In België werkt men ook met selectielijsten om zowel het bewaren als het vernietigen van overheidsdocumenten te regelen. In samenwerking met het Rijksarchief, stelt iedere zorgdrager
158 Hoekendijk et al., 39.
159 Denk hierbij bijvoorbeeld aan dossiers over collaborateurs van de periode na de Tweede Wereldoorlog. De
informatie die daarin te vinden is, ligt heel gevoelig bij de betrokken personen, maar kan ook nare gevolgen hebben voor nabestaanden wanneer het in de openbaarheid terecht komt.
160 Hoekendijk et al., 38 - 39. 161 Hoekendijk et al. 44. 162 Hoekendijk et al., 40.
163 Het ministerie van Veiligheid en Justitie voor overdracht, het ministerie van OCW na overdracht.
54 een eigen selectielijst op, waarin wordt vastgelegd welke documenten door de zorgdrager worden opgesteld. Daarnaast is in deze lijsten te vinden wat de beoogde bewaar- of vernietigingstermijn is voor ieder soort document.164 De termijn waarop de overdracht van documenten naar een archiefbewaarplaats plaats dient te vinden is beduidend anders in België dan in Nederland: daar werken ze sinds 2009 namelijk met een termijn van 30 jaar.165
3.2.1 Het Belgische bewaar- en vernietigingsbeleid
Naast het interneringsdossier van de CBM worden in België door verschillende instanties interneringsdossiers bewaard. Alleen van de dossiers van het CBM kon echter bewezen worden dat deze ook gegevens betreffende de uitvoering van het Belgische Tbs bevatten. Ten aanzien van het bewaarbeleid van de dossiers is daarom gefocust op de interneringsdossiers van de CBM. Voor het onderzoeken van het bewaarbeleid is daarom gebruik gemaakt van de selectielijst van de CBM.166 Uit deze selectielijst blijkt dat de Belgische Tbs-dossiers voor bewaring zijn aangemerkt. Praktisch houdt dit in dat twintig jaar na de definitie invrijheidsstelling van een Tbs’er diens dossier overgebracht moet worden naar een archiefbewaarplaats.167 Dit geldt voor alle dossiers: door het geringe aantal CBM interneringsdossiers is geen gebruik gemaakt van de optie om steekproefsgewijs te bewaren.168 Buiten informatie over het beleid, bevat de selectielijst van het CBM ook informatie over de gemaakte keuze. Daaruit blijkt dat er voor bewaren gekozen is, omdat de Tbs-dossiers van grote waarde zijn voor wetenschappelijk onderzoek. Daarnaast bevatten de dossiers detailrijke gegevens over de uitvoering van een gecontesteerde wet.169 Zo blijkt dat niet alleen
164 Paul Drossens, “Commissie tot Bescherming van de Maatschappij,” Algemeen Rijksarchief – Archives
générales du Royaume, Archiefselectielijst 24 (2009), 13.
165 Voor 2009 hoefden documenten pas na 90 jaar overgebracht worden naar een archiefbewaarplaats.
Rijksarchief in België, “Wettelijk kader”: www.arch.be (geraadpleegd op 21 mei 2019).
166 De meest recente versie van deze selectielijst is in 2009 uitgebracht. 167 Drossens, “Commissie tot Bescherming van de Maatschappij,” 31.
Voor Tbs-dossiers geldt dus een andere overdrachtstermijn dan voor overheidsdocumentatie in het algemeen (twintig versus dertig jaar). Naast de dossiers zelf worden overigens ook twee toegangen op de dossiers voor bewaring overgebracht, namelijk het steekkaartsysteem en de digitale steekkaarten.
168 Drossens, “Commissie tot Bescherming van de Maatschappij,” 27. 169 Drossens, “Commissie tot Bescherming van de Maatschappij,” 26.
55 wetenschappelijke, maar ook maatschappelijke belangen in België reden geweest zijn om voor bewaren in plaats van vernietigen te kiezen.
3.2.2 Toegang tot het interneringsdossier
20 jaar nadat de Belgische Tbs’er definitief in vrijheid is gesteld, wordt diens Tbs-dossier overgebracht naar een archiefinstelling. Wanneer overgedragen zijn de dossiers “mits inachtneming van de regels inzake privacy, raadpleegbaar […] voor onderzoekers en voor de rechts- en bewijszoekende burger.”170 Zoals de privacy voorwaarde stipuleert, betekent
overdracht niet per definitie dat de Tbs-dossiers voor alle geïnteresseerden toegankelijk zullen zijn.171 Net als in Nederland wordt bij het beperken van toegang gebruik gemaakt van een openbaarheidsbeperking. Uit de inventarissen van overgedragen Belgische Tbs-dossiers blijkt dat de openbaarheid van deze dossiers voor een periode van honderd jaar is beperkt.172 Dit
betekent dat de dossiers niet toegankelijk zijn voor het grote publiek, echter kan er- onder voorwaarden- wel toegang worden gekregen door onderzoekers. Zij kunnen namelijk via een onderzoeksverklaring toestemming vragen aan de Rijksarchivaris om niet-openbare dossiers in te zien.173 In deze onderzoeksverklaring staan enkele voorwaarden en afspraken vastgelegd, waar de onderzoeker voor moet tekenen om inzage te kunnen krijgen. Deze voorwaarden zijn vergelijkbaar met de voorgestelde Nederlandse toegangsvoorwaarden, zoals het rekening houden met de privacy van alle betrokkenen. Daarnaast tekent de onderzoeker er ook voor de gegevens niet te gebruiken om de staat, openbare orde en veiligheid, toezicht en controle van overheidsorganen en geheimhouding van vertrouwelijke informatie te schaden.174 Uit de
170 Drossens, “Commissie tot Bescherming van de Maatschappij,” 14.
171 Deze voorwaarde laat ook zien dat in België privacy een centrale factor is in het bepalen van het toegangsbeleid
van dossiers in archiefbewaarplaatsen. Vandaar dat privacy opgenomen is in hoofdstuk 4, als één van de verklaringen achter het gekozen beleid.
172 Zie bijvoorbeeld: J. Baert en J. Buyck, Inventaris van het archief van de Commissie ter Bescherming van de
Maatschappij te Antwerpen; Overdacht 1999 (1930 – 1973), Het Rijksarchief in België:
https://search.arch.be/nl/zoeken-naar-archiefvormers/ (geraadpleegd op 22 mei 2019).
173 Rijksarchief in België, “Onderzoeksverklaring:” www.arch.be (geraadpleegd op 21 mei 2019) en Rijksarchief
in België, “Specifieke raadplegingsmodaliteiten:” www.arch.be (geraadpleegd op 22 mei 2019).
56 onderzoeksverklaring blijkt dat toegang tot niet-openbare archiefstukken alleen voor wetenschappelijk onderzoek zal worden verleend.175