Toegang tot de pasientjournaler

Net zoals in de andere onderzochte landen, is het toegangsbeleid in Noorwegen zoveel mogelijk gericht op documenten direct na overbrenging vrij ter inzage te geven.192 _{Aangezien de}

overdracht van Noorse overheidsdocumenten 25 jaar na creatie plaatsvindt, zijn deze in principe ook voor alle geïnteresseerden 25 jaar na creatie via het archief te raadplegen.193 _{Dit geldt echter}

niet voor de Tbs-dossiers. Net zoals in de andere vier onderzochte landen bestaat in Noorwegen de mogelijkheid om gevoelige archiefstukken in openbaarheid te beperken. Net zoals in Nederland en België wordt deze beperking met een algemene termijn vastgesteld:

Most archives older than 60 years are accessible for use. But due to privacy rights, certain series are under restrictions for extended periods. This includes data such as confidential information from criminal cases, prison archives and health archives (80 years), and statistical base data containing personal information (100 years).194

Pas na tachtig jaar kan iedereen toegang krijgen tot Noorse Tbs-dossiers. Dit geldt echter alleen voor het grote publiek, onder voorwaarden kunnen individuen namelijk alsnog toestemming vragen voor de inzage van niet-openbare archiefstukken zoals de Tbs-dossiers. Anders dan in de onderzochte landen, moet de aanvrager zelf een inzageverzoek opstellen waarin onder andere moet worden beschreven in welk onderzoeksgebied de aanvrager actief is of wie de begeleider is van het onderzoek wanneer het een student betreft.195 Hieruit blijkt dat ook in Noorwegen wetenschappelijke belangen reden kunnen zijn niet-openbare archiefstukken toch ter inzage te geven. In diezelfde aanvraag kan ook vermeld worden wanneer er op andere

191 _{Arkivverket, “Bevaringsregler for pasientopplysninger fra kommunale og fylkeskommunale helse- og}

omsorgstjenester,” (26 februari 2018): www.arkivverket.no (geraadpleegd op 24 mei 2019).

192 _{Paragraaf 1, Archivlova, (1999): lovdata.no (geraadpleegd op 24 mei 2019) en Arkivverket, “Access to recent}

archival material,” (2017): www.arkivverket.no (geraadpleegd op 23 mei 2019).

193 _{Arkivverket, “The National Archives of Norway,” (2017): www.arkiverket.no (geraadpleegd op 21 mei 2019).} 194 _{Arkivverket, “Access to recent archival material,” (2017): www.arkivverket.no (geraadpleegd op 23 mei 2019).} 195 _{Arkivverket, “Access to recent archival material,” (2017): www.arkivverket.no (geraadpleegd op 23 mei 2019).}

Naast de aanvraag dient er wel een geheimhoudingsformulier ondertekend te worden. In alle drie de andere onderzochte landen is het tekenen voor geheimhouding onderdeel van het aanvraagformulier.

61 basis dan wetenschappelijke belangen om inzage wordt gevraagd. Deze mogelijkheid bestaat verder alleen in het Duitse toegangsbeleid.

3.5 Conclusie

Bij het vergelijken van de vier landen zijn enkele opmerkelijke verschillen naar boven gekomen. Wat het bewaarbeleid betreft, is Nederland uniek in vergelijking met alle drie de andere landen doordat alleen in dat land de vernietiging van Tbs-dossiers een reëel plan is geweest, althans totdat de huidige patstelling werd bereikt. Zelfs in Noorwegen, waar recentelijk overgegaan is op het evalueren van het bewaarbeleid, wordt het volledig vernietigen van de dossiers niet overwogen. Duitsland heeft ook een uniek bewaarbeleid ten aanzien van de andere drie landen, aangezien in de Duitse bewaarmodellen onderdelen van dossiers voor bewaring kunnen worden aangemerkt terwijl andere onderdelen wel worden vernietigd. Noorwegen zal zich mogelijk diezelfde kant in bewegen, maar vooralsnog is Duitsland uniek in het deels bewaren, deels overlaten aan evaluatie en deels vernietigen van de Tbs-dossiers. Desondanks wordt in Duitsland alsnog documentatie aangaande individuele Tbs’ers en de uitvoerende kant van Tbs niet vernietigd. Wat toegang betreft, is het beleid van de vier onderzochte landen grotendeels gelijk. In alle onderzochte landen zijn de Tbs-dossiers niet direct na overdracht door iedereen te raadplegen; Nederland, België, Duitsland en Noorwegen werken allemaal met een beperking van openbaarheid om de toegang tot deze gevoelige dossiers na overdracht te kunnen beperken. De openbaarheidsbeperkingstermijnen verschillen wel tussen de landen onderling, waarbij Duitsland de meest unieke regeling heeft door de openbaarheid van ieder dossier apart te beperken totdat aangetoond wordt dat de Tbs’er in kwestie meer dan tien jaar overleden is. Ondanks de beperking in openbaarheid, kan er in alle vier de landen toestemming worden gevraagd voor de inzage van niet-openbare archiefstukken zoals de Tbs-dossiers. De voorwaarden daarachter verschillen, maar wat wel overeenkomt is dat wetenschappelijk onderzoek in alle landen reden kan zijn om toestemming voor inzage te verkrijgen. Alleen in Duitsland en Noorwegen is ook ruimte geboden in de standaard procedure om op niet-wetenschappelijke gronden toestemming voor inzage aan te vragen. Buiten het bewaar- en toegangsbeleid om, heeft Noorwegen nog een werkwijze aangaande de gegevens van Tbs’ers die benoemd dient te worden, namelijk het gebruik van het helseregister om gegevens uit de Tbs-dossiers gemakkelijk en anoniem beschikbaar te maken voor medisch wetenschappelijk onderzoek. Dit is een manier om gegevens beschikbaar te maken voor de

62 wetenschap zonder dat daarbij privacy in het geding komt, die in geen van de andere landen toe wordt gepast.

63

4

Verklaringen

Om tot een beter begrip te komen van het bewaar- en toegangsbeleid van Tbs-dossiers in Nederland ten opzichte van België, Duitsland en Noorwegen, is het van belang de bijbehorende context in kaart te brengen. Door het meenemen van de context is het mogelijk een beter beeld te krijgen van het waarom achter de verschillen in beleidsvoering tussen de vier onderzochte landen. Het doel van dit hoofdstuk is samen te vatten in de volgende onderzoeksvraag:

Wat zijn de mogelijke verklaringen van verschillen in het gekozen beleid voor het bewaren of vernietigen en het toegankelijk maken van Tbs-dossiers in de vier onderzochte landen?

Om focus aan te brengen in dit onderzoek is ervoor gekozen om de te onderzoeken context te beperken tot wetgeving en maatschappij. Het onderzoek naar wetgeving heeft zich gefocust op wetten die buiten de archiefwetgeving vallen, maar die wel centraal hebben gestaan in het bepalen van het archiefbeleid betreffende Tbs-dossiers. De maatschappelijke context was gefocust op het in kaart brengen van de invloed van gebeurtenissen- en de daarop volgende media-aandacht- en op relevante maatschappelijke ontwikkelingen, zoals bijvoorbeeld een toename in mondigheid van bepaalde belangengroepen. Deze keuze voor de focus op wetgeving en maatschappij is gebaseerd op vooronderzoek, waaruit deze twee categorieën factoren het meest als meespelend naar voren zijn gekomen.

Het onderdeel wetgeving zal als eerste worden behandeld. Om tot verklaringen voor het gevoerde beleid vanuit de wettelijke context te kunnen komen is gebruik gemaakt van een vergelijking van wetgevingen. De specifieke wetten waar naar gekeken is, zijn de wetten betreffende het medisch beroepsgeheim en de rechten van patiënten enerzijds, en privacy en de bescherming van persoonsgegevens anderzijds. Na de wetgeving zijn ook maatschappelijke factoren in kaart gebracht. Deze zijn bestudeerd aan de hand van een literatuuronderzoek. Hier zijn twee soorten literatuur voor geraadpleegd: theoretische uitwerkingen aangaande maatschappelijke stromingen en effecten van beleidskeuzes, en literatuur over de ontwikkeling van beleidsvoering en / of Tbs.

64