De Voordelta als Natura 2000 gebied

De Voordelta is sinds 2008 een Natura 2000-gebied en het grootste deel (80.409 ha) is

gekarakteriseerd als habitattype H1110 (permanent overstroomde zandbanken); een klein deel (2.224 ha) bestaat uit habitattype H1140 (slik- en zandplaten) (RWS 2016). Tabel 1.1 en 1.2 geven een overzicht van alle habitattypen, habitatsoorten en vogelsoorten waarvoor een

instandhoudingsdoelstelling geldt in de Voordelta.

Het eerste beheerplan Voordelta 2008 – 2014 had als doel het ‘in stand houden van de beschermde natuur in de Voordelta, compenseren van verlies aan beschermde natuur bij aanleg van Maasvlakte 2 en binnen deze natuurbescherming ruimte bieden voor recreatie, visserij en andere activiteiten’ (VenW 2009). In 2013 is een evaluatie uitgevoerd van het Beheerplan Voordelta 2008-2014 (Van Oostveen & Koolmees 2013). Dit evaluatierapport beschrijft de ontwikkelingen in het gebied in de periode 2008- 2014 en geeft antwoord op de vraag of de extra natuurbescherming heeft geleid tot verbetering van de kwaliteit van de natuur in de Voordelta. Uit de evaluatie komt naar voren dat het oppervlak permanent overstroomde zandbanken (H1110) tussen 2007 en 2012 met 2111 hectare (2,4%) is afgenomen. Dit komt grotendeels door de aanleg van Maasvlakte 2. Het oppervlak slik- en zandplaten (H1140) is daarentegen iets toegenomen (16 hectare, 0,7%) ().

In het Beheerplan worden de maatregelen benoemd die nodig zijn voor het behalen van de

instandhoudingsdoelen in de Voordelta. De maatregelen, die zijn benoemd in het eerste beheerplan Voordelta, zijn de instelling van een bodembeschermingsgebied, een vijftal rustgebieden, het verlenen van vrijstellingen en een gedragscode voor menselijke activiteiten.

Sinds het eerste beheerplan Voordelta zijn, op basis van evaluatie en tussentijdse resultaten van PMR- NCV, wijzigingen doorgevoerd voor een aantal van de beheermaatregelen. In 2012 is het

toegangsbeperkingsbesluit voor rustgebied Verklikkerplaat gewijzigd: het rustgebied is komen te vervallen en de Middelplaat is als alternatief rustgebied aangewezen, omdat door dynamische ontwikkelingen de Verklikkerplaat aan het strand was vastgegroeid waardoor de meeste zeehonden zich verplaatst hebben naar de nabij gelegen Middelplaat om daar te rusten bij laagwater (Van Oostveen & Koolmees 2013).

Uit de evaluatie van het beheerplan in 2013 blijkt dat de genomen maatregelen bijdragen aan de natuur en dat voortzetting van de genomen maatregelen nodig is om de kwaliteit van de natuur in stand te houden (Van Oostveen & Koolmees 2013).

Tabel 1.1 Habitatrichtlijn - Habitattypen en habitatsoorten waarvoor instandhoudingsdoelstellingen gelden in het Natura 2000-gebied Voordelta (RWS 2016).

Habitattypen (verkorte naam) Habitatsoorten H1110 Permanent overstroomde zandbanken

H1140 Slik- en zandplaten H1310 Zilte pionierbegroeiingen H1320 Slijkgrasvelden

H1330 Schorren en zilte graslanden H2110 Embryonale duinen H1095 Zeeprik H1099 Rivierprik H1102 Elft H1103 Fint H1364 Grijze zeehond H1365 Gewone zeehond

Tabel 1.2 Vogelrichtlijn – Vogelsoorten waarvoor instandhoudingsdoelstellingen gelden in het Natura 2000-gebied Voordelta. Het betreft voor alle soorten een doelstelling als niet-broedvogel (RWS 2016).

A001 Roodkeelduiker A005 Fuut

A007 Kuifduiker A017 Aalscholver A034 Lepelaar A043 Grauwe gans A048 Bergeend A050 Smient A051 Krakeend A052 Wintertaling A054 Pijlstaart A056 Slobeend A062 Topper A063 Eider

A065 Zwarte zee-eend A067 Brilduiker

A069 Middelste zaagbek A130 Scholekster A132 Kluut

A137 Bontbekplevier A141 Zilverplevier A144 Drieteenstrandloper A149 Bonte strandloper A157 Rosse grutto A160 Wulp A162 Tureluur A169 Steenloper A177 Dwergmeeuw A191 Grote stern A193 Visdief

Op basis van de evaluatie 2013 en een gebruikstoets, waarin nieuwe en/of in belangrijke mate

gewijzigde activiteiten zijn getoetst (van Oostveen et al. 2014), is het huidige Natura 2000 beheerplan geschreven voor de periode 2015 – 2021 (RWS 2016). In dit nieuwe beheerplan zijn een paar

aanpassingen doorgevoerd, zoals het instellen van een winterrustgebied bij de Middelplaat voor de roodkeelduiker (RWS 2016). Verder is het rustgebied Slikken van Voorne robuuster gemaakt door het Gat van Hawk bij het gebied te betrekken en de grenzen aan te passen. Steltlopers, visdief en de grote stern kunnen hiervan profiteren. De begrenzing van de rustgebieden voor de zwarte zee-eend (Bollen van de Ooster en Bollen van het Nieuwe Zand) is aangepast, door een ruimer gebied te begrenzen en ook de periode van sluiting van het gebied aan te passen (zie §1.5).

Tabel 1.3 De instandhoudingsdoelstellingen (IHD), oppervlakte van de aangewezen mariene habitattypen en mate van doelbereik van het Natura 2000-gebied Voordelta (RWS 2016)

1.5 Compensatiemaatregelen

Het bodembeschermingsgebied en een deel van de rustgebieden in de Voordelta (Bollen van de Ooster, Bollen van het Nieuwe Zand en de Hinderplaat) behoren tot de compensatiemaatregelen van PMR-NCV (tabel 1.4).

Begrenzingen en regimes van de rustgebieden worden juridisch verankerd door het nemen van toegangsbeperkingsbesluiten. Het in 2008 ingestelde Bodembeschermingsgebied (BBG) bestrijkt ca 25.000 ha (figuur 1.2). Voor deze grootte is gekozen omdat dit tienmaal de omvang betreft van het areaal zeegebied dat als gevolg van de aanleg van Maasvlakte 2 verloren is gegaan. In het BBG worden boomkorvissers met wekkerkettingen (>260 pk) sinds 2008 geweerd om de kwaliteit van habitattype H1110 te verbeteren. Het BBG is overigens wel grotendeels toegankelijk voor de garnalenvisserij.

Voor de zwarte zee-eend, grote stern en visdief zijn rustgebieden ingesteld: de Hinderplaat (grote stern en visdief), de Bollen van de Ooster (grote stern en zwarte zee-eend) en Bollen van het Nieuwe Zand (zwarte zee-eend).

Tijdens de evaluatie van de compensatiemonitoring in 2013 is op basis van de tussentijdse resultaten van PMR-NCV geconcludeerd dat de zwarte zee-eenden in de Voordelta zich voornamelijk buiten de rustgebieden Bollen van de Ooster en Bollen van het Nieuwe Zand bevonden (Van Oostveen & Koolmees 2013). Een aangepaste begrenzing voor beide rustgebieden is per 1 november 2016 effectief (Figuur 1.2). Naast de begrenzing is ook de openstelling van de rustgebieden aangepast (EZ 2016): het rustgebied Bollen van het Nieuwe Zand is jaarrond gesloten voor alle vormen van

bodemberoerende visserij (incl. garnalenvisserij). Voor het rustgebied de Bollen van de Ooster wordt een uitzondering gemaakt voor de garnalenvisserij. De garnalenvisserij is toegestaan in het gebied in de periode van 1 november tot 15 december onder de volgende voorwaarden:

• De afstand tot de drooggevallen platen is minimaal 250 m. • De maximale vaarsnelheid is 7 knopen (13 km/u).

Tabel 1.4 Overzicht van de compensatiemaatregelen.

Maatregel Toelichting Doel Onderdeel natuur-

compensatie?

Bodembeschermingsgebied In dit gebied is de boomkorvisserij met wekkerkettingen door schepen >260 pk verboden

Verbetering van de kwaliteit van habittatype H1110 zodat het verlies van areaal als gevolg van aanleg en aanwezigheid van Maasvlakte 2 wordt gecompenseerd

Ja

Rustgebieden: o Slikken van Voorne o Hinderplaat o Bollen van de Ooster o Middelplaat2

o Bollen van het Nieuwe Zand

In deze gebieden mogen de zeehonden en/of vogels niet verstoord worden. Dat betekent dat er beperkingen zijn voor visserij, recreatie, scheepvaart, baggeren, vliegverkeer en militaire activiteiten.

Rust voor de gewone zeehond en grijze zeehond.

Rust en voedsel voor steltlopers en eenden, waaronder de scholekster en zwarte zee-eend. Rustige zandplaten in zee voor onder andere de grote stern en visdief. Deels: • Hinderplaat (grote stern, visdief) • Bollen van de Ooster (grote stern, zwarte zee-eend) • Bollen van het

Nieuwe Zand (zwarte zee- eend)

Figuur 1.2 Overzichtskaart van de Voordelta met het Natura 2000 gebied (lichtblauw), het

bodembeschermingsgebied (rode begrenzing) en de rustgebieden Slikken van Voorne, Hinderplaat, Bollen van de Ooster, Middelplaat en Bollen van het Nieuwe Zand. De kaart geeft de locatie en begrenzing van de rustgebieden aan na de wijzigingen in 2016 (EZ 2016). Het geel gearceerde deel van Bollen van het Nieuwe Zand is als winterrustgebied voor de zwarte zee-eend gesloten tussen 1november en 15 mei, het overige deel is jaarrond rustgebied voor de zwarte zee-eend. Het geel gearceerde deel van Bollen van de Ooster is als winterrustgebied voor de zwarte zee-eend gesloten tussen 1 november en 1 april, het overige deel is jaarrond rustgebied voor zwarte zee-eend, grote stern en zeehond. De Middelplaat kent ook een regime van winterrustgebied tussen 1 november en 1 april en een kleiner jaarrond rustgebied.