g g o e k i t a p o e n j a m i l i k ; m a o e k a t a i a s a t o e p e n d e k a r , i n i m a s i d i s a n g s i k e n , k e r n a k i t a s e b a g i o r a n g j a n g s o e k a m e n o e l o e n g p a d a s e s a m a m e n o e s i a , m o e s t a h i l m o e s t i d j a d i k o r b a n d a r i g a n g g o e a n m a r i k a i t o e ? "

„ K a o e s o e d a m e n d o e g a t j e t e k s e k a l i , s o e a m i - ko'e ! " k a t a i t o e p r a m p o e a n t o e a j a n g m e n a n g i s , i a l a h O e y - s i e , i s t r i n j a P e W a n - g w e . „ S i a p a t a o e k a i o e d i l o e a r a n o r a n g m e n d o e g a s e b a l i k n j a d a n k a o e p o e n j a t j a r a p e n g i d o e p a n ? "

I b o e p o e n j a p i k i r a n b e n e r s e k a l i , " k a t a K o e i - T i o n g . » T a p i b o e a t i t o e k i t a d j a n g a n b i t j a r a k e n p a n d j a n g , t i d a p e r d o e l i i a a d a g o l o n g a n a p a , a k o e m o e s t i b e r d a j a - o e p a j a s e b r a p a b i s a — t a r o k a t a a k o e m o e s t i l i n j a p d j i w a p o e n , b o e a t b i k i n p e m -

(30)

26 TJERITA NOVEL

b a l e s a n a t a s i t o e o r a n g p o e n j a p e r b o e a t a n p a d a a d e K o e i - G i e . S e k a r a n g k i t a t j o e m a h a r o e s p i k i r - k e n , p a d a s i a p a h a r o e s m i n t a p e r t o e l o e n g a n b o e a t o b a t i n a d e K o e i - G i e ? T e r a n g s e k a J i i t o e H o e i - p i a u w a d a m e n g a n d o e n g r a t j o e n ; a j a h k o e p o e n j a o b a t p o e n t i d a m e n o e l o e n g , h i n g g a a k o e s a n g e t k o e a t i r b a g i k e s l a m e t a n n j a ' K o e i - G i e . "

„ O r a n g j a n g p a n d e m e n g o b a t i n l o e k a d a r i s e n - d j a t a b e r a t j o e n , t j o e i n a S i n - s h e P o u w S i o e - T j o e n , j a n g b o e k a r o e m a o b a t S i o e - t j o e n - t o n g d i H a n g - t j i o e , k a t a P e W a n - G w e . „ T a p i b e l o n t a d e a p a i t o e t a b i b m a s i i d o e p a t a w a t i d a , s e b a b k o e t i k a a k o e b e r t e m o e p a l i n g b l a k a n g p a d a n j a , s a m p e s e k a r a n g s o e d a m e t a l o e i d o e a t i g a t a o n l a m a n j a . "

„ D a r i s i n i k a H a n g - t j i o e b o e k a n n j a d e k e t , s e - d e n g p e r t o e l o e n g a n p a d a a d e K o e - G i e p e r l o e s e k a l i , k a t a K o e i T i o n g . „ B o l e h d j o e g a a k o e p e r g i k a s a n a d a n s a l e k a s n j a a k e n k o m b a H l a g i , t a p i s l e m p a n g i t o e t a b i b t i d a a d a d i s a n a . "

S a t e l a h b i t j a r a s a m p e d i s i n i , i t o e k a o e m k o e - î a w a r g a k a l i a t a n n j a d j a d i b i n g o e n g s e k a l i .

T j o H o k j a n g d a r i t a d i d e n g e r i n p e m b i t j a r a a n m a r i k a i t o e , h a t i n j a m e r a s a k a s i a n d a n t e r b i t p i ­ k i r a n a k e n m e m b r i p e r t o e l o e n g a n , a p a p o e l a s a - s o e d a d a p e t t a o e , l o e k a n j a D j i e K o n g t j o e a d » î a n t a r a n s e n d j a t a j a n g m e n g a n d o e n g r a t j o e n .

T a p i t j a r a b a g i m a n a p e r t o e l o e n g a n i t o e h a r o e s d i b r i k e n , m a s i d i s a n g s i o l e h i t o e o r a n g g a g a . K a f o e i a l a n t a s o e n d j o e k m o e k a p a d a i t o e k a o e m k o e l a w a r g a , a p a k a h t i d a b i k i n m a r i k a n a n t i d j a d i m e r a s a k a g e t d a n t j o e r i g a , d a r i m a n a b i s a t e r b i t ; s a n g k a a n t i d a b a g o e s b a g i d i r i n j a ? L a m a i a b e r ­ p i k i r ; k e s a n g s i a n k a l i a t a n t i d a b i s a d i s i n g k i r k e i i

Referenties

GERELATEERDE DOCUMENTEN

„Mari, Watson, kita liat, apa itoe orang bikin." Kitaorang mandjet dari satoe ka laen boekit sampe kitaorang sampe di satoe tempat paling tinggi, dari mana kita bisa memandang

„Tapi itoe soeal ada tida baek setali, mas-djeng, kalce kau simpen sadja dalem hati sendiri." „Äjah-bonda poenja oeroesan toch tida haroes dikstaoein oleh sembarang orang, 'den-mas

Itoelah saorang toekang djoewal roempoet jang akoe tawar boeat kasih makan koedakoe, setaoe bagi- mana lantarannja, akoe loepa, akoe telah djadi bertjektjok

Atas toean-toean poenja toendjangan jang bonjak meringanken pekerdjaännja administratie dan djoega membantoe banjak boeat kamadjoeannja kita poenja ' penerbitan

,,Romo maoe oesir Soekardi tida iaen lantaran ia miskin, iboe, sedengan Ibrahim jang toea ada kaja, dari itoe ia maoe nikahken saia pada itoe itoe si kolotr

Deugen pendek kita maoe bilang baiioewa itoe kawanan iiauwlo dari Hong liong san banjak sekali jang binasa atawa poen ditawan oleh pasoekan liauwio dari berbagi bagi goenoeng

sekali tida ada goenanja, kerna achli noeikang dan laykang bisa loelak itoe dengen itoe dengen ilmoe lemas dari dalem toeboenja " .Maaf, toewan Ouw," kata Ma Hok Ek jang soeda

Beli Dallas dari Pekodjan, Ambil oeringin dari Kroekoet, Kasian saja si orang hocdjang, Makan di panas, tidoer di oedjan, Toean l\Ioksan kepala lelang, Ada lelaug di pasar kaen,