Tusschen- en kleinhandel

Tengevolge van de nog zeer lage en voor verschillende producten verder afbrokkelende prijzen is d e koopkracht van de bevolking nog verder gedaald.

Ook h e t verder terugloopen van de arbeidsgelegenheid, zoowel bij de Europeesche (uitgezonderd bij de suiker in enkele streken) als bij de inheemsche bedrijven, gepaard gaande m e t algemeene verlaging der loonen, heeft de geld-schaarschte over het algemeen nog nijpender gemaakt. D i t had tot gevolg een verminderden omzet in den kleinhandel. H e t pasar-bezoek en de pasar-opbreng-sten vertoonden over h e t algemeen een daling. Door de in verhouding t o t den omzet hooge pasar-retributies werd m e e r verkoop buiten de pasar geconstateerd.

De straathandel n a m toe, terwijl vele verkoopers m e t h u n waren aan huis kwamen. Hoewel hierdoor de consument beter in de gelegenheid werd gesteld aan zijn benoodigdheden t e komen, zijn de verdiensten m e t de marskramerhandel eerder af- dan toegenomen.

Als een nieuw verschijnsel in den s t r a a t h a n d e l moge worden genoemd de sterk toenemende verkoop van geprepareerd ijs (z.g. Fuji-ijs), d a t per fiets tot diep in het binnenland aan den m a n wordt gebracht. Hierdoor is de inheemsche kleinhandel in ijs geheel op den achtergrond geraakt.

Ook de waroenghandel vertoonde geen opwekkend beeld. Behalve dat de o m z e t is gedaald, ging het m e t de betalingen der klanten minder vlot. D a t desondanks in verschillende streken meer nieuwe waroengs werden geopend, vond zijn oorzaak in h e t feit, d a t verschillende werkloozen in den waroenghandel h u n verder bestaan zochten, in den regel niet m e t veel succes. Vermeld moge tevens worden, dat de theeproducenten bij h e t propageeren van meer thee-gebruik vele waroengs in hun werk ingeschakeld hebben (thee-waroengs).

H e t in omloop brengen van een grootere hoeveelheid halve centen kwam in dezen tijd van geldschaarschte den kleinhandel en in h e t bijzonder den pasar-handel zeer t e n goede. De geldcirculatie werd soepeler. I n verschillende streken op J a v a werd op invoering van den kwartcent aangedrongen.

Tengevolge van de stijging der copra-prijzen ontstond in de klapperstreken meer bedrijvigheid in den handel. I n Manado heeft de bevolking echter nog te veel oude schulden o m v a n de prijsstijging t e n volle te k u n n e n profiteeren. Op J a v a bestond door de uitputting v a n de padi-voorraden als gevolg v a n de slechte oogstresultaten in 1934, in April en Mei 1935 een bijzonder groote vraag naar padi, vooral in W e s t - J a v a (Krawang-vlakte), m e t als gevolg een belangrijke stijging der prijzen. Dit heeft, hoewel tijdelijk, zijn invloed op den o m z e t m den kleinhandel niet gemist.

De tusschenhandel gaf in vergelijking m e t 1934 eveneens een onbevredigend beeld t e zien. Vele landbouwproducten, zooals krosok, koffie en peper, onder-o-ino-en een verdere prijsdaling. Ook de prijzen voor invoergoederen en verschil-fende inheemsche nijverheidsartikelen zakten, hoewel in langzaam t e m p o . De geldschaarschte dwong het koopend publiek n a a r goedkoopere waren t e vragen.

Zoo n a m de vraag naar goedkoopere grey-batiks toe t e n koste van de duurdere cambric-batiks. Dit had tot gevolg, dat m e n in batikgebieden, waar vroeger uitsluitend cambrics als grondstof werden gebruikt, meer en meer tot de ver-werking van ongebleekte stoffen overging. Vermeldenswaard is het verschijnsel d a t verschillende batikkers door d e n o n g u n s t der tijden zijn overgegaan tot h e t vormen v a n z.g. „ b a t i k b o n d e n " (Jogja, Solo). Ook bij de weverijen werd hiel-en daar neiging t o t aanehiel-ensluiting waarghiel-enomhiel-en.

De groote vraag n a a r padi en zetmeelproducten (gaplek, gaplekmeel, tapioca in h e t begin van 1935 gaf in d e n opkoophandel op J a v a meer bedrijvigheid, terwijl de d g e m e e n e stijging der copraprijzen ook den tusschenhandel ten goede k w a m . De hooge vrachten worden bij de verdere daling der productiepnjzen bi]

dezen handel als de zeer zwaar, zoo niet als de zwaarst drukkende kosten gevoeld.

Bij de verdergaande depressie en h e t daaruit voortvloeiende toenemend gebrek aan contanten bij de bevolking kon h e t niet anders, of de I n h e e m s c h e en Chi-neesche m i d d e n s t a n d moesten d e n invloed daarvan ondervinden. De o m z e t t e n werden oerinoer, terwijl de bedrijfskosten hoog bleven. Verschillende tokohouders p l a a t s t e e ter° vergrooting van den afzet z.g. agenten op de pasars, waardoor meer klanten konden worden bereikt. Andere middenstandshandelaren waren oedwongen h u n duurdere toko's op te geven om in plaats hiervan plaatsen op de pasars te huren. Teneinde de o m z e t t e n op peil te k u n n e n houden, moest m vele gevallen t o t prijsverlaging worden overgegaan, terwijl m e t zelden meer oredieten, hoewel zeer riskant, werden verstrekt.

De oprichting v a n 290 Inlandsche rubberverwerkmgsmstallaties m de aldee-ling Hoeloe Soengai (Zuider- en Oosterafdeealdee-ling van Borneo) heeft tot gevolg geàad dat te Barabai een naamlooze vennootschap werd opgericht, genaamd

° N V Sjarikat P e n a n a m Dagang B o r n e o " . De bedoeling van deze vennootschap is om door middel van organisatie de smoked sheets op de wereldmarkt t e ver-koopen. Vele rookhuiseigenaren zijn reeds tot de vereeniging toegetreden.

3. Venduwezen.

De o m z e t v a n de vendukantoren l) der 1ste klasse bedroeg m 1935 f 2 709 748 (in 1934 f 3 615 022). Aan recht t e n bate van h e t L a n d werd hierover geheven f 236 527 w a a r v a n na aftrek van de kosten dier kantoren een bate overbleef v a n f 145 122 (in 1934 f 183 480).

De o m z e t van de vendukantoren der 2de klasse beliep, voor zoover betrert üe door notarissen beheerde kantoren f 3 591 863, bij de kantoren beheerd door b e s t u u r s a m b t e n a r e n f 1 374 969 of t e z a m e n f 4 966 832 (m 1934 f 5 3 3 / 409).

H e t aandeel van den L a n d e in de inkomsten dier vendukantoren bedroeg f 185 416 (in 1934 f 194 164).

De totale o m z e t bedroeg f 7 676 580 (in 1934 f 8 952 431), terwijl de zuivere opbrengst voor d e n L a n d e van alle vendukantoren t e z a m e n beliep f 330 538 (in. 1934 f 377 645). Voor een m e e r gedetailleerd inzicht m d e n aard en omvang der gehouden verkoopingen wordt verwezen n a a r deel I I van dit Verslag.

ï) ZkTomtrent de taak van het venduwezen het Indisch Verslag 1931, blz. 219.

Als gevolg van de o m bezuinigingsredenen aangevangen geleidelijke opheffing van de op kleine plaatsen gevestigde Landskassen, werd in het venduwezen aldaar, voor zoover de verzorging d a a r v a n aan de beheerders dier kassen was opgedragen, voorzien, door daarmede vendumeesters der tweede klasse t e belas-t e n . Dibelas-t had plaabelas-ts m e belas-t de vendukanbelas-toren der eersbelas-te klasse belas-t e Pabelas-tjibelas-tan en T e m a t e . Voorts werd h e t t o t dusver door enkele kantoren verzorgde venduwezen m de residentie Molukken gecentraliseerd onder het beheer v a n den t e r hoofd-plaats Ambon bescheiden notaris. Vergrooting v a n de vendu-ressorten had mede plaats ten aanzien van de vendukantoren te Cheribon, Poerwokerto en Modjo-kerto, welke onderscheidenlijk m e t de werkzaamheden der opgeheven admini-straties Indramajoe, Tjilatjap en Djombang werden belast ( I . S. 1935 n°. 510).

De voorschriften o m t r e n t de heffing van vendusalaris en van vergoedingen, verschuldigd ter zake v a n niet-tijdige afzegging van aangevraagde venduties, welke voorschriften tot dusver in h e t vendu-reglement waren opgenomen, werden uit dat reglement gelicht en in d e hierna te n o e m e n Eegeeringsverordening over-genomen. Daardoor werd de mogelijkheid geschapen van een sneliere aanpassing van die voorschriften aan zich eventueel wijzigende omstandigheden. I n t u s s c h e n werd h e t door koopers en verkoopers gezamenlijk verschuldigd m i n i m u m v e n d u -salaris, dat op de grootere p l a a t s e n f 50 per verkooping bedroeg, in verband m e t de bij de vendukantoren aldaar ingevoerde bezuinigingsmaatregelen, tot f 35 teruggebracht. De t e n opzichte van eenige categorieën verkoopingen verleende vrijstelling van wegens niet-tijdige afzegging verschuldigde vergoeding (f 15) moest worden beperkt t o t verkoopingen voor het Gouvernement, zoomede van-wege d e n Gouvernementspandhuisdienst gehouden, o m d a t m e e r m a l e n aange-vraagde venduties enkele dagen vóór den voor de verkooping b e s t e m d e n dag werden afgezegd, waardoor vendupersoneel onnoodig werd o-ebonden d S 1935 nos. 453 en 454).

i. Middenstandswezen.

Voor het middenstandswezen is 1935 een zeer belangrijk jaar geweest. E e n zeer groot aantal nieuwe J a p a n s c h e winkelbedrijven werd opgezet, waartoe de mogelijkheid o. a. werd geschapen door de bijzonder goedkoope aanbiedingen, welke van die zijde konden worden gedaan.

Tegen deze bedreiging van handel en nijverheid werden maatregelen op het gebied van contingenteering, licentieering en bedrijfsreglementeering in het leven geroepen, waardoor de middenstand in den aanvang moeilijkheden ondervond.

Dit Eegeeringsingrijpen heeft echter den stoot gegeven tot een hernieuwde activiteit van en samenwerking in de Federatie van Micldenstandsvereenigingen, die tegenover het D e p a r t e m e n t van Economische Zaken als organisatie, °den middenstand vertegenwoordigende, werd erkend. Aan deze Federatie werd 'o. m . opgedragen de invoervergunningen voor goederen, vallende onder de confectie-ordonnantie-1936, direct aan aanvragers t e verstrekken, tengevolge waarvan voor deze geen onnoodige vertraging ontstond. De Middenstands-Federatie t e l t t h a n s 15 aangesloten vereenigingen en onderafdeelingen.

Op zakengebied valt over 1935 m e t betrekking tot d e n middenstand weinig bijzonders t e vermelden. Over h e t geheel genomen onderging de toestand weinig verandering t e n opzichte van 1934. Men kan dezen het best kenschetsen, wanneer m e n zegt, d a t de gang van zaken kalm en rustig is geweest, d a t een evenwichts-toestand is ingetreden en dat de m i d d e n s t a n d zich geleidelijk op bevredigende wijze aan den nieuwen gang van zaken heeft aangepast.

_ De koopkracht van h e t publiek blijft nog miniem en zij, die over voldoende middelen beschikken om t o t aankoop op ruimer schaal over te gaan, geven er de voorkeur aan den gang van zaken eerst af t e wachten.

Over het algemeen heeft de middenstand geen bijzondere reden tot klagen gehad en m e n m a g het zelfs als een voordeel beschouwen en tevens als een bewijs van de innerlijke kracht der groep, d a t h e t aantal zaken, dat den strijd moest opgeven, betrekkelijk gering was, zoodat déconfitures uitbleven.

W a t de Chineesche en inheemsche winkelbedrijven betreft, konden de grootere Chineesche en enkele inheemsche winkels zich over h e t algemeen goed

hand-De reeds jarenlang gevestigde J a p a n s c h e winkels bleven op hetzelfde peil zaken doen. Zij vinden voornamelijk haar clientèle onder de koopers van curiosi-teiten, zooals verlofgangers d a n wel personen, die deze curio's koopen voor bijzondere gelegenheden.

De andere J a p a n s c h e zaken, voor zoover die als paddestoelen uit d e n grond zijn verrezen en de m a r k t m e t J a p a n s c h e goederen overstroomden, moesten ondervinden, dat het publiek op den duur de voorkeur ging geven aan betere kwaliteiten en daarvoor ook meer wenschte te besteden, hetgeen den Euro-peeschen en Chineeschen winkels ten goede kwam.

I n h e t Verslag over 1934 werd reeds geconstateerd, d a t de crisis m het hotel-bedrijf van jaar t o t jaar scherpere vormen a a n n a m . I n 1935 is de toestand nog ongunstiger geworden. De wederopbloei van de groote hotels wordt belemmerd, doordat het aantal touristen, d a t n a a r J a v a komt, zeer klein blijft.

De prijzen in het hotel-, café- en restaurantbedrijf vertoonen nog steeds een dalende lijn; in vele gevallen heeft de verlaging reeds groote afmetingen aan-genomen, waaraan scherpe onderlinge concurrentie en h e t ontbreken van samen-werking niet vreemd zijn.

H e t percentage onbezette kamers, zoowel van de groote als de kleine hotels, is over 1935 toegenomen m e t + 10 % in vergelijking m e t 1934, terwijl ook de logiesprijzen m e t t e n minste 10 % zijn gedaald.

Ook de berghotels hebben in 1935 geen gunstige resultaten k u n n e n bereiken.